Dec 09

Чагылган..

*****************************************************************************************************************

Ыраматылык чоң апам.

Ыраматылык чоң апам.

БОЙОКЧУ.


«Бала кездеги илимиң таш бетине чегилген сүрөт сыңары!.»                                (Саади)

 Айыл ичин ала-шалбырт аралап, күндүн көзү аздап жыпжылуу мээримин чачырата жымыңдап, чар тарап өзүнчө бир ажайып кооздука бөлөнүп, ал ажайып кооздуктун көркүнө көрк кошуп көкөлөп сайраган көктөгү боз торгой менен шыптагы кара чыйырчык эрте жаздын эң биринчи жарчысындай келиштире миң түркүн обон созуп турса, бар дүйнөңдүн балкыганы-балкыган.

Дал ушундай учурда, ар жылы, бүтүндөй айылдын боз балдарын «чаң-тополоң» түшүргөн эски жыгач арабанын «кыйчылдагы» айыл ичин аралап, ал кыйчылдакты коштой «бойоок-бойоок» деген Бойокчу чаар кишинин коңур үнү чакан кыштакты тынбай жаңыртып, «чыт курсактарды» чымын-куйун, кый-сыпыр түшүрө дүрбөтүп, эдиреңдеп, ээ-жаа бербей башаламан чуркаган чунак балдар аз эле жерден ат арабанын алдына кирип кете жаздап барып токтошуп, «арабакеч ата, арабакеч ата, эмне аласыз?» дешип, жарыша чурулдашып, «сөөк», «мүйүз», «туйак» деген жообун угуп-укпай эле удургушуп, алардын артынан мен да кошо удургуй чуркап, «апаа, апаа, бойокчу келди, бойокчу» деп антаңдап үйгө жетип-жетпей, кирип-кирбей сөөк-саак чогултуп койгон жаман боз таар баштыгымды таппай кайсалап жүргөнүмдө, кара баркут чапанынын бир жеңин кийип, бир жеңин кийбей, маасы көлөшүнүн апкытын майрыйта баса шашылып, «бас ылдам, балакетиңди алайын балам, баралы, бойок калбай калбасын» деп ийрейген ичке таягын сүйрөй жөнөгөндө, чындап эле бойок калбай калса бүтүндөй жашообуз токтоп калчуудай жаман таар баштыгымды ийиниме арта сала, тыйталаңдап апамдын артынан кошо ээрчий чуркачымын..

 

Сөөк-саактарын өткөрүшүп ар кимиси өздөрүнө жаккан ар кандай буйум-тайымдарын алып жаткан кичинекей досторумду көрүп алып, эмнегедир мен аларды айабай бактылуудай сезип, түркүн-түстүү жалаң бойок алып жаткан апама ичимен бир аз капаланып барып токтоп, бирок бойокчунун ары «алдамчы», ары «күлкүлүү» желмогуздай болгон кичинекей желим кашыгына таңдана карап, гезиттен ороп жасап алган кичинекей «күлөккө» шашпаай бойок салып, үнүн жай чыгара санап жаткан бети быткыл чаар киши менен кошо жарыша санашып кеткенимди байкабай калып, «токтот эй, адаштырасың, оо мурдуңду урайын «түйрүк» деген тамашасына «өзүңүз «түйрүксүз» чаар бака киши десе» деп ичимден билгизбей кобурангыча бир аз теригип барып кайра эле чымкый жапжашыл, кыпкызыл, көпкөк болгон бойокторго алаксый калып, ошого ушунчалык көңүлүм көтөрүлүп, асмандап, аргасыздан арабакеч атаны астыртан кылтыйа карап, жактырып койчумун..

 

апаБечара апам, «Боз үйгө» деп дайардаган ак койдун жүнүн бойоп, «жүдөп» жаткан учурунан пайдалана калып, курумшу баштыктагы бадырайган апакай чүкөлөрүмдү бөлүп-бөлүп жүндүн арасына кошо салып жиберип, билмексен болуп, жепирейген ашканабыздын артын көздөй айланып басып кетчимин. «Бойогум жакшы киргей эле» деген тейде жаны тынбай күйпөлөктөп, сарысанаа болуп жүргөн апам аны көрүп калып ыргыштап, «оой, өлүгүңдү гана гөрөйүн чечек, ал чүкөңдү аржака» деп сөзсүз бир айкырып алмайы бар. А мен болсо аны тоготуп да койбостон кочкул бойокторго «киринип»  чыккан койкойгон кооз чүкөлөрүмдү тамдын түбүндөгү бетондун кырына кыдырата тизип алып, сыймыктана карагандан эч качан тажабайт элем. «Мындай кооз чүкөлөр менде гана бар, менден бөлөк эч кимде жок, болгон күндө да аз» деген ишенимден кайткым келбейт эле. «А меникин карагылачы, канча, кандай гана кооз чүкөлөр?» деп азыр да кайталагым келе берет.. Апам болсо жазылган чийдин үстүнөдөгү бойолгон жүндөрдү жайып алып, жаны тынбай анысы менен алек, кобуранып-собуранып. Экөөбүздүн тең бети-башыбыздан бери кызылала бойок. Чыныгы бойокчулар гана дал ошондой болоорун эс тартканда түшүндүм. Ошол чүкөлөрүмдүн айагы кийин мектепти бүтүп аскерге кеткиче жүрдү. А байкуш апам жасаган аппак боз үй азыр деле бар, бирок бойоктору оңуп, бозоруп, кадимкидей эскирип кетсе керек, аны деле көрбөгөнүмө далай жылдын жүзү болду..

Асыран АЙДАРАЛИЕВ,  Эркин журналист.  Финляндия, Келсинки шаары. 2012-жыл, ноябрь.

 

Dec 08

Чагылган..

Атактуу куудул Асанкул ШАРШЕНОВ.

Атактуу куудул Асанкул ШАРШЕНОВ.

АСАНКУЛ БАЛБАН БОЛГОНДО.

Атактуу куудул Асанкулдун Шаршеновдун окуп жүргөндө күрөшкө түшкөн окуйасы:
Окуп жүрөм, эси дартымдын баары эле тамак, күнүнө 3 маал тамак берет. «Канды» эле жей берчү элек, көрсө анысы «винегред» тура. Училищанын деректири жана узун бойлуу Байман деген узун бойлуу зуңкуйган орус тренер эле. Бир курдай биз ойноп жатсак эле биз жака карап: «Эй ты, высокий, иди сюда» – деп эле мени чыкырып калды. Мен жаман ойумда «Кудай урду, бул дагы тамак бергени жатабы» деп далдактап чуркап бара калсам «оо, ты же второй Кожомкул, из тебя хороший борец выйдет, пойдём» – деп мени спорт залга ээрчитип кирди. Анан мага күрөштүн түрдүү ыкмаларын көргөсөтүп, машыктыра баштады. «Эгер жеңилип баратканыңды сезсең, тегерек сызыктан чыга кач, дем алып алып кайра киресиң» деп кулагыма куйуп жатты. Андан көп өтпөй күрөш залында күрөш башталды. Мага чейин кыргыз балдар чалгы тийгендей эле жыгылып жаткан экен. Мен кире калсам эле залдагы аксакалдар, «келбетиңден айланайыын» муну эмне, кайда сактап жаттыңар эле, эбак эле чыгарбайт белеңер?» – деп колдоп, сүрөп эле баталарын берип дуулдап күтүп калышты. Мага бойу кичинекей бир орус бала чыкты, негедир купшуңдап турган неме экен, ичимдеп ойлоп койдум «бул деле бирөөнүн баласы эмеспи, кой айап күрөшөйүн, өлтүрүп алыбайын» – деп койом жаман арымда. Сойуз учуру, кийим тартыш, ал күрөш мага майрам сезилип, атамдын дамбалын шымаланып кийип алгам. Орус шеригим болсо тизесинен ылдый жагы жыртылып, айрылып калган шым кийип чыкты эле, а мен аны «ии, бул дагы бир бечара үй-бүлөөдөн турбайбы» деп ойлоп койгом. Көрсө ал дамбал эмес эле «шортик» турбайбы. Биринчи эле кол карматып учураштырат экен, колумду кармап учурашканда эле колум бырыша түштү. Экинчи ышкырыкта «асыл» деген эле, бара калып баса калгычакты болбой эле, кайра мага асылып, үстүмө чыгып кетсе боло, кокуйдуку..Оой, анан бир алымдын жетишинче чамгарактай баштабадымбы. Бирде жер көрүнөт, бирде потолок, бирде лампочка көрүнөт, бирде эл көрүнөт. Тигинин колунан бошосом тырмалаңдап качам, ал кайра сүйрөп келип ортого чабат, тимеле камыр жууругандай жууруп атат мени. Өзүм өлгөнү атсам кыргыздар бакырып атышат, «тамак ичпей балее ич, атаңдын оозун урайын шал, кичине айбат кылып койсоң боло, иий ит,  мунусу тигилерден өткөн ит турбайбы өлтүрдү, өлтүрдү» – деп кыйкырып жатышат, ачууланышып. Кайра оруска болушуп, «убей его, убей дурака» дешип. Бир кезде байагынын колунан эптеп бошоно калып тырмалаңдаган бойдон качып чыктым. Өзүм араң кутулуп качып баратсам, элдер боорлору эзилип, кырааң каткырык салып, күлүп жатышпайбы. Бир кезде Байман тренерим келди, салбыратып атамдын дамбалын сүйрөп алыптыр, «Кожомкул на, одень»  деп койот. Мен тырмалаңдап качып баратканда тиги пайчадан кармаган экен, дамбалым шыпырылып чечилип калыптыр да, аны деле сезбей, жанталашып качып жөнөгөн экенмин да мен байкуш. Ошондон кийин “күрөштү биротоло таштагам” дептир да боорду эзген Асакебиз..

 

Атактуу төкмө акын Эстебес ТУРСУНАЛИЕВ.

Атактуу төкмө акын Эстебес ТУРСУНАЛИЕВ.

АСАКЕНИН АТАСЫ.

Ошол эле Асакебиз бир күнү өзү менен чогуу иштешкен Эстебес Турсуналиевдин бригадасын өзүнүн айылына гостролго чакырып калат. Ал жактан Эстекебиз концертин айактап калганда Асанкулга кайрылыптыр:
– «Асаке, айылыңа чейин келдим, эми бир жолу атаңды көрө кетейин, колунан чай ичип калган элем, ушунча келип кирбей кетип калсам уйат эмеспи» деп камданып калат. Анда Асакебиз айтыптыптыр:
«Кой кирбей эле койчу Эстеке? Атам баары бир сени тааныбайт, азыр бир топ эле карып калган» десе тигилер анысына карабай эле үйүнө бармакчы болушат.
Үйүнө келип, киргеден кийин баары менен тегерете кол кармашып учурашып чыгышат. Атасы болсо сүйлөбөй керебетте жаткан болот. Анан Эстекебиз атасынын колунан бекем кысып, «Ата кандайсыз, акыбалыңыз жакшыбы?» деп бетинен өөп учурашыптыр. Асакенин атасы дагы анын бетинен өөп койгон экен. Ошентип ал жерден тамак ичип бүтүшкөн соң баары эшикке чыгып бара жатышканда Эстеке Асакеге:
– «Атам киши тааныбай калган дебедиң беле? Алда немедей эле мени таанып бетимен өппөдүбү» десе, Асакебиз минтип айтат дейт..
– «Туура, Сени кемпирим» деп өөп жатпайбы деген экен..

ээ 6КӨК ЭЧКИ..

Балалык кезим, 4-5 жаштагы убагым болсо керек эле. Авамдын эгиз көк эчкиси боло турган, бири ушунчалык сүзөөнөк дейсиңер, тимеле анын кылыгы ааламда жок эле. Колумдагы чыбыгыма да карабай, көргөн эле жерден кубалап жүрүп сүзүп, калашынча эрмектей берчү. Сүзгөндө да жөн сүзбөстөн «опуту» менен кээрилип туруп, эки алдыңкы бутун тик көтөрүп келип сүзүп, черин жазмайынча эс алчу эмес. Эгерим сүзгөндөн тажабаган нем болчу. Авам «эчкилерди айдап келгиле» дегенде эле иним экөөбүз бири-бирибизди карап «барбайбыз, көк эчки сүзө берет экен»  деп ыйлап баштайт элек. Бир күнү авамдар уй сааганы сарайга кетишкен. Үйдө өзүм эле жалгыз калып, эшиктин айланасында жыргап ойноп жаткам. Бир маалда капысынан артымды карай калсам эле байагы көк эчки мени карап турат. Качан келип калганын да байкабай калыптырмын, турат мени тиктеп койуп. Ошол жерден чаңырган бойдон үйдү көздөй качтым дейсиңер, катуу корконумдан чоң эшикти да жаппай кирип кетиптирмин, көк эчки артымдан кубалаган бойдон кошо кирип келсе боло.. Мына сага анан, көк эчки мени жүккө такап алып ой бир эзгилеп сүзгөнү ушул күнгө чейин эсимде. Чаңырып, бакырып атам, өкүрүп атам, кыйкырып атам, бир маалда ары жактагы бөлмөдө бир эже бар экен, ошол үнүмдү уга калып, чуркап келип көк эчкиден ажыратып, ээ 6мени аман эсен куткарып калган. Ошентип балалыгым көк эчкинин тайагына бышып, аны менен алышып жүрүп чоңойгом. Кийин шаарга кетип, анан көптөн кийин айылга барсам байагы көк эчки бир кыйла эле карып калыптыр. Байкуш, жанына басып барсам сүзгөн жок, бирок мага салам берди..  

