Jan 03

Көч байланыш..

******************************************************************************************************************
1

Жеңишбек ЖУМАКАДЫР:  ӨЗҮМӨ КЕЛСЕМ ЧЫНЫГЫ ТӨКМӨ БОЛО ЭЛЕКМИН ДЕП ОЙЛОЙМ. КӨП УЧУРДА ЫРДАГАНЫМДАН ӨЗҮМ УЙАЛЫП КЕТЕМ.

«Көчүбүздөгү» салттуу «Байланышыбызды» уланттык. Кезектеги Байланышыбыз бүтүп бараткан жылда, 26-27-декабрда, ишенби-жекшемби күндөрү Бишкек убактысы бойунча кечки саат 19-00 дөн 24-00 гө чейин созулду. Аталган «Көч Байланышыбыздын» (Он-лайн) ардактуу коногу жети күн тынбай ырдаган атактуу Жеңижоктой залкарыбыздын жолун улаган ак таңдайлардын бири, айтылуу төкмө, акын  Жеңишбек ЖУМАКАДЫР  болду. 


******************************************************************************************************************

ээ 53Айтмырза АБЫЛКАКСЫМОВ. Бишкек шаары, КР.
Кеч жарык, кадырлуу Көчмөндөр! «Көч байланышты» баштаардан мурун баарыңыздарды келе жаткан Жаңы 2016-жылыңыздар менен куттуктаймын! Келе жаткан жылда эмне жакшылыктарды эңсесек, кандай аруу тилектерди тилесек баарысын Жаратканым ар бирибизге берип, келерки жылга карата койгон максаттарыбыз аткарылып, Өлкөбүздүн да, өзүбүздүн да жыргалдарбызды көрүү буюруп насип этсин!
Урматтуу Жеңишбек мырза, «Кыргыз көчүнө» куш келиңиз! Биздин арабызга келип, убакытыңыздын тардыгына, зарыл жумушутарыңыздын бардыгына, өзүңүздөр айтмакчы «алтын шилекейди чачыратып», сөздү сөзгө куюлуштура шатыратып, аңгеме куруп берүүгө макулдук берген ак таңдай акын Сизге жана ушул жолугушууну уюштурууга демилгечи болуп ишке ашырып жаткан алыскы Фин өлкөсүнүн Келсинкисинде жүрсө да жүрөгү «кыргызым-кыргызым» деп соккон «Кыргыз көчүнүн» Көч башчысы Асыран мырзага көчмөндөрдүн атынан, көчмөндөрдүн аксакалы катары ыраазычылык билдирип коюуга уруксат этиңиздер!

5«Төкмө акын Жеңишбек келет, ар кандай кызыккан суроолорго жооп берет!..» – деп Асыран мырза айткандан бери бир жумадай болуп калды, «Кыргыз көчүндө» болуп көрбөгөндөй шаң! «Кыргыз көчүндө» эмне болуп жатат?» – дешип, башка тайпадагылар аң-таң! Суроо берүүчүлөр суроосун тандап, тилек айтуучулар жакшы тилектерин камдап, даяр турушат.
Мен болсо Сизге бере турган суроомду өз кезегим келгенде берермин.

Азыр эми:
Куттуу болсун бүгүнкү кечиңиздер,
Зарыл иштин баарынан кечиңиздер.
«Кыргыз көчү» айылында бүгүн майрам,
Кыйшактабай бул жерге жетиңиздер.
Суроо берип, каалоо айтып Жеңишбекке,
Сырын угуп, ырын угуп кетиңиздер.
Анда эмесе төкмө менен жолугушуу,
«Ачык!» – деймин. Уруксат этиңиздер!
Баса,
Башка тайпа жарандары, калба «жашып»,
Көрөм дебе чоң төкмөнү «дубалды ашып!»
Көчмөн пейли кенен билсең, кел, келе бер,
Бүгүн бизде баарыңарга эшик ачык!

Эмесе, «Көч байланышын» баштадык!!!
Тартипти сактап, тизмедеги кезек менен суроолорду бере бериңиздер!..

Жеңишбек ЖУМАКАДЫР
Ырахмат Сизге Асыран,
Ыр сүйгөн элдин атынан.
Кыйын болгон сыяктуу,
Кыйытып суроо бергенге,
Кыйындарды чакырам..

0000000049Чынара САРБАГЫШОВА. Бишкек шаарынан, КР. Саламатсыңбы, иним! «Кыргыз Көчүнө» куш келипсиң!
Байыркы элиме бабалардан калган сейрек өнөрдүн ээсисиң. Ошол өнөрүң менен көп ийгиликтерди багындырып, элиңдин жүрөгүнөн орун алдың. Өтүп бара жаткан бул жылда да уучуң кур эмес. Ошол ийгиликтериң менен чын жүрөгүмдөн куттуктайм!
Менин суроом: Өткөндө «Бул жарыктык молдолор менен акындар окшош калк болушат экен» деп пост койдум эле. Кээлер бул экөөнүн ортосу асман менен жердей деген пикирлерин калтырышты. Буга сенин көз карашың кандай? Эгер экөөндө жакындык болбосо, экөөнү бир жүрөккө кантип сыйдырып келүүдөсүң?
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.  Ырахмат каалооңузга! Молдо деген бул атайын ислам билимин алган адамды айтабыз. Бизде намаз окуп калганды: «аа молдо болуп калдыңбы?» деген туура эмес түшүнүк бар. Жөн гана ибадатын кылып жүргөн адам ал жөн гана мусулман. Өзү мусулман болуп туруп, милдетин аткарган мусулманды молдосуң деп какшыктайт. Баары тең түшүнүк жоктугунан келип чыгып жатат да. Мен мусулманмын ошол мусулманчылык милдетимди аткарып жүргөн мусулман кыргызмын. Сиздин кандай мааниде жазганыңызды окуй элекмин. Балким окуп туруп дагы жооп берермин. Чыныгы молдо акыйкатты айтат. Чала молдо акыйкатты жомоктотуп элди качырып айтат. Чыныгы акын да акыйкатты айтат. Чабал акын тунук жеткире албай элди иренжитет. Окшоштугу ушунда жана экөөнүн тең Кудайга деген ишениминде. Мисалы бир аалым динде ааламдын жаралышын баян кылып кара сөз менен элге жеткирип жүрсө, аны Жеңижок акын термеси менен эле айтып койгон. Акындын акыйкат айтуусу таасирдүүрөөк деп ойлойм эгер сөздүн күчүн пайдалана билип жана айткандары менен өзү да жашай билсе..

ээ 20Калмамат ТУРДУБАЕВ. Мен Өзгөндүн Кара Шоро аймагынын Арагөл айылынан болом. Кесибим: мугалим жана юрист. Ассалому алейкум, Жеңишбек иним! Кыштан тынч, эсен-аман, кыйналбай чыгып атасыңарбы?
Учурашуу жана суроо берүү терме менен терип:
Куш келипсиң акын иним!
“Кыргыз Көчү” айылына.
Залкар акын келет дешип,
Кабар кылдык баардыгына.
********
Термени терип баштадым.
Тулпарды шашпай таптадым.
Күткөнүм Улуу акын деп.
Ыр дүйнөңө аттандым..
********
Жараткан берип талантты.
Ыр менен нечен таң атты.
Чеги жок төкмөң океан,
Чакырып элди баратты.
********
Акын деген ким болот?  1-суроом.
Кантип ага ыр толот? 2-суроом.
Төкмөнүң көркү эмнеде? 3-суроом.
Ыр чыгат кандай пендеде? 4-суроом.
*********
Тилиңдеги келмени,
Алла Таалам бериптир.
Келмеси жок акынды.
Неге баары жэриптир? 5-суроом.
********
Чыгаандыгың билемин,
Кабыл болсун тилегиң!
Аллага өзүң жакынсың,
Нееге келет илебиң? 6-суроом.
**********
Ыйманың дайым саламат,
Аллага өзүң аманат!
Кандай инсан чынында.
Аллага жакын баралат? 7-суроом.
********
Баракелде акыным,
Эл-Журтума жакыным.
Оболой берсин талантың,
АШЫРЫП ДАЙЫМ АКЫЛЫН!

Балли, балли залкарым.
Ушул эле айтканым.
Шүгүр деймин Аллага.
Өзүңсүң бүгүн тапканым!
**********
Сак-саламат жүрө бер,
Элиңе жанып күйө бер!
Океандай термени,
Эл-Журтуңа үйө бер!

Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.  Калмамат агама жооп.
Калмамат агама айтайын,
Какылдабайм ай сайын.
Калың элдин кашында,
Кадырыңызды байкайын.

Алейкум салам!Ырахмат,
Айылым аман,бүт аман.
Суктанткан алгач негизи,
Суроо берген сиз аман.

Мен болсо жүрөм акырын,
Мезгилдин тыңшап басыгын.
Көр турмуш чайпап калганда,
Көбүнө жетпей акылым.

Акын деген -дарыя,
Агып турган ыр курап.
Чырм этип уйку албаган,
Чындык үчүн чыркырап.

Көктөн илхам келгенде,
Көкүрөккө ыр толот.
Кайнап чыкса айткын деп,
Качалбайсың шылтоолоп.

Өзгөнүн сыны жыйында,
Өпкөнүн ыйы чылымда.
Төбөлдөн коркпой төгүлгөн,
Төкмөнүн көркү ырында.

Ыйык келмени Жараткан,
Ылайыктап айт деген.
Жээрилсе кээ бир пенделер,
Тараза демек калк деген.

Баткагына күнөөнүн,
Батпайлы деймин тизеден.
Аллага жакын себебим,
Аны менен билем,ишенем.

Күүлөнсө канат экөөсү,
Куш учуп жерге коно алат.
Акылдуу илим билимдүү,
Аллага жакын боло алат.

Жараткан сизди колдосун,
Жамандыгыңыз болбосун.
Төрт миңден ашып кыбыраң,
Төрүңүздө ойносун.

Арагөлдө жашаган,
Тобуңузга баралы.
Токсондо улак тарттырып,
Тоюңузга баралы.

ээ 9Насыпбек АСАНБАЕВ. Бишкек шаарынан, КР.  Саламалейкум байке. Ден соолуктарыңыз жакшыбы? Байке, манасчылар деле акын болот дешет го?. Бу акындар деле манасчы болсо болобу? Негизи Манас айтып, же Манас айтканга кызыгып көрдүңүз беле? Сиз айтсаңыз жакшы айтат болушуңуз керек?.
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.
Алейкум салам Насыпбек.
Агаңа айттың азык кеп.
Манасчы болуп кетем деп,
Мактана албайм ачык кеп.

Кез кезде айтып калабыз,
Кеп чынын кантип танабыз.
Куюлтуп Манас айтканга,
Курсактагы балабыз.

Акындан деле Манас айтып жүрүшөт бирок деген жери бар..
Манасчыдан деле айтышка катышты бирок бизден кеми бар..

АзиретАзирет КЕЛДИБАЕВ. Санкт-Петербург шаарынан, Оруссия. Ассалом алейкум. Баарыбызга Аллахтын мээрими жана ырайымы болсун! Жеңишбек байке, эгер төкмө болбой калганыңызда Ким болмоксуз? Рахмат!
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.   Алейкум салам Азирет!
Он беш жашымда Нарын театрга пародист сатирик болуп кабыл алынгамын. Залкарлардын концертинде жалаң алып баруучу болуп элди күлдүрүп жүрчү элем. Тагдыр экен акындыкка аралышып акын болумуш этип жүрөм. Бирок азыр ойлоном да акындыкты насип кылган Кудайыма шүгүр дейм. Бир улуттун улуу өнөрүн алып жүрүш дагы өтө оор жоопкерчилик деп түшүнөм. Ага болбой эгер акын болбой калганымда..
Жетине албай шыр төккөн,
Жети күнү ыр төккөн.
Каардуу менен арбашкан,
Казак менен кармашкан.
Ааламдын угуп дабышын,
Алперген элдин намысын,
Кайра эле акын болмокмун

А МанатМанат БООБЕКОВА. Бишкек шаарынан, КР. Жеңишбек мырза, көрүү жагынан чектелген таланттууларга кандай шарттарды түзүүгө мүмкүнчүлүгүң бар?
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР. Манат эже, саламатсызбы. Биринчи Жараткандан Сизге чың ден соолук, тилеген тилектериңиз кабыл болушун сурайм. Сиз айткан маселе ойлоно турган иш экен. Мен түшүнүп-түшүнбөй калышым мүмкүн. Эгер Сиз ушундай ылайыктуу шарттар болсо деп сунуш кылсаңыз колумдан келген жардамды берүүгө даярмын. Кеңеше турган адамдар да бар дегендей.
Манат БООБЕКОВА. Чоң ыраазылык Жеңишбек мырза. Ал шарттардын бири мамлекет тарабынан эмгегине карай колдоого алуу. Инклюзивдик абалдагы ыр жазган азиздердин ыр жыйнак китебин чыгарууга көмөк болсо деген ой тилек болчу.
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.  Макул. Ыйман фондусу бар. Мен кайрылайын, китепке жардам беришет деп ойлойм.

сатыкеСатывалды САЙПИДИН Уулу. Маскөө шаарынан, Оруссия. Ассалому алейкум Жеңишбек мырза. Силерди, Кудай берген талантты бийик коюп, бийлик мыкчыгерлеринен коркпой болгонду болгондой айткан, Жеңижок менен Эшмамбеттин талантын улантуучулар, алп акын Арстанбектин урпагы катары билем. Тээ көптөн бери көңүлдө жүргөн суроомдун жообун тапканга жардам берет деп ишенемин. Жан дүйнөмдү кыйнаган жалгыз суроом: «Адам уулу канткенде «АДАМ» болот?»
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.   Сатыбалды, алейкум салам!
Айтматов атабыз издеген жоопту Жеңишбек бечара табалар бекен?..
Үч суроого жооп тапкан адам чыныгы адам боло алат дейм ойлойм.
Кайдан келдим?
Неге келдим?
Кайда барам?
Сен берген суроо эми жалпылап берилген суроо да. Адам болуп жашап жаткандар деле жок эмес. Тилекке каршы алардын аз болгонунда жана адам боло албай жүргөндөрдүн түшүнбөгөнүндө.
Кожо Насирдинден сурашкан тура: «Сөөк салынып бараткан табыттын оң жагында баскан жакшыбы же сол жагында баскан жакшыбы? – деп. Ал айтат дейт : «Кайсы жагында баскан жакшы экенин айталбайм, бирок ошол табыттын ичинде болбогонуң жакшы» – деп. Ал сыңары кандай жашасак да айбан болбой адам болуп жашаганга аракет кылганыбыз жакшы.
Билбесе да билсе деле бакырган,
Бул дүйнөдө толуп жатат акылман.
Бирөөлөр бар эч ким деле тааныбайт,
Бирок аты асмандарга жазылган..

0Мусакун САТЫБАЛДИЕВ. Каракол шаарынан, КР. Жеңишбек, Мекенчилердин «Кыргыз Көчү» тобунун «Көч байланышына» куш келипсиң. Кирип келаткан Жаңы Жылың менен алдын ала куттуктайм! Жаңы жылда жаңы-жаңы чыгармачылык ийгиликтериң мол болсун! Эми мени түйшөлткөн суроом бирөө эле, ал төмөндөгүдөй:
Кыжаалаттан мен кыйналып келемин,
Жыртып алдык ыйман, ардын элегин.
Канткенде эми толтурабыз кайрадан,
Жан-дүйнөнүн бошоп калган челегин?
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.  Мусакун агама жооп.
Куттуктооңузга ырахмат. Сизге дагы баардык бакытты каалайм.
Бир мамлекеттин келечегин көргүң келсе алардын жаштарына көз чаптыр дейт. Биздин жаштар жалпысынан жакшы жолго акырындан түшүп баратат деп ойлойм. Мен сыртка чыкканда зээндүү ыймандуу мекенге күйгөн кыз-уландарды көрүп жүрөм. Эгер биз өзүбүз аткарбаган нерсени балдарыбызга айтканыбыз таасирсиз. Ар кимибиз өзүбүздөн баштасак ал сөзсүз айланага таасир берет. Андыктан үйдө, бакчада, мектепте эң мыкты адеп ахлак берилиши керек. Ал үчүн айланып келип эле милдет бизге түшөт. Ар бир ата эне милдетин сезип мекенге келечекке сүйүүсү артып оңолсо коом оңолот. Коом оңолсо анан башчыларыбыз оңолот.Аракет кылсак баары жакшы болот деп ойлойм.
Бул турмушуң азап жана салтанат,
Баары сиздей кыйын экен байкамак.
Көп билгендер аз билем деп толгонсо,
Көп билем деп аз билгендер айталат.

Күнөө кылсак кетет тура айлабыз,
Көкүрөктө бүлүк түшүп,ар намыс.
Алып калыш таза бала чакасын,
Ар адамдын ыйманына байланыш.

ээ 62Гүлжакан МАВЛАНОВА. Бишкек шаарынан, КР.  Куш келипсиң, Жеңишбек иним. Эл сүймөнчүгү өзүңө, үй-бүлөңө тынчтык каалайм. Кыргызда, деги эле өнөр ээлеринде «аян» деген түшүнүк бар.
1. Элжиреген эргүү аян менен келген учурлар болобу?
2. Эртең менен турганда жана жатаарда кандай тилек айтасыз, рахмат.
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР. Гүлжакан эжеке ырахмат. Өнөр берилген адамга илхам берилет экен. Кыргыздар түш көрүп ошол түшүн аян деп туура эмес атап алышкан. Мен маанисин айтып жатам.Көзү ачыктар кээде жиндердин шыбыраганн мага Кудайдан аян келип атат деп адашып жатышпайбы. Мага эргүү гана келет. Бирок түшүмө бирөөлөр келип: «ушуну айтпасаң өлүп каласың» дей элек. Ал эми түш көрүү, түш жоруу бул башка маселе. Аян Кудайдан периштелер аркылуу гана пайгамбарларга келе турган улуу сыр. Саякбай аксакал түшүндө бирөөлөр бир ууч буудай берип анан Манасчы болуп калган экен айтымында. Бул болгону жакшы түш. Азыр дагы бир Манасчы киши айтат дейт: «Түшүмдө бирөөлөр мага эки кап буудай берди» – деп. Саякбай бир ууч берсе, ага эки кап берсе Саякбайдан да кыйын экен деп күлүп жүрүшкөн.
Мен эртең менен таңкы намаз окуйм. Артынан дайыма мекениме элиме жалпы ааламга жакшылык тилеп суранам. Жатаарда өзүм үчүн жакындарым үчүн жана жалпы адамзат үчүн Алладан кечирим сурайм.

Элнура ЭЭлнура ЭҢСЕБАЕВА. Калининград шаарынан, Оруссия.
Ассалому алейкум!
Калкыма айтам саламды.
Көчмөндөрдүн коногу…
Жеңишбек байкем аманбы?
Эл катары мен дагы,
Суроо бере аламбы?.

Акын менен төкмөнүн,
Айырмасы эмнеде?
Төрт сап ыр жазса эле,
Акын болуу эп беле?

Жеке пикириңизди угайын,
Кошумча суроо сунайын.
Маданияттан сүйлөңүз…
Андан да бир аз сурайын.
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.    Алейкум салам, Элнура!
Ырахмат кылган сыйыңа,
Ырахмат жазган ырыңа.
Бактылуу өмүр сүрө бер,
Байланып бакыт нуруна.

Айтма акын деп мени айтат,
Жазма акын деп сени айтат.
Кимиси акын ким төкмө,
Кулак салган эл айтат.

Негизи бизди төкмө дейт,
Эл көнүп калган акын деп.
Жаандай кеткен ырларга,
Жан дүйнөсү жакын деп.

Төкмө деген так айтсам,
Төп жорго улуу Жеңижок.
Алыкул, Жоомарт акындар,
Арабызда эми жок..

Айтмырза (2)Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ. Бишкек шаарынан, КР. Эми кезегим келди, суроомду берип калайын. Илгери Жоомарт Бөкөнбаев улуу Токтогул туурасында: “Конуп отурган куш кандай жеңил учуп кетсе, Токтогулга төгүп ырдап жиберүү ошондой жеңил болгон”, – деген таризде кеп кылганы бар эле. Куштун жеңил учуусу үчүн Жаратканым атайы канат берген эмеспи! Анын сыңарындай эле төкмөгө да төкмөлүк касиетти ыроолобогон болсо, кайдан төкмө чыкмак эле… Антейин десең тоокко деле канат берген го, бирок, көктү көксөгөн менен уча албайт. Тамдын башынан таштасаң, жерге чейин канат серпимиш болот, буту гана сынбай калганы болбосо…
Эми суроолор?
1. Төкмөлөрдүн да куштары, тооктору барбы? Болсо алар кандай аталышат? Сиз качантан бери өзүңүздү төкмөлөрдүн куштарынын арасында экендигиңизге көзүңүз жете баштады.
2. Сиз кандай шартта төгүлө төгүп ырдай аласыз да, кайсыл учурда даяр саптарды пайдалана баштайсыз?
3. Биз, жазмачылар, бир чакан ырды, апыртып айтканда, кээде эки-үч ай оңдоп-түздөгөн учурубуз көп эле кездешет. Сиздерчи?

Жоопторуңузга алдын ала ырахмат айтуу менен, талантыңыз ташкындап, эл-журтуңузга төгүлүп ырдап жүрө беришиңизге тилектештигимди билдиремин! Сизден оомат кетпесин!
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР. Айтмырза агама жооп.
Мен сүрөтчүлөргө таңгалам. Бирдемелерди чиймелеп койсо эле окшошуп калат. Алар бизге таңгалат кантип төгүп жатасыңар деп. Бир гана туура жооп-Кудайдын ар кимге энчилеп берген өнөрү бар. Эми ал өнөрдү туура пайдаланыш ар кимдин өзүнүн колунда.
Төкмө жана жамакчы болуп бөлүнөт.
Мен каалаган учурда ырдай алам. Ошол төгүп баратып учурга туура келген өткөн төкмөлөрдүн саптарын колдонуп кеткен учурлар болот.
Мисалы:
«Барпы акын айткандай
Эки жилик эт жесең,
Бир каргыш бир май.
Эки агаин туугандын,
Бир кедей бир бай..» – дегендей.
Биз төгүп ырдаганыбызды эфирден көргөндө «ушул жерин мындай айтсам болмок экен» деген учурлар болот негизи.
Өзүмө келсем чыныгы төкмө боло элекмин деп ойлойм. Көп учурда ырдагымдан уялып да кетем.
Кыйкырып ырдаш кеппи деп,
Кызыкты көрөр кезби деп.
Кыйраткан мактаныч айталбайм,
Кырларга үнүм жетти деп.

Келечек эшик кең ачсын,
Калк үчүн маңдай тер аксын.
Кыйшыкты түзөөр башынан,
Кыйынды калыс эл айтсын.

7Максат АЗАМАТОВ. Тапиола шаары, Финляндия. Атсаломалейкум Жеңишбек байке! Акындар, төкмөлөр спорт менен машыгабы? Эгер машыкса спорттун кайсы түрүнө жакын келишет? Чынында сиздер сахнада (ринг) тил, сөз менен айтышып «мушташасыздар». Ошол «мушташка» чыгаарда сөз жаттап, машыгып катуу дайарданасыздарбы?
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.  Алейкум салам, Максат.
Бизде ар кандай спорт. Амантай саркашка-арбашка спорт менен машыгат. Сапар акын күлүп машыгат дегендей. Тууганбай Абдиевдин жакшы сөзү бар. «Төкмө акындын университети досторкондун эле чети» деген. Элге көп ырдасак ошол биздин такшалуубуз. Айтышта болсо кимге туш келериңди билбейсиң да. Кандай тема козголорун да билбейсиң. Даярдыгыбыз эле ошол ой топтоп, ойлор аркылуу гана даярданмай. Жаттап койгон термелерин кээде колдонгон деле акындар бар. Бирок жаттап даярданган жагынан казак туугандарга жетпейбиз.

7Рахат ТАШТЕМИРОВА. Ханты-Мансы автономдук округу, Белоярский шаары, Оруссия.  Саламатсызбы? «Кыргыз көчүнө» кош келипсиз агай! Мен берейин деген суроолорум төмөнкүчө, алдын ала ыраазычылык билдирем!
1. Кудайдан берилген төкмөчүлүк өнөрдүн зыяны да тийбей койбогондур?
2. Кыргыздардагы ислам динине чейинки диний ишенимдерине болгон көз карашыңыз кандай?
3. Үй-бүлөнү кандай түшүнөсүз. Сиздин үйдө «казан-аяк кагышабы?»
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.  Рахат Таштемирова айымга жооп.
Кудай сактасын, зыяны тие элек, пайдасынан башка. Бир жолу Азамат экөөбүз менин концертимде ырдап атып мен: «Токтогулдан суу жоголду ким көрдү?» – деп ырдагам тамаша кылып. Анан эфирден кеткен. Ал кезде Эшимканов директор болчу. Концертимди тарткан режиссер Сагын Ниязалиева эже ыйлап чалат: – «Эмнелерди ырдагансың? Мени жумуштан кетиргени жатат» деп. Анан мага да бирөө чалды: «Эмне, Токтогулдун суусун сен текшерип калдың беле? Сүйлөшүп койолубу, тиги-бу» деп. Орозбек Молдалиев агага жолугуп калып айтсам. «Эми булар ушинтет, бирок эч нерсе кыла алышпайт» деди. Ушул окуядан башка эч деле терс нерселер боло элек. Болбой эле койсун.
Жеке эле кыргыздардыкы эмес ислам келгенге чейин бардык элдин ишеними ар кандай болгон. Кыргыздар деле бир Кудайдын бар экенине ынанып жашап келишкен. Болгону, ортомчу кылышып ар нерсеге сыйына беришкен да. Ислам болсо туура сыйынуунун жолун дагы көп улуулуктун өзөгүн алып келди. Үйдө болсо, азыр казан-аяк кымбаттаган сайын кагыштырбай деле калганбыз..
Бирде күлүп бирде туруп капамын,
Бирок дайым ичиндемин батанын.
Үмүтүмө үмүт кошуп колуктум,
Үч кыз менен эки уулга атамын.
Ыйман менен күндө жаңы көрүшүп,
Ырыскыны үй бүлөмө бөлүшүп,
Ырым менен багып келе жатамын.

ээ 30Лира КАМЧИБЕКОВА. Аксы районунан, КР.  Саламатсызбы Жеңишбек байке, Кутман кечиңиз менен! Сиздин чыгармачылыгыңызды бийик баалаайм жана таазим этем. Сизге берилчү жөнөкөй суроом төмөндөгүдөй, жана баарына ачык жооп бересиз деп үмүттөнөм:
1. Жеңемдин (жубайыңыздын) башка аялзатынан айырмаланган артыкчылык сапаты бар деп ойлойсузбу, болсо эмнеде? Жана ага, алгач сезимиңизди кантип билдирдиңиз эл?
2. Сизге акындык талантыңыз канча жашыңызда байкалды эле, жана эң алчкы ырыңыз эсиңизде болсо айтып бербейсизби?
3. Тили тизесине жеткен төкмө акындарыбыздын арасынан кимиси менен ырахат алып айтышасыз?
4. Элдин эле эмес, сахнанын да көксөөсүн кандыра ырдаган Жеңишбек акындын , Кыргыз Маданиятынын кай жеринен көксөөңүз толбой келет?.
Алдын ала ырахмат! Үй-бүлөңүзгө эсенчилик каалайм!  Сизге терең урматым менен!.
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.  Лира айымга жооп.
Ыймандуу болсо алганың,
Ыймандуу өсөт балдарың.
Аялзат үйдө мугалим,
Аялуу назик ардагың.
Кабырганы түздөйм деп,
Кабанак кылып албагын, дегендей..
Жубайымдын ыймандуу болгонун жана иштермандыгын жактырам. Баш кошкондон бери эч жерде иштеген жок айлыгын өзүм берип келе жатам. Бактылуу ыймандуу кылып энелик мээрими менен балдарымды тарбиялап келе жатат. Мен үчүн бул чоң бакыт. Алгач автобуста таанышып, элчилеп «сүйөм» дебей эле үч айдан кийин сени алам деп айткамын. Үч айдан кийин барып үч күн сүйлөшүп он жети жашымда үйлөнүп алгамын.

Мектепте, кичине кезде ырларды которуп пародия кылыпырдай берчүмүн.
«Сен менен бак аралап баскым келди,
Сен менен кең асманга учкум келди.
Сен менен үйгө кирип тамак ичип ай,
Эшикке чыгып алып кускум келди»..
Айтор балалык сезим менен ой келди ырдагам да..
Көбүнчө Талант, Элмирбек анан Аалы менен ырдашканда ырахат алам.
Эми маданиятка көңүл бурабыз деп атышат. Бир жакшы жаңылыктар болоор деп ойлойм. «Маданият өлдү» деп өкүргөндөрдүн колунда да азыр. Тирилип калар буюрса.

0000000011Бермет БАЙКЕЛОВА. АКШ, Нью Йорк, Манхеттен. Саламатсыңбы, Жеңишбек иним! Көп жылдан бери жолукпай жүрүп бүгүн «Көч байланыштан» жолукканыбызга абдан ыраазымын. Келе жаткан жаңы-жылың менен куттуктайм, чооң ийгиликтердин жылы болушун каалайм! Акын болуу өтө оор, татаал кесип жана өзүңө окшоп эл купулуна толгон жакшы акын болуу андан да оор. Өнөр кесибинде ырчы-чоорчулар сахнага даяр чыгармасы менен чыгышса, акындар ар дайым сахнада улам жаңы чыгарма жаратасыңар. Ал үчүн абдан чоң күч таланттан да сырткары керек деп ойлойм. Мына ошол күч эмне, аны кайдан жанан кандайча топтоп аласың?
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.   Бермет эжеге жооп.
Ырахмат эже,менде байлашканыма кубанычтамын.
Таланттан сырткары дагы күч бул китеп окугандан анан көп толгонуп аракет кылгандан деп ойлойм. Кээде таппай жүргөн нерселериңди китептерден таап анан аны бышырып туруп элге сунсаң тим эле укмушта. Аракет кылып туруп негизги күчтү Жараткан өзүң бере көр деп жалынмай.

ээ 84Райкүл АЙДАРАЛИЕВА. Бишкек шаарынан, КР. Жеңишбек иним, дегеле «Кыргыз Көчү» деген аталышка, кылым карыткан кыргыздын ушул өтө жагымдуу, мурас катары кабылданып келе жаткан сөзүнүн маани-маңызына сиздин түшүнүгүңүз кандай? Ыр менен төгүп жооп бере аласызбы? Рахмат.
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР. Райкүл эжеге жооп.
«Кыргыз Көчү» – нукура, так, даана, кыргыздын баскан тарыхын билдирип турган сөз деп билем.
«Кыргыз көчү» баскан тарых,
Кылымдарга дастан тарых.
Ата баба жγрок толгоп,
Ат чаптырып айткан тарых.

«Кыргыз көчү» албан тарых,
Кылымдарга калган тарых.
Урпактарың унутушса,
Улут үчүн арман тарых.

«Кыргыз көчү» көчкөн тарых,
Кыл жолдордон өткөн тарых.
Башы кетип мекен үчүн,
Бабаң жашын төккөн тарых.

«Кыргыз көчү» муңдуу тарых,
Кызыл тилде ырлуу тарых.
Башка улуттун башы жетпес,
Бабам берген сырлуу тарых.

ТемирланТемирлан АКНАЗАРОВ. Бишкек шаарынан, КР.  Ассаламу алейкум!
Атактуу ага Жеңишбек.
Айтайын деген суроом,
Азырак бир аз этиш кеп.
Чыгарма сизден сурайын,
Чыгарсаңыз угайын,
Алдуусуз элге көп иштеп.
Айтыштын нугун негиздеп.
Апам бар менин кашымда,
Алтымыш сегиз жаштагы.
Ар дайым ойлоп түйшөлөм,
Арманы көп баштагы.
Бизди аяп татаал күн болгон,
Армандуу болуп жаш чагы.
Агарып калган оо эчак,
Карагаттай чачтары.

Калсам да мейли өзөрүп,
Койсомбу көңүл көтөрүп.
Деген түркүн ойлорду,
Тизмектейм сайма чөгөрүп.
«Сюрприз» болсун апама,
Сураарым сизден көгөрүп.

Ырдап берип коюңуз,
Үч куплет апама.
Ыраазы болуп кол жаяр,
Кабыларсыз батага.
Батасы тиер Кудайдан,
Сиз күткөн бала-чакага.

Өзүңүз айткан сыңары,
Акындын көркүн эл ачат.
Агылбай көлчүк суу турса,
Арыктын нугун сел ачат.
Сиз терген термелерди да,
Апам, такай угуп келатат.

Кубантып анда бериңиз,
Келтирип бир аз төгүңүз.
Кейитип алган апама,
Күч кубат берер кебиңиз…
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.  Темирлан мырзага жооп:
Алейкум салам Темирлан,
Айта турган кез келди.
Аалам тордогу баарысы,
Акын болуп кеткенби.
Телмирбей байке төкчү деп,
Темирлан мени текшерди.
Апаңды багып жатканың,
Анда сен бейиш тапканың.
Азамат дайым ушинтип,
Аздырган кепти айтпагын.
Күлдүрүп алып батасын,
Күнү-түнү барктагын.
Эми апабызга арнайын,
Ырдап бер окуп ар жагын.
Энеке сизге айтарым,
Эч болбосун арманың.
Бактылуу кары экенсиз,
Бапестеп турса балдарың.
Алтымыш сегиз жашыңыз,
Андан да ары басыңыз.
Жел суукту тоготпой,
Жетимиштен ашыңыз.
Сексенге туура чыкканда,
Чар тарапка той берип,
Чакыруу билет жазыңыз.
Кол сунуп эсен болуңуз,
Куда сөөк,досторго.
Жарышып келин-кыз менен,
Жашыңыз барсын токсонго.
Ойлогонуңуз бүт болсун,
Ой кырсыз жолуң түз болсун.
Балдарыңыз дайыма,
Колуңузга кол болсун,
Бутуңузга бут болсун.
Жамбылдан ашып буюрса,
Жашыңыз апа жүз болсун.
Керек болсо мына деп,
Жүз онго чыгып коюңуз.
Кадырлуу кары аталып,
Калк ичинде болуңуз.
Жүз жыйырмага жеткенде,
Жүдөттө бербей Темирли,
Шыдыр болсун жолуңуз

ээ 64Эрлан НУРМАМБЕТОВ. Бишкек шаарынан, КР.  Саламатсызбы эл-журттун Сүймөнчүгү Жеңишбек ага. Сизге жаңы жылда жакшы ийгиликтерди каалоо менен 2 суроо узаткым келди.
1-суроом: Сиз аркалаган акындык өнөрдө элибиз акындарды 3 түргө бөлүшкөн.
Ошол 3 түрдүү деңгээлдеги акындар кандай болот жана кандай аталат айтып берсеңиз. Жана өзүңүздү кандай акынмын деп айта аласыз?.
2-суроом: Илгери кыргыз хандары өнөр адамдарын, өзгөчө акындарды абдан аздектеп сыйлап келген. Ал тургай хандар да акындарга үйдүн төрүнөн орун берип, анан үйгө өздөрү кирчү. Бүгүн казак ажосу да ушундай дешет. А биздин чиновниктердин кимисинен ушул жөрөлгөнү байкайсыз?
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР. Эрлан мырзага жооп.
Ырахмат Эрлан. Сага дагы жакшылыктарды каалайм. Биринчи сурооңо жогору жакта жооп берген элем. Убакытка байланыштуу экинчи сурооңо жооп берейин. Илгери, ооба ошондой болгон. Бизде азыр төрөлөр жеке той берсе чакырышат. Арасында сыйлап төргө отургузуп сыйлагандары деле бар үйүнө барып калганда. Казактын президенти негизи эле өнөргө жакын экен. Бир эки айтышка да катышкан деп уккамын. Өткөндө барып ырдап келдим жакшы кабыл алды. Дагы өнүксөк,маданият көтөрүлсө улуттук өнөрдү да түшүнгөн төрөлөр чыгат деп ойлойм. Азыр бардык жактан ой басып там туң баскан баладай болуп турганыбыздын себеби тийип жатса керек деп сооронуп туралы.
Эрлан НУРМАМБЕТОВ. Бүгүн атайы кыргыз өңүн таап 1-суроомдун жообун сизге айтайын кечээ шарт болбой калды эле. Элибиз акындарды 3 кө бөлүшкөн. 1- алтын жаак, жез таңдай, булардын ыр көрөңгөсү абдан бийик. Сөздөрү куюлушуп 1 айда да бүтпөйт. Бирок, бул ырчылар акындыктан да Манасчылыкты 1-орунга коюп, көбүнчө Манас айтышат. Төкмөлүктү кийинки орунда көрүшөт.
2-акындар булар кара жаак, кайкы тил деп аталат. Булардын ыр көрөңгөсү азыраак болгондуктан Манас баш болгон дастандарды айта алышпайт. Негизинен төкмөлүк кылышат. А 3-лөру жамакчылар Агай, сизди ушундай жооп береби дедим эле. Өзүңүз Манасты айтсаңыз анда 1-түрдөгү акынсыз, болбосо сиз кара жаак, кайкы тил төкмөгө кирип калат экенсиз.

ээ 17Чынара КАЛЫБЕКОВА. Бишкек шаарынан, КР.   Саламатсызбы, Жеңишбек мырза? Мен искусство адамы катары сиздин эмгектериңизге ар дайым көз салып, канааттанып келем. Ошондой эле сизди маданият майданында маңдай тери менен көрүнгөн төбөсү төрттүн бири деп билем! Сизге ден – соолук, чыгармачылык ийгиликтерди каалап кетүү менен, бүгүнкү мүмкүнчүлүктөн пайдаланып, сизге бере турган төмөндөгүдөй суроолорум бар.
1. Учурдагы маданиятыбыздын аксак жүрүшү сизди канааттандырабы?
2. Кандай болгондо биз маданиятыбызды көтөрө алабыз?
3. Маданиятыбызды көтөрүп кетчү адам деп кимди көрсөтө аласыз?
4. Кыргыз маданият – искусствосун көтөрүш үчүн маданият кызматкерлерин эмнелер менен камсыздандыруу керек?
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР. Чынара эжеге жооп.
Ырахмат эже жакшы тилектериңизге.
1. Өзүңүз жазып жатпайсызбы,маданияттын аксак жүрүшү деп. Демек мыкты деп айтыш кыйын.
2. Мамлекет жакшы көңүл бурса эле көтөрүлөт го дейм. Өнөр адамдары жаш баладай да. Жакшы дем күч татыктууларына сыйлык наамын берип, министрдин колуна көп мүмкүнчүлүктөрдү түзүп берсе деген ой. Биздин министр өзү жалгыз баарын чече албаса керек деп ойлойм.
3. Аракет кылгандар бар, шүгүр. Садык Шернияз, Карганбек Самаков жана өз киндигин өзү кескен кино жана театр режиссерлор айлыгына чыдаган актерлор, ж.б.
4. Акча каражаты жакшы бөлүнүшү керек. Сыйлык наам туура берилиши керек. Маданият үйлөрү оңдолушу керек. Ушу 25 жылдан бери спорт ордого ырдап келатабыз. Ал жер айла жоктун иши да. Жалгыз Филармония, миң орун ал дагы. Кошуналардыкындай кенээн, сонун бир концерт зал салалбай коюшту. Эми айта берсе көп. «Залкар» деген көзгө басар адамдар жатаканада жашап жүрсө..
Чынар КАЛЫБЕКОВА. Жеңишбек мырзанын жообуна абдан кубандым. Деген менен таамай берилген жооп болду. Чыгармачыл адамдарды баардык жактан көтөргөн кезде Маданияткөтөрүлөт. Маданиятка «Маданият» деп ооруган ИНСАН керек.
Залкарлардын өлүгү жатакана менен батирлерден чыгып жатканын эң биринчи Мамлекет ойлонуусу керек..

ээ 74Тазагүл ПРАТОВА. Ош шаарынан, КР.  Ассаламу алейкум? Көптөн берки орчундуу жана олуттуу маселелердин бири болгон миграция маселесине кандай карайсыз, дегеним акыркы учурда анын оң жагынан терс жактарын аябай көп кездештирип жатабыз, мисалы жарым-жарты үй-бүлөлөр көбөйдү, мындай көйгөйлөрдү чечүү үчүн кыргыздарга эмне зарыл деп эсептейсиз?
Удаалаш суроом: Ак менен караны айырмалап ажырымга бөлүшөт, эмне, «каранын» «актай» ыйыктыгы жокпу, не?! Дегеним, «карадан» да пайда таап, жакшы нерселерди алган учурлардан айтып берсеңиз?…
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР. Тазагүл айымга жооп.
Алейкум салам. Кайран кыргыз айла жоктон сыртка акча табайын деп кетип жатышат. Акча таап, байып, пайдасы тийгендер да көп. Мен башынан кыздарыбыздын жалгыз кеткенине каршымын. Акча табат деп жиберип койгон ата-энесине, байкесине, инисине таңмын. Биз кыргыздар кыздарыбызды деги эле аялзатын алпештеп гана турушубуз керек. Аялзат бакытты өз үйүнөн табат. Күйөөсүнүн жанында, бала жытын жыттап, ал балдарга сабак бере турган университет да аялзаты. Эркектердин акмакчылыгынан, аялдардын алсыздыгынан үй-бүлөлөр бузулуп жатат. Бир келесоо акча табам деп кетип башка бирөөнү таап алып, балдарын, аялын таштап койгондор толтура. Баары келип ыйманга такалат экен. Мына, мен жыл сайын Москвага барып ыйман кечесин өткөрөбүз. Былтыр алты миң кишилик залга киши батпай, укмуш болду. Ошол жерден туура жолго түшүп оңолгон эже агайларды көрдүм. Бир жылы барып жүз кыргыз кызы аборт болгонуна жаман болдум эле. Мамлекет дагы, биз дагы туура иштерди жүргүзсөк улут маселесин, ыйман, тарбия маселесин жеткирсек жакшы болот деп ойлойм. Мага айтып калышат, сенин баланча ырыңды угуп атып арагын, тамекисин таштады деп. Муну мактанып жазганым жок, демек, туура айтыш керек, деш керек, чын ыклас менен күйүү керек. Ар бир атуул жашаш үчүн эмес ,башкаларды жашатыш үчүн жашаш керек деген пикирде болсо сонун болот баары..
Караңгы түндүн пайдасы бар уктаганга, же түн ортосунда туруп ыйлап, ибадат кылганга.

7Айдана ОРОНОВА. Касерта шаарынан, Италия. Өмүрү өңүмдө көрбөгөн айтылуу ак таңдай төкмө акын Жеңишбек Мырзага ийгилик каалоом менен бирге суроом төмөндөгүчө:
Айтыштар башка улуттар арасында болсо кайсы тилде жана кимдер менен айтышка чыгат элеңиз?
Ата бабаныздан калган жана балдарыңызга калтыра турган үй-булөөлүк мурасыңыз?
Акыркы суроом кичине тамашалуу болмокчу..
Түшүмдө Алма-Ата шаарында сиз экөөбүз жүрөбүз.
Ал шаарда бийиик үйлөр, баары тунук, асман андан да тунук, таза. Биз асманды карап алып бир нерсени сүйлөшүп жатыптырбыз. Жооп бериңизчи? Эмнени сүйлөшүп жатканбыз?
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.   Айдана айымга жооп.
Башка улуттар менен айтыш болсо, Сороско «миллион-миллион доллар байгеге кой» деп эң кыйыны менен айтышмакмын. Жеңген акчама Кыргызстанга эң мыкты заманбап оорукана жана беш миң орундуу театр салмакмын.
Балдарыма калтыра турган мурасым Пайгамбарыбыз айткандай:
«Ата балдарына туура тарбиядан өткөн мурас калтыра албайт».
Түшүңүз ылайым туш болсун.
Ошондо билесиң, эмне деп сүйлөшкөнүбүздү. Азыр эл укса..

0000000038Керимбек КАДЫРКУЛОВ. Маскөө шаарынан, Оруссия.  Ассалоомуалейкум, Жеңишбек иним аманбы? Жетине албай Маскөөдөн, Агаң айтат саламды!.
Эл катары мен дагы бир-эки суроо жөнөтүп калайын, кеч болсо дагы.
1. Азыркы саясатчылардын оң- тетири иштеринин эң ирилери кайсылар?
2. Тибеттин Далай Ламасы айткан “динди жойуп, адамдык баалуулуктар менен коомду тарбиялоо” деген ойго пикириң кандай?
3. «Кыргыз маданиятынын консепциясы» зарылбы, китеп кылып чыгаруу керекби?
Алдын-ала ырахмат!
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.  Керимбек агама жооп.
Алейкум салам. Оң жагы кумар оюндарынын жабылышы. Тетири жагы кайра чоңдордон колдоого алынышы. Чегара маселесинин чечилбегендери. Жалпысынан бир эле орунда тургандайбыз.
Элдин качан, качан? – деген суроолорунун бүтпөгөндүгү.
Баш кесип тил кеспеген,
Байыртан бабам салты.
Жүдөтөт жан дүйнөнү,
Жүрөктө заман дарты.
Кышында терин аарчып,
Кычырап байлар жүрөт.
Байпагын бүйрүй албай,
Базарда балдар жүрөт.
Оорукчан курсактардан,
Оорукчан бөбөк чыкты.
Айкырып элди бөлгөн,
Абыке,Көбөш чыкты.
Дайныңды таптырбаган,
Даамсыз жыргал чыкты.
Мазгиңди кокуйлаткан,
Маанисиз ырлар чыкты.
Аралаш арам,адал,
Ар жерде арзан базар.
Көчөңдү иренжитип,
Көбөйдү байтал базар.
Кайдыгер деңизине,
Кайыгың чөгүп барат.
Тик сүйлөп киргиздериң,
Тилибиз өлүп барат.
Ырыстуу элден элек,
Ыр айткан кагазы жок.
Жооруду кайран кыргыз,
Жол баштаар Манасы жок..
2. Далай Лама пайгамбар бекен? Кыргызча айтканда байкабай былжырап алыптыр. Адамдык баалуулуктар баарысы динден алынат. Азыркы заманда гана динди жаман көрсөтүү саясаты күч алып жатат да. Террорист десе деле, тиги десе деле динге шылташат.
Мусулман террорист эмес,
Террорист мусулман эмес,
Ичи бузуктар оюн кылышат.
Ислам бирок бузулган эмес,
Демократ ак чачтар көп,
Динди бузуу максаттар көп,
Жөнү башка дили жалган.
Жөөттөрдүн тилин алган,
Дин жамынган акмактар көп,
Билимдүүлөр чыккан жерден.
Бак кетпейт деп уккам элден,
Ишенсеңиз уят болот.
Ит өлсө да киши өлсө да,
Исламга шылтай берген..

08 foto 1Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Келсинки шаары, Финляндия.
Жеңишбек мырза, кечээ жаздың, кыргыздын залкарларынын бири айтылуу талант Сейитказы Андабеков аксакалды он беш жашыман ээрчип, акыл-насаатына сугарылып чоңойдум деген тейде..
Андан сырткары, атактуу төкмөлөр менен дагы аралашып, алардын да далай кешигин ичип калсаң керек? Биринчи суроом: Ошол устаттарың менен башка маданийат чөйрөсүндөгү адамдар эмнеси менен кескин айырмаланып турчу эле? Себеби дегенде, мен жеке ойумда төкмөлөрдү өзгөчө касиеттүү, ажайып кут даарыган башкача адамдар катары баалай берем.
Экинчиси, кыргыз төкмөлөрү көбүнчө казактар менен айтышып жүрүшөт эмеспи. Эми ушул эки элдин төкмөлөрүнүн айырмасы кандай? Кимисинин деңгээли жогору турат, салыштырмалуу?.
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.  Асыран агама жооп.
Улуу устаттардын өзгөчөлүгүн сөз менен жеткире албайм. Чыны менен алар башкача сезилчү. Ашыкем дайыма «Осокем, Осокем» – деп эле Осмонкулду эстей берчү. Мендеги сезим балким Осмонкул тууралуу Ашыкемде болгондур. Дагы бир башкалардан айырмачылыгы, албетте төкмө болгондуктары. «Өнөр алды кызыл тил» деп бекер айтылбаса керек.
Алтын үндүү Эстекем,
Ала салбай көтөр деп.
Алкыштын сырын үйрөттү,
Таң булбулу Тууганбай.
Таймтаңдап жүрүп өсөр деп,
Тартыштын сырын үйрөттү.
Ажыдаар акын Ашыкем,
Айтылчу кепти бекемдеп.
Айтыштын сырын үйрөттү,
Сапарлаш жүргөн кечээ күн.
Сары алтын устаттарымды,
Сагынып жүргөн кезегим.
Кийип калдык чепкенин,
Окуп калдык дептерин.
Жадыбалдай жаттадык,
Куюлушкан кептерин.
Байкабай калган экенбиз,
Залкарлар келип кеткенин..
Кыргыздардын деңгээли жогору албетте. Казактар биздин төкмөлөрдөй кара нөшөр боло алышпайт. Ар обонго салып шоу кылып жатышат өздөрүндө деле. Эгер биздикилер алардай жородо ырдаган обондор менен төксө караандатпай кетишет. Казактар жаман дебейм бирок көбү кагазга жазып даярданып чыгышат.

НурзадаНурзада РЫСКЕЛДИЕВА. Маскөө шаарынан, Оруссия.   Ассалоому алейкум Жеңишбек!
Куш келипсиң биздин кутман төргө!!
Мен араң жетишип келдим. Кечириңиздер!!
Суроо..
1. Ажы боло электеги Жеңишбек менен ажы болгондогу Жеңишбек….
Айрымасын билгим келди?
2. Жеңишбек менен победанын айрымасы..
Беш айрыма тапсаң?
3. Бир маегиңде Майра эже менен айтышканла гана айтыштын даамын татам дегенсиң.
Экинчи Майра жаралышы мүмкүнбү? Аракет кылсак..
Ыр менен жазган куттуктоом, суроом үйдө калып калыптыр….
Уруксат берсең.. үйгө барганда өздүк куржунуңа салып коёюн>
Алдын ала чоң рахмат! Бар бол!
Өмүрүң узун, Өрүшүң жайык болсун! Жашоодогу түркүгүң бекем,
Жакындарың эсен болсун! Жакшы иштерге башчы..
Жакшылыкка дарчы болуп жүрө беришиңди каалайбыз!
Ар дайым бар бол!
Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.  Кечигип келген Нурзада айымга жооп.
1.
Жашымда көп сырларды бөлүшбөпмүн,
Жараткан берген жолго келип жеттим.
Мурунку Жеңишбекте каталык көп,
Мен азыр өзгөрүлгөн Жеңишбекмин.

Алкынып дайра болуп киргенимде,
Алдуумун деп ойлопмун бир күндөрдө.
Алсыздыгым уялып кеч түшүндүм,
Алланын кулу экеним билгенимде.
Майра жеңедей жаралат деңизчи кызыгы андай тамашөкөй, бетке чабар жана мендей кайнисине сырдаш боло албастыр. Дайыма айтышканыбызда сонун тамашалар чыгаар эле. Жаны жаннаттан болсун!
Жеңишбек менен победанын беш айырмасы эмес эки айырмасын билбейт экемин. Билбегеним айып эместир, кат куржунга жообу керектир. Аял киши шоктонбойт, Бир шоктонсо токтолбойт. Жакшы аялдын үйүндө, Башкадан колу бош болбойт.

Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ
“Жеңишбек төкмө келди!.. – деп,
Жергебизде дүң болду!
Суроого жооп төп келип,
Сонун эле күн болду.

“Кыргыз көчү” тайпада,
Кызыктуу бүгүн кеч болду.
Көпчүлүктүн маанайы,
Көз көрүнөө “беш” болду!

Не кылмак элек келбесе:
“Не хочу!..” – деп тырактап…
Жооптору менен кубанткан,
Жеңишбекке ырахмат!
Эмесе, ушуну менен эң кызыктуу да, пайдалуу да “Көч байланышы” аяктады.
Жеңишбек төкмөгө “Көч байланыш” убагында айтылган тилектерибизди, каалоорубузду Жаратканым толук энчилеп берсин!
Жеңишбек,
Колуңдан комузуң түшпөсүн,
Кардыгып үнүң бүтпөсүн.
Калыктан өткөн төкмө бол,
Калкыңдын актап күткөнүн…

Көз кырын салып Кудайым,
Көп берсин сага жыл-айын!
Жеринен төкмө жетпеген,
Жеңижок болгун ылайым!
Ал эми бүгүнкү иш чарага катышкан баарыңыздарга узун өмүр, адамдык бакыт, түгөнбөс эргүү, албан ийгиликтерди каалайбыз!
Дагы бир жолу келе жаткан Маймыл (Мечин) жылыңыздар менен куттуктайбыз!
Аман болсун, бар болсун КЫРГЫЗЫМ! Жашасын Көчмөндөр!!!

Мусакун САТЫБАЛДЕВ
«Манасчылык» менен төкмөлүк деген кыргыз улутуна ыроолонгон улуу дөөлөт, ыйык касиет экен. Мына ошол ыйык дөөлөттү, касиеттүү өнөрдү аздектеп алып жүргөн кыргыз журтумдун кулундарынын бири – төкмө акын Жеңишбек Жумакадыр. Баятан бери ааламтордогу көптөгөн адамдардын кызыккан суроолоруна ынанымдуу, маңыздуу жоопторун берди. Эмесе Жеңишбек иним, Улуу Жараткан ыроологон сейрек, көрүнгөнгө энчилене бербеген өнөрүң мындан ары да өркұндөп-өсө берсин! Элибиздин көйгөйүндөгү кыял-максаттарын жар салып, талыкпаган торгойдой сайрай бер, ылайым үнүң кардыкпасын! Өмүрүң тозбосун! Ак жол берсин! Бар бол, алтын иним! Бар бололу, бир бололу “Көчмөндөр!” Жаңы жылыңыздар менен!

Жеңишбек ЖУМАКАДЫР.
Асыран байке Сизге жана баарыңыздарга чоң ырахмат!
Татыксыз болсом да чакырып элден күч-кубат дем алып бергениңиздерге!Кыргыз болуп калганыма дагы бир жолу сыймыктануу менен дайыма бар болуңуздар демекчимин!

Тазагүл ПРАТОВА
Мен акын менен кошо отуруп, бир тайдын этин жегендей, кырк чанач кымыз ичкендей болдум! Рахмаат!

Гүлжакан МАВЛАНОВА
Чоң ырахмат. Кыргыз элинде силердей төкмө-акындар көп болсун.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ
Укмуштай көкөлөп калдык, Жеңишбек. Аз болсо да саз руханий байлык ала түштүк десем болот. Керемет суроолорго керемет жооптор болду! Өркөнүң өсүп, талантың ташкындай берсин, Жеңижоктун жолун жолдогон, Ашыке, Эстеке, Тууганбай аттуу залкар төкмөлөрүбүздүн “шаа мүйүз” шакирти, кенедейинен талпынган келечектин залкары!.
Алты саат тынбай “атырылып” төгүп бердиң! Талантыңа таазим кылабыз!.

Калмамат ТУРДУБАЕВ
Көчмөндөрдөн ак бата!

Залкарым менин Жеңишбек,
Айтылды бүгүн асыл кеп.
Жакшылык каалап турабыз,
Барчылык элде болсун деп.
.
Өркүнүң өссүн көкөлөп,
Туугандар турсун бөпөлөп.
Илхамды Алла бергенде,
Душманың качсын төтөлөп.
.
“Эл акынын” алгының,
Элдик болуп калгының.
Биз жактарга тартынбай.
Бакыйып эле баргының.
.
Көчмөндөр берип батаасын,
Алдыга сүрдү абасын.
Айтмырза акын абабыз,
Акылман биздин бабабыз.
.
Алладан келип илибиң,
Аткарылсын тилегиң!
Алдыга чыгып дайыма,
Эл-Журтуң болсун тирегиң.
.
Бала-чакаң көп болсун,
Бут-кийим үйгө бат толсун!
Неберелер көбөйүп,
Молчулук үйдө бар болсун!
.
Оомийн, батаа-батаа берели:
.
Батаа, батаа ак батаа!
Бабалардан бул батаа!
Батаа, батаа берилет,
Баба, батаа делинет.
.
Каалаган тилек-максатың,
Аткарылсын Алладан!
Кабыл кылып Жараткан,
Пендесине тараткан!
Бул батаа сага берилди,
Аллалап алга бараткан!
.
Кулдук уруп Аллага,
Алла сөзүн тараткан!
Бабалардын батаасы,
Алладан сага жол ачкан!
Көтөргүлө билекти,
Жараткан берсин тилекти!
Оомийин!!!

Темирлан АКНАЗАРОВ
Ар дайым ден соолукта бар болуңуз, биз Сиз менен ар дайым сыймыктанабыз, дайыма эле эл алдында сыймыктын ээси сыйлыктын тоосу болуп аман жүрүңүз, чыгармачылык ийгилик каалайм. Ар бир жоопторуңуз олуттуу жана татыктуу болду.

Нурзада РЫСКЕЛДИЕВА
Көчмөндөрдүн төрүнө келип, жан дүйнөнү..
Бирде толкутуп, Бирге ойкутуп, Бирде коркутуп..
Байланышка чыгып бергениң үчүн ыраазычылык билдирем! Сендей асыл заиандаштарым менен сыймыктанам!!!
Кеч келип жакшы ыракат алалбай калдым, эми окуп чыгам, ыракаттанып.
Алтындай убактыңдын бир үзүмүн КӨЧМӨНДӨРгө арнаганың үчүн, ыраазычылык билдиребиз!!
Чоң рахмат! Дарегибизди билип алдың.. келип тур

Элнура ЭҢСЕБЕВА
Керемет инсандан керемет ыр саптары жаралат эмесби. Талантыңызга таазим!
Бекем ден соолук, үй бүлөөлүк бакыт, чыгармачылык ийгилик каалайм!

Жеңишбек ЖУМАКАДЫР
Салтты улап, мага берилген суроолордун ичинен Айдана айымга белегимди берейин деп чечтим. Мен сыйлаган чоң бир окумуштуу – аалым адамдын, эң мыкты жан дүйнөгө өтө пайдасы тийе турган – “ЖАН ДҮЙНӨ ЖАҢЫРЫГЫ” аттуу китебин бермекчимин.

Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ
Ошентип, “Көч байланышы” да болду, Суроолор берилди оңду-солду.
Анткен менен Жеңишбек төкмөнүн, Жооптору көңүлгө толду.
Баарыбызга жакты го дейм жолугушуу,
Көкүрөккө алып туруп айтсак колду!
Демек, бул жолугушуу менен Жеңишбек мырза,
Башка төкмөлөргө ачып берди окшойт жолду.

Калмамат ТУРДУБАЕВ
Төксө достор, төгөлү!
Берилип бир төгөлү,
Дараметти көрөлү.
Агай балли, баштады,
Төкмөнү төгө таштады.
Жеңишбек келип кут даарып,
Астананы аттады.
Эй берендер келгиле,
Төкмө төгүп бергиле!
Төкмө деген төгүлөт,
Төгө албаган бөлүнөт.
Тээ алыстан берендер,
“Байге” берет көрүнөт.
Кел “Көчмөндөр” төгөлү,
Акыбалды көрөлү.
“Байге” десе берендер,
Келип калар эрендер.
Майрамдап биз жыргайлы,
Аз да болсо ырдайлы.
.
Суудай ырлар агылсын,
Ыр-күүлөр да жаңырсын.
Чыгаан акын Көчмөндөр,
Бакытка да кабылсын!
Төккүң келсе төгүп кал,
Өпкүн келсе өбүп кал!
Кут болсун Жаңы Жылыңар!
Алгалап алга жылыңар!
Көчмөн элим садага,
Бактылуу болуп туруңар!
Эй, Көчмөнүм келе бер,
Ыр төкмөңдөн бере бер!

«Көч Байланышты» уйуштурган жана алып барган Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Эркин журналист, публицист. Финляндия, Келсинки шаары. 26-декабрь, 2015-жыл.

******************************************************************************************************************

Dec 28

Көч байланыш..

ээ 74КӨҢҮЛ БУРГУЛА! ААЛАМТОРДО «КӨЧ БАЙЛАНЫШ». БИРИНЧИ БӨЛҮК!

Кезектеги «Көч Байланышыбыздын» ардактуу мейманы, Кыргыз Республикасынын Ички Иштер Министири, милициянын генерал-майору ТУРГАНБАЕВ Мелис Токтомамбетович.

Мелис ТУРГАНБАЕВ. Саламатсыздарбы Урматтуу Мекендештер жана интернет колдонуучулар! Сиздер менен байланышка чыгууга дайармын жана сиздердин ой-пикирлериңиздерге ортоктош болуп, кызыктырган суроолоруңуздарга жооп берүүгө даярмын!

ээ 74Нургүл КОЖОМБЕРДИЕВА. Ишиңизге ийгилик каалайбыз! Мыйзамды сыйлаган эл мамлекетин сактайт!

ээ 74Ырысбай КУБАНЫЧ уулу. Маскөө шаарынан, Оруссия. Саламатсызбы Мелис мырза! Сиз менен «Көч байланышта» баарлашып жатканыма кубанычтамын. Кыргыз милициясына реформанын кереги жок, колдого муктаж, реформа сот тармагына керек деп ойлойм. Андыктан ишиңиздерге ийгилик! Жаңы жылда үй-бүлөлүк бакыт калайм! Жаңы жылыңыздар менен кыргыз милициясы!
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп: Ырысбай мырза, реформа бизге керек. Анткени ал мезгилдин талабы. Күн сайын өзгөрүүлөр болуп жаткан мезгилде ички иштер министирлиги реформага муктаж. Биз учурда реформа багытындагы иштерди колго алып, аны алдыга жылдыруунун үстүндө иштеп жатабыз. Биринчиден, реформа милицияга керек. Ал элдин жана коомчулуктун талабы. Сиз айткандай бир гана милицияны эмес, сот тармагында да реформалоо керектиги учурда талкууланып жатат. Биз милиция тармагын дагы реформалоонуну жана концепсиясын иштеп чыгып мамлекеттик деңгээлде ишке ашыруу аракеттерин көрүүдөбүз. Сизге терең ыраазычылык билдиремин.

ээ 74Мусакун САТЫБАЛДИЕВ. Ардагер. Каракол шаарынан, КР.  Урматтуу Мелис мырза! Адеп сизди келе жаткан Жаңы Жылыңыз менен куттуктайм! Бул Жыл элибизге, мамлекетибизге тынчтыкты, бейкуттукту, ынтымакты, алга жылууну, өнүгүү жолун алып келсин! Эми сизге төмөнкүдөй суроо бермекчимин: Кийинки мезгилде уюшкан кылмыштуу топтордун көп мүчөлөрү кармалды. Бир топ депутаттарга, мамлекеттик кызматтардагы чиновниктерге кылмыш иштери козголду. Бирок, ошолордун көпчүлүгү жеңил-желпи жаза алып, жоопкерчиликтен кутулуп кетип жатышат. Ал эми кылмыш иши козголгон айрым акчалуулар чет өлкөлөргө чыгып кетип атышат. Мындай учурда биздин өлкөбүздө кылмыштуулук, жемкордук менен күрөшүү өз натыйжасын бере алабы?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп:  Мусакун байке, сизге ыраазычылык билдиремин. Сизди да жаңы жылыңыз менен куттуктаймын. Аман болуңуз, ден соолугуңуз бекем болсун. Сиз туура баамдап жатасыз. Учурда уюшкан кылмыштуу топтор кармалып, алар жасаган оор кылмыштардын бети ачылууда. Бирок, сиз айткандай айрымдары жеңил жаза алып да калууда. Чет жерге качып кеткендер да жок эмес. Учурда биз мына ушул сиз айткан багытта катуу иштерди колго ала баштадык. Бардык кылмышка тиешеси бар шектүү адамдар жоопкерчилик тартуусу керек. Учурда бул уюшкан кылмыштуулукка болгон күрөштү күчөтүү жана аны мыйзам чегинде катуу жүргүзүү үчүн кылмыш кодесине өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизип жатабыз. Натыйжа сөзсүз болот. Сизге дагы бир жолу ыраазычылык билдиремин.

ээ 9Насыпбек АСАНБАЕВ. Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы Мелис байке. Келе жаткан жаңы жылыңыз менен! Эмесе суроолорго өтсөм.
1-Суроо: Такшалган милиция кызматкери кызмат абалында кайтыш болуп кетсе артында калган бала-чакасы үчүн мамлекет тарабынан кандай чаралар көрүлүш керек эле?
2-Суроо: Учурда эл ичинде милиция кызматкерлеринин кадыр-баркы төмөндөп кетти деп атышат. Муну жакшыртуу үчүн кандай чараларды колдонуп жатасыздар?
3-суроо: Так ушул милиционерлер жаатында чакан китепче боло турган детективдик чыгармам бар эле. «Дудук» деп аталат. Ошону эл ичинде милиция кызматкерлеринин кадыр-баркын көтөрүш үчүн ИИМ тарабынан колдоого алып, чыгарып бере алат белеңиз? (Албетте, окуп же сынатып көрүңүз)
PS: Бул чыгарманы кадимки кинорежиссер Эрнест Абдыжапаров окуп, кино тарткысы келген. Бирок, учурда Шабдан баатыр киносун баштап калганы үчүн кийинкиге калтырган эле.
Жеке телефонум: 0770 36 27 97.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп:
Сизге рахмат. Сиздин да жаңы жылыңыз менен! Биринчиден, коомдук тиртипти сактоодо жана кылмыштуулук менен күрөшүүдө курман болгон милиция кызматкери биздин система үчүн эң чоң жоготуу болуп саналат. Биз ондогон мыкты кесиптештерибизден айрылып калдык. Мындай учурда мамлекет тарабынан камкордуктар көрүлөт. Алардын үй-бүлөсүнө атайын акча каражаттары бөлүнөт. Андан сырткары ал кызматкердин үй-бүлөсүнө, балдарына да камкордук көрүлөт, үйлөр да берилүүдө. Бирок мына ошолордун бардыгы тең биздин кызматкердин өмүрүнө тең келе албайт. Учурда мамлекет милиция органдарына өзгөчө мамиле кылып келүүдө.
Экинчи сурооңузга жооп: Учурда милиция кызматкерлеринин баркы төмөндөп кетти дегениңизге кошула албаймын. Себеби, мен бүт кыргызстандын аймактарын кыдырып чыктым. Эл менен милициянын ортосундагы байланыш жакшы деңгээлде экендигин байкадым. Учурда Ички иштер министирлиги милициянын кадыр баркын көтөрүү боюнча бир катар иш чараларды жүргүзүүдө. Эң биринчиден биз элдин ишенимин актоого тийишпиз. Ошондо гана анын кадыр баркы көтөрүлөт. Китебиңизди бизге берсеңер, окуп, анан сиз менен байланышалы.
Байланыш телефону: 0551 102359: 0312 66 21 56.

ээ 74Нурланбек КАЛДЫБАЕВ. Ош шаарынан, КР.  Жаңы кызмат ордуңуз кут болсун Мелис мырза!
Менин берейин деген суроом элдин милицияга болгон ишенимин кайтаруу жөнүндө болмокчу. Мындан бир нече жыл мурда эл чындыгында бандиттерден, криминалдардан коркчу, көчөгө чыкканда. Азыр болсо погончондордон көбүрөөк коркушат, чыгымга учуратпаса экен деп (айрыкча Ош жергесинде). Маселен, Ош шаарында жол күзөт кызматкерлери коопсуздук маселелери менен алектенбей эле, айдоочулардан акча өндүрүү менен алек болгондой…Жол белгилерин улам бир жерге орното коюшуп эле, ошол жерге 5-6 су үйүлүп алып акча доолашат. Ал эми тыгын болгон жерде туруп, кыймылды регулировка кылган адамды күндүз чырак менен издесең да таппайсың. Шаардын бир башынан экинчи башына чыкканча 2-3 жолу токтотуп ийишет, айрыкча кечке маал…Эгерде факты керек десеңиз беребиз. Жакында эле РФдан кызматтык командировкадан келатсам Ош шаардык ЖКК кызматкери ага сержант Акбаев Шамшидин деген кызматтык укугун ашкере пайдаланып, суукта көчөдө калтырып, мага катталган, бирок уулум айдап келаткан машинени негизсиз эле (көп акча өндүрүү үчүн) стоянкага айдап кетип калды. Мунун айынан суук тийип ооруканага жатып чыктым… Арыздансам жергиликтүү бийликтер түрдүү шылтоолор менен карабай коюшту.
Менин сунушум: Милицияга болгон ишенимди кайтаруу үчүн кадр маселесине тыкан карасаңыз… Жогорку билимдүү, сабаттуу жана ыймандуу инсандарды жумушка алып дегендей. Анан Коомдук байкоочулар кеңешин түзсөңүз жакшы болоор беле, аксакалдардан, аял затынан жана калыс адамдардан. Аларга көп укук берилбесе да, чектен ашып кеткен орган кызматкерлери тууралу фактыларды топтоп-изилдеп, ИИМдин жетекчилигине же ММК аркылуу маалымдап турушса, кызматтык укукту кыянаттык менен пайдалануу фактылары азайат беле деген ой..  Суроого көңүл бөлгөнүңүз үчүн чоң рахмат!
Төмөндө арызымды кошо тиркедим. Байланыш үчүн телефонум: 0550 719301.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.
Нурланбек мырза, Сиздин арызыңыз боюнча тиешелүү кызматтарга дайындадым. Анын жыйынтыгы боюнча сизди сөзсүз кабардар кылабыз.
Нурланбек КАЛДЫБАЕВ. Чоң рахмат! Ишиңизге ийгилик тилейм! Сиздердин кызмат ары жооптуу, ары татаал экенин жакшы билебиз, ылайым кыргыз милициясы эл ишенимин актаган азаматтардан куру болбосун жана эл алкоосуна татысын!

ээ 74Бакыт ТУРДУМАТОВИЧ. Бишкек шаарынан, КР.  Ассалямуалекум Мелис мырза! Суроом: Күч түзүмүбүздүн формасын (кийим-кечесин) илгерки СССРден айырмалантып, улуттук аскердик-колоридке жакындатып өзгөртүү мүмкүнчүлүгүн ойлонуп көрөсүзбү? Союздун, Россиянын идеологиясы дагы эле өкүм сүргөнсүп турат.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп:  Бакыт мырза, саламатчылык. Сиз туура суроо берип жатасыз. Биз бул багытта иш жүргүзүп жатабыз. Бирок бардыгы мезгилге ылайык болушу керек. Бирок мунун бардыгы тең финансылык колдоону талап кылат экен, ошол себептүү сиздин берген сурооңузду олуттуу деп эсептеп, биз дагы алдыдагы иштерибизге план катары кабыл алабыз. Сиздин берген бул суроооңуз бизди абдан кубандырды. Демек, биз сиз айткан багытты келечекте ишке ашат деген ишеничтебиз.

Гүлсана эже.Гүлсана САРНОГОЕВА. Фолинио шаарынан, Италия. Саламатсызбы урматтуу Мелис мырза!  Сизге ой-пикиримди, суроомду жазып кетейин. Былтыр суукта тоңуп каза болушкан мекендештерим тууралуу гезиттен окудум эле. Аябай өкүнүчтүү! Быйыл да ар кандай себептер менен үй-жайсыз калышкан адамдар бар. Ошолорду сый менен (орой жол менен эмес) чогултуп жылуу жайларга (атайын маршрутка менен) алып барып турушкан, күнү түнү иштешкен күзөт кызматындагы милициялар болсо жакшы болот эле. Андай адамдарга (селсаяк деп атаганга дитим барбайт) ар бир шаардын районундарында, ар бир аймактарда, айылдарда атайын милициялардан түзүлгөн атайын комитет түзүлөбү? Ырахмат!
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп:  Гульсана айым, сиз биздин коомдоогу көйгөйлүү маселени көтөрүп, тынчсызданып жатканыңыз мени кубандырат. Негизи мындай ишти алып баруу милициянын иши эмес. Биздин иш коомдук тартипти сактоо, кылмыштуулук менен күрөшүү, элдин коопсуздугун сактоо жана элдин ишенимин актоо болуп саналат. Бирок ошого карабастан милиция кызматы Бишкек жана Ош шаарындагы жана Чүй обулустарындагы үй-жайсыз калышкан адамдарды кароо, аларды кыш мезгилинде жата турган жайы менен убактылуу камсыз кылуу, тамак аш берүү сыяктуу милдеттерди да аткарып келебиз. Бирок, Сиз туура түшүнсөңүз бул маселе райондук акимчиликтердин алдындагы социалдык жактан тейлөө кызматтарынын иши болуп эсептелет. Ошол себептүү биз дагы жергиликтүү бийлик өкүлдөрү менен бирдикте ар дайым иш жүргүзүп келебиз.

ээ 63Керимбек КАДЫРКУЛОВ. Маскөө шаарынан, Оруссия.
Саламатсызбы, Мелис Токтомамбетович? Менин сизге деген суроолорум төмөнкүчө:

1. Кылмышка шектүү адамдар менен иштөөдө милиция кызматкерлеринин «журум-турум эрежелерин» сактоо дэңгээли төмөн жана айрым учурларда уруп-согуу, кыз-келиндерди зордуктоо сыяктуу терс көрүнүштөр катталып келген. Ушуга каршы кандай иш-аракеттер көрүлүүдө? «Наркотик таштоо» жалаасы качан токтойт? Деги үгүт-насыят иштери кайсы идеялогинын негизинде жүргүзүлөт?
2. Кээ бир учурда милиция кызматкерлеринин кармашуу жөндөмдүүлүгү жагынан алсыздыгы байкалат. «Чыгыш согуш өнөрү» менен машыгуу эмне үчүн кечеңдөөдө?
3. Милиция кызматкерлеринин турмуш- тиричилигин жакшыртуу бойунча өз алдынча өндүрүш иштерин жүргүзүүгө эмне тоскоол болот?
4. Эмне үчүн чет элдеги жашырынып жүргөн кылмышкерлерди кармап келүүгө кыргыз милициясынын мүмкүнчүлүгү жетпейт, ал эми маданий кызматкерлер алар менен эч тоскоолдуксуз эле байланыша алышат?
5. Заманбап кылмышкерлердин коркунучтуулугу эмнеде?
Байланышка чыкканыңызга чоң рахмат! Ишиңизге ийгилик каалайм! Жаңы жыл жаңы жетишкендиктердин жылы болсун!
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп:  Керимбек мырза, биринчи сурооңузга: Азыркы мезгилде милиция кызматкерлери кылмышка шектүү адамдарды кармоо, иликтөө, тергөө иштерин жүргүзүүдө мыйзам чегинде гана аракеттенүү боюнча тапшырмаларды алышты. Эгерде сиз айткандай учурлар же фактылар аныкталса, анда аларга карата тиешелүү түрдө жоопкерчилик каралат. Уруп-согуу, кыздарды зордуктоо сыяктуу терс көрүнуштөр каттала турган болсо, милиция кызматкерлерине кылмыш иши козголуп жазага тартылат. Эгерде сизде конкреттүү фактылар бар болсо мага кайрылыңыз. Ар бир милиция кызматкери өзүнүн ишмердүүлүгүндө мыйзамдын талаптарын жогору коюга тийиш.
Экинчи суроого: милиция кызматкерлеринин күжүрмөн даярдыгын чыңдоо, кылмышкерлерге каршы иш аракеттерди жүргүзүү боюнча бизде окуу машыгуу борбору тиешелүү иштерди аткарат. Ички иштер органдарынын күжүрмөн даярдыгынын деңгеелин көтөрүү боюнча күн сайын аткарыла турган иш чаралар белгиленген.
Чет жерде жашынып, качып жүргөн кылмышкерлер мамлекеттик аралык макулдашуулардын негизинде «Интерпол» аркылуу издөөгө алынат. Айрым учурларда кылмышкерлерди Кыргызстанга кайтарып алып келүү макулдашуулардын жоктугуна келип такалат.

ээ 74Марат ДАНИЛОВ. Бишкек шаарынан, КР.  Салам алейкум, Мелис мырза!
Анапияев бул криминалбы же элдик баатырбы?
Эгер криминал болсо эмне үчүн ал каржылап жаткан журналистерге жана анын «Алыш» федерациясына бөгөт коюлбайт? Рахмат!.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп: Марат мырза, Анапияев кылмышка шектүү адам катары «Интерпол» аркылуу эл аралык издөөдө. Ал эми Анапияев туралуу жазган журналистердин тематикасына биз бөгөт кое албайбыз. Алар коомубуздун активдүү бөлүгү катары ошондой эле басма сөз эркиндигинин талаптарыны негизинде иштөөдө.

ээ 74Халмурат КААРОВ. Ош шаарынан, КР.  Урматтуу Мелис мырза! Исмаил Исаков Кыргыз Республикасынын Коргоо министрлигин толук бойдон кыргызчага өткөргөн болчу, Сиз ИИМди толук кыргызчага өткөрө аласызбы?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп: Халмурат мырза, Кыргыз Республикасынын ички иштер министрлиги да бул багытта тиешелүү иштерди колго алып келет. Биздин министрликте да кыргыз тилин өнүктүрүү боюнча атайын бөлүм бар. Азырынча толук өткөрүүнү эртең эле киргизип салам дегенден алысмын. Бирок биздин системага тиешелүү иш кагаздарды Ош, Нарын, Жалал-Абад, Баткен обулустарында толук кыргыз тилинде жүргүзүп жатышат. Учурда Бишкек шаарындагы, Чүй обулустундагы биздин милиция бөлүктөрү жана министирликтин борбордук аппараты да кыргызча иш кагаздарды, буйруктарды, аныктамаларды кыргыз тилинде жүргүзүп келишет. Биз бул багытта ишти күчөтөбүз. Сиздин пикиринизди туура деп эсептейбиз жана келечекте аны ишке ашырууга шарт түзөбүз.

ээ 63Жайнагул АРСТАНОВА. Алай районунан, КР. Саламатсызбы, Сиз макул болсоңуз керек, бизде азыр накта мырзалык жетишпей турат. Жаман адаттардан алыс болгон, жаш муундар умтула турган чыныгы мырзалардын курамын түзсөңуз экен? Коррупция менен күрөшүүгө караганда ага барчу жолду бууп, жол бербеш керек го? Ушул багытта кандай жумуш аткара алдыңыз? Мыкты жетекчи ондогон жылдарга багыт берип, жашоонун нугун өзгөртө алат, милицияга ишеним, урматтону бекемдеп, мыкты Министр боло аласызбы? Жеке маселе боюнча кантип байланышса болот?.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп:  Жайнагүл айым, сиздин сунуш пикириңизди эске алабыз. Жеке маселе боюнча менин жардамчым Рустамга кайрылсаңыз болот. Байланыш телефону: 66 11 47.

ээ 62Гүлжакан МАВЛАНОВА. Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы Мелис мырза!  Сизди ишиңизге өтө жоопкерчиликтүү караган адам катары сыйлайм, себеби, мурдагы иш ордуңузда сиз тарабынан эки ирет так, акыйкатка күбө болгом.
1. Азыркы иш ордуңузда адам укугунун мышык ыйлагыдай тебеленип жаткан абалына туш болсоңуз акыйкат чечим кабыл ала алам деп өзүңүзгө ишенесизби?
2. 1-Май райондук ички иштер бөлүмүндө адам өлүмү боюнча иш козголгон, сегиз айдан бери кудайдан коркуп бир жолу дагы чакырып сурашкан жок күбөлөрдү, ушундай да боло береби же…тергөө ишинде?! Урматым менен Гүлжакан! Жеке телефонум: 0700 244772:
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп:  Гүлжакан айым, мен ар бир маселе боюнча акыйкат чечим кабыл алам деп сизди ишендире алам. Экинчи маселе боюнча мага кайрылсаңыз, аталган факты боюнча териштирүү жүргүзүп, сөзсүз жооп беребиз. Бизге байланышка чыгыңыз. 66 11 47.

ээ 63Ызаат ТУРГУМБАЕВА. Бишкек шаарынан, КР.
1. Урматтуу Мелис мырза сиз жаңы министирликке шайланаарыңызга аз убакытк алганда «Баягы Асаба» гезитине келип окурмандар менен түз маек уюштурганыңызда сиздин журналисттер менен болгон мамилеңиз кандай болот деп сураганымда, «бардыгы менен ачык айкын, тыгыз байланышам» дедиңиз эле. Бирок андан бери сиздин пресс-кызматыңардагылардын, сиздин атыңыздан түз эле маек бере албайт» деп жооп берип жаткандыгы мени таң калтырат. Менин суроом: Өзүңүзгө түз байланышка кандайча чыга алабыз? Мен «Леди kg» гезитинде эмгектенем.
2. Министир катары айтсаңыз, акыркы кездердже зордуктоо модага айланып бараткансыйт. Министирлик жаңы мыйзам долбоорун иштеп чыгып, зордуктоого карата реформа жүргүзүү туралуу оюңуз барбы? .
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп: Ызаат айым, мен ноябрь-декабрь айларында республиканын баардык обулустарында иш сапарда болдум. Балким ошол мезгилде кайрылсаңыз керек. Зордуктоо фактылары боюнча кылмыштардын дээрлик баардыгы ачылууда. Бирок, бул багыттагы реформаны жүргүзүү жеке эле милициянын иши эмес, бүтүндөй коомчулуктун иш аракети керек. Биздин тиешелүү кызматтар сиздин сунушуңузду эске алат.

ээ 74Тазагүл ПРАТОВА. Ош шаарынан, КР.  Ассалому алейкум.
Ишиңизге ийгилик, журтубузда тынччылык болсун. ИИМдин кызматкерлери менен карапайым элдин ортосундагы кыжырды такыр жок кылуу мүмкүн эмес, бирок аздап азайтуу үчүн койгон кадамдар кандай болуп жатат? Түшүндүрүү иштерин кандай деңгээлде жүргүзө алдык деп ойлойсуз жана ушул тууралу аткарылган иштер боюнча айтып бере аласызбы? Акча берип, погон алгандардын сизге, деги эле элге пайдасы тийеби? Өмүрүңүздөгү эң кыйчалыш учурда иштен баш тартууну көздөгөнсүзбү? Кызматтык ишине салкын көз караш менен мамиле жасаган жаш кадрларга берчү кеңешиңиз?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп:  Тазагүл айым, сиздин суроонузга рахмат. Мен министр болуп келген кундөн тарта Республикабыздын бардык обулустарында, райондорунда жана айылдарында болуп келдим. Эгер мурда милиция менен элдин мамилеси анча жакшы эмес абалда болсо, азыр бардыгы тап такыр башкача экендигин өз көзүм менен көрүп келдим. Мен эл арасын кыдырган кезде элдин милицияга болгон бүгүнкү күндөгү ишеними кубандырды. Элибиз бизди тушүнүп калды. Тескерисинче, бизге милицянын аймактык тескөөчүлөрүн көбөйтүп бергиле, шарт түзүп бергиле, транпсорт бергиле, айлыктарын көтөрүп бергиле деп суранып жатышат. Демек биз тушүндүрүү иштерин жакшы жүргүзүүгө аракет кылып жатабыз. Мына ошол иштердин бардыгын мен тизмелеп олтурбайын, аны сиз массалык маалымат каражаттарынан окуп байкап, анан баа бере аласыз. Акча берип ишке орношуп келген заман бүттү деп ойлоймун. Мыкты, тажрыйбалуу, таланттуу, күжүрмөн жана эр жүрөк кызматкерлер иштеши керек. Биздин кадрдык саясатыбыз мына ушул багытта жүрөт. Ал эми менин жеке өмүрүмдө кыйчалыш учурлар көп эле болгон, бирок мен эч убакта көздөгөн жана аткарып жаткан ишимден баш тарткан эмесмин жана баш да тартпаймын. Мен эли жеримдин коопсуздугу үчүн иштеп келген адаммын. Ошол себептүү корко турган жана баш тарта турган жан эмесмин. Анан да кызматтык ишине салкын көз караш менен мамиле жасаган жаш кадрларга берчү кеңешим. Бизде андайларга жол жок. Кимде ким өз ишине салкын мамиле жасай турган болсо анда биздин жолубуз ар башка. Салкын көз караш менен мамиле жасаган милиция кызматкерлери оң жолго түшүп иштеши зарыл. Биз элге кызмат кылганга келгенбиз, ошол себептүү андай кызматкерлерди тазалайбыз.

ээ 74Батырбек КЕРИМКУЛОВ. Кант шаарынан, КР.  Урматтуу Мелис мырза! Мен ушул милицияда мыйзам иштээрине ишенбей деле калдым. Себеби менин арызым боюнча 2009-жылдан бери эч кандай жыйынтык чыкпай келе жатат. Карга -карганын көзүн чукубайт болуп жатабы, ким билсин, мындай принцип менен биз мыйзамчылыкка келбейбиз жана тартипти сактай албайбыз. Себеби, апрель айынын 2009-жылы Биринчи Май райондук ИИБнүн кызматкерлери Заидов Башир менен Мухамедалиев Бахадыр менин үстүмөн оор кылмыш-жаза иши боюнча далилдерди жасалмалап КР Кылмыш-Жаза Кодексинин 166 ст. 2 б, 2, 3 пункту боюнча эч кандай далили жок, мыйзамсыз кылмыш иш козгоп УПК нын 94 ст. менен камака алган.

Бул иш боюнча мен далай арыздар менен ар кайсы укук-коргоо органдарына кайрылдым, бироок жыйынтык жок, алар кандай иштеп жүрдү эле ошондой эле иштеп жатышат, анысы аз келгенсип званияларында чоңойтуп жатышат (мыйзамды бузуп, адамдардын укугун жакшылап тебелегиле деп). Булардын артында турган колу жүндү кишилер көп болсо керек, же болбосо азыркы замандын талабына ылайык акчалары көп окшойт. Себеби мен укук коргочуу болсом булардын мыйзамсыз кылган иштери боюнча, УПКнин 6, 10 ,11, 12, 14, 19, 81, 82, 83, 92, 94, 95, 96 статьялырын бузганы үчүн КР КЖКнин 304, 305, 315, 322, 324, 325, 326 статьялары менен булардын үстүнөн кылмыш ишин козгомокмун. А сиздердин мыйзамдуу кызматкерлериңер болсо менин укугумду тебелеп ишти жаап салышты, ошондой эле прокуратура системасы. Башында иш козгойбуз деп, анан алардан ыраазычылык кылынгандан кийин ишти жаап коюшту. Менин сууром: КР КЖКнин 2 статьясынын максаттарына ылайык мыйзамды коргогондун ордуна, укук коргоо кызматкерлери тарабынан адамдын укугун бузуулар болуп жатса, башка карапайым элдер эмне кылыш керек?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп:  Батырбек мырза, сиз менин жардамчыма кайрылып, арызыңызды бериңиз.Текшертип, мыйзам чегинде карап беребиз. Эгер милиция кызматкерлеринин күнөөсү бар болсо, анда алардын да жоопкерчилигин карайбыз. Байланыш телефону: 66 11 47.

эбекеБектурсун АЛИБЕКОВ. Майлуу-Суу шаарынан, КР. РИА «НОВОСТИ» маалымат қызматы, 2014 – жылдын 25-декабрда, өлкөбүздүн ИИМ инин; «Nо-1 жана Nо-16 жаза өткөрүү колонияларында, соттолғондордун уйушқан топтору (ОПГ), жаза атқаруу Мамлекеттик Қызматынын (ГСИН) қызматкерлери менен тил табышып, алар менен биргеликте, түрмөдө қолдонууға тыйуу салынған уйулдуқ телефондорду қолдонуу менен, сырттағы, эркиндиктеги жарандарды телефондон қорқутуп үркүтүү (мошенничество) жолу менен, «GeoPay» мобильдик қапчыққа, бир эле учурда 30 000$ (отуз миң) доллардан 1500$ (бир миң беш жүз) долларға чейин ақчаларды қоторттуруп, жалпысынан; 300 000$ (үч жүз миң) доллар «мээнет ақы» иштеп табышқандықтарын, жана тинтүү учурунда уйулдуқ телефондор менен SIM – карталар табылғандығын” айтқан маалыматын жарыйалаған.
Ушундан улам, урматтуу министр мырза, биздин (Сиздин қол алдыңыздағы), тартип жана мыйзам сақчы милициябыздын, түрмөнүн «төрүндө» отурушқан қылмышкерлер менен; қылмыштары бир, қылықтары бир, «бизнестери» бир, ой мақсаттары бир, қаалоолору бир, тилдери бир дилдери бир болуп турған фактта жана чақта, эркиндиктеги қылмышкерлер менен да ошондой «ой мақсаттары бир эмес» – деп, биз қантип ишене алабыз? Жэ, Сиз қантип ишендире аласыз?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп: Урматтуу Бектурсун мырза, сиз айткан маалыматты басма сөз каражаттарына биз жөнөткөнбүз. Ички иштер министрлигинин уюшкан кылмыштуулукка каршы күрөшүү башкы башкармалыгы жазаларды аткаруу мамлекеттик кызматынын (ГСИН) мекемелериндеги жазасын өтөп жаткандар жана аталган мекемеде иштеген айрым бир кызматкерлер өз ара суйлөшуп алышып, уюлдук телефондор аркылуу эркиндикте жургөн жарандарды коркутуу жана алдоо жолдору менен ири суммадагы акчаларды алышкан. Мына ушул фактыларды биздин балдар ачышты. Мындан ары дагы бул багытта ишти күчөтөбуз. Негизи, түрмөлөрдө тартипти орнотуу жазаларды аткаруу мамлекеттик кызматынын (ГСИН) туздөн түз милдети.

ээ 74Азирет КЕЛДИБАЕВ, Санкт-Петербург шаарынан, Оруссия.
Саламатсызбы Мелис Токтомамбетович. Алгач келе жаткан жаңы-жылыңыз менен куттуктап өтөйүн! Сизге берчүү көп суроо бар эле, бирок, бир аз айбыгып бере албадым…
Үстүбүздөгү жылдын январь айынын 15 инде Ош шаарында, Ош шаарынын Мэрин шайлоо болуп өттү. Шайлоо болоордон бир аз күн мурда сиз Мелис Мырзакматовко өз кишиңизди жиберип шайлоодон утулуп калса тынч гана отуруп калышын талап кылган экенсиз. Бирок Мелис Жоошбаевич курулай коркутуп-үркүтүү, негизсиз талаптарга мойун сунбаган жигит эле. Ошол себептен бир суроо пайда болуп жатат эмне себептен Мелис Жоошбаевич Мырзакматов сиздин талаптарыгызды орундатып отуруп калды жана Мырзакматовко тагылган кылмыш иши закондуу түрдө деп ишенимдүү айта аласызбы?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп:  Азирет мырза, мен ал кезде Бишкек шаарынын ички иштер башкы башкармалыгында жетекчи болуп иштегенмин. Албетте ошол мезгилдеги коомдук тартиптин республика боюнча сакталышына өз салымымды коштум. Бирок Мелис Мырзакматов менен менин эч кандай байланышым жок. Ал эми ага коюлган күнөөлөр же тактап айтсам кылмыш иши Башкы прокуратура кызматы тарабынан козголгон болчу. Ошол себептүү комментарийди прокуратура бергени оң деп эсептеймин.

чынараЧынара САРБАГЫШОВА, Бишкек шаарынан. КР. Саламатсызбы Мелис байке?! Ушул көйгөйү көп заманда убакыт таап биздин «Көч байланышыбызга» келип бергениңиз биринчи эрдигиңиз болду. Ан үчүн рахмат демекчибиз. Анда алгачкы суроомду узатсам.
1. Негедир акыркы мезгилде Кыргыз эли өзүнүн чыныгы эр жүрөк, жалтанбас, чынчыл, калыс, канжыгага башын байлаган мекенчил уулун күтүп жүрүп чарчаган сыяктуу. Ушундай оомал-төкмөл болуп турган мезгилде Кыргыздын чыныгы мырзасы катары, карууңузду казык кылып элиңизге эмне иштерди жасап бере алат элеңиз.
2. Азыр бардык жерде эле корупция менен күрөшүп жатабыз деген сөздөрдү көп угуудабыз. Ошол күрөккө саресеп салсак, жалаң гана депутаттардын аттары жана алардын жакындарынын ысмын көп угулууда. Карапайым адамдардын арасында коррупция менен эмес депутаттар менен күрөшүп жаткандай элес калууда. Бул багытта сиздин ой-пикириңизди уксак.
3. Сиз жетектеген бул министирликте коррупция өсүп-өнгөнү эч кимге деле жашыруун эмес. Бул системаны өзгөртүп, жолго коюу үчүн кандай аракетиңиз бар. Жана ишти алдыга жылдырууга ишенген жакшы адамдарыңыз-командаңыз барбы?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп: Чынара айым, сиз айткандай каруумду казык кылып, элиме чын дилимден иштеп беремин жана иштеп жатамын. Экинчиден, коррупцияга аралашкан жарандардын кызматтык деңгээлине, социалдык абалына карабастан жазага тартылууга тийиш. Үчүнчү сурооңуз боюнча айтарым, азыркы учурда коррупцияга каршы катуу иш чаралар башталды. Колу таза эмес, мыйзам бузган милиция кызматкерлерине карата катуу чаралар көрүлөт. Аткарыла турган алдыда иштер көп, албетте тажрыйбалуу адис кызматкерлер менен биргеликте иш алып баруудамын.

ээ 74Алга КЫЛЫЧОВ. Бишкек шаарынан, КР.  Урматтуу Мелис байке! Сиз, ички иштер министирлигине келген күндөн үч күн өтүп-өтпөй баңги затка аралашы бар кызматкерледи жумуштан алып, катуу чара көрүп жатканыңыз мактоого аларлык көрүнүш. Кыргызстандын баардык обулустарынын, өзгөчө татаал шарттарда жашаган айыл жерлерине чейин барып, жөнөкөй, катардагы ички иштер кызматкерлеринин жашоо шарртары менен, алардын абалы менен жакындан таанышып, элге жакындатып, кошумча милицияканаларды элге ачып берип, милициянын элге болгон ишенимин арттыруудасыз. Мисалы: Жумгал районундагы буга чейин ызы-чуусу бүтпөгөн Кара-Кече көмүр кениндеги баш аламандыкты кыска мөөнөттүн ичинде эле тартипке салып койгонуңузга ошол аймактын жашоочулары, көмүр ташуучулар, айдоочулар менден салам дуба айтып, ыраазычылык билдиришти. Сиздей чыныгы өз ишин билген элдик генерал агалар көбөйө берсин. Кыргыз тарыхында канкор Бакиевдин коркутуусунан коркпой Медет Садыркуловдун өлүмүнүн аягына чыккандыгыңыз, келечек муунга эң сонун үлгү болот. Кыргызстандагы бардык элдик кошуундардын атынан жана өзүмдүн «Элдик Сакчы» кошуунунун атынан сизге ийгилик каалайм. Бөлөк министирлер дагы Сизден үлгү алып, кабинетинде гана олтуруп алып, үстүртөдөн башкарбай, Сиздин жолду жолдоп, эл менен жакын болушса деп ниет кылам. Биз Сиз мененбиз!.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп:  Алга мырза, жылуу сөздөрүңүз үчүн ыраазычылык билдирем.

Алмазбек МОЛДОГАЗИЕВ. Бишкек шаарынан, КР.  Милиция кызматкерлеринин маданиятын, билимдүүлүгнүн жогорулатуу максатында кандай аракеттер бар? Экинчиден, азыр бизде туризмди өнүктүрөлү деп жатабыз. Бирок чет элдиктер көбүнчө керек болсо ушул милиция органдарына нааразы болуп жатышат. Буга эң чоң мисал катары «Көчмөндөр» оюнунда чет элдиктердин кыргыз милициясы боюнча пикири азаттыкка чыккан. Биздин милиция кызматкерлери эмнеге чет өлкөлүк кесиптештеринен үлгү алышпайт? Качан Туркиянын, Кытайдын кызматкерлериндей милицияларга жетебиз?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп:  Алмаз мырза, кыргыз милиция кызматкерлеринин кылмыштуулук менен күрөшүүдөгу тажрыйбасы башка мамлекеттеги тартип кызматкерлеринен кем калышпайт деп эсептейм. Албетте, кызматкерлердин журум турум маданиятын жогорулатуу боюнча иш чаралар жургүзүлүп жатат.

ЧолпонЧолпон ОСМОНОВА. Маскөө шаарынан, Оруссия.  Менин суроом: Урматтуу Мелис мырза!. Жол эрежесин бузган машиналардын санынан да адамдардын саны көп болуп баратат. Белгиси жок жерден чуркап өтүшөт да көбү өздөрү машинага урунушат. Анан сөзсүз түрдө айдоочулар жооп берип калышат, ошол жол эрежесин бузган адамдарды тартипке үйрөтүп, аларга да чоң көлөмдөгү айып пул салса болобу? Мыйзамга өзгөртүү киргизишиңиз керек, ушул маселе азыр абдан актуалдуу десем болот, сиз кандай дейсиз?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Чолпон айым, сиз туура айтасыз. Учурда машиналардын саны абдан көп болууда, алар тарабынан миңдеген жол кырсыктары жасалып, канчалаган жарандарыбыз жабыркап жатат. Албетте, жөө жүрүп, жол эрежесин бузгандар да жок эмес. Учурда жол эрежесин бузган автоунаалардын айдоочуларына айыптар көтөрүлгөн. Ал эми жол эрежесин жөө жүрүп бузуп, алардын күнөөсү боюнча жол кырсыгы болгон учурларда жөө жүргүнчүлөргө айып жазасы административдик Кодексте каралган. Бирок, ал айып пул төмөн эле. Айыптын көлүмү 10 сомдон 30 сомго чейин эле болчу. Ошол себептүү 2014-жылы административдик Кодекске өзгөртүүлөр киргизилип айыптын көлөмү 500 сомгокөтөрүлдү. Сизге айтаарым, бул багытта ички и штер министрлиги «коопсуз шаар» долбоорун ишке киргизүүнүн алдында турат. Мына ошондо жол эрежесин одно бузган айдоочулардын да, жөө жүргүнчүлөрдүн да кыймыл аракеттерин видео-фото байкоолор аркылуу көзөмөлгө алабыз, мына ошондо бул багытта тартип киргизилет, анткени жол эрежелерин бузгандыгын танууга мүмкүн эмес болуп калат анан ошого жараша жазасын тартууга тийиш. «Коопсуз шаар» долбоорун биз көзөмөлдөп, коомчулук менен бирге баа берип, ийгилиги менен кемчилигин эске алуу аркылуу мыйзам актыларына мына ушул сиз айткан багыттар боюнча кошумча өзгөртүүлөрдү киргизебиз деген ойдомун.

эбекеБектурсун АЛИБЕКОВ. Майлуу-Суу шаарынан, КР. Мелис Турганбаев мырза, ушул суроого толук жооп берилбей калды, сиз жетектеген биздин эгемен ҚРбыздын ИИМи өзү, РИА «НОВОСТИ» маалымат қызматына берген маалыматын келтирип, менин, «Ушундан улам, урматтуу министр мырза, биздин (Сиздин қол алдыңыздағы), тартип жана мыйзам сақчы милициябыздын, түрмөнүн «төрүндө» отурушқан қылмышкерлер менен; қылмыштары бир, қылықтары бир, «бизнестери» бир, ой мақсаттары бир, қаалоолору бир, тилдери бир дилдери бир болуп турған фактта жана чақта, эркиндиктеги қылмышкерлер менен да ошондой «ой мақсаттары бир эмес» – деп, биз қантип ишене алабыз? Жэ, Сиз қантип ишендире аласыз?” – деген суроомо; «Сиз келтирген маалыматты, биз бергенбиз» – деп, сурооғо жооп берүү (унутулуп) қалып кеткен.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Бектурсун мырза. Сиз балким менин жообумдун төркүнүн байкабай калгандырсыз. Мен сизге мүмкүн болушунча толук жана так жооп берген болчумун. Эмесе, Сизге ошол себептүү кайталап айтып койойун, башта окубай калган окурмандарга да түшүнүктүү болсун. Түрмөнүн ичин жазаларды аткаруу мамлекеттик кызматы карайт. Ички иштер министрлигинин уюшкан кылмыштуулукка каршы күрөшүү башкы башкармалыгы жазаларды аткаруу мамлекеттик кызматынын (ГСИН) мекемелериндеги жазасын өтөп жаткандар жана аталган мекемеде иштеген айрым бир кызматкерлер өз ара сүйлөшуп алышып, уюлдук телефондор аркылуу эркиндикте жургөн жарандарды коркутуу жана алдоо жолдору менен ири суммадагы акчаларды алышкан. Анын ушул жылдагы эле суммасы 15 миллионго жетип калгандыгын биз аныктап тергеп чыктык. Мына ушул кылмыштарды биздин кызматкерлер ачышты. Ондогон адамдар сот жоопкерчилигине тартылып, калгандары сурак беришүүдө. Мындан ары дагы бул багытта ишти күчөтөбүз. Негизи, түрмөлөрдө тартипти орнотуу жана мына ушундай кылмыштарга жол бербөө жазаларды аткаруу мамлекеттик кызматынын (ГСИН) түздөн түз милдети.
Ал эми менен кол алдымдагы мыйзам чегинен чыккан, өзүнүн кызматтык парзына чыккынчылык кылган кызматкерлери менен жолубуз башка. Аларга биздин катардан орун жок. Мен жакында эле министрликтин өздүк коопсуздук кызматын кайрадан карап чыгып, ички иштер органдарын мына сиз айткандай колу туткак, таза эмес, кылмышкерлер менен “ой-максаттары бир” кызматкерлерди тазалоо, аларды кылмыш жоопкерчилигине тартуу боюнча абдан катуу тапшырмаларды жана милдеттерди койдум. Мына кечээ элеОшто пара талап кылып алып жаткан бир кызматкер кармалды. Мындай фактылар абдан көп. Учурда бизде тазалануу башталды деп айтсам жанылбаймын. А мүмкүн сизде да дал ушул багытта маалыматтарыңыз бар болсо бизге кайрылыңыз, бирге чара көрөлү, сиз дагы коом жана мезгил талап кылып жаткан жаңыланууда жардамыңызды аябаңыз. Байланыш телефондору: Рустам (жардамчым) 0-312-66-11-47. Сизге ыраазычылык билдиремин.
ээ 63Чолпонбек ЖЕТИГЕН. Бишкек шаарынан, КР. Биринчиден келе жаткан жаңы жылыңыз менен министр мырза, ишиңизде албан ийгиликтер, үй бүлө жакындарыңыз менен жакшылыкта, бакубаттуулукта болуңуз.
1. Ушул эле интернет барактарында, учурдагы ИИМ Академиясында болуп жаткан көп суммалуу паракорлуктар тууралуу акыркы күндөрү көп окуп жүрөм. Паракорчулук гүлдөп турган тармакта мыкты кадрларды даярдоого болобу? Ушул жогорку окуу жайда паракорлукту түп тамыры менен жок кылууга күчүңүз жетеби?
2. Сойкулук боюнча далай көйгөйлүү маселелер бар бирок сойкулук боюнча иштелип чыккан мыйзам жок. Биздин борбор шаарыбызда сойкулук менен алектенгендердин саны күн санап өсүп келатат, көз көрүнөө эле күн түн дебей сойку базарлар эркин ишиеп атат, жана ошол эле тармакты калкалап турган, көнүмүш тил менен айтканда “крыша” болгон да Ички иштер тармагында белдүү кызматтагы “азаматтар” деп билебиз көпчүлүк. Айтыңызчы ушул сойкулук менен күрөшүүдө атайын мыйзамдарды иштеп чыгып анан иш алып барууга болот беле? Ушуга эле кошумча ошол сойку базарлардын тегерегинде котологон милиса кызматкерлери “оокат” кылышат. “Крышалардан” сырткары. Күнүмдүк турмушта көрүп жүрөбүз бул жалган деп айта көрбөңүз. Ошол жерде айланып жүргөн жарандарды текшеримиш этип акча сурашат. Жөн өтүп баратсаң да токтотуп алып, документ жок болуп калса камайбыз деп ачык коркутуп-үркүтүү жолу менен акча талап кылышат. Мына ушундай баш аламандыктар боюнча кабарыңыз бардыр. Ушул көрүнүштөрдү сиз барда жоюлат деп ишенсек болобу?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Чолпонбек мырза. Сиз абдан туура баамдап жатасыз. Академияны биз толугу менен реформалоого алып барабыз. Азыр алгачкы кадамдары башталды. Себеби, айрыкча акыркы жылдарда Академия тууралуу кескин сын пикирлер адилет айтылып келди. Ошол себептүү реформалоо кезеги Академияга да келип жетти. Биз мыкты жана сапаттуу билим бере т урган окуу жайга айландырууга тийишпиз. Биздин Академиядагы коррупциялык көрүнүштөрду талкалоого жана аны кайрадан бийик денгээлге көтөрүүгө күчүбүз жетет.
Сиз айткан экинчи сурооңуз боюнча кабарым бар. Кыргызстандын тарыхында биринчилерден болуп Бишкек шаарын жетектеп турган мезгилде бул багыттагы ишти колго алып, атайын бөлүм тузуп, ондогон сойкулук менен алектенген жайдарды жаап, алды жоопкерчиликке тартылды. Бул багытта аткарыла турган иштерди да колго алдык. Айрым бир мыйзамдарга өзгөртүүлөр менен толуктоолорду киргизип жатабыз. Учурда аны уюштургандар гана эмес, сойкулук менен алектенгендердин да жоопкерчилиги каралат. Биз дагы жакшы билебиз, айрым бир таза эмес биздин кызматкерлер ошол иштерге аралаша калып жүргөнун. Бирок мен алардын бардыган эскерттим. Кимде ким ошол ишке аралашып жүргөн болсо, анда алардын жоопкерчилигин катуу караймын. Керек болсо иштен айдап, кылмыш жоопкерчилигине тартууга чейинки жазалар каралат. Эгерде сизде дал ушуга байланыштуу фактылар болсо байланышгка чыккыла. Биздин сайтка электрондук дарек аркылуу кат жазгыла көзөмөлгө аламын. Мындан эки жыл мурункуга караганда бул багытта иштер колго алынып, ал менин катуу көзөмөлүмдө турат. Сиздин бул көйгөйгө кайрылып жатканыңызга ыраазычылык билдиремин. Биз ушул багытта ишти баштаган убакта бизге каршы чыккандар да болушкан. Эми учурда сиз айткан жүйөөлүү суроо-пикириңиз боюнча айтаарым, бул теср көрүнүштөрдү акырындык менен чечебиз. Сизге рахмат!

ээ 61Гүлчехра УУЧИЕВА, Маскөө шаарынан, Оруссия. Саламатсызбы агай, келе жаткан жаңы жылыңыз кут болсун. Менин сизге суроом: Өмүрүңүздө пара алып көрдүңүз беле?
Экинчиси, эсте калаарлык жаңы жылды кайсы жылы тостуңуз?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп. Гүлчехра айым, жок пара алып көргөн эмесмин. Меники өзүмдүкү өзүмө жетиштүү. Эми мен үчүн эсте калаарлык жаңы жыл – жыл сайын кайталанат. Себеби, кызматтык ишиме байланыштуу, жаңы жылды дайыма иште тосомун. Ал эми биздин иш кандай экендигин сиз деле жакшы билсеңиз керек?
ТемирланТемирлан АКНАЗАРОВ. Талас обулусунан, Талас шаары, КР. Ассаламу алейкум, милиция статусун полиция деп өзгөртүүгө кандай карайсыз? Эгерде биздин системаны полиция менен эсептегенде бизге кандай таасир берет деп ойлойсуз? Мындай дегеним функциялык милдеттерин алмаштыруу менен коомго мындан да эффективдүү тартипти орнотуп алсак болобу дегеним да.
Анан негизги суроом, укук коргоо органдары менен элдин ортосунда айрым жерлерде аксакалдар кеңеши маселе чечишет. Бул расмий бөлүмдөй иш алып бара албагандай көрүнүп жатат. Ортодо башка жактын адамдары каалаган нерселерин пропагандалап элдин аң-сезимин бурмалап салып жатат. Мисалга хаоско айланган өлкөлөр жетиштүү. Бул көпүрөчүлүккө атайы жергиликтүү бөлүмдөрдү түзсө кандай болот, бул менин жеке оюм. Болбосо кылмышка татыксыз адамдар кээде жаңылыштык кетирип алышы толук мүмкүн экен.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Темирлан мырза, биринчиден милицияны полиция деп өзгөртүүгө айтканга оңой болгон менен аны финансылык жактан колдоо абдан көп финансы каражатын талап кылат. Биз маселеге кийинчерээк кайрылабыз деген ойдомун. Анткени анын атын эмес, затын озгортүү керек. Учурда биз ага кетире турган акча каржатын милициянын имараттарын, материалдык техникалык базасын чыңдайлы деп жатабыз. Ага да кезек келет. Бизде бүгүнкү күндө милиция өз функциясын жакшы эле аткарууда. Биз милицияга реформа жүргүзүү менен эле бир катар алгылыктуу иштерди жүргүзө алабыз деген ойдомун. Ошол себептүү милициянын ал абалы, шарты жана элдин болгон пикирин угуу жана өз көзүм менен көрүү максатында мен Ош, Баткен, Жалала Абад, Талас, Ысык Көл, Нарын жана Чүй областтарын кыдырып чыктым. Эл менен милициянын байланышы жакшы экендигин, жергиликтүү эл ошол эле сиз айткан аксакалдар соту да бизге жакындан жардам берип келет. Бардыгы өз иштерине жооп берет. Эч кандай хаоско жол бербейбиз. Балким айрым бир жерлерде кемчиликтер кетип жаткандыр, бирок биз аларды туура жолго койобуз. Милициянын да, аксакалдар сотунун, коомдук алдын алуу борборлорунун да да милдеттери так жана туура ачыкталган, ошол себептүү сиз андан кабатырланбай эле коюңуз. Биз бардыгын мыйзам чегинде иштейт деп ишенбиз жана ага катуу көзөмөл кылабыз.

53C54B33-5D74-46B7-9E9A-50FB726B0784_mw800_sЖаныбек ЖАНЫЗАК. Бишкек шаарынан, КР.  Жайында, 25-июлда Нарында КАМАЗ машинеси менен Кытайга каттаган бир шопур жигит жоголду эле, алигиче өлүүсү же тирүүсү билинбейт. Облпрокурорго да арыз жазылган, «Баягы Асаба» гезитиндеги «Түз байланышта» сиз да бу маселеге тикелей киришем дегендей айттыңыз эле, андан кийин иш жылбай калды.
Ошону бир тактап бераласызбы? Жеке тел: 0777329784.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Жаныбек мырза, бул маселе боюнча аныктоо жана тактоо иштери жүргүзүлгөн. Алдын ала текшерүү Нарын областык милициясына тапшырылган. Аталган факт Нарын областында катталган экен. Ага кылмыш иши козголуп, аны ачуу максатында тиешелүү иштер башталды. Биз аны жаап жашырган жокпуз жана аны ачуу боюнча тапшырмалар берилди. Жыйынтык болоору менен Сизге кошумча жооп берели, телефонуңузду же электрондук дарегиңизди калтырып койсоңуз?

ээ 84Мурат ЖЕТИМИШБАЕВ. Каракол шаарынан, КР.  Министир мырзага суроо? Урматтуу министир, менин агамдын уулу 6-класстан Түрк лицейинде окуп, андан кийин Түркиядан “Интерполдун” жогорку окуусун бүтүп келген. Атасы каза болуп калып, энеси жалгыз окутуп бүтүрдү. Ушул жаш адистин иши боюнча Сизге кайрылсак кабыл ала аласызбы? Бул жигиттин тарбиясы башкачараак болуп, азыркы биздин турмуштук чыныгы ахыбалды кабыл ала албай кесибин таштаганы турат! Балким Сиз бир туура жол көрсөтүп жолго салып койоорсуз. Буга жоопту өзүбүзгө ананимдүү берсеңиз деле маакулбуз. Сизди терең урматтоом менен Жетимишбаев Мурат!  Жеке телефонум: 0555 662040.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Мурат аксакал, Сиз бизге кайрылсаңыз болот. Менин жардамчым сиз менен жаңы жылдан кийин байланышат. Рустам, 0-312-66-11-47:

ээ 84Райкүл АЙДАРАЛИЕВА, Бишкек шаарынан, КР.  Саламатсызбы Мелис Токтомамбетович? Менин тактоого өтө муктаж болгон төмөндөгүдөй суроолорум бар эле. ИИМдин өздүк курамы менен иштөө боюнча башкы башкармалыгынын кызматкери Рустам ЭРМАТОВ деген жигит (сотрудник Службы собственной безопасности (ССБ) МВД КР) менин өзүм жашаган жеке менчик үйүмдү «мен сатып алгам» деп, чак түштө, 20 дай милиция кызматкери менен (арасында автоматчандары да бар) капыстан үйүмө кирип келип, «тез арада үйдү бошоткунуң» деп талап кылган жоругу канчалык деңгээлде мыйзамдуу?
Эч кандай эскертүүсүз, поветстка, ордерсиз кол алдында иштеген укук коргоо орган кызматкерлерин өз кызыкчылыгы бар жерге куралчан алып келүү менен аталган башкармалыктын кызматкери кызмат абалынан кыянаттык менен пайдаланып жаткан жокпу?
Ошол эле учурда Рустам ЭРМАТОВ 20 дай милиция кызматкерин жумуш ордунан козгоп, белгилүү бир дарекке өзүнүн жеке кызыкчылыгы үчүн мамлекеттик кызматтык унааларды жана башкаларга колдонууга кеткен чыгым кимдин эсебинен төлөнөт? Мыйзам ушундайга жол береби? Менин телефонум: 0778 877504.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Райкүл айым, Сиз айткан маселени мен тактап туруп, анан кошумча жооп берейин. Анткени, сиз окуя кай жерде жана качан болгондугун айтпай кеткен экенсиз. Мыйзам бузган ар бир кызматкер, эгер күнөөсү бар болсо анда ал мыйзам чегинде жооп бериш керек. Биз анын жоопкерчилигин карайбыз. Мен бул багытта тапшырмаларды бергемин. Өз кызыкчылыгