Oct 18

Коңгуроо..

 Сүрөт 2УЛУУНУ УРМАТТАБАГАН, КИЧҮҮДӨН ЫЗАТ КӨРБӨЙТ..

Кичинекей кезимде жашы бир топко барып калган чоң-ата, чоң апалар чайханада чай, кымыз ичип, нарда ойногондорун көрүп, энелер жүн сабап, мал жан менен алек, үй оокаттарын карап, бизге акыл-насааттарын айткандары менен эсимде калыптыр. Азыркы ата-апаларды митинг, пикеттерден гана кезиктирип калбадыкпы. Анан алардан кайдагы насаат, акыл кеңешти угат элек, сасыган сайасатты гана угасың көпчүлүк учурда…

Кыргызда жакшы сөз бар эмеспи «Карысы бардын ырысы» бар деген. Ошондуктан менде аларга кандай мамиле, сый-урматыбызды көргөзүп жатабыз деген суроо туулат? Карылыктын доорун сүрүп, бизден үмүт кылып жаткандарына карабай карылар үйүнө алпарып салсак, коомдук транспортторду тоссо албай, ал эмес карап да койбосок, анан кантип, кандай сыйлап жатабыз деп ойлоп кетесиң?

Бүгүнкү менин каарманым Бишкекте жашап жаткан карыган (пенсионер) чоң апа болду. Адаттагыдай эле айалдамада коомдук транспортту күтүп тургам. Бир кезде жаныма жашы бир топко барып калган чоң апа келип: «Кызым, мага келе жаткан автобусту токтотуп берчи» деп калды. Мен апаны таң кала карап калсам, «кызым, мени «пенсионер» деп токтобой өтүп кетет» дейт жалооруп. Мен колумду булгалап токтотсом эшиги араң ачылган ичи адамга толгон автобус зорго токтоп, ага чоң апа эптеп чуркап барып кыпчылып түшүп кетти. Орундукка отурганды мындай койгула, тыгылып араң батты көрүнөт, байкуш апа. Айанычтуу чоң апанын айткан сөзүн угуп өзүмдү-өзүм жемелеп, «биз жаштар ким элек, ким болдук? Кайда баратабыз? Мындай жол менен кете берсек кийин ким болобуз деги» деп өзүмө-өзүм суроо берип жаттым. «Улууну урматтасаң, кичүүдөн сый көрөсүң» деген макал эрксизден эсиме түшүп кетти. Улууларды урматтай албай жатып, кичүүлөрдөн эмнени, кантип талап кылабыз? Бизди көргөн жаш муундар кандай тарбийа алып жатышат? Улуу жазуучубуз Чыңгыз Айтматовдун чыгармасындагы «маңкурттан» эч айырмабыз жок болуп бараткансыйт. Келгиле анда биз жаштар «Бир жакадан баш, бир жеңден кол чыгарып», жаш экенибизди далилдеп, урмат-сыйыбызды улууларга көргөзөлү! Алар бар, биз барбыз, бактылуубуз!

P. S. Балким чоң апанын окуйасы болбогондо мен бул чакан макаланы жазбайт деле, ойлонбойт деле болсом керек эле. Эми жок дегенде кимдир бирөө окуп калып, өзүнө аздап болсо дагы сабак алса, ойлонсо, туура түшүнсө, жакшы тыйанак чыгарса, анда ал биздин жеңишибиз, жетишкендигибиз деп ойлойм!

Жылдыз ЖАЛИЕВА, Бишкек шаарынан.

Oct 17

Талкуудан чыккан талкуу..

АКТУАЛДУУ МАСЕЛЕЛЕРДИ ТАЛКУУЛООЛОРДОН КЕЛИП ЧЫККАН АКТУАЛДУУ СУРООЛОРГО АКТУАЛДУУ ЖООПТОР!.

Аз мурун “Кыргыз Көчү” мекенчилдер тобунун мүчөлөрү КР Президентинин алдындагы Улуттук тил комиссиясынын жетекчиси Эгемберди ЭРМАТОВДУН кабыл алуусунда болуп кайтышкан эле. Ошол жолугушудан кийинки “Фейсбук” баракчасында болуп жаткан кызуу талкуулар ар кандай өңүттөгү суроолорду пайда кылды жана ал суроолор кандайдыр бир деңгээлде жоопсуз калган жок. Эмесе ошол талкуунун активдүү катышуучулары Ленара НИЯЗБЕКОВАНЫН суроолоруна “Кыргыз Көчү” тобунун жигердүү мүчөлөрүнүн бири Бектурсун АЛИБЕКОВДУН берген жооптору менен төмөндө учкай таанышып койсоңуздар болот.

ЛенараЛенара НИЯЗБЕКОВА:
Сурооңуз кызыктуу экен Бектурсун мырза. Менин да Сизге суроом бар:

1. Мамлекеттик кызматкерлер, өз бөркүнөн чочулап жата берсин дейли. А биз, сиз жана башка көпчүлүк ушундай шарттарда кандай кадам жасасак болот?
2. Мамлекеттик тилдин тагдырын, анын жоопкерчилигин Э. Эрматов мырзага таңуулап отура берсек болобу?
3. Мамлекеттик тилдин ишке ашышына негизги тоскоолдук жаратып жаткан расмий тилден башка кедергилер барбы? Бар болсо, ал кедергилер кайда, кайсы?
4. Жок болсо эмне үчүн? Мамлекеттик тил боюнча адистер бардык мамлекеттик мекемелерде маяна алып иштеп, жашап жүрүшөт.
5. Мына ошол адистер кандай сапаттарга ээ болууга тийиш?
6. Кыргыз филологиясына эптеп, арасат-армажал бүткөн бүтүруучү тапшырыш керекпи же…?
7. Кыргыз тилин үйрөтүүчү, алып жүрүүчү: филологдор, кыргыз тилинде жазган журналисттер, тарых изилдөөчүлөр кандай сапаттарга, ошондой эле билим-билгичтиктерге ээ болуусу абзел?
8. Чыныгы кыргыз инсанын кантип тарбиялап, жарата алабыз? Урматым менен!

эбекеБектурсун АЛИБЕКОВ:  
Урматтуу Ленара айым, Сиздин биринчи сурооңузга жооп
:

Мамлекеттик кызматкерлер өз бөркүнөн чочулап жата берсин дейли. А биз, сиз жана көпчүлүк ушундай шарттарда қандай қадам жасасақ болот? Урматтуу Ленара айым. Мекенибиз Қырғыз Республикабыздын МАМЛЕКЕТТИК; Туу, Герб, Гимн жана Тилине жоопкер МАМЛЕКЕТТИК қызматкерлер (мындан ары мансапқорлор),
«өз бөрктөрүнөн» чоочулоосу чын болсо, «жата бербеши»парз.
Қырғыз Республикабыздын МАМЛЕКЕТТИК; Туу, Герб, Гимн жана Тилине жоопкер мансапқорлорунун, ошол; МАМЛЕКЕТТИК Туу, Герб, Гимн жана Тилибизди өз Мекенибизде сүйлөп даңазалабай (рекламалабай), жайылтпай (экспансиялабай), жуурулуштуруп жууруп, өнүктүрбөй (развивать этпей)
«жата берүүсүнүн» өзү, аталған МАМЛЕКЕТТИК символикалар менен Тилге қарай, алардын; МАМЛЕКЕТТИК ҚЫЛМЫШЫ.
Ал эми,
«жата берип» МАМЛЕКЕТТИК ҚЫЛМЫШ жасағаны аз келгенсип; Биздин эгемен Мекенибиз Қырғыз Республикабыздын Мамлекеттик Аймағында, бөтөн өлқөнүн Мамлекеттик символикалары менен Тилин, Қырғыз Республикабыздын Мамлекеттик Мансапқорлору; (алардын туу гербдерин тағынып, гимнин ырдап, тилин сүйлөп,) даңазалоосу (рекламалоосу), жайылтуусу (экспансиялоосу), биздин Мам.Тилден артықча жуурулуштурушуп жуурушуп өнүктүрүүлөрү (развивать эткендери), эгемен Қырғыз Республикабыздын Мамлекеттик Символикалары менен Тилине қарай, алардын; ДИВЕРСИЯСЫ жана ЧЫҚҚЫНЧЫЛЫҒЫ.
“Жата берип”, Мамлекеттик ҚЫЛМЫШ жана биздин Мекенде бөтөн өлкөнүн Мамлекеттик тилин даңазалап, жайылтып, өнүктүрүп, биздин Мам.Тилибизге қарай; аларға ДИВЕРСИЯ жана ЧЫҚҚЫНЧЫЛЫҚ жасооғо жол қойбоо, Сиз сыяқтуу қырғыз интеллигенттери менен биздин, Асыкенин “Қырғыз Көчү” сыяқтуу топтордун мүчөлөрүнүн; жарандық, патриоттуқ, улуттуқ, керек болсо улутчулдуқ ыйық милдетибиз.
Мына ошол, Сиз сыяқтуу қырғыз интеллигенциясы менен биздин, ыйық Мекенибиз, Қырғыз Республикабыздын МАМЛЕКЕТТИК СИМВОЛИКАлары менен ТИЛИне қарай жасалған Мамлекеттик ҚЫЛМЫШТАР менен ДИВЕРСИЯЛЫҚ ЧЫҚҚЫНЧЫЛЫҚтарды, (“бизди жылуу қабыл алды” жэ, “ар дайым, адамгерчиликтүү мамиле жасайт” деген шылтоо менен); байқап туруп байқамақсан болуубуз, көрүп туруп көрмөксөн болуубуз, уғуп туруп уқмақсан болуубуз, қолдон келишинче тийиштүү маселе көтөрбөй қойуубуз, МАМЛЕКЕТТИК ҚЫЛМЫШты жасағандан да, МАМЛЕКЕТТИК ТИЛГЕ қарай ДИВЕРСИЯЛЫҚ ЧЫҚҚЫНЧЫЛЫҚты жасағандан да үч эсе артық қылмышыбыз болот деп эсептейм.
Мына ушундай шартта Ленара айым биз, “Сиз жана (Сиз сыяқтуу қырғыз интеллигенттери менен) башқа көпчүлүк” биринчи қадамыбызды; байқап туруп байқамақсан, көрүп туруп көрмөксөн, уғуп туруп уқмақсан болуп, қолдон келишинче тийиштүү деңгээлде тийиштүү маселе көтөрбөй, үч эсе артық қылмыш жасоодон баш тартышыбыздан баштообуз мақсатыбызға ылайық, жана бул қадамыбыз, биздин; жарандық, улуттуқ, патриоттуқ, тикелей; ыйық парзыбыз жана қарзыбыз деп эсептейм.

Сиздин экинчи сурооңузга жооп:  «Мамлекеттик Тилдин тағдырын, анын жоопкерчилигин Э.Эрматов мырзаға таңуулап отура берсек болобу?»
Биринчиден;  
«Э. Эрматов мырзаға таңуулап, қарап отура бербегенибизден» улам, Айдаралиев Асыран мырзанын «Қырғыз Көчү» тобу жаралууда жана мүчөлөрү, күндөп түндөп өсүүдө. Мамлекеттик мансапсыз эле, ақысыз эле, Президенттин жанындағы кабинетисиз эле (эч кимди жылуу, адамгерчиликтүү қабыл албай эле) аракеттенүүдө, ийгиликтерге жетишүүдө. Ал эми, ушул эле учурда, ҚР Мам.Тилине Мамлекеттик жоопкер; Э.Эрматов мырза, биздин эгемен Қырғыз Республикабыздын МАМЛЕКЕТТИК ТИЛИне қарай жасалған; Мамлекеттик кылмыштар менен диверсиялық чыққынчылықтарға қарай, өз кесиптик жана Мамлекеттик милдетинин негизинде, тийиштүү чараларды атқарбай “жата берген” кербези.

Үчүнчү сурооңузга:  “Мамлекеттик Тилдин ишке ашышына негизги тосқоолдуқ жаратып жатқан расмий тилден башқа кедергилер барбы?”
Мамлекеттик Тилдин, Мамлекеттик Тил болуп, ҚР Баш Мыйзамы менен тастықталып, расмий, саясый жана юридикалық түрдө ишке ашқанына жақында чейрек қылым болот, Ленара айым. Аны Сиз менден жақшы билесиз деп ишенем. Ал эми “расмий” аталыштағы тил, “МАМЛЕКЕТТИК ТИЛ” деген мақамды жоққо чығара албайт, андықтан, “расмий тил” МАМЛЕКЕТТИК ТИЛге эч қандай кедерги боло албайт. “Расмий” мақамдағы тилден башқа кедергилер бар. Алар, жоғоруда жазылған; Мекенибиз Қырғыз Республикабыздын МАМЛЕКЕТТИК ТИЛИне қарай, Қырғыз Республикабыздын Мамлекеттик мансапқорлорунун Мамлекеттик қылмышкерлери менен ҚР Мам.Тилине қарай диверсанттары жана чыққынчылары.

Сиздин төртүнчү сурооңузга: “Жоқ болсо эмне үчүн? Мамлекеттик Тил бойунча адистер баардық Мамлекеттик мекемелерде маяна алып иштеп, жашап жүрүшөт?”
Себеби; кесипкөйлүккө эмес, “жылуу жумшақ қабыл алууға, адамгерчиликтүү мамиле жасооғо жана чай менен пай уюштуруп” күтүп алууға таянған, ошонусуна ишенип, қылмыштуу түрдө маянасын алып жеп, “жатып алған”; партиялық, жердештик, тууғандық, курсташтық ж.б. протекция жана коррупция. Жана аларды байқамақсан болғон биз менен Сиз сыяқтуу қырғыз интеллигенттерибиздин унчуқпаған қылмыштуу позицияларыбыз.

Бешинчи сурооңузга: “Мына ошол адистер қандай сапаттарға ээ болууға тийиш?”
Адистер, кесиптик қандай сапатқа ээ болууға тийиш экендигин менден он эсе Сиз жақшы билесиз деп ишенем. Ошентсе да суроо берилген соң мен жооп берейин. Адис эң оболу; қайсы бир Мамлекеттик мансапқордун тууғаны жэ курсташы, партиялашы жэ жердеши қатары адис болоордон мурда, кесипкөй адис болуусу абзел. Жана “жата берчү” қылмыш менен ҚР Мам.Тилине қарай, диверсия чыққынчылық жасабашы милдет.

Алтынчы суроонузга: “Қырғыз филологиясына эптеп, арасат-арамжал бүткөн бүтүрүүчү тапшырыш керекпи жэ..?”
Сиздин ушул сурооңуздун ақырындағы; “жэ…” деген сөзүңүздөн кийинки Сиздин айтпай қойғон сөздөрүңүз жооп болмоқ.

Жетинчи сурооңузга: “Қырғыз тилин үйрөтүүчү, алып жүрүүчү; филологдор, қырғыз тилинде жазған журналисттер, тарых изилдөөчүлөр қандай сапаттарға, ошондой эле билим-билгичтиктерге ээ болуусу абзел?”
Биринчиден; қырғыз тилин үйрөтүүчү, алып жүрүүчү филологдор, қырғыз тилинде жазған журналисттер, (булардан сыртқары; Қырғыз Республикабыздын Мамлекеттик жетекчилери, көрүнүктүү саясатчылары, искуство жана спорт чеберлери, белгилүү аалым, илимпоз, депутат жана министрлер жана деги эле өзүн “қырғыз интеллигентимин” деп эсептеген жарандар), эң оболу, өздөрүнүн; бир эгемен өлкөнүн МАМЛЕКЕТТИК ТИЛДҮҮ (Гос.язычный) элита жарандары экендигине, башка Мекендештери аларды туурооғо татықтуу үлгү (эталон), пир (кумир) экендиктерине, өздөрүнүн баам парасаттары менен аң сезимдери (сознаниялары) жетүүсү абзел. Ошондо, алардан (эталон қатары) үлгү алған, пир (кумир) тутқан жаштарыбыз, ошолордой болууға умтулушмақ. Ошолордой болушмақ. Тилеке қаршы бизде тескерисинче; қырғыз тилин үйрөтүүчү, алып жүрүүчү филологдорубуз, Мам.Тилдүү журналисттерибиз, биздин жаштарыбыз пир (кумир) тутуп, үлгү алчу биздин көрүнүктүү Мамлекет жетекчилерибиз, саясатчыларыбыз, искуство жана спорт чеберлерибиз, белгилүү аалым, илимпоз, депутат жана министрлерибиз, қырғыз қалқынын қаймағы болчу интелигенттерибиз, ыйық мекенибиз Қырғыз Республикабызда жана анын аймағында, бөтөн өлкө болғон Орусия Федерациясынын Мамлекеттик Тилинде сүйлөшүп, аны даңазалашат (рекламалашат), жайылтышат (экспансиялашат), өнүктүрүшөт (развивают). Ошонусу; чыққынчылық, ачуу чындық – тирүү факт!
Экинчиден; чынығы патриот, тарых изилдөөчүлөр жөнүндө мен сөз қылууға қыпындай ақым жоқ. Аларға терең таазим этип суранаарым; Биздин Мамлекеттик Тилде көбүрөөк маалымат жазсаңыздар?

Сегизинчи сурооңузга: “Чынығы қырғыз инсанын қантип тарбиялап, жарата алабыз?”
Менимче қырғыздардын көпчүлүгү керек болсо бизди тарбиялап қойууға татықтуу. Биздин (Сиз экөөбүздүн) қырғыздарды тарбиялооғо ақыбыз да, уқуғубуз да жоқ. Қырғыздар өзү алмустақта жаралғанда қырғыз болуп жаралған. Жаратуучу жаратқан эл. Алдуу күчтүү азаматтарыбыз; Үзөңгү Қууш, Қарқыра, Үңкүр Тоо, Қум Төр, Бүргөндү сяқтуу жерлерибизди жана кендерибизди, өзүбүздүн Мамлекеттик қылмышкерлерибиз менен диверсант чыққынчыларыбыздан қорғоғон сыяқтуу; Биз, қырғыздардын МАМЛЕКЕТТИК символикалары менен Тилин жана руханий интеллектуалдық байлықтарын, Мамлекеттик қылмышкерлер менен чыққынчылардан, қур дегенде ачуу чындықты фактты бетке айтып, аалам торғо айқын жазып жарыялап, қорғоп турсақ, эң оболу өзүбүз тарбияланабыз жана қырғыз инсан болуп қайра жаралабыз. Аны байқаған, “қырғызмын” деген намыскөй улутташтарыбыз қарап турбашын, Асыкенин (Айдаралиев Асыран мырзанын) “Көчмөндөр” тобу далилдөөдө. Буға Сиз өзүңүз күбө болуудасыз.

Бар болғону, тигилердин; Ақ Үйдө жэ көк Үйдө, кесипкөйлүк менен эмес, “жылуу жумшақ, адамгерчиликтүү, чай-пай уйуштуруу ” ықмасы менен қабыл алуусуна, эбеденибиз эзилип, алданып қалбасақ болду.

Урматтуу Ленара айым, менден бир ооз, маға эч ким бербеген сурооғо жооп:
Ар бир эгемен өлкөнүн Мамлекеттик Символикалары менен Мамлекеттик тили, анын башқа эгемен өлқөлөрдөн айырмалоочу (отличительные) Мамлекеттик Символикалары жана Тили болоорун эч ким жоққо чығара албашын Сиз менден жақшы билээриңизге бекем ишенем. Ушундай шартта, ким қайсы өлкөнүн Мамлекеттик Туусу менен Гербин тағынса, ал ошол өлкөнүн жараны экендигин билдирет. Ошол сыяқтуу эле, ким қайсы эгемен өлкөнүн МАМЛЕКЕТТИК ТИЛИнде сүйлөсө да, ошондой эле түшүнүк берээрин да билебиз. Ошону билип туруп, өңүбүз орус улутуна оқшобосо да, өз мекенибизде, өз ара; Орусия Мам.Тилинде сүйлөшкөнүбүз, бизди; Мам.Тили орус тили болғон чукча улуту менен чаташтырууға жэ чаташтырбаса да чаташтырымыш болуп мазақтооғо, биздин; өз ара орус тилинде сүйлөшпөгөн, өз ара тақай өз Мам.Тилдеринде сүйлөшүшкөн қошуналарыбызға жүйөөлүү негиз болуп келүүдө. Эгер берген сурооңузга карата менин берген жоопторумду көңүл бөлүп, убақыт қоротуп оқуған болсоңуз терээң ыраазычылығымды билдирем.


Урматым менен мекендешиңиз Бектурсун АЛИБЕКОВ. Майлуу-Суу шаарынан. 17.10.2013.

Oct 17

Той..

Насыпбек АСАНБАЕВ.

Насыпбек АСАНБАЕВ.

ЫСЫК ЧЫГАРМА.

 

Заңгыраган чоң тойкананы карай колтукташа баскан кыз-жигит кирип келатышты. Экөө тең жасана кийинип, кыналыша басып алышкан. Бири-бирине карап кыт-кыт күлүп, жадырап-жайнап жүргөндөрүнө караганда өтө чоң кубанычта жүргөн кездери окшобойбу. Тойкананын кең эшигине да жөн кирбей атайылап ойногончо, бири-бирин этияттык менен жөөлөшкөнчө кирип келишти. Мындай меймандарды кур кетирбей тосуп алууга эчактан бери маш болуп бүткөн алда-немедей кийинген жаш жигит кайдан-жайдан пайда болуп экөөнү сылык учурашып тосуп алды.

– Саламатсызбы? Кириңиздер!

– Саламатчылык. Келдик… Неме, админстратор менен сүйлөшсөкпү дедик эле.

– А эмне боюнча?

– Үйлөнүү үлпөтүбүздү өткөрүү боюнча.

– Азыр 5 мүнөт күтө туруңуз. Чакырып келе калайын. Ага чейин бул жерге отуруп туруңуз.

Шыпылдаган неме экөөнү бир столго жайгаштыра калды да өзү жылт коюп кайсы бир эшикке кирип кетти. Көп деле күттүргөн жок. Чыпыя кийинип, башына бир байлам ак жоолук байлап алган жаш келин пайда болуп калды булардын жанында.

– Саламатсыздарбы? Мени сурадыңыздар беле?

– Ооба, сиз администраторсуз да э?

– Ооба. Айта бериңиздер. Үлпөт өткөрөлү деп аттыңар беле?

– Ооба. Биз үйлөнөлү дегенбиз. Анан ушул тойкананы айтышты эле аябай жакшы тейлейт деп.

– Аа буюрса жакшы эле тейлейбиз. Залыбыз да кенен. А сиздер кайсы күндөрү өткөрөлү дедиңер эле?

– А бизге боло берет. Эмки жуманын биринчи күндөрү болсо андан жакшы болот.

– Аа. Так ошол биринчи күнү бизде буйрутма жок. Аябай бактылуу экенсиз.

– Оо, ырас болду. Кыз менен жигит бири-бирин карап дагы кубанычтуу жылмайып алышты.

– Эже силерде тамада, музыкант дегендер бар да ээ өзүңөрдө.

– Ой бизде баары бар. Бүт бар, эч коркпогула. Андан көрө айта бергиле силерге эмнелер керек? Мен жаза берейин убакытты өткөрбөй.

– Макул. Анда мындай. Ммм. Бизге бир тамада. Бир музыкант. Бир фотограф. Эки-үч ырчы. Бир же эгер болсо эки бийчилер тобу.

– А бизде бир кыздардын тобу бар. Анан кичинекей 3 жашар балдардын тобу бар. Болобу ошолор? Аябай жакшы бийлешет.

– Үч жашар кыздар? Бийлей алышабы алар.

– Ой ооба. Сенден жакшы бийлейт

– Аа. Макул анда. Андан кийин дагы 4 ак калпактуу киши. Алардын жанына 3 аял.

– Омей Самат, эмнеге үчтү? Деп чырылдай калды жанындагы кыз.

– Ой кызыксың го, сенин атаңдын инисинин аялы келе алмак эмес да баары бир.

– Эми келе албаса деле ордуна кошуп койо берчи. Тамада «кыздын атасынын иниси» деп чакырып калса  Жаныкул байкем жалгыз чыкмак беле?

– Ии макулчу деги. Анда 4 ак калпак киши, төрт жоолукчан аял. Ии 6 же 7 классташ.

– Классташтар бизде 6-7 деп берилбейт. 5 же 10 деп берилет.

– Макул 10ду деп жазып койуңуз анда.

– Дароо эле тактап алалычы. Классташтарыңыз кандай болсун? Баары тең эле күрмө-шым, ак көйнөкчөн келсинби?

Ии баса. Мен да ушуну ойлоп отурдум эле. Бизге он классташ болду да. Ошондо алардын бир сегиздейи кычырап кийинген, өллө сонун бийлеген балдардан болсун. Экөөсү болсо мындай эле жынсы шым, кара свитер кийген балдардан кылыңыз. Анан тигилер бийлеп атканда ошол экөө мындай четкерээкте эле кол чаап кыйшалаңдап турушсун да. Болбосо баары тең кычыраган немелер болгондо жасалмадай болуп калат го. Чыныгы нукура тойго окшосо жакшы болот го.

– Түшүнүктүү. Дагы айта бериңиз. Мастардын кереги барбы?

– Мастарды? Айка керекпи мастар?

– Жинди го! Мас жок дагы той болчу беле? Масы жок болуп калса элдин баары булардыкы жасалма эле той болуптур деп ойлобойбу.

– Ой эми ансыз деле билишет да.

– Койчу эй Самат. Ушунуң жаман. Эмне баары эле биле бермек беле? Эртеңки жашооңду да ойлосоң. Кийин бирөөлөргө сүрөт-пүрөттөрүңдү деле көргөзөсүң да. Анан алар «ии чын эле сонун той өткөрүшүптүр» деп ойлошсун да. Азаматтар депчи.

– И макул анда. Эже бир мас кошуп койуңузчу.

– Бир мас жакшы болбой калат бирок.

– Эмнеге?

– Негизи бир мас болгондо ал көбүнчө эле ар кимге барып тийишип, ордуна жөн отурбай калжактай берет.

– Анда эки мас кылыңыз.

– Жок, эки мас да жаман. Экөө ар кайсыны талашып атып урушуп кетишет. Эң жакшысы үчтү кылгыла. Кажылдашып тойдун көркүн сонун ачат да.

– Аа, макул анда. Үчтү болсунчу. Энесин урайын үйлөнүү той эмеспи бул.

– Үч мас ээ. Кана, мастар жазылды, тамада жазылды, ак калпакчан куда-кудагыйлар жазылды. Ии баса өкүл ата керекпи?

– Айий аны унутуп калган турбайбызбы? Сөзсүз керек да ал.

– Кандайы керек? Крутой болсунбу же?…

– Албетте крутой болсун да. Ушунча үлпөт кылып анан өкүл атага жөнөкөй немени коюп алсак болмок беле? Кандайлары бар силерде?

– Биздеби, бизде өкүл атанын түрү бар. Ай Жанна, өкүл аталардын каталогун алып келчи.

– Нары жактан тыпылдаган дагы бир кыз каталогдорду көтөрүп чуркап келди.

– Ойий эже, өллө сонун өкүл аталар бар го.

– Ооба да. Бизде баары бар. Тандагыла шашпай.

– Карачы Самат, мобул сонун өкүл ата экен сага да окшошуп кетет экен. Ушуну алалыбы?

– Чын эле э. Кана кызматы эмне экен? Россиядагы кыргыздардын диаспорасынын жетекчиси дейби? Кой эй мунуңду. Булар көбүнчө алдамчы болот дешет го. Ошол жактагы мигранттарга документ сокумент жасап акча кылышат. Кереги жок. Азыр баары эле Россияга баргандар да. Алар бүт жаман көрүшөт.

– Макул анда. Кайсыны тандайлы?

– Ата-Мекен партиясынын депутаты дегендер бар бекен?

– Э койчу аларды? Ата-Мекендин азыр баркы түшүп калган.

– Эй сен даанасың го. Текебаев турганда Ата-Мекен кайра эле ордуна келет.

– Самат, кечээ эле саясат жөнүндө сүйлөшпөйбүз дебедик беле. Экөөбүз ушул темага келгенде сөзсүз уруша кетебиз.

– Ии макулчу анда. Өзүң тандачы деги. Мен эмне айтсам эле каршы чыга бересиң.

– Ии жаным таарынбачы. Макулчу, макул сен тандачы.

– Жок, Мен билбейм. Сен өзүң танда.

– Ии бултушкам. Кел анда мындай кылалы. Замандаш партиясы азыр жакшы чыгып келетат го. Ошондон койобуз өкүл атаны.

– Ммм, баягы эле мигрант-пигрант диаспораларыңбы? Ии баса, кел андан көрө мэрияда иштегендерден койобуз.

– Кана ошондой бар бекен?

– Бар андайлар. Айтып атам го бизде баары бар. Мына 16-бетти карасаңар. Өткөндө үйлөнгөндөр дагы ошону тандашкан. Азыр мэрияда иштейт деген өкүл ата аябай жакшы өтүп атат. Кийин айтканга да жакшы экен да. Мэрияда өкүл атам бар десеңер аябай жакшы угулат.

– Макул, ошону тандадык анда. Болдубу, бүттүк го ээ? Эже сиз да бир карап койсоңуз.

– Азыр кана тигил бар, бул бар. Төрдө тигилер отурат. Ии, күйөө жолдош керекпи?

– Аа ооба. Бир күйөө жолдош, бир кыз жолдош кошуп койуңузчу.

– Кандайынан кошойун?

– Эмне алардын да көп түрү барбы?

– Жок үч эле түрү бар. Узун, кыска анан орто бойлуу.

– Анда бизге орто бойлуусунан бере бериңиз.

– Макул. Негизи ушул орто бойлууга аябай көп кардар чыгат да. Жакшы иштейт ушулар. Ходовой.

– Дагы эже, дагы эмне керек?

– Эже-жезде, группалаш анан коллектив дегендер калды.

– Эми алар эже арткы пландагылар да. Андайдан элүү кишини өзүңүз аралаштырып кошуп койо бериңизчи.

– Макул. Анда силердин тойуңарга даярдык бүттү окшойт ээ.

– Эже дагы карап көрүңүзчү. Мындай столдорго жайгаштырып. Биз унутуп калчу элек.

– Макул. Анда дагы бир сыйра тактап чыгалычы. Тамада бар, фотограф бар, бийчилер бар, кудалар бар, өкүл ата… ммм. Булар тигил жакка отурса, тигилер бул жакка. Ии баса, чоң ата, таята дегендер жок го бизде.

– Ой эже алардын кереги деле жок го.

– Негизи аларды деле кошуп коюш керек. Балпайып төрдө отурса аябай красива көрүнөт.

– Самат, кандай кереги жок? Мен кийин биз үйлөнгөндө таятам-таянем бар болчу деп айткым келет. Кошуп койолучу.

– Ии макул анда. Сага таята кошуп койолу. Бирок бирди эле.

– Иий, таянем да болсо жакшы болмок?!

– Эми таянем бар болчу. Бирок айылдан келе албай калган деп деле айтып койчу. Акча жетпей калганы калды.

– Ии болуптур болуптур. Жиндебе бултушкам. Эже, кандай абышкалар бар?

– Бизде абышканын да түрү көп. Негизи тойлордо алардын келгени, чыгып бата бергени жакшы да. Бирок ошого жараша абышкалардын жаңылары аябай кымбат турат.

– Каталогу барбы?

– Жок алардын каталогун чыгарган анча пайдалуу эмес. Алар бат-бат жаңыланып турат. Өлүп калат, ооруп ишке чыга албай калат, ордуна жаңы келип калат. Кыскасы каталогу жок.

– Иий, анда кантип тандайбыз?

– Ой ал оңой эле. Азыр мен тиги карылар үйүнө чалсам ал жакта толтура. Андан сырткары атайын ушундай иштеген элитныйлар бар. Группа группа болуп иштешет. Аларды чакырсак эле келе калат.

– Макул анда ошол элитныйлардан чакырсаңыз.

– Азыр. Администратор кимдир бирөөлөргө чалып өздөрүнчө сүйлөшө калды да телефонду колу менен басып кызга шыбырады:

– Буларга жаңы эле айылдан 120га чыккан абышка алып келип кошушуптур. Негизи жаңы келгендер кымбат болот. Биринчи кардары силер болуп атпайсыңарбы? Ала келишсинби?

– Кымбат болгондо канча? – деп чыдабай кошула калды Самат.

– Эми, жаңы да, бир түнгө 150-200 доллардын башын чапчыйт.

– Омиий, А саатына алчакчы?

– Анда келе берсинчи, келгенде сүйлөшөбүз.

– Макул. Баса өткөндө бир курбум бир чалды чоң ата кылса аябай жаман чал экен дейт. Тойдо аягына чейин отурбай өлүмүш болуп айласын кетириптир. Ошондойлор болбойбу?

– Аа, алар жанагы карылар үйүнүн чалдары ошондой болот. Эптеп эртерээк кетиш үчүн ошентип туйлай берет. Алганга жараша мобу элитныйдан алыш керек да. Булар акча үчүн иштеген немелер каалаганыңды кылат.

– Ээ. Анда ошолордон эле алалы ээ Самат.

– Макул. Бир ооз кебиң катта майрам дечү беле. Кана, анда бүттү го ээ.

– Ооба, биягы бүттү. Эми дасторкон калды. Абышкалар келгиче столду ойлонуштура берели.

– Ой эже эми столду өзүңүз билесиз да. Эки-үч түр салат. Ортодо боорсок, момпосуй, печенье, алма өрүк, иши кылса дасторконду толтуруп коюңуз. Анан бир тамак бересиз дагы, кетээрде эт тартасыз.

– Бардык столдуку бирдей эле болобу?

– Ооба баарына эле жасалма немелерден койдурасыз да. Азыр кадимкидей эле тамакка окшогондор чыккан турбайбы. Камерадан деле билинбейт экен. Ии баса, бир столго эле беш-алты киши келет. Ошолорго чыныгы тамактардан кычыраган дасторкон даярдап коюңуз. Алар менин чогуу иштешкендерим болот. Кошумчаны жакшы кошуп атышат буюрса. Уят болбогудай бололу.

– Аа макул. Аны жасайбыз. Макул анда, абышкалар келгиче отура тургула мен азыр келем..


Насыпбек АСАНБАЕВ, Бишкек шаары.

 

Oct 14

Мээнет..

мөөр 4Жыргалбек АЖИМАТОВ:  «БЕШИНЧИ КЛАССТАН БЕРИ ЖЫЙНАП, ЧОГУЛТУП КЕЛЕ ЖАТАМ».    

«Улуу тоскоолдуктар болбой, улуу иш жаралбайт»
Франсуа ВОЛЬТЕР.

Менин бүгүнкү ааламтор аркылуу байланышкан маектешим, тээ алыскы Ата Мекенимде, ордолуу Ош шаарынан бир канча чакырым алыс аралыктагы айыл жергесинде жашаган кыргыздын ашкере карапайым азаматы, мекенчилдердин «Кыргыз Көчү» тобунун эң жигердүү жигиттеринин бири, тилчи, котормочу, «Көчмөндөрдүн» демилгеси менен жакындан бери басмадан китеп кылып чыгарууга камылга көрүлүп жаткан «КыргызчаАнглисче Сөздүк» жыйнагынын автору Жыргалбек АЖИМАТОВ болмокчу.

Жыргалбек мырза, Кыргызча-Англисче Сөздүктү түзүү, анан дагы чет элдердин кино тасмаларын, мультиктерин которуп жүрөсүң. Качан, кандай шартта баштап калдың эле? Ушулар тууралуу толугураак маалымат берип кетсең? Бул биздин окрмандарыбызга өтө кызыктуу болсо керек,  өзгөчө «Көчмөндөргө..»

Кыргызча-Англисче Сөздүктү түзүү менен Чет эл тасмаларын кыргызчалап калуумдун башаты да, таржымалы да бир. Экөө бир-бири менен эриш-аркак. Бир-бирин толуктап келет.
Кыргызча-Англисче сөздүктү түзүү идеясы тээ мектепте 5-класста окуп жүргөндө башталган. Башка окуучулардай эле атайын бир дептерди ачып, ортосунан бир сызып, сол жагына англисче, оң жагына кыргызчасын жазчумун.  Айылдык да, мектеп китепканасында да кыргызча-англисче же англисче-кыргызча сөздүктүн жок экенине таңгалчумун. Келип калаар бекен деп батбат сурап да турчумун. Шаар жакка түшүп калсам сөзсүз биринчи кезекте англисче китеппи, журналбы издечүмүн, сөздүктү эч жерде таба албадым. Агезде, кайдагы чет тилиндеги гезит-журнал. Бирок, үмүт үзбөй сураштырып, кийин облустук китепкананын чет тилдер бөлүмүнөн бир аз эмгектерди таптым. Алар да жетишсиз болчу. Баары окуучулар үчүн. Советтик идеологияга сугарылган адабияттар жана ошол режимге баш ийген ар кандай гезит-журналдар гана бар болчу. Негизинен каалоо гана болсо, баарына жетет экенсиң. Бардык жолун издөөгө кошумча күч, дем пайда боло берет. Мектепте да, университетте да мүмкүн болушунча убакытты текке кетирбей, азыраак ойноп, көбүрөөк окууга, изилдөөгө жана иштөөгө туура келди. Айыл жеринде тиричилик негизинен дыйканчылык эмеспи. Мээ кайнаткан ысык күндөрү сабиз отомой, жүгөрү ормой, күн караманы башчаларын алмай ж.б. Бир малды жип менен байлап жетелеп алып, аны арык-шак боюнда откоруп бакмай, колдо китеп… Күндүзү иш болсо, түндөлөрү сөздүк менен отурмай, чет тилдеги кандай жанр болсо да бир тасма көрмөй, аларды которууга аракет кылып көптөгөн убакыт өттү.

Элечек– Кыргызча-Англисче Сөздүктү которуу бойунча түшүнүктүү, ал эми тасмаларды кайдан, кантип которуп баштадың эле, дегеле эмнесине кызыгып калдың тасма которуунун, эмне түрткү берди?

Дүйнөлүк тасмаларды кыргызчалоо идеясы да дал ошол 1989-1990-жылдары пайда болгон. Бирок, кандай жабдыктарга ээ болуу керек, кантип которот, бул бойунча эч кандай маалыматым жок болчу. Бир гана максат – борборго, Кыргызстандын жападан жалгыз ТВсы бар болчу, ошого барып ошол жерде орус согуш кинолорун кээде которуп калышкан адамдар менен жакындан таанышып, алар менен иштешип калуу болчу. Маңдайымда мен 5-классты бүтө электе СССР жоюлуп баратты. Эркиндиктин ээлирткен желдери ар жактан келип, толгон-токой кыйынчылыктар менен кошо, автордук жеке үн коштолгон пираттык котормодогу чет эл «видеолору» келе баштаган кез. Автобустар менен келчү. Кээде айылдык клубубузга коюп кетишчү. Жалаң чоң балдар, бала-чакалуу кишилер барчу ага. Негизинен, Брюс Ли, Жеки Чан, Ван Дамм, Шварценеггер ж.б. дүйнөлүк жылдыздардын кинолору болчуп турду.  Советтик режим толук таркай электе эле коңшу өлкөлөрдөн түнкү 12ден кийин башталган жеке ТВ каналдары пайда болуп, алар да карате, атышып-мушташуу кинолору бере баштаган. Мен ошол кино коючулардан «орусча которулбагандары барбы» деп сурай берчүмүн, которулбай келип калган айрымдарын беришчү. Ал кездеги которулган кинолор негизинен кинодогу каарман сүйлөгөндөн кийин котормочу орусчасын айтчу. Мен кадимкидей жыргап көрөр элем, угаар элем. деп субтитрлери чыгып турчу экран алдына. (Ал кезде негизинен көчө кинолору гана келчү да). «Where the hell are you going, son of a bitch?!». Аны окуп калып, орус котормочудан озунуп, (ичимден) «Эмне балээ кылып жүрөсүн, иттин баласы?!» деп кудуранып койчумун. Дептериме да «иттин баласы – son of a bitch» cөгүнгөндө колдонулат» деп жазып койчумун..

Азыркы басмага дайардалып, чыгарабыз деп кам көрүлүп жаткан Сөздүккө ушул жгоруда айткандарыңдын баары киргенби? Кыскасы, бул Сөздүктүн тарыхы сенин мектептеги татту балалык мезгилиңе барып байланышат экен да? Эрте баштаган экенсиң, өтө эрте..

– Ооба, ошондой десем деле туура болот. Ошентип, ар бир жаңы сөздү, фразаларды, макалдарды жазып жүрүп, дептерлердин саны ондон ашты. Кызыл-көк ручка, өчүрүлгөн, көчүрүлгөн, туш-тарапка жазылган. Мунун баарын алгач 2002-жылы биринчи компьютеримди сатып алганда, кайрадан оңдоп-иреттеп компьютерде өзүнчө бир файл катары жазып, толуктап келдим. Компьютердин чоң жардамы тийип келди. Алфавиттик иретке салууда, кайталанган сөздөрдү издөөдө, арасына сөз камтууда компьютер убакыттан да утуп, мага жеңилдик гана жаратып берди. Ошону менен бирге чет эл тасмаларын шаардагы диск саткан жайлардан таба алчу болдум.     Тасманы компьютерде эле көрүп, жаңы сөздөрдү сөздүгүмө да кошум журдүм. 

– Тасмаларды кандай которуп жүрөсүң, керектүү аппараттехникаларың болбосо, кантип монтаждап, кандай кылп аларды ирээтке келтирип жүрөсүң? Айыл жеринде интернет деле анча жыргатып жибербегени бештен белгилүү эмеспи?
– Аныңыз деле туура. Жалаң көжөлгөн, көк беттиктин арты менен эле көптөгөн идеаларымды ишке ашырып келе жатам.

Бизде, Кыргызстанда менимче монтаждыкка, аудио-видео материалдарды оңдоп-кыркууга окуткан окуу барбы же жокпу айта албайм, бирок, мен билгенден баары эле өздөрү кызыгып эле үйрөнүп алгандар болуш керек. Мен да алгач ошол 2003-жылдары аябай кыйналып жүрдүм. Кайда бараарымды билбейм. Бир гана жол – дагы эле борбор болуп турду. Ар кандай видео монтаж диск-программаларын сатып алып жеке өз алдымча өздөштүрүүгө туура келип жатты. Каалоом күйүп-жанып турса, айла табыла берет экен. Бир нече тасмаларды үйдө өз алдымча үн берип, которуп, ал «эмгектерим» эл арасына жайыла баштаган кезде, бир телекомпанияга жумушка кирдим. Ошол эле кыргызчалатуу идеяларым менен. 2 жылдай араң иштедим. Ал идеяларымдын бири да ишке ашпады. ТВ директору, орун басары деги эле ал жерде иштеген жаштар деле колдоп-кубаттап кетишпеди. Бир кичинекей бөлмө анан 5000 сом айлык бериңизчи, жумасына сапаттуу деңгээлде үн берип, дүйнөлүк тасмаларды которуп берейин, тандоо (кастиң) кылып, үнү туура келген улан-кыздарды жаныма чогултайын дедим. Эч кандай колдоо болбоду. Кадимки жооптуу редактор болуп, жаштар бөлүмүндө видео инженер, монтажер болуп 1800-2000 сом айлыкка эки жылдай иштедим. Менден  башкасы колу бошой калса, башка жумуш кылышып тыйын тапса, а мен кечинде сөздүгүм менен, котормом менен көп убактым өтүп кетти. Кийинчерээк бир студияда,  облустук гезитте, университетте иштедим. Тиричилик кылуу үчун гана. Кечинде сөздүк, кино, мультик котормой. Күндүзү жарыбаган айлыкка мамлекетке иштеп бермей…

Ал жактан качан кетип калдың эле? Негизи эле котормодон сырткары эмне жумуш менен алектенесиң?

– 2009-жылы баарын жыйыштырып, бир жолу котормого киришип, сөздүккө олуттуу карап, китеп кылып чыгарууну, сатылса акчасына шаарда престиждүү, профессионал студия учүн техникалык жабдыктар алам деп биротоло кириштим. Базарларда, диск саткан жайларда жекече үн менен которгон 40 чакты кинолорум, 10дон ашык балдар үчүн тасмалар, илимий-таануу үчүн даректүү тасмаларым диск каракчылары аркылуу өлкөбүздүн бардык булуң-бурчунда, жадагалса коңшулаш өлкөлөрө сатылып жатты. Мен да өзүмдүн котормолорумду өзүм басып, дисктеримди өзүм сатууга киришип көрдүм. Эч кандай майнап чыкпады. Мүмкүн да эмес экен.  Бир түндө 3000-4000 диск чыгара ала турган аппараттары бар, такшалып калган пираттардын жанында менин бир компьютерим, 1 принтерим эч нерсе болбой калды. Эл деген эл экен. Автордун колунанбы, уурдалыппы, уруксатсыз көчүрүлүп сатылып жатабы чатагы жок экен… Алып көрө беришет экен. Жазып койгон телефон номурума чалышат. Ой-пикирлерин билдиришет. Таластан, Баткенден, Көлдөн болобуз дешип…

Элечек 1
Өз бетиңче, ушул эмгектериңди алып чыгып, эл катары соодалап, сатып, жүгүртүп дегендей аракет кадамдарды жасап көргөн учурларың болдубу? Дегеним, андайлар миңдеп жайларды ачып, каалагандай сатышып, айрымдары жер баспай, байып жүрүшкөндөрү деле бар го?.

– Шаарда ижарага бир нече жерден жай алып иштеп көрдүм, же биздин чиновниктер иштете коюшпайт, ачыла элек, баштала элек ишиңди түшүнгүсү келишпейт. Бир жагынан мэриянын, соцфонддун, салыкчылары ж.б. алгыч-жулгучтар алгач башталган кичинекей үмүтумдү да жалп өчурүп жатышты. 30 диск коюп сатсам, патент, лицензия, рейд… Жыйыштырып кетишет. Жанымдагы мага кулак салбай, бир эле мен чыгарып атамбы деген пираттардын диск дүкөндөрү эч эле жабылбайт, тийишпейт аларга. Фанерага эптеп 30-50 диск коюп, мага окшоп араң кыбырап аткандардыкын жыйыштырып кетет… Көрсө,
«мен да таза салык төгөйүн, абийирдүү иштейин, ушу кыргыздар өзбекче жана орусча эле көрө бербей, ансыз да көрүп жаткан кино, мультиктерди кыргызча эле көрсүн» деген аруу тилектеримди эч ким деле уруп ойнобойт экен. Жеке өзумдүн котормо дисктеримди сатып, акча кылып сөздүгүмдү чыгарсам деген, орус-англис сөздүгүн көтөрүп жүргөн миңдеген окуучу, студенттер эне тили аркылуу эле англис тилин үйрөнүшсүн, «Орусия аркылуу эмес, Америкага түз көпүрө салып берейин» деген максаттарымды, болгондо да баары мыйзам чегинде жасап аткан иштерим эч бир мамлекеттик органды же коомдук бирикмени же өкмөттүн өзүн  да кызыктырбайт тура, мен ушуга мыкты түшүндүм…. Менин да бир апчем же таякем Акүйдө, Көкүйдө иштегенде азыр жайнатып эле каалагандай диск дүкөндөрүн ачып беймарал эле жыргап отурмак экемин да. Мага рейд кылып, дисктеримди жыйыштырып алып кете алмак эмес анда. Эки күндүн биринде келип башты ооруткан алгыч-жулгучтар келмек эмес экен. Бул эми өзүңдүн дисктериңди сатып эле бизнес кылсаң болбойбу деп сурай беришкендерге жообум.
(Кыргызстан боюнча диск аттуунун баары текши каракчылык, бир да лицензиялуу мекеме жок. Анан тиешелүү органдар “кайсы арына” каракчылык менен күрөшүп жатабыз, өткөн апта 2000 диск алынды, талкаланды деп жатат? Мисалы, Дордойдогу “Евразия” диск саткан 30 контейнер толтура диск! Миллион диск турат. Күн сайын Талас, Нарын, Ошко он миңдеген диск кетет… Ким кимди алдап атат түшүнбөйм эч! )

Мындан ары кандай кадамдарды жасайсың, кандай ой-максаттарың бар жана каалоо тилектериң менен бөлүшө кетээрсиң?.

– Эми, болгон үмүтүм Сөздүгүмдө. Басылып чыкканга чейин да, азыр да алымча-кошумча жасап келем. Сунуш болсо талап да болот. Жакшы суралат, сатылат деген чоң үмүтүм бар. Буюрса, жарык көрүп калса, кийинки чыгарылыша киришем. Жеке котормо студиямды олуттуу түрдө өнүктүрөм, өзүмдүн жеке турмушума дагы өнүгүү, жаңылануу кирет деп турам.
Чындап эле куру аякка бата жүрбөйт экен. Оозеки колдогондор миндеп саналат. Курулай сөздөр убактылуу дем бергени менен каражат маселеси баарын жеңип турат экен. Бирок, биз каражат маселелерин да жеңебиз буюрса. Чын журөктөн колкабыш кылам дегендерге ыраазычылык гана билдирем. Милдеттүү болбосо да, чын дилден, ак пейлинен жардам, колдоо көрсөтүп жаткандарга үй-бүлөлүк бакубат жашоо каалаймын.
Кыргыз элиме саламатчылык каалайм. Асманыбыз ачык болсун! Кыргызстандын тагдыры ар бирибиздин колубузда. Өнүктүрүп, гүлдөтүү ар бирибиздин милдетибиз…

Электрондук байланыш аркылуу маектешкен Асыран АЙДАРАЛИЕВ.
Финляндия, Келсинки шаары,
13.10.2013.

Oct 12

«Сүрөт сынак» – «Ааламда Тынчтык»


15 ЖАШКА ЧЕЙИНКИ ТАЛАНТТУУ БАЛДАРДЫН «ААЛАМДА

ТЫНЧТЫК» АТТУУ КӨРКӨМ СҮРӨТ СЫНАГЫ.

Кадырлуу Көчмөндөр! «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобу 15 жашка чейинки сүрөт тартканды жактырган, жакшы көргөн жана талант-жөндөмдөрү ачыла баштаган жаш жеткинчектердин арасындагы «Ааламда Тынчтык» аттуу көркөм сүрөт тартуу сынагын жарыйалайт. Сынакка катышууну каалаган 15 жашка чейинки балдар жана кыздар А-5 көлөмүндөгү ак баракка өз колдору менен тынчтыкты чагылдырып тарткан (ачык асман, күн, гүлдөр, кооз жаратылыш, ж. б. у. с.) сүрөттөрүн ата-энелеринин жардамы менен «Кыргыз Көчү» тобунун дарегине жөнөтүп турушат. Андан тышкары ар ким өзү тарткан сүрөтүнө кошумча маалымат катары өзүнүн аты-жөнү жана сүрөтүн, жашын, жашаган өлкөсүн, шаарын же айылын толук жазып бериши кажет. Сүрөт тартууну түстүү карандаш менен аткаруулары керек. «Сүрөт Сынак» 1-октябрдан 6-ноябрга чейин өткөрүлүп, жыйынтыгы 7-ноябрь, Басма сөз күнүндө жарыйаланат. Сүрөттөрүн жиберген балдар-кыздардын эмгектери калыстар тарабынан тыкыр тандоодон өткөрүлүп, алардын ичинен эң көп добуш алган жети жеңүүчү тандалып, байге катары ар бирине акчалай сыйлыктар берилет.

1 – орунга 120 $ доллар. Баш байге.
2 – орунга 80 $ доллар.
3 – орунга 60 $ доллар.
4 – орунга 50 $ доллар.
5 – орунга 40 $ доллар.
6 – орунга 30 $ доллар.
7 – орунга 25 $ доллар.

Ааламтордогу «Фейсбук» түйүнүндө «Ааламда Тынчтык» аттуу балдардын көркөм дүйнөсүн чагылдыра турган көркөм сүрөт сынак бойунча демилге көтөрүп уйуштургандар жана демөөрчүлөр:
1. Гүлсана САРНОГОЕВА. Италийа, Фолиньо шаарынан. 200 евро.
2. Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Финляндия, Келсинки шаарынан. 100 евро.

Сүрөт сынактын жүрүшүн көзөмөлгө алып, башынан айагына чейин карап, калыстык менен жеңүүчүлөрдү тандап, жыйынтык чыгарып бере турган Калыстардын тобу:
1. Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ. Калыстар тобунун төрагасы. КР, Бишкек шаарынан.
2. Айжан КУЛМАМБЕТОВА. КР, Бишкек шаарынан.
3. Аида Ахмад ЖАМАЛ. БАЭ, Абу-Даби шаарынан.
4. Атыргүл ЗАКИРОВА.  Алтай крайы, Барнаул шаарынан.
5. Миргүл ӨМҮРАЛИЕВА. Италийа, Рим шаарынан.
6. Улан КОШАЛИЕВ. Корейа, Кимчон шаарынан.
7. Улан САТЫБАЙ. АКШ. Чикаго шаарынан. Сүрөтчү.

Сүрөттөрдү кабыл алуу жана «Кыргыз Көчүнө» жарыйалоо 1-октябрда башталды!.

Э 0
Баш 1
сүрөт 1

 

сүрөт
Сүрөт 2

 

Сүрөт 2

Сүрөт

Сынак 8

Сынак 6

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сүрөт 2

Сынак 2
Сынак 3
Сынак 4
Сынак 1
Oct 12

Убада..

"Көчмөндөр"

Улуттук тил комиссийасынын кабыл алуусунда болгон “Көчмөндөр”.

ЭРМАТОВДУН ЭШИГИН АТТАГАН «КӨЧМӨНДӨР»

Урматтуу «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобунун мүчөлөрү жана Достор!

Кечээ, 10-октябрда,  саат 14-00дө КР Президентине караштуу Улуттук тил комиссиясынын төрагасы Эгемберди Эрматов мырза менен «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобунун өкүлдөрү жолугуп, эне тилибиздин тагдырынан тартып, улуттук маданийат, адабийат, келекчек муундун тарбийасына чейин кызуу кептешип кайттык. «Көчмөндөр» тараптан мен, Чынара Сарбагышова, Райкүл Айдаралиева, Эсенбек Чоткараев,  Кымбат Алмазбекова, Хатира Асановна жана Бахтияр Балтабаевдер болушту. Төрага Эгемберди Эрматов жана анын орун басары Чолпон айым менен ийри отуруп түз кеңештик.

Сөз башында мен биздин «Кыргыз Көчү» тобу Ааламтор айдыңындагы эң биринчилерден болуп дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүндө жашаган жалаң мекенчил кыргыздар тарабынан уйушулган топ экенин, Эне тилибизди коргоо, колдоо, өстүрүп-өнүктүрүү жана кеңири жайылтуу бойунча талыкпай аракеттенип жатканыбызды, бир топ иш чаралар уйушкандык менен өткөнүн жана өтүп жатканын айтып берип, андан тышкары баягы «Баннер чырына» токтолуп, ал бойунча дагы кеңири маалымат бердим. Ошону менен сөз кызып, Эгемберди агай өзү да эмне иш кылып жатканын, кандай максаттары бар экенин, мыйзамдык, техникалык-материалдык, моралдык жактан эмнелер жетиштүү, кайсылар жетишсиз экенин айтып берди. Биз дагы кабыргадан качырган суроолорду берип, сунуш-пикирлерибизди ортого салып айтып отурдук. Мекенчилдер тобунун кабыландан кайра тартпас сөздөрү Эгемберди акеге дем берип, Чолпон айымга да шык жандырдыбы, экөөсү тең агынан жарылып, жалпыга жайбай турган, бирок, олуттуу делген маселелерди ачык эле айтып алышты.

Тил кемис. 5Кыскасын айтканда, бул жолугушуу таанышуу, учурашуу маанайында өтүп, бир топ сунуш-пикирлерди алмашуу болгону менен жыйынтыгында мындай жолугуушалр ар ай сайын өтүп, биргеликте иштөөнү кагаз түрүндөгү иштер аркылуу ырастамак болдук. Антсе да, алгачкы жолугушуунун жемиши «Кыргыз Көчү» тобунун демилгеси менен КР Президентине караштуу мамлекеттик Улуттук тил комиссиясында Байкоочулар Кеңеши түзүлүп, алар КРнын бүт аймагындагы көрнөк-жарнак иштеринин кыргыз тил мыйзамына ылайык, кыргыз адеп-ахлагына, каада-салтына туура келген абалда болуусуна көзөмөлчүлүк кылмай болду! Кыскасы, буюрса, Байкоочу Кеңештин негизги бөлүгүн “Көчмөндөр” түзүп, көрнөк-жарнак иштериндеги кыргыз тилин одоно бузган катачылыктардан тартып, жылаңач кыздардын сүрөтүнө чейинки алашемдиктерди ар ай сайын атайын кароо аркылуу тизмеге тизип, тил комиссиясы менен бирдикте тиешелүү жерлерге талап коймок болдук!

Мындан башка да сунуштар кагаз түрүндө жазылып, тил комиссиясындагы келерки отурумда ортого салынмай болду. Кыскасы, биз бири-бирибизге түшүнүшүп, «тилегибиз эле жакшылык» дегендей, тилдин келечеги үчүн талыкпай иштей бермек болдук. Биз айттык, «өзүңөрдү өзуңөр эле кичирейтип, мокотуп колуңарды да тилиңерди да кыркып бүттүңөр. «Рекламаны эмнеге шаар мэриясына бердиңер, ошолор тилге көйөбү» дедик. Ошондон кийин жибип, Байкоочу кеңешти бизге бермей болушту. Мыйзамга шылтай бербей пайдалуу ишти кылалы, президент Атамбаевдин тил мыйзамын артка кайтарганы кыргыздарга жасаган жакшы мамилеси эмес деген дагы ачык сыныбызды айттык.  Буга Эрматов мырза, «ар дайым биргелешип иш кылалы, каалаган убагыңарда келгиле, мен Атамбаевге түз кирип чыкчуу ишенимдүү кишимин, жакшы сунуштар болсо айткыла, түз эле кирип маселени чечип чыгам» деген айбаттуу убадасын узатты. Көрөбүз дедик. Котормо жөнүндө дагы айттык, жеке мен өзүм айттым, «Кыпкыргызча» деп эле автоматтай шакылдатып көрүнгөнү көрүнгөн сөздү кыргызчалап жатат, бул туура эмес, Юдахин деген бар, андан мурун Махмуд Кашгари деген болгон, түрк тилин изилдеген, ошолорду бир карап койгон киши болобу» деп. Эрматов мырза айтат, «которо берсин, бирок, терминком деген бар, ошолор кабыл алып, анан таратат, которгондун баарын эле эл кабыл ала бермек беле деген жообун узатты. «Кыргыз тилин окутуунун, үйрөтүүнүн жеңил методикасы качан чыгат» деди Кымбат эжекебиз. Тигилер болсо бир канча вариантты кабыл алышканын, азыр ар бир автордун методологиялык, усулдук китептери каралып жатканын, ар биринин гонорары, китебинин чыгуу чыгымы эсептелип жатканын, анан ачык талкууга койо тургандыктарын айтышты.
Жанагы
«Альянс» деген ажылдаарларга да каршы чабуул койууну айттык, алар бул маселе бойунча Президетке чейин кат жолдоорун билдиришти. Анан жанагы кыргыз ӨҢҮ тамгаларын кабыл алуу бойунча, биздин жазган катттарыбыз бойунча да сурадык. Алар «баары көзөмөлдө, бул бойунча атайын комиссия түзүп, ишти алдыга жылдырабыз» дешти.

Дагы айттык, «ушул биздин суроолор менен талаптар бойунча эмне иш аткарылып жатат, кайсы маселе кайсыл жерине жетти, хронология кылып, сайтынарга илип тургула, сайтыңарга «Биздин өнөктөштөр» деген раздел ачып, биздин «Кыргыз Көчү» тобун койгула, бир басканда автоматтык түрдө «Фейсбуктагы» биздин топ дароо ачылгыдай болсун» деген кеңешибизди да бердик. Акырында алар жанагы Байкоочу кеңеш бойунча биздин юридикалык статусубуз болоору менен чогулалы, силер минюстан расмий каттоодон өтүп келгиле» дегенине сунушуна макул болдук. Андан кийин анан көптөгөн иш кагаздар, документациялар менен бекемделип башталмакчы болду. Ушуну менен айактап бара жатканда өткөндөгү Көчмөн кызыбыз Айжаркын Эргешова аркылуу топтун атынан атайын суроо дайардалып, аны берип кеткенин эскертип, жооп алуу аракетин кылганымда тилеке каршы жооп бере алышкан жок. Ар жак, бер жакка буруп, ал сурообузга жооп бербегилери келгендей эле буйтактатып тим болушту..

Тынчтык АЛТЫМЫШЕВ. Журналист, Бишкек шаарынан. 11.10.2013.

Oct 10

«Көчмөндөр» көтөргөн демилге!.

айым 1КЫРГЫЗЧА АНГЛИСЧЕ СӨЗДҮК ЖАРЫК КӨРӨТ!.

Жыргалбек АЖИМАТОВ: «ЭЛИМЕ МЕНДЕН БЕЛЕК!.»

Жыргалбек, ушул Сөздүктүн жаралуу тарыхына учкай токтоло кетсең, эгер мүмкүн болсо?
– Бул өтө эле узун тарых, сөздүктүн жаралуу тарыхына он жылдан ашкан убакыт кетти. Ооба, эмгектерим текке кетпей, баалана баштаганын мени абдан кубандырат. Азыр кара-ап отуруп артта калган ар бир күн, саат, мүнөттөрүмдү эстейм. «Кайсы күч-кубат, энергия менен жаздым экен, түздүм экен» деп таң берип кетем өзумөөзүм.. Ушунча көзүмдүн майын коротуп, элчилеп тигил-бул жакка барбай, күндөп-түндөп кагаздан көзүмдү албай отурган миңдеген уйкусуз сааттарымды эстейм…
Кай бир учурларда ручкамдын сыйасы түгөнүп калса, велосипед менен шаарга түшүп, кайра чыгып, жыйырма чакырым аралыктагы базарга эринбей барып кызыл, көк калем сатып алып келип ишимди тынбай уланткан күндөр, уйкусуз түндөр…
Түн жарымында чочуп ойгоно калып жазган эмгектерим, котормолорум. Акыры мындай эмгектин үзүрүн көрө турган кез да келет окшойт.. Мунун баарын бир белгисиз күч жасаткан экен деген эрксиз ой келет. Албетте, Эл үчүн жасалды мунун баарысы, адамдарга ушундай жакшы, ыңгайлуу шарт түзүп бергим келчү. «Оңой үйрөнүшсүн, менин элиме берген жардамым ушул болсун, элим кыйналбасын, орусча-англисче сөздүк ачып убара болушпасын» дечүмүн!. Аттиң, акчам болгондо эч кимге айтпай
дебей эле китеп кылып бастырып чыгарып, каалагандардын баарына акысыз эле таркатып салмакмын..

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Эркин журналист. 13.10. 2013. Келсинки шаары, Финляндия. 

 «КЫРГЫЗЧА-АНГЛИСЧЕ» СӨЗДҮКТҮН ЖАРЫК КӨРҮШҮНӨ КӨМӨК, ЖАРДАМ КӨРГӨЗҮП, ДЕМӨӨРЧҮЛҮК КЫЛЫП ЖАТЫШКАН КЫРГЫЗЫМДЫН АК ЖҮРӨК АЗАМАТТАРЫ!.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ —  100 доллар. Финляндия, Келсинки.
Элбек БАЗАРОВ — 10 000 миң рубль. Оруссия, Сүргүт.

Бектурсун АЛИБЕКОВ. Майлуу-Суу шаарынан. 500 сом.

Бектурсун АЛИБЕКОВ. Майлуу-Суу шаарынан – 500 сом.                              

ГүлсанаСАРНОГОЕВА . Италия, Фолиньо шаарынан – 50 евро.

Гүлсана САРНОГОЕВА. Италия, Фолиньо шаарынан – 50 евро.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Нурзат МОКЕНОВНА.  Бишкек шаарынан - 2000 сом.

Нурзат МОКЕНОВНА. Бишкек шаарынан – 2000 сом.

Мирбек КЫРГЫЗСТАН. Бишкек шаарынан - 1200 сом.

Мирбек КЫРГЫЗСТАН. Бишкек шаарынан – 1200 сом.         

 

 

 

 

 

 

 

 

Мирланбек ТААБАЛДЫ уулу. Оруссия, Маскөө шаарынан - 100 рубль.

Мирланбек ТААБАЛДЫ уулу. Оруссийа, Маскөө шаарынан – 1000 рубль.

Мухамед ОСМОНАЛИ уулу. Бишкек шаарынан - 500 сом.

Мухамед ОСМОНАЛИ уулу. Бишкек шаарынан500 сом.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Чынара САРБАГЫШОВА. Бишкек шаарынан, 500 - сом.

Чынара САРБАГЫШОВА. Бишкек шаарынан – 500 сом.

Райкүл АЙДАРАЛИЕВА. Бишкек шаарынан - 1000 сом.

Райкүл АЙДАРАЛИЕВА. Бишкек шаарынан – 1000 сом.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бахтияр БАЛТАБАЕВ. Бишкек шаарынан - 2000 сом.

Бахтияр БАЛТАБАЕВ. Бишкек шаарынан – 2000 сом.

 

 

 

Oct 08

Эрматов маек..

ээ 5КР Президентине караштуу Мамлекеттик тил бойунча Улуттуккомиссиянын төрагасы Эгемберди ЭРМАТОВ:


«БИЗДИН АЛДЫБЫЗДА АЧЫЛГАН ТОП ДЕГЕН ЭМЕСМИН»


– Агай, КТРК де сиз катышкан «Күндүн темасы» берүүсүндө «Фейсбук» социалдык түйүнүндөгү «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобун биз негиздегенбиз, колдоолорду көрсөтүп жатабыз» дедиңиз, ушул тууралуу кенен маалымат бере аласызбы?

– Биз «Кыргыз Көчү» эле эмес, кыргызча көп сайттар менен иштешип жатабыз. Мисалы «Кыпкыргызча», «Кыргыз тудей» айтор көп сайттар менен кызматташып жатабыз. Алар биздин ар кандай материалдарды, жасалган иш чараларды жарыялап, кыскасы азырынча маалымат алмашуу болуп жатат. Ал эми биз конкреттүү материлдык колдоо көрсөткөн сайт жок азырынча. Президентибиз кыргыз тилин өнүктүрүүгө аракеттенип, анын үстүндө иштеп жаткан кыргызча сайттарды материлдык жактан колдоо тууралуу жарлыкка кол койду. Эми Жаңы жылдан кийин буйруса казынадан атайын каражат бөлүнөт деп күтүп жатабыз. Ошондо материалдык жардам да беребиз.
– Бул топту учурда Финландияда жашап жаткан эркин журналист Асыран Айдаралиев негиздегенинен кабарыңыз бар чыгар?
-Чынында так маалыматым жок, иштешсек баарын такташып, кабарлашып турабыз деп ойлоймун.

– Сиз анда берүү учурундагы өз сөзүңүздө «биздин алдыбызда ачылган топ» деп эмненин негизинде айттыңыз?

– Биздин алдыбызда ачылган топ деген эмесмин, мен биз маалыматтык тараптан иштешип, бири-бирибизге колдоо көрсөтүп жаткан сайттар деп айткам. Ал жерде дал ушул топ тууралуу эмес, жалпы эле кыргызча сайттар тууралу кеп козголгон. Деги эле ушундай сайттардын башын бириктирип, чогуу иштешсек деген пландар бар.

– Сиздерге «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобунан өкүлдөр келиштиби?

– Жеке менин кабыл алуума келишкен жок, биринчи болуп сиз менен маектешип жатам. Мүмкүн менин башка жардамчыларыма келишкен чыгар.


Маек курган Айжаркын ЭРГЕШОВА. Акын, журналист
.

P. S. Ушул беш ооз сөзгө жооп алып, Асыран ага аманат кылган «Көчтүн» алакандай катын калтыруу үчүн үч күн Эрматов агайдын эшигин кагып, бирок үч күн тыкылдаган катчы кызын гана көрүп кайтып жаттым. Катчы кыз улам «ана келет, мына келет», «азыр кетти», «саат баланчада келиңиз, келсе эле чалып койом» деп тил эмизип, бирок чалган жок. Качан бир аз кайым айтышканда гана агайына кирүүгө убакыт тапты. Үч күн күттүргөн маек үч мүнөткө созулду да, үч ооз кеп айтылды..