Чыңгыз АСЫРАНКУЛОВ. Маскөө шаарынан. 07.12.2013.

Nov 18

Чагылган..

ээ 9БИР КАП АМАНАТ..

1995-жылдар. Ойноок бала кезибиз менен эриш аркак өтүп жаткан каатчылык жылдар. Коммунизмдин чеңгээлинен кутулуп, эми гана өз алдынча тирилик кылууну өздөштүрүп, өздөштүрө албай каржалып турган эл. Бирок балабыз да. Бизге эмне? Эптеп кол бошосо ойюнга чуркамай. Кол бошосо…

Ошол жылдары биздин айылдын жарыгы бат-бат эле өчө берчү болду. Ал тургай бир жылы күч келгенине чыдабай айылдын көмөк чордону жарылып кетти да бир жай жарыксыз калдык. Натыйжада, эптеп-септеп ыйлап-сыктап отуруп өкмөт айылга кошумча, мурдагыдан чоң көмөк чордон койдурду. Так эле айылдын борборунда жайгашкан мектептин короосунун бир бурчунан орун алды ал жарыктык. Бул жер биздин айылдын «үч кошкону» дагы, аялдамасы дагы, мектеби дагы, жада калса почтосу дагы болчу. Баары ушул тегеректе жайгашкан эле. Эми ага жаңы көмөк чордону кошулуп жатып калды.

Бир күнү биз классташ досум экөөбүз ошол борбор тарапка кайдан-жайдан ойноп барып калдык. Барсак айтылган көмөк чордону жаңыдан орнотулуп бүтүп, тегеретеси тосулуп, айланасындагы калган-куткан таштандыларды чогултуп жатышыптыр. Элейген экөөбүзгө алардын кеби кызыктуу көрүндүбү, же көмөк чордон кызык көрүндүбү айтор, тигилердин жанына барып тыңшап туруп калдык. Бирок, алар бизди көп деле тыңшата коюшкан жок. Жашы аталарыбыз менен жашташ кишилер чогулткан таштандыларын жаңы эле бир капка салып бүтүп калышкан экен, экөөбүздү көрүп эле сүйүнүп кетишти. Сүйүнбөй эмне? Жумшап ийип отуруп калганга ырас иттин куйруктары табылбадыбы. Кыңырылганыбызга карабай капты экөөбүзгө карматты да айылдын четиндеги таштанды төгүлчү аңга ыргытып келгиле деп айдап ийишти.

Чоң сары каптын кап ортосунан салынып, оозу зым менен толгонгон таштандыларды ийрелеңдей көтөрүп экөөбүз жөнөп калдык. Албетте, чоңдордун бул кылыгына нааразы болгондон башка аргабыз жок эле. Арасында мектепте иштеген каардуу агайлардын бири таштандыны туура эмес
жерден көрө турган болсо чекебизге, чүкө толгоорун катуу эскерткен болчу. А айылыбыз болсо кичине. Демек, көрүп коюшу толук ыктымал.

Бирок, биздин дагы багыбыз бар экен. Иттин ээси болсо, бөрүнүн Кудайы бар деген чын тура. Биз жаңы гана тигилерден узай бергенибизде борбордон келеткан сары автобус кыштактын этегинен көрүнүп калды. Аны көрүп оюма жарк эткен ой пайда болду да досума сунуш кылдым. Ал дагы бир  жымың этип алып макул болду. Экөөбүз бир заматта иш планын түзүп, ишке кириштик.

Алгач кабыбызды ийрелеңдей көтөрүп он карыш турган аялдамага жеткирип, эл катарында каадалуу кишилердей автобусту күтүп калдык. Айылдын чаңын бурулдата артынан ээрчиткен автобус бир заматта алдыбызга келип токтоду. Эшигин ачып борбордон келгендерди түшүрдү да наркы айылга кетчүлөрдү күтүп туруп калды. Биз тиги капты так эле шоопурдун бут алдына көтөрүп келип жайгаштырдык дагы:

Байке, муну Талды-Сууга ала барыңызчы. Ал жерден Төкөш деген киши тосуп алат. (Төкөш досумдун таятасынын кошунасы экен. Чынында, Төкөш деле эмес, аты башка эле, азыр эстей албай жазып койдум), – дедик. Шоопур бир аз тактамыш болду да, жолун улап жөнөп кетти.

Ал кезде элдин пейили кенен болчу. Борбордон айылдарга бир маал каттаган автобус эл ичиндеги аманаттарды бекер эле ташыыр эле. Натыйжада биздин аманаттан эч ким деле шектекнген жок. Биз болсо, кудуңдап бири-бирибизди нукулашып быкшыган бойдон жолубузду улантып кетип калдык.

Насыпбек АСАНБАЕВ, Бишкек шаарынан.

Sep 16

Чагылган..

Нургазы МУСАЕВ.

Нургазы МУСАЕВ.

ЭНЕЛЕРИМ.

Өз чоң энемди атам да билбей калыптыр. Атам 2 ге толуп-толо элегинде чоң энем катуу оорудан көз жумган экен. Атам эжеси экөө таенесинин колунда калышат. Чоң энемдин оорусу эмне оору болгонун билбейм. Табыпка барып, ал бир дары ичирген экен. Жолдо келатып: «денем күйүп жатат!» деп карга оонап, жанын койорго жер таппай, карды боортоктоп үйгө жетти кызым деп энебиз көзүбүз жашын көлдөтүп айтып бергени элес-булас эсимде. Чоң энебиз каза болгондон үч күн өтпөй чоң таенебиздин дагы бир кызы көз жумат. Баары болуп чоң таенем он бир бала төрөгөн экен. Он биринен бир гана кызы тирүү калат. Ушинтип уулу жок өтөбүзбү деп, чалына жаш аял алып берет энебиз. Ал аялдан да чоң таятам бир кыздуу болот.

Ошентип мен атамдын таенесинин колунда өстүм. Энебиз чүкөдөй болгон арык, бели бүкүрөйгөн, укмуштай сулуу көздөрү бар Назик деген кемпир эле. Бул дүйнө дүйнө болгону энем ошондой кемпир бойдон жаралгандай, а биз болсо бала болуп жаралып, бала бойдон кала берчүдөй булутсуз, кирсиз күндөр эле ал күндөр. Бутум басып, тилим чыкканы энемди туурадым, бүкүрөңдөп. Чоңойгондо трактор алып, жип менен энемдин белинен байлап туруп, белин түздөйм дечү элем. Анымды уккандын баары кыраан-каткы болушат, үйгө келгени да, көчөдө жолукканы да «энеңди туурап берчи» дей беришет.

Энемдин бир кубанычы бар эле. Ал – ун алган күнүбүз. Үй алдына келген мүшөк унду кой десе болбой, четинен кармашып, анан агала ун болуп, ящикке өзү салып, «айнанайын, айнанайын, аппак ун экен» деп эле сүйүнө берчү. Ачарчылык, жокчулук, бир табак буудайга зар болгон күндөр… эми минтип токчулук заманга жетип, төбөңө көтөрүп чоңойткон неберең ун алып келип отурса… ошол күн энем үчүн майрам болгон экен.

Бул өмүрдө өлүмдөн башканын баарын көргөн, омуртка оорутуп, он бир бала төрөп, алардын онун кайра жерге берип, мүңкүрөбөй, муюбай өмүрүн татыктуу жашап өткөн чүкөдөй бүкүр кемпирде эмне деген күч, эмне деген кайрат, эмне деген жашоону сүйүү болгондугун эми аңдап отурам.

 

 

х х х х

 

 

Өз таенемдин баяны да кызык. Таятам байбичесинен он төрт бала көрөт. Он төртүнөн он үчү өлүп, жалгыз кызы калат. Согуштан кийинки жылдарда таятам менин таенеме үйлөнөт. Заман ошондой болгон окшобойбу. Муну айтсам азыркылар күлүшөр. Таенем таятаман 35 жаш кичүү болгон экен. Таятамын байбичесинен калган кызы Анар энебиз дээрлик күндө ыйлай берген кейикчээл киши эле. Он үч бир туугандан айрылуу оңойбу? Уулум иштен келе элек, неберелер кечикти, тууганыбыздын башына иш түштү… деп эле кайгырып отургандары эсимде бар.

Таенем удаа-удаа 6 уул-кыз төрөйт. Эң кичүү таекем таятам 82 жашында төрөлүптүр. Төрт жылдан соң таятам көз жумуптур. Дөөдөй болгон киши эле, үч жыл төшөктө жатып калды деп таенем айтып калчу. Ошентип 6 бала менен жесир калыптыр таенем. Же билими, же иштеген иши, же туруктуу кирешеси жок алты баланы кантип бакты экен деп калам. Тескерисинче, таенемде дайым акча болор эле. Эсимде бар, эбак күйөөгө кеткен кыздары: таежем, апамдар барып, таенемен акча сурап турушчу. Ал кишинин көзү өткөнчө мөмө-чөмө, сары май, отун, балдарга тигилген кийим-кечектер ж.б. оокаттар биздикине ташылып турар эле. Таенем жалгыз пенсиясы менен уулдарынын баарын окутту. Бир таекем Рязандан окуду, бир таекем Барнаулдан окуду, бирөөсү өзүбүздүн университеттен окуду.

Таенем мээримине чек жок аял эле. Алты бала, кийин неберелер кошулду, баарын тумшуктууга чокутпай, канаттууга кактырбай өстүрдү. Өмүрү бирөөнүнүн көңүлүн оорутканын уккан эмесмин. «Адалдан оокат кылгала, бирөөнүн бир тыйынына көз артпай жашагыла, балдарым» дээр эле дайыма. Таенем кароосуз калган арык боюна бир чакырымдай жерге терек тиктирди, ал шуулдаган теректер бүт айылдын көркү болду. Өкмөт ал теректерди кыйабыз дегенде канча жыл чоңдордун босогосун жыртты.

… Таенем пайгамбар жашында көз жумду. Ургаачынын сулуусу эле. Ошол ооруп жаткан учурунда бөтөнчө сулуу болуп кетти. Жүзү нурданып, акылын бир жоготпой, катуу оору жанын кыйнап турса да Россияда окууда жүргөн таекемди айтып, ага кабар бербегиле, эки жолу операция болду, угуп кыйналбасын, окуусу калбасын деп жатты. Мен барганда аябай катуу ооруп жаткан экен. Мен мектепте бүтүрүү экзамендеримди тапшырып жаткам. «Балам, экзамендериң кандай? Жакшы оку!» – деди. Мен таенемден уккан акыркы сөз ошол болду. Эртеси көз жумду. Жаназасына келген адамдар калп эле ыйламыш болуп келгени, күлүп сүйлөшүп отурганы, саясатка кирип кетишкени жинимди келтирип, ансайын айла таппайм… Таенемди жерге бердик…

Андан бери чейрек кылым өтүптүр. Таенем түшүмө көп кирет. Күлүңдөп алдыман чыга калчудай, «балам, жаман иш кылбадыңбы, бирөөнү алдабадыңбы, турмушта кыйналбадыңбы, тапканың адалдан болуп жатабы?» дечүдөй, ал асыл адам дайыма мени карап тургандай сезимдер келет.

Энелерим! Бозоргон дөбөдө боз топурак болуп жатасыңар. Азыркы аялдар туу туткан байлык дагы, бийлик дагы, билим дагы сиздерде жок эле. Адамдар менен кантип мамиле түзөм деп тренингге катышып, сертификат алган эмессиздер. Турмуштун бел майыштырган кыйынчылыктарында, кайгы басып турганда өлүп тынайын деген эмессиздер, бирөөдөн катуу тил уксаңар депрессия, стресс болуп жатам деп психолог издеген эмессиздер. Бала төрөсөңөр бага албайм деп дааратканага ыргытып, үстүнө таш таштаган эмессиздер. Дал турмуштун өзүнөн окуп, кубанычта да, кайгыда да, жокто да, барда да АДАМ бойдон калгансыздар. Баары бар, бирок адамгерчилик таңкыс товарга айланган бул күндөрдө силердеги топуктук, каниетчилик, энелик мээрим жетишпей тургансыйт.

Аялдардын майрамында Сиздерди азыноолак эскердим, энелерим. Сиздердин турмуштан бир адам болсо да сабак алып, жашоого тике карап, татыктуу өмүр сүрүүгө бет алса, ошол майрам болоор.

 

Нургазы МУСАЕВ. Бишкек шаары.

Sep 15

Чагылган..

эхУУРУНУ КУУГАНДА..

 

Анда кезде мен 6-класста окучумун. Жайдын саратаны сайраган, аптаптуу күндөрүнүн бири эле. Апам экөөбүз түндүн бир оокумунда сыртка чыгып калдык. Апамдын баккан балапандары бар болчу, жер жайнап, жыбырап, ушунчалык көп эле. Жөн эле жабалактап, кишинин бутуна илешишет. Түнкүсүн үшүп калышпасын деп сарайга кызыл (лампочка) шам чырак күйгүзүп койчубуз. Сыртка чыксак эле эмнегедир балапандар турган эшик ачылып калыптыр. Андан ары малканага да кирип кетсе болоор эле. «Мышык кирип кетип баарын жайлады го» деп барсак тыптынч эле турган экен. Анан апам балапандарга суу куймак болду. А мен болсо ички каалганын жанында апамды күтүп тургам. Кудай өзү сактасыын.. Бир маалда көргөн көзүмө ишенбей эле, дел болуп калдым десеңер. Ичкериде, бурч жакта чачы тармал, кара кийимчен, сакалчан бирөө ары карап койуп, кыймылсыз катып турганын көрүп калдым. Колдорун кызыл жарыктан алдына бекитип алган, көрөнбөсүн дегени го?. Ал бурчта малчылардын жаанда кийе турган (плащ) узун кемсели илинип турчу. Ошол кыска секунд ичинде эмне деген гана ойлор башыма келбеди дейсиздер?. Катуу коркуп кеткендиктенби, же акыркы ойум жамандыкка  бурулуп кеттиби, айтор, араң эле буулуп турган тамагым ачылып, ой бир ач айкырыкты салып жибергенимди өзүм дагы билбей калдым. Жанагы киши дагы менин ачуу айкырыгыман сестенип кетти көрүнөт, шарт эле тарбалаңдап, аттап-буттап, так мен жакты көздөй чуркап жөнөдү. Мен болсо жолун тосмок да болуп жатам, кетенчиктеп коркуп да жатам. Сырткы эшикке жакындап келгенде, эки колум менен башымды кучактай калып, жерге отура калдым. А «ууру» болсо менин үстүмөн кадимкидей таптак секирип аттап өттү да дарбазадан чуркап чыгып, көздөн кайым болду..

Ошол замат элеңдеп ордумдан тура калып мен аны куумак болдум окшойт. Артынан кубалап жөнөдүм. Жакшы эле чуркап бара жаткансыгам, бирок ушу турган дарбазага бир жетсемчи. Бутума  орустун килтейген көлөчүн кийип алгам. Улам чечилип кетет, эптеп кайра бутума илип алып темтеңдеп отуруп дарбазага араң зорго жеттим. Сыртка чыксам эле ууруну шыйрагынан кармап алчудай болуп.. Бир маалда агам менен апамдын кыйкырыгынан эсиме келе туштум. Көрсө, апам киргенде эле «ууруну» көргөн экен. Ал жарыктык мени коркпосун деген тура. Андан кийин шашпай сарайды карасак тигил «ууру» килейген эки чо-оң буканы жетелеп чыгып кетиш үчүн дайардап койуптур. Ошентип мен аларды көз көрүнөө уурудан сактап калдым. Эртесинен баштап эле «Ууру кууган кыз» деген атка кондум. Көчөнүн айак жагындагы бир үйдөн ошол тундө бир буканы уурдап кетишиптир. Классташтарым менин «эрдигиме» кызыгышып, талашып, улам-улам суроо беришет. Өзүмдүн жакын курбуларым болсо жабышкак чөптөн атайын төш белги беришти, куттукташып. Ошентип, ал күндөр  дагы түштөгүдөй болуп өтүп кеткен..

 

Хатира АСАНОВНА. Бишкек шаарынан. 15.09.2013.

Sep 10

Чагылган..

A3КИРГЕН СУУ.

Негизи «Чагылгандын» темасы жакшы күндөрдү, эсте кала турган жагымдуу окуйаларды эске салат экен. Менин бул окуйам «жакшы күндөргө» кошулабы, жокпу биле албадым. Бирок Уландын эскерүүсүн окуп жатканда эле ушул окуйа эсиме түшүп кетти. Менин окуйам дагы Уландыкына үндөшүп кеткендей. Ал кезде канча жашта экенимди эстей албайм. Кыскасы жогорку класстын окуучулары чөп чабыкта иштеп жүргөн маал болчу. Айылдагы айалдарды да биргадирлер үймө-үй кыдырып чөп чабыкка айдап кетээр эле. Ата-энем, менден улуу агаларым да совхоздун жумушунда, ал эми үйдүн «башкармасы» болсо мен. Ошондой күндөрдүн биринде үйгө күтүлбөгөн «конок» келип калып, «бол, апаңды тезинен чакырып кел, шашылышпыз» деп калышты. Ошол учурда сайдагы суу «күкүктөп», капкара болуп кирип агып жаткан. Коноктун «тез» деген сөзүн көңүлүмө бекем түйүп алып, ылдыйраактагы чоң машина өтчү көпүрөгө барбай, эшанкирген сууну кечип жөнөпмүн. Сууга биринчи киргенде эч кандай тоскоолдукту сезбей, бат-бат илгерилеп бара жаткам. Бара-бара суу мени өзүнүн агымы менен алып жөнөйт, мен жан талашып каршылык кылып сууну кечип өтүүгө аракет кылам. Кырдын башында каз-катар тизилген окуучулар, мектептин завучу Кекилик эженин карааны көзүмө урунат. Эжейимдин сөздөрү угулбайт, бирок булгалаган колдорун көрүп жаттым. Итапкан барганда айабай корко баштадым, жан далбас кылып кармаган чырпыктарым да суурулуп кетип жатты. Ошол учурда артыма кайтайын деген ой пайда болуп, артымды карасам, сайдагы кирген суунун тең ортосунда калыпмын. Эмнеси болсо да кыйкырып жаткан эжейим жака жыла берейин, жээкке жакындасам балким жардам беришет деген үмүт пайда болду. Кырдан ылдый чуркаган жогорку класстын окуучуларынын караны да мага кандайдыр дем бергендей болуп, суудан эптеп чыгып кеттим. Бирок эжейимден айабай тил уктум, «нары кет» деген менин сөзүмдү эмне түшунбөдүң деп урушкан эле. Мен ата-энеме айтпай эле койушун суранып андан ары апамдар иштеп жаткан жерине жеткем. Жай ысык болгондуктан апама жеткенче курганып калып үйдөгүлөр бул «окуяны» билбей калышкан. Ал кезде маани бербегеним менен эс тартканда уксам сайдагы суу киргенде анча-мынча адамдардын өмүрү кыйылган кайгылуу окуйалар көп болгон экен. «Бала, баланын иши чала» деген ошол да. Тилеке каршы азыр ал сайда билектей эле суу агып турат. Айылымдан кеткениме бир топ жыл болгонуна байланыштуу сайдагы суунун кирген убагына туш боло албадым. Бирок апамдын «бала-чаканы агызып кетпегей эле» деп кооптонуп калганын эшитип калам..


«ТӨРӨТ ҮЙ..»

Ал кезде дал ушундай күз болчу. Тагыраак айтканда 2000-жылдын 30-сентябры эле. Шаардан бир аз иштеп тыйын-тыпыр кылып кетели деп сиңдим жолдошу менен келген. Сиңдим бир аз иштеп, кош бойлу болгонунан үйдө отуруп калган. Күйөөсү машина оңдоп иштейт. Эсимде жок ал күн дем алыш беле? Сыягы дем алыш окшойт, баарыбыз үйдө болгонубузга караганда. Күйөөм менен күйөө балам эшикте машина оңдоп жатышкан. Аңгыча сиңдим ичим ооруп, белим бурап жатат деп калды. Мен толготуп калган окшойсуң, тамак кыла койойун, курсагыңды тойгузайын дедим. Тамакты асып койуп, сиңдимдин буту-колун жууп бердим. Толгоосун карасаң, аралыгы айабай эле алыстан келип жатты. Мен сиңдиме бул толгоо эч нерсе эмес, күчөгөндө апамдын кадырын ошондо бир билесиң деп тыңсындым. Ашканага чыгып тамакты карап кайра кирип келип эле эч нерсеге түшүнө албай калдым. Сиңдим «төрт» буттап турат, кадимки уйдай болуп. Көзүмө карайган бир нерсе көрүндү артынан. Нес болуп туруп калдым түшүнбөй, сиңдим ал-ал дейт же эмнени алаарымды билбейм. Көрсө шырдакты түрүп сал деп жатыптыр. Араң түшүнүп, шырдакты сыйрып алдым. Ошол учурда артында карайган алдейдин башы экенин түшүндүм. Коркконуман эшике атып чыгып, күйөөмө кыйкыра баштадым. Сиңдим төрөп жатат деп. Күйөөм, иним, күйөө балам дарбазадан атып чыгып эле чуркап кетишти. Мен кайра үйгө чуркап кирсем, бала салаңдап жерге түшөйүн деп калыптыр. Элестеткиле тууп жаткан уйду. Азыр ойлосом дал өзү. Баланы колума алганда эле киндиги чубалып, тону кошо түшүп калды кудайдан болуп. Бирок баладан үн чыкпайт, мен болсо өзүмдү жоготуп салгам. Эмне кылып жатканымды билбейм. Сиңдим чап-чап дегени кулагыма угулат. Аңгыча бала да бакырып ыйлады. Эшиктегилер эмне кылып жатышат аны деле билбейм. Сиңдим эне да киндигин кескенге бирөөнү табыш керек же сиз кесесизби деп жатпайбы. Кокуй кеспей калайын деп, сыртка чыгып күйөөмө киндик кескенге киши керек дедим. Күйөө балам эже кызбы, эркекпи дейт. Аны караганга акыбалым келген жок дедим. Тез жардамга эки жолу чалдык азыр келип калар дешти. Кошуна эженин апасын чыкырсак келди. Бирок ал апанын көзү көрбөйт экен. Ошондой болсо да бизге үйрөтүп жатты. Эже апасынын айтканы боюнча кести. Ушул окуя айабай тездик менен, көз ачып-жумгуча эле болуп кетти. Баарыбыз коркуп, шок болуп жүрсөк сиңдим айтып жатпайбы, төрөгөн иттен оңой турбайбы мен тынбай эле төрөй берем деп. Аңгыча тез жардам келип бизди салып кетти. Жолдо тез жардамдагы врач да таңгалып жатпайбы мындай тез жана оңой төрөттү биринчи көрдүм деп. Анысынан да төрөт үйүнөн чыгып келгенден кийин көпкө мени сиңдим туурап жүрдү. Алдей ыйлабай түшкөндө мага көчүгүнө чабыңыз десе, мен айткан турбаймынбы «Кудайай муну мен кантип көчүккө чабайын» деп. Бирок менин эсимде эч жок. Ошол бизди «коркуткан» кыз азыр чоңойуп калды. 30-сентябрда он үч жашка толот..


Чынара САРБАГЫШОВА. Акын, Бишкек шаарынан. 12.09.2013.

Sep 08

Чагылган..

эшанКЫЙАЗГА АЙЛАНГАН ПИЙАЗ.

 

Үйбүлөдө ортончу перзент болгондуктан менден кийинки сиңдилеримди каралашуу, апама жардам берүү менин энчиме да тийген. Улууларыбыз студент, өз турмуштары менен алек же аскерде болуп калып, апам айткандай анын колун узартуучусу мен элем. Улуу сиңдим Айтурган, азыр сиздердин катарыңыздарда Көчтүн мүчөсү, кечээ ал топтун админстратору болуптур. Ийгилик каалайм! Ошол сиңдим эки жашында таптак сүйлөп, бутунан мурда тили чыкты. Үчкө чыкканында дагы бир сиңдилүү болдук. Айтурган абдан эрке, анан айтканы орундалмайын жаны тынбаган, андан да  тырмактай болуп алып сөздү кыйын таап сүйлөгөн, ошонусу менен элдин сүймөнчүлүгүнө арзыган кыз эле. Сиңдиси төрөлүп, үйгө чыгып келген күндөн баштап эле анда «атаандаштык» деген сезим пайда болду.

 

Апабызды, атабызды, ал тургай мени да кызганат кичинекей чүрпөдөн. Ага эмне жасасак мага да жасагыла деп турат. Биз ага көнүп деле калганбыс. Жада калса үчкө чыгып, тызылдап чуркап ойноп калган кыз бешикке жатмай адат таап алды. Үйдө эки бешик боло турган эле, бири тээ чоң энем колдонгон, атам жана анын бир туугандары чоңойгон бешик болчу. Айтурган ошону ээледи. Атам да эрке кызынын ойу менен болуп, аны оңдоп-түздөп, татынакай кылып сырдап-кооздоп берип койду.

Жаздын ысык күндөрүнүн бири эле. Адаттагыдай эле апам сабагына кеткен маалда мен кичинекей «алдей» сиңдимди бешикке бөлөп жатсам Айтурган «мени да бөлө» деп чыкты. Анан аны да жанагы бешигине бөлөп койуп, экөөнүн тең бетин жапкан торлорду түшүрүп, өзүм болсо короого кир жууганы кетип калгам.

Бешиктер үйдө, алар турган бөлмөлөрдү эшиктерин атайын балдар ыйлап калса угулуп турсун деп ачып койгом, андан кийин коридор, анын маңдайында ашкана бар болчу. Бир убакта эле катуу чыңырган үндөн коркуп кетип шашыла чуркап үйгө кирип келсем кошунам Батма эже өң алеттен кетип купкуу болуп коридордо турат. «Эмне болду эже» десем оозуна сөз келбей сөөмөйү менен бешиктер жакты көрсөтүп койот.

Арча бешик

Арча бешик

Дароо эле түшүндүм, чуркап барып алгач чоң бешиктин торун ачып, «эже бул Айтурган» дедим. «Кичүүсү мына бул жакта жатат» деп экинчи бешик тарапка кол жаңсадым.. «Уффф» – деп терең дем алып алган эже жердеги чаканы колуна алып жатканда байкадым. Чака ар жакта, жерде тоголонуп жаткан эле. Көрсө кошуна эже чака сурап келет. Үйгө кирип баратып, терезеден менин короодо экенимди көрөт да, биротоло эле үйдөн чаканы кармай чыгып анан айтып койуп кете берейин деп ойлогон экен. Ошол кезде бешикте уктабай эле жаткан Айтурган аны көрүп калып, «ээй Батма эже, чаканы койуп койуңуз» деген тура. А кошуна эже бешиктен чыккан үндү угуп алып жанагы жаңы төрөлгөн ымыркай кичүү сиңдим сүйлөп жаткан экен деп ойлоп, кадимкидей чочуп, эси ооп, ордунда катып калыптыр..

 

Дагы деле ушул Айтурган. Анда бир аз чоңойуп калса керек эле. Төртбештерге чыгып калган. Сүттү башка балдардан өзгөчө айырмаланып жакшы көрүп ичет эле. Түнү менен жамгыр жааган күндүн эртеси болчу. Таң эрте казанга сүт бышырып жаткам. Апам да короодо бирдеме менен алек болуп жүргөн. Жанымдан ары бери өтүп, «сүт бат эле бышат ээ, сиз бат эле бышыра аласыз ээ» деп Айтурган тегеренип ойноп жүргөн. Бир сөзүнө жооп берсем, бирине көңүл деле бурбай от жагуу менен алек болуп жаткам. Бир убакта жагып аткан отума суу жыгач салып салдым окшойт, быкшып эле түтөп, күйбөй өчүп калды. Эңкейип туруп астындагы чокту үйлөп тутандыруу аракетин кылып жатсам, эми эле жанымда ойноп жүргөн сиңдим Айтурган мени түртүп жиберсе боло.. Байкабай турган жаным, жерди таянып калдым. Ансыз да отту өчүрүп алганыма ачууланып турганда, тентек кыздын жоругуна жиним келип кетип «апа кызыңызды караңызчы, түртүп салды, чокту кармап ала жаздадым»  дедим арызданып, нааразылана. «Кой антпе, ал эмнеси экен, эжекеңдин колу күйүп калса эмне болот» деп апам Айтурганды тилдеп калды. Анда курсагын чендейтип, сөөмөйүн оозуна салган бойдон Айтурган «анан эмне ары жыгылат, бери жыгылбайбы» деп атпайбы, кебелбей туруп алып.. Апам экөөбүз бир топко чейин каткырып жүрдүк. Азыр да барганда, чогулуп калганда бир туугандар ушул окуйаларды эстеп калсак, «чын эле да» деп өзүнөзү актап койо берет. Ошол эле жылдары атамдын бир кесиптеш иниси уулдуу болуп калат. Атама келип, «аке кыз күтүп атып дагы бир уулдуу болдук, уулдарымдын аттарын сиз билесиз, Илияз, Илгиз, Чыңгыз, Нияз эми мунусуна кандай ысым ыйгарышты билбей жатам, ат койуп бериңиз» дейт. Уйкаш болсун деп. Анын сөзүн кайда барса да атасын бучкактап, жарым карыш чыкпаган Айтурган угуп калып «анда бул балаңызга Пияз» деп ат койуп койуңуз деп баарынын боорун эзген экен. Ошентип тамаша-чыны аралаш ар кандай ысымдарды айтып, талкуулап отурушуп, анан атам ал ымыркай балага «Кыяз» деген атты ыйгарыптыр..


Майя САТИЕВА. Орусия, Маскөө шаарынан.
08.09.2013.

Sep 07

Чагылган..

эуууЧАЛКАН.

 

Окуйаларын жазып жаткандарды окуп алып мен да өз башымдан өткөн шумдуктай бир окуйамды кыскача кылып эле байандап берейин деп чечтим. Учурунда өзүм айабагандай эле уйалып, кызыкдай абалда калып деле жүрчүмүн эстей калганымда.  Бирок жаштык, мастык, ойго келбеген учурда болуп кеткен, чындыгында адамдын күлкүсүн келтире турган окуйа экенин билем.  Так ошол себептен ушул «Чагылганга» жазууну туура көрдүм. Себеби, Көчмөндөр дагы бир «бырс» эте күлүп алышсын дедим. Жайдын күнү болчу. Ал кезде онунчу класста окучумун. Сүйгөн жигитим менен отурушка барган элем. Суусундукту дембедем иче бергендиктен, табарсыгым толуп кетпейби. Эч кимге билдирбей жигитиме акырын шыбырап «эшикке чыгып келеличи» – дедим. Эшиктеги ажаткананын жанында бир топ балдар чогулуп алышып ойноп жатышкан экен.

Чалкан.

Чалкан.

Сүйгөнүм, «жүрү үйдүн артына эле баралы, бул жерде эл көп экен» – деп калбайбы. А үйдүн арты болсо ээн, чөп баскан огород экен. Тигиндей барып эле отура бер десе, мен уялганыман арыраак барып, бурч жакка өтүп кеткем. Анан ошол жерге отурганымды бир билем, көзүмдөн «чагылган» чачырап, денем ысып-күйүп кетип, оозумдан «апаа» – деген сөз кантип чыгып кеткенин өзүм да билбей калыптырмын. Ар жакта турган жигитим, «ээй Уулкан, эмне болду сага» дейт. Сыр билгизбегенге аракет кылып, «жөн эле» – деп койдум да эмне кылаарымды билбей отура бердим. Ордуман турайын десем ушундай ачышканы эми шумдук. Күтө берип, чыдамы кеткен жигитим, «ай болбойсуңбу же эмне ичиң өтүп жатабы» деп койот кайракайра. Мен болсо «азыр-азыр» деп койом. Ошентип бир убактан кийин туруп, араң басып келдим. Үйгө кирип же жакшы отура алсамчы. Кабагым салаңдап, чыдамым кетип, кызыктай болуп турганымды көрүп, «буга эмне болду» дегенсип жигитим улам-улам көзүнүн кыйыгы менен мени карап койот. Анча эмне болду экен деп кызыгып жаткан чыгаарсыздар?  Кыйраткансып караңгыда бара калып, ошол отура калган жерде дүпүйгөн чалкан бар экен да көрсө. Элестете бергиле эми. А менин ошондогу абалымды чалканга чактыргандар мыкты түшүнөт болуш керек. Далайга чейин маземди жеп, онтолотуп, эки-үч күн ачышып ооруп, сазайымды жедирген. Анан бул болгон окуйаны кийинчерээк байагы жигитиме айтып берсем боору эзилгенче каткырып күлдү эле. Окуйа болбосоң койо калгырдыкы десе..


Уулкан АМИРАЕВА. Орусия, Маскөө шаары.
06.09.2013-жыл.

Sep 06

Чагылган..

эшан 2ӨЛҮК БАЛЫК.

Канчалаган айылдарды, эгин-талааларды, не деген кооз жерлерди чалкыган суу астына калтырып куруп салышкан өлкөбүздөгү эң ири Токтогул суу сактагычын токтогулдуктар «көл» деп эле койушат. Көл эмей эмне? Көпкөк болуп чалкып жатат. Ошол көлдүн жээгинде болуп өткөн бала кездеги бир окуйа эч качан эсимден кетпейт. Көлдүн бойунда, тоонун түбүндө эгин-тегин айдоого ылайыктуу, өйдөрөк барсаң малга ыңгайлуу, суусу кенен, бак-шактуу, берекелүү Жаңы-Арык деген деген жер бар. Айылдан кыйла эле узак экенине карабастан биздин айылдыктар жайкысын келип эгин эгип, малын жайышчу. Азыр ал жерге үйлөр салынып, электр зымдары тартылып, өзүнчө эле бир айыл болуп калыптыр.

3-класс болсом керек эле, каникул убагында ошол жерге тайакемдикине барып эс алып жүргөм. Ал кезде көлдүн ар бир булуңунда күн ысыкта жайнаган балыктар саргайган ооздорун ачып суудан баштарын чыгарып турушчу. Болгондо да узундугу жарым кулач болгон, бир метр болгон, чоң-чоң сазандар. Азыр андай балыктар жок дешет. Асман ап-ачык, күн ысык, чак -түш болчу. Ат издеп жүрдүм беле, же жөн эле темселеп жүрдүм беле, айтор, көл жээктеп, ооздорун ачкан балыктарды таш менен уруп, ойноп бараткам. Ошентип келатып бир жерге жеткенде, жээкке жакын эле жерден 3-4 метр болот го чамасы, суунун үстүндө кыймылсыз жаткан балыкты көрүп калдым.

Токтогулдагы суу сактагыч.

Токтогулдагы суу сактагыч.

Ал кезде тайакемдер балыкка барышчу. Бирок кайырмак, тор же айры менен эмес, мылтык көтөрүп алып барышчу. Суудан башын чыгарып турган балыктардын чоңун тандап туруп атып, дароо ал чөгүп кете электе сүзүп барып алып чыгышчу экен. Аны дароо алып чыкпасаң чөгүп кетет дейт. Ошондой ок жеп чөгүп кетип, кайра калкып чыккан балык окшойт тиги көргөнүм. Аны алып чыгып үйгө алпаргым келди. Жээкке чыгара албай көпкө убара болдум. Көлдүн жээгинде какырап бак-сак жок, «узунурак жыгач болсо» деп эки жакты карап таппай койдум. Чоңураак таштардан терип келип балыктын ары жагына ыргытам, толкун менен келип калабы деп. Бирок балыгым чайпалып ордунан жылбайт. Акыры айлам түгөнгөндө көлгө кирип барып алмай болуп, шым-көйнөктү чечип ыргыттым.

Өзүм сүзгөндү билбейм, айланамда эчким жок, көлдүн сүрү коркунучтуу. Ошого карабай сууга кирдим. Акырын басып баратып, суу төшүмө жеткенде күтүүсүздөн сууга чулп этип кирип кеттим. Көрсө көлдүн жээги кичине жайык болуп барып, дароо жарга айланып кетет экен. Ошол жерден чабалактап, кыйкырып, жанталашып тыбырчыласам ары тереңдеп кирип кетип, азыр буларды эскерип жазып отурбайт элем. Бирок ошол мүнөттөрдө Кудай жардам берди окшойт, акыл токтотуп эсимди жыйып, өзүмдү кармап, тыптынч болуп, бутум жерге тийгиче күттүм да, акырындык менен жээкти көздөй түртүнүп, сүзүмүш болуп атып чыгып кеттим.

Өзү бала кезде аскага чыгып кетип, шар аккан чоң суунун жээгиндеги жылмакай таштардын үстү менен басып, өмүрүм көп эле коркунучка кабылды. Ушундай тобокелчил бала болчумун, жөн жүрбөгөн..

Улан КОШАЛИЕВ. Түштүк Корейа, Кимчон шаары. 05.09.2013-жыл.

Sep 01

Чагылган.

ЭҢ СОНУН КҮНДҮ ЭСТЕЙЛИ..

Жаштыкта, дегеле жашоо турмушта эмне деген гана кызыктуу окуйалар болбойт, кездешпей койбойт. Кээ бир учурлар болот, ойлонуп туруп атайын жасаган окуйалар андай кызыктуу болбой калат, окшошпойт. Чыт курсак балалык, өспүрүм кездерде эмне гана деген кызыктуу окуйаларды баштан өткөрбөдүк. Айта келсек ар бирибиздин башыбыздан өткөн окуйаларыбыз самандан көп..  Ушуга байланыштуу «Кыргыз Көчүндө» «Чагылган» аттуу рубрика ачып жатабыз. Ким кааласа башынан өткөргөн эң кызыктуу окуйаларынан эстеп, кыска, нуска, кызыктуу кылып жазып жөнөтө беришсе болот. Ал келген кол жазмаңар, «Чагылгандуу» окуйаңарды «Кыргыз Көчү» айылына (сайт), «Чагылган» рубрикасына үзбөй жарыйалап турмакчыбыз. Биз мына ушундай жол менен дагы ар бирибиз тилибизди байытууда, өстүрүүдө, ой-пикирибизди эне тилибизде мыктылап, ээнэркин айтып түшүндүрүүдө жана жазууда оңой эмес иш жасаган болобуз деп ойлойм. Кыскасы, кадимки турмуштагы болгон «тирүү анегдотторду» бирибирибизге айтышалы, ортого салалы, окуп жыргайлы урматтуу Көчмөндөр!.

 

эс 4 1«УУРУЛАР..»

 

Мен анда кичинекей кезим болчу. Эсимде калганын билем, биздин огороддо дүпүйгөн «черешня» бар болчу. Ал гүлдөп бышып калганда эле эжемдин классташ балдары ууруга келе беришчү экен. Келгенде да акырын байкатпай келишип ошол бакка чыгып кетишчүү экен. Ошол жерден черешняны терип жеп анан акырын бактан түшүп кетип көнүп алышыптыр. Бир күнү эжем аны билип калат да, тигилер кезектеги ууруга келишкенде терезеден карап күтүп отура берет. Балдар келип баккка чыгаары менен короодо дайыма байланып турган өгүздөй болгон итти бошотуп жиберет. А ит болсо тиги балдар чыккан бакка үрүп чуркап барат да бактын түбүнө жатып алат.

Черешня

Черешня

Эжем болсо шашпай сумкасын салыштырат да мектепке кетип калат. Ошону менен тигил «уурулар» түш оогуча ошол ордуларынан кыймылдабай отура беришет. Түштөн кийин атам сабагын бүтүп мектептен келгиче отурушуптур, селейишип. Атам иттин бош жүргөнүн көрөт да, итти байлайын деп барып “ууру окуучуларын” кармап алган да. Маселенин маанисине түшүнгөн атам күлкүсүн тыйа албай итти жетелеп келип ордуна байлаптыр. Ошентип «ууруларды» «пленден» бошотконун эстеген сайын айтып алып күлө берчүүбүз. Кийин алар мектепти бүтүп кетишип, кайра чогулуп калышканда деле ушул окуйаны айтып алып жыргап каткыра беришчү.


Айтурган САТИЕВА. Журналист диктор, Бишкек шаарынан.