Dec 14

Ыр дүйнө..

АЙЫЛДЫК КЫШ.

Бурганак. Кар. Чыкылдаган суук кеч.
Булоолонот мештен чыккан ысык нан.
Будур көчө, тумандатып айылды,
Булут жерге түшүп келген капкачан…

Кара түтүн оргуш атып ар үйдөн,
Коюланып сиңип барат ириңде.
Кесме жыты мурунду өрдөп чакырат,
Көчөдөгү четки үйдүн биринде.

Сакалдары бубактаган аталар,
Согум жешке бараткандай сыягы.
Сыбызгыдай үн жаңыртат тигинде,
Сымкарагай кыштын болуп кыягы.

Тоңголоктун кызыгынан чыга албай,
Топ чыт курсак тээп жүрөт жылгаяк.
Тоголок бет бала суукту тоготпой,
Тонун чечип, бортонойчон дырдаят…

Кыш. Кыроо. Айыл уйкуда.
Кычыроон каптап сыртынан.
Короочу «кокуй» иттер да,
Коңулга кирип тынчыган….

АПТАП  (түрмөк)

Шаарда…
Чекеден терим тамчылап,

Аптапка денем жанчылат,

Салкындап үйдө жатууга,

Жай бербейт турмуш камчылап.

 

Капырай, кантип болсун бу,

Күн жерге түшүп келиптир,

Күкүрттөй жанган ысыкка,

Кара жол бүгүн эриптир.

 

Көзүмдөн учат кең жайлоо,

Какшаткан тишти булак суу,

Карайлап келем калаада,

Куурулуп күнгө, чыкпай буу.

 

Айылда…

Аптабы сонун айылдын,

Көчөлөр чаңга буюккан,

Сай жээкте балдар чуркурап,

Секирип сууга чумушкан.

 

Тигинде кийиз тепкилеп,

Келиндер сүртөт терлерин.

Күбүрөп ичтен наалышып,

Күнөөлөп алган эрлерин.

 

Чак түштө кызып тиет күн,

Бозорот улам тоо бети,

Саргарса аңыз кубанат,

Абышка кармап кетменин-

Акталат ойдо мээнети…

 

Жайлоодо

Саратан жайдын мезгили,

Салкын жел келет тоо жактан,

Саадырбай бээлер тебинет,

Көгөндөн качып көп чаккан.

 

Оттобой койлор жуушаган,

Тумшугун катып жарчага.

Койчусу дөңдө олтурат,

Кымыздан жутуп тамшана.

 

Тигинде уйлар сайгактап,

Төш ылдый чуркап баратат.

Аптапка моюн сунбастан,

Баканда эски радио –

Коктуга обон таратат…

 

 ҮШКҮРҮК…

 

Чала сабат билимдүүлөр бийликте,

Чалкалмактар жүрөт бизди башкарып.

Чаламандын чак түшүндө шапар тээп,

Чоң чычаят, ышкырыгы таш жарып…

 

Мекен деген сезимдерин курт жеген,

Маңкуртбектер ээ болушту тизгинге.

Май талканды майкандашат жекелеп,

Маани бербей карып менен мискинге.

 

«Көзкамандар» кемирип-жеп четинен,

Көрүнгөнгө кол сундуруп тургузду.

Кыйындыгы кырдан ашкан эл эле,

Коркок кылып, алсыратты кыргызды.

 

Нан сурашты намыс кылбай калдыкпы?

Нарктуу кыргыз наркыбыздан тандыкпы?

«Нескаралар» төбөлөсө чөгөлөп,

Наадандарды ажо кылып алдыкпы?.


Тынчтык АЛТЫМЫШЕВ. Журналист, 12.12.2012.

Dec 10

Ыр дүйнө..

************************************************************************

Сатывалды САЙПИДИН уулу.

1976-жылдын 2-январында Кадамжай районунун Кызыл-Булак айылында кызматчынын үй-бүлөсүндө туулган. Молдо Нияз гимназия мектебин 1991-жылы бүтүрөөр замат Кадамжай кыргыз лицейин атайын математика жана физика багыты боюнча окуп, аны 1993-жылы аяктаган. Андан соң Ош Технологиялык Университетинин маалымат технологиялар факультетинин “Эсептөө техникасын жана автоматташтырылган системаларды программмалык камсыздоо” тайпасына тапшырып 1998-жылы бүтүргөн. Кесиби боюнча инженер-программист. Ошол эле жылы (1998-жылы) Ош Технологиялык Университетинин (кийинчерээк Баткен Мамлекеттик университетинин ) Кызыл-Кыядагы технология, экономика жана укук иниститунун “Жогорку математика жана информатика” кафедрасында окутуучу болуп эмгектенип келген. 2004-жылдын декабрь айынан бери Москва шаарында жашап, үзүрлүү эмгектенип жүрөт. Үй-бүлөөлүү, эки кыз бир уулдун бактылуу атасы.

КӨҢҮЛ ЫЙЛАЙТ.

Көңүл ыйлайт көрбөй сени сагынып,
Көздөр ыйлайт тамчы жашы агылып.
Көөдөнүмдү өрттөп кеттиң карагым,
Картайганда сүйүү болуп кабылып.

Кантем жаным, калдым сени унутпай,
Кетпе таштап, көөдөнүмдү курутпай.
Каректерден жамгыр жашым төгүлөт,
Кеч күздөгү буюккан бир булуттай.

Кош дей албайм, күтөм сени садагам,
Кайгы-муңду уккум келбейт, жадагам.
Көздөрүңөн тапкан кезде мээримди,
Кубанычтан жанбиргем деп санагам..

ЖУБАЙЫМА.

Жарыгын үй-бүлөмө чачып турган,
Жаман сөздөн, ушактан качып турган.
Жумушумдан чаалыгып келгенимде,
Жылмайып көңүлүмдү ачып турган.

Жылуу сөзү азайбастан ашып турган,
Жумушунан балдарыма шашып турган.
Жагымдуу сулуу жүзүң жароокерим,
Жан дүйнөмө шооласын чачып турган.

Жаншеригим, бакытыма сенсиң себеп,
Жаратканым өзү колдойт бизди демек.
Жакшы күндө жадырап жашасын деп,
Жараткандан уул-кыздар болгон белек.

АЙЛУУ ТҮНДҮ САГЫНЫПМЫН…

Айлуу түндү сагыныпмын айылдагы,
Теребелди жанга жагым жайындагы.
Жылдызга кошо энчилеп берген элем,
Илингенсип турган айды кайыңдагы.

Көздөрүң терең деңиз асман чөккөн,
Ашык болгон эрке жел желпип өткөн.
Ай нуру да эркелетип, байкатпастан,
Саамайыңан сылагансып жүзүң өпкөн.

Кызганамын жадагалса тийген Айдан,
Санааларга батыргансың мени кайдан.
Кезигип тынч дүйнөмө бүлүк салган,
Периштем келгенсиңби бейиш жайдан?.

Dec 09

Байге..

Алым ТОКТОМУШЕВ.


«ЭШИМКАНОВ АТЫНДАГЫ СЫЙЛЫК ЭЭСИН ТАПТЫ»..

Улуу адамдар ошончолук жөнөкөй болушат. Алардын ичи сыртынан көрүнүп турат. Бар байлыгын, бакытын, азабы менен жыргалын бетинен көрүп турасың. Буга бир мисал: Бүгүн Токтогул Сатылганов атындагы Улуттук Филармониянын чоң залында Мелис Эшимкановдун 50 жылдыгына арналган чоң жыйын өттү. Эскерүү… Анан бул мекенчил инсандын атындагы 100 000 миң сомдук сыйлык үчүн болгон журналист журтчулугу арасында өткөн конкурстун жыйынтыгы чыгарылды. Толугу менен Комиссиянын төрагасы чыгаан журналист Эсенбай Нурушев сөз алып, «Биз аябай тандадык. Мелистин атындагы сыйлыкты алууга аттуу-баштуулардан тарта көп макалалар, эмгектер түштү. Талашып, тартыштык. Аягында 1 ден 10 го дейре балл коюп, анын көп балл менен алдыга чыккандарды да тандадык. Ошолордун арасынан эң эле көп добуш алган Алым ТОКТОМУШЕВ болду» деди. Анан… Анан Алыкем акырын сахнага чыкты да, «мен чындыгы бул конкурска катышкан жок элем. «Асаба», «Агымчылар» өздөрү эле алып алды» дешпесин дегем. Анан эле экс-асабачылар көргөзүп коюшуптур» ДЕБЕСПИ! Комиссиялар кубарып, бирок, эл кубанып турду. Мына сага улуулук!. Сыйлык кут болсун, АЛЫКЕ!

Тынчтык АЛТЫМЫШЕВ, журналист, Бишкек шаары. 09.10.2012.

Dec 09

Эскерүү.

ЭШИМКАНОВ БҮГҮН 50 ГӨ ЧЫКМАК..

Бирибиздин устатыбыз, бирибиздин досубуз, бирибиздин жолдошубуз, кыргыздын чыгаан уулу Мелис Эшимканов бүгүн, 9-декабрда 50 жашка толмок… Арабызда жок, бирок, элеси биз менен!..
Мелис Эшимкановдун 50 жылдыгына карата бүгүн Бишкекте Улуттук филармонияда эки бөлүктөн турган иш-чара өтүп жатат.
Кыргыз эгемен журналистикасы жана Мелис Эшимкановдун орду туурасында кеп козголгон конференцияда белгилүү журналисттер Кубан Мамбеталиев, Эсенбай Нурушев, Түгөлбай Казаковдор доклад жасайт. Аталган иш-чарага бардык маалымат каражаттарынын жана чыгармачыл интеллигенциянын өкүлдөрү катышууда.
Ал эми экинчи бөлүгү 13.00дө старт алып, анда Мелис Эшимкановдун элеси эскерилет. Достору, кесиптештери сөз алып, көзү тирүүсүндө достук мамиледе болгон чыгармачыл чөйрө өкүлдөрү да кеченин катышуучуларына, конокторуна чыгармаларын тартуулашат.
Кеченин соңунда калемдеш устатыбыздын ысымын алган коомдук фонд Кыргызстан журналисттеринин арасында конкурс жарыялап, Мелис Эшимканов атындагы сыйлык жарыялаган. Аталган сыйлыктын алгачкы жеңүүчүсү бүгүн ушул иш-чарада аныкталат. Сыйлыктын өлчөмү 100 000 сомду түзүп, мыкты журналист атайын диплом жана төш белги тагынат.

Dec 08

“Дервиш”

“ОЙЛОРДУН ТУУ ЧОКУСУНДА”

«Адам жан дүйнөсү менен бай».  (Мелис ЭШИМКАНОВ)

«ЖИНИККЕН АТТАРДЫ АТЫП САЛЫШАТ, ТУУРАБЫ?»

Ошондо да ушундай кыш болчу. Ал кишинин 9-декабрь, менин 19-декабрь туулган күндөрүбүз өткөн. Жаман арымда ушул бир цифрасын да окшоштура койгонуму кантейин. Анткени ал кишиге окшошкубуз келчү. Басканын туурап, жазганын туурап, куюлуштура сүйлөгөнүн деги койчу баарын туурап. “ Эшимкановчо жазат экенсиң, стилиң окшошуп кетет” деп баягыда бирөө айтса эле сүйүнүп калдым. А киши орусча, кыргызча эркин жазчу, эркин сүйлөчү, куюлуштура сүйлөгөндө бир ашыкчасы жок, тамашасы менен да арбап алчу. Ал киши мыкты менеджмент болчу. Редакциясына кесипкөйлөрдү, таланттууларды чогулта да, ишетете да билген. Азыр көптөрү эле окшошобуз деп атпайбы. Бирок ошондогудай коллективди көрөлекмин. Мен дагы Эшимкановдой жазалбайм…

Ошондо кезектеги жаңы-жылдык саныбызды даярдамак болдук. Акыркы полоса эркин бет, жандүйнө жаңырыгы деди шеф адатынча. Жөн эле жазбай ар бирибиз өзүбүзгө жаккан сүрөт таап келип, “коллаж” жасамак болдук. Эмнеге экенин билбейм мага индия кызынын сүрөтү тийиптир колума.Толугу менен “Кар эмнеге апапак, жумшак а бирок муздак?” деп “ойлонуп” отургам. Жолдошбек Зарлыкбеков молдонун кейпин кийип, Чолпон Орозобекова телефонго бою жете албаган кичинекей кыз болуп, жандүйнө “шедеврлерин” жазышкан. Баары эсимде калбаптыр. Ошондо Мелис байке түйүнчөгү менен таягын жанына койгон дервиш болгон эле. “Молдо”, “индия кызы”, “бөбөк”, “сулуу кыз” ж.б. болуп алышкан береги “асабачыларды” кантейин. Мени эле урушасыңар, мени эле тепкилейсиңер, мени эле тилдейсиңер баарын жасаган ушулар” деген сыяктуу жазганы эсимде. Эртеси Жолдошбек Зарлыкбеков байке оозун кемшейте күлүп келатат. “Эмне деген эле жандүйнө жазып ийгенсиңер. Тиякта “трезвыйлар” күлүп атышат” деди. Көрсө, биздин редакциянын компьютер койгон бөлмөсүндөгүлөр гана “трезвыйлар” экен.

“Адилетсиздикти назик жүрөктөрү көтөрө албады, жогорку вольттой чыңалган нервдери үзүлүп кетти бечаралардын, америкалык С. Крамердин “Загнанных лощадей пристреливают, не правда, ли?” аттуу киносундагы каармандардай тагдырга туш болушуп, чуркап жүрүшүп, элден озунуп алдыда жүрүшүп, жинигип калышты да, “атылып” тынышты” деп бүтүм чыгарат элем” деп айтат эмеспи пир туткан атасы тууралуу, пир туткан Высоцкий, Джо Дассен, Асанова, Шукшин, Тарковский өңдүүлөрдү эстегенде.

Эшимкановду эстесем эле кайнаган турмуш көз алдыма тартылат. Дегеле жиниккен аттардай ашкан акылдуу болуштун кереги жок окшойт деп калам. Ушул сөздөрү кулагыма жаңырат. “Арга канча? Кээде “селт” этип алам, өз атам Асектин, чоң атам атактуу мергенчи Эшимкандын, анын атасы, табып Ашымдын, анын атасы молдо Райдын кыска өмүр жашагандарын эстегенде” дегенин эстейм. Ажал алдында алсыз болуп бараткандагы акыркы үнү сыйяктуу угулат. Ооба байке, сиз дагы “атылып” кеттиңиз.. “Атылып”..)) Ал бүгүн болгону 50 гө гана чыкмак…

Карамат ТОКТОБАЕВА, Эркин журналист, Чехия, Прага. 08.09.2012.

Dec 07

“Өксүк”..

Эшимкановдордун үй-бүлөсү. Фрунзе шаары, 1973-жыл. Сол жакта биринчи турган Мелис ЭШИМКАНОВ.


КЫЗЫЛ-ТУУ. КЫЗЫЛ-АСКЕР. 140-ҮЙ.

80-жылдардын башы. Фрунзе шаары. Кызыл-Аскер. Борбордун ушул аймагына сүйлөшүп алышкансып жалаң Кызыл-Туулуктар шагырап келип жашап алышканына таң калып койчумун.

Эртели-кеч ал жердеги айалдамадан түшүп ары-бери өткөндө жол бойундагы «добрый доктур байке» жашаган көк дарбазалуу 140-үйгө ар дайым башбага калмай адатым бар эле. Анткени ал үйдө «койундарына» жалгыз адам эмес бүтүндөй ааламды батырган бир керемет үй-бүлө жашачу. Ошол доктур  байкем көп өтпөй ашкере курч, акыйкатчыл, ак жүрөгүнүн айынан таштай каткан тоталитардык системанын тоңгон музуна туруштук бералбай, пайдасы аз партийалык «босстордун» курмандыгы болуп, кырчындай болгон 44 жашында жүрөгү кармап, оо дүйнө узап, акка мойун сунуп кете берген. Суук кабарды угаарым менен 140-үйгө учуп жетип барсам, «кечээ эле Кызыл-Тууга алып кетишкен, эртең жерге беришет» дешти. Ак көңүл, сөзмөр, ичине ээр токумдуу ат эмес кому менен төө баткан Асек байкемди акыркы сапарга узатууга үлгүрүп, топурак салып калдым..

Мелис ЭШИМКАНОВ.

Уул-кыздын урмат-сыйын эми-эми көрөөрдө улуу сапар атанып кеткен агатайым ал кезде азыркы менин курагыман туптуура жети жашка кичүү экен. Эми минтип Женевадан үнү каргылданган Жеңиш чалып атпайбы.  Аттиң арман, Асек байкени айтып койом, а бул сенин эмне кылганың Мелис? Сен деген азыр өлбөшүң керек эле да?! Өлүм өксүк, анын алдында баарыбыз алсызбыс, бирок сен ичине аалам баткан атаңдын тунук акылын, тайманбас көкжалдыгын жазбай тартып, атадан ашкан уул экениңди тастыктап, «эл уулу Эшимканов» деген легендага айланганыңды ким жокко чыгармак. А бирок эмне үчүн атаңдын аз жашап кеткен кейиштүү тагдырын туураганыңды бүтүндөй коомчулук жактырбай, ичибизден кан өтүп, нааразы болуп жатканыбызды сен сезип-туюп жаттың бекен Мелис? Эмнеге анттиң?..

Ооба, сени баш көтөртпөй шылдыңдашты, жалаа жабышты, бармактарынан соруп чыгып басмырлап жатышты. Себеби, эң башкы себеби сенин Мелис экениңди билип алышкан. Сени «сууга салса чөкпөйт, отко күйбөйт, болоттон курч жигитке боло берет» деп элестетип алышкан, эси жок замандаштарың. А чынында сен ошондой эле болчусуң да, анан эмнеге мындай болуп кетти? Пендечилик кылып адашыштыбы, жаңылыштыбы, сенин деле адам экениңди аңдабай калыштыбы же атайын жасаштыбы, бирок эми айырмасы не?. Эл үчүн жасаган эмгегиңди, билимдүүлүгүң менен бийиктигиңди көргүлөрү келбей, көрсө да көрмөксөн болгон «кургак бакалар» менен жалаң «бакырчаактар» өздөрүнүн «сасыган короосунан» чыгарбай камап, сагызгандай сайрай беришип, думуктуруп тынышпадыбы?.

Мекем менен. Бишкек, 2004-жыл.

Бешиктен белиң чыгалекте белгилүү болуп, кырк жашка чыкпай кыргызды башкарууга аттандың. Көк-жалдыгыңды, курчтугуңду кумир тутуп, көтөргөн миң кырдуу идеаларыңа баа берип, баарын жыйыштырып салып, артыңдан калбай сага аралаш жүргөн он жыл ашык өмүрүмдүн ийне-жибине чейин изилдеп, өткөн күндөрүмө саресеп салып чексиз сыймактанып отурам. Нан албай «Асаба» алып жүрүп алгачкылардан «Бей-бечара» болгонумду, кийин Акайыч айный баштаганда чогуу сайасый ачкачылык кармап, «Асабадагы» кеңсеңе үч күн чогуу түнөп, ошондо сөз таппай калгансып өлүм жөнүндө сүйлөшкөнүбүздү кантейин. Эл үчүн өмүрүн сайган маркум Шералы Назаркулов: «Мелиске айтчы, мен да силер менен чогуу бир күн түнөйүн, сүйлөшө турган сөздөр көп эле» деп жалооруп суранган түнү шоруң каткан Шеке каза болуп калып, эртеси сага айтсам унчукпаганың менен үшкүрүгүңдүн таш жарганычы!.. Айыгышкан ажо жарышка чыгып, анын  күүсү менен түндүк-түштүктү түрө кыдыртып келип, кызылдай саясатка «чылап» туруп мени аркырап ага баштаган «Агымга» салып жибердиң.  Өзүң айткан «Агымдын» атактуу «костяктарына», жазмакер дөө-шааларына бат эле «сиңип», койун колтук алышып, бир аз идирегим бар окшойт, этектерине эрмешкен бойдон аңды-дөңдү карабай шаркырап агып отуруп, «Агымдын» ташкыны басаңдап кумга сиңе баштаганда чилдей тарап, чачыраганга аргасыз болдук эле го?. Ошол жүздөгөн «асаба-агымчыларың» азыр «сен кайдасың бул күндө, мен кайдамын?» болгон менен алыс-жакыны билинбей эле аман-эсен жүрөбүз го?.

Уулум Мелис менен. Финляндия, Келсинки шаары, 2011-жыл.

Тагдыр тамашасы мени минтип акыркы «финишимди» Финдердин өлкөсүнө «ыргытып», алыстыгына гана астейдил каңырыгым түтөп, өпкөлөйм!.. Анткен менен, канчалык алыс болсо да акыр бир күн «келем» деген чоң ишенич бар менде. А сенчи, Мелис? Сен кайсы «өлкөгө» кеттиң? Ал «өлкө» кайда качат эле? Же «орун калбай калат» деп ойлодуңбу? Бир курдай катуу таң калып, ары ачуулангандай түрүң менен кайсы бир чала-моңол «белгилүү» адамдын Ала-Арчадан орун сатып алып койгонун айтып келип, «түшүнбөйм, жан чыккан соң кандай, кайсы жерде жатканыңдын эмне айырмасы бар» дегениңди эстейм. Билем,  дал ушундай нерселерге жаның кашайып, жаа бою качаар элең. Билем, чындык дегенде чыркырап, тегеренип кеткен чымындай жаның «чылгый» калыссыздыка чыдабады, жүрөгүң өрттөнүп, күйүп кетти, күйүп… Кантип айтабыз эми, «Ала-Арчада жатууга акың жок» деп. Антип айтканга айлабыз, амалыбыз, аргабыз да жок. Мынакей, мынакей өмүр менен өлүмдүн ортосунан оргуп чыккан чыныгы «парадокс»!..

Мелис үч жаштагы “адашы” Мелис менен. Бишкек, 2003-жыл.

«Мелис дегендин баары эле тың чыкма болот окшойт» деген аруу тилегим менен 2000-жылы уулдуу болгонумда биринчилерден болуп өзүңө сүйүнчүлөп чалып, «атын Мелис койсомбу  деп атам Меке» десем, «мендей «бунтарь», «авантюристь» бала болушунан коркпосоң койо бер, каршы эмесмин» деп каткырып, кийин бир жолу «ушул кичинекей адашымдын үстүнө үй алып берсемби же астына айалбы?» деп тамашалап, борсулдап күлүп, ак дилиң менен айтып койгон ошол жылуу сөзүңө жыргап, өзүмчө «жарылып» кете жаздабадым беле? Он бир жашка чыккан ошол адашың Мелис азыр сенин өлгөнүңө ишенбей, кабырганы кайыштырып, кабагын чытып кайра-кайра сурап койот. А мен болсо унчукпайм, угуп-көрүүдөн ажыраган дудуктай мелтиреп, ушул саптарды тизмектейм. Акыркы ирет былтыр 9-декабрда чалсам албадың, аз өтпөй кайра өзүң чалып кыска сүйлөштүк, адамкерчилик жөнүндө. Дегеле биз көп сүйлөшпөйт элек, кө-өп нерсени көз менен эле сүйлөшүп, көкүрөк түпкүрүндө көрүнбөгөн, абдан жакын, адамдык, билинбеген бийик байланышыбыз бар эмес беле. Кашайгырдыкы, кашайып ошол байланыш ойдо жок жерден минтип чорт үзүлдү да калды. Эх Жараткан, өлүмдүн улуктугуна жана өтө ырайымсыздыгына ар дайым даяр болуудан башка арга жок тура бизде! Кош эми Меке!. Жакканың чырак, мингениң бурак болсун!.. Кош досум!..

Асыран АЙДАРАЛИЕВ, Финляндия, Сейнаеки шаары. 21.09.2011.

Dec 07

«Гүлдесте»

Мелис ЭШИМКАНОВ.

ЭМНЕ КЫЛАМ?.

“Адам эки жашабайт; бирок адам болуп бир жолу да жашай албагандар көп”.                          (Фридрих Рюккерт)

9-декабрда кыргыз жазмакерлер журтунун «патриархына» айланган айтылуу журналист, коомдук ишмер жана саясатчы Мелис Эшимкановдун туулган күнүнө арналган салтанаттуу эскерүү кече Токтогул Сатылганов атындагы Кыргыз улуттук Филармониясынын чон залында болуп, кичи залында журналисттер үчүн атайын пресс-конференция өткөрүлөөрү айтылып жатат. Толугу мененМындан тышкары анын ысымын алган коомдук фонд Кыргызстан журналисттеринин арасында конкурс жарыялап, Мелис Эшимканов атындагы сыйлык жарыялаганы да жалпы коомчулука белгилүү.  Ал күнү ушул жылдын мыкты журналисти аныкталып, аталган сыйлыктын алгачкы жеңүүчүсү аталат. Сыйлыктын өлчөмү 100 000 (жүз миң) сомду түзүп, жыл сайын бир гана журналистке берилип турат. Андан сырткары, мыкты студент-журналисттерге да атайын сыйлыктар каралганы бар. Бул жакшы демилге, көңүл жылытаарлык жөрөлгө, буюрса жазмакерлер чөйрөсүн жандандырып, жаш журналистердин чыгармачылыгына дем, шыгына-шык тартуулабай койбойт деген ишеним бар.

Бир канча жылдар мурун ушул күнү «шефтин» туулган күнү деп, жумуш убактысында эстеп калсак, алдыбыздан чыгып калса, астейдил гана «туулган күнүң менен» деп кол кысышып койчубуз. Унуткарып, билчү деле эмеспиз. Жумуш кайнап аткан учурда кайдан? Көп учурда жумуштан кийин өзү эле айтып, баарыбызды чогулта коюп, «кафелеп» кетип, «чекебиз жарылганча» ойдаа бир «черден чыгарып» салаар эле. Бир курдай гезиттин кезектеги санын чыгаруу менен алек болуп далбас уруп жүрсөк «ушу силер «шефиңерди» эстеп бир ооз куттуктоо жазып койгонго жарабайсыңар, жаза тайып өтүп кетсем эки ооз «некролог» жазганга деле жарабайсыңар го «каапырлар» деп күлүп, тамаша сөзү менен баарыбызды аябай бир оңтойсуз абалда калтырып койгон жайы бар эле. Көзү тирүү болгондо 9-декабрда болгону 50 гана жашка чыкмак.

ПАРЛАМЕНТТЕ.

Эмне кылабыз? Жараткандын жазмышы ушундай тура. Эң жакын көргөн, туу тутуп жүргөн адамыңдын бу жалгандан мезгилсиз, ойдо жок жерден «оо» дүйнө кетип калганы өксүтүп коет экен, кабыргаңды чындап кайыштырып, сыздатып коет экен. Өткөн жылы, 15-сентябрь күнү жакын тууганым, досум, замандашым Мелис өзү айткандай эле «жаза тайып» өтүп кетип мени катуу өксүтүп салган. Мени эле эмес, менимче кыргыз журтунун кыйласын өксүтүп койбодубу. Өксүбөй койобу? Бешиктен бели чыга электе коомдогу болуп жаткан «ысыгына» да, «суугуна» да, жай турмушуна да, саясатына да тартынбай боюн таштап, өзгөчө басма сөз жаатында өчпөс из калтырып, жаңыдан телчигип келе жаткан эгемен кыргыз элине, кыргыз өлкөсү кыйын кырдаалды башынан кечирип турган мезгилдеринде эбегейсиз зор эмгегин, өзүнүн чыныгы атуулдук салымын кошуп кетти. Ашыкча сөз айталбай турам, эмне деп мактап, эмне деп жактап, кайсынысын айтаарымды билбей «кайыгып» турам. Көкүрөгүмө батпаган ой-пикирлер жыйналып, жык-жыйма толуп, ал эмес ашып-ташып эле тургансыйт, а бирок алым жетпей, айталбай, жазалбай турам. Бир жылдан бери айтып-деп жазпаган кесиптештери, достору, замандаштары деле калган жок. Ошондуктан ушул “Мелис” аталган блогдун ачылышына деп өткөн жылы өтүп кеткенин угуп, өксүп жазган эскерүүмдү эле кайталап берип койойун дедим. Ошол “өксүп” отуруп жазган эскерүүмдү карасам, былтыр, Мелис өлгөн күндөн туптуура алты күн өткөндөн кийин, өзүм 51 жашка толгон күнү жазыптырмын. Эл уулу Эшимканов жөнүндө дагы далай айтылаар, эл үчн жасаган эмгеги бааланаар, эгемен журттун эсинен кетпей, тарыхыбыздан өз ордун алаар. А мен ушул күнү кыргыз басма сөзүнүн көч башында турган «патриархы» Мелис Эшимканов баштаган жазмачылардын, “басмачылардын” «Көчү» улана беришин тилеп, аруу-максат кылуу менен «Журналистер» коомдук бирикмеси аркылуу «Кыргыз Көчү» деген аттагы блог, Мелистин ысмындагы айыл (сайт) ачып тургандагы кербезим. Эмне кылмак элем? Гүлдесте болсун дедим. Ошол..

Асыран Айдаралиев, эркин журналист, Келсинки. 07.12.2012.

Dec 07

“Инсан”

Султан ИБРАИМОВ, кыргыздын чыгаан уулу, белгилүү коомдук ишмер.

СУЛТАН ИБРАИМОВ

“Өмүр бизден өтүп кетсе, эл эмгектен эскерсин”.    (А. Токомбаев)

Уюткулуу элибиздин көрөңгөсү кур калбастан улам жаңы чыгаан урпактары менен толукталып турат эмеспи. Сөз мына ушундай учук улоочу, көрөгөч, ойчул, курч, жөнөкөй, иштерман, уюштургуч, заманыбыздын залкар мамлекеттик ишмери Султан Ибраимов жөнүндө болмокчу. Султандын ата-энеси Чүй өрөөнүндөгү Алчалуу айылында жашап колдору жөндөмдүү – бири уста, бири уз, мээнеткеч адамдардан болгон.

1927-жылдын 20-сентябрында зарлап жүрүп Султан деген балалуу болушат. Айтмакчы, кай бир кубулуштар илимде изилденип бүтө элек эмеспи. Балдары токтобой жүргөн ата-эне Султан төрөлөөрү менен аны башка үйгө таштап, кайрадан ырымдап сатып алышат. Андан кийин да балдары токтобой жүргөндүктөн кызына орусча Мария деп ат коюп, карындаштуу болот. Ата-энеси Кудайдан тилеп алган балдары жетиле электе эле кайтыш болуп кетишет. Кичинесинен эле жетим калган Султан жетимчиликтин азабын көп тартат. Көп узубай согуш башталат. Тестиер кезинен эле ошол жалпы элге келген апаатчылыкты башынан кечирет. Султан кийинчерээк “Улуу жазуучубуз Ч. Айтматовдун “Жамиласындагы” араба менен эгин ташуу, бастыруу, поездге жүктөө кудум эле менин жашоомо окшошот”, – деп айтканы бар.

Согуш аяктагандан кийин, орум-жыйым кеч бүтүп, окууну уланта албай, трактор айдап 1944-1946-жылдары Дөң-Арык МТСында иштеп калат.

Эптеп каражат чогултуп, 1946-жылдан 1949-жылга чейин Фрунзедеги гидромелиорация техникумун окуп бүтүп, 3 жыл Чүй сугат тармагында гидротехник болуп иштейт. Кай жерде болбосун ал зирек болуп, иштин майын чыгара иштейт. Үйү жок адисти Иса Ахунбаев үйлүү кылган.

1952-1955-жылдары Ташкенттеги Ирригация инженерлери жана Айыл чарбасын механизациялаштыруу институн эң жакшы баалар менен аяктап, 1955-жылы Кыргыз Илимдер Академиясына кенже илимий кызматкер болуп кабыл алынат. Турмушунда ошол кезде жалпы эле кыргыз жаштары көргөн кыйынчылыкты көрө баштайт. Ар кайсы батирде жашоо азабын тартат. Же бир жардам берер жакыны жок. Тапкан тыйын-тыпырын айылдагы бир туугандарына жеткирет.

Үй-бүлөсү менен.

1957-1959-жылдары Кыргызстан Компартиясынын Борбордук Комитетинин Илим, жогорку окуу жайлар жана мектеп бөлүмүнүн инструктору болуп иштеген. 1961-1966-жылдары Кыргыз Мелиорация жана Суу чарба министрлигине көтөрүлөт. Кийинки учурлардагы кабинетинен чыкпаган министрлердей эмес, такай эл арасында жүргөн министр болгон. Республикабыздын түштүгүндө 15 күн болсо, калган күндөрүн түндүгүндө өткөргөн, ал бараарын айтып жарыялабай эле кыдырып, жакындан көрүп чыкчу. Кемчилигин бетине айтып, одоно бузгандарын жумуштан дароо эле алчу экен. Анын изин жашырып башка жумушка кое койгон эмес, законду бузганды закондун негизинде каматкан. Ошентип тартипти катуу сактаган. Султан Ибраимович регионго, жердешчиликке, уруучулдукка, тууганчылыкка караган эмес, кай бирлерге окшоп пара алган эмес, таза иштеген. Ал жупуну, жөнөкөй адам болгон. Бийликтеги адаммын деп кекирейген эмес. Айылдаштары айтып эскерип калышат: министр болуп иштеп турганда айылдан бир адам өтүп кетип, эл чогулуп келсе үйдүн тегереги калың кар. Баргандардын көбү кызматтагы адамдар болгондуктан туруп эле калышкан экен дейт. С.Ибраимов келээри менен пальтосун чечип ыргытып, колуна күрөк алып, карды күрөй баштаганын көрүп, тургандардын бардыгы бир заматта карды тазалашып кол кабыш кылып жиберишет. Мүңкүрөп кайгыга түшкөн үй ээлеринин да жүрөгүн жылытышат. Эл кызыкчылыгын жогору коюп, сезон убагында үй бетин көрбөй иштеген. Ошол үчүн иш артка эмес алдыга жылган.

Жайыттарды туура пайдалануу, тоолорду сактап калуу маселелерин койгон. Келечек муундарга мурас болуп кала турган нерселерге жан тартып, бушайман болгон. Азыркы тапта колунда бар адамдар тоолорду да менчиктеп албадыбы. Султан Ибраимович мындай көрүнүшкө сөзсүз каршы күрөшмөк. Бир ууч адамдардын кызыкчылыгы эмес, жалпы элге гана пайдасын бере тургандай кылып түзүп бермек. Эгерде ошол учурда азыркыдай бийликти кыргыз элине, өз колдоруна берип койгондо укмуштуудай сонун жашоону да орнотушмак. Ал учурда Москванын гана буйругун угуп, улут кызыкчылыгына тереңдеп кирүүгө көзөмөл кылып, тыюу салынып турган. Аттиң ошол кездеги жетекчилердей болуп азыр иштешсе гана! Талыкпаган эмгеги С. Ибраимовду алдыга жылдыра берди. 1966-1968-жылдары Кыргызстан Компартиясынын Борбордук Комитетинин катчысы болуп иштейт.

1968-1978-жылдары Ош обкомунун биринчи катчысы болуп, Кыргыз мамлекетинин түштүк бөлүгүн 10 жыл жетектеген. Ушул убакыт ичинде ал өзүнүн өзгөчө ишмердүүлүгүн, алысты көрө билген чарбачылдыгын, акылдуу саясатчылыгын көрсөткөн. С.Ибраимов бул кызматка келээри менен бүтүндөй Ош шаарына ген. план түзүлүп ошол пландын негизинде көп кабаттуу үйлөрдү курдуруп, жолдорду оңдоттуруп, кичирайондорду түздүрүп, облустун мамлекеттик администрация имаратын курдурган. Ошондой эле аэропорт, обл. керек жарак союзунун имаратын, облпрофкомун, кыргыз, өзбек театрын, көп кабаттуу үйлөрдү, ж.б. курдурган. Султан Ибраимов адамдын толук кандуу жашоосуна: ток жашоосунан кийин эле руханий байлык болорун, мына ошондой айкалышта гана адамдын ден-соолугу чың болуп, улам кийинки муун өсүп чыгарын түшүнгөн.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ, журналист, Хельсинки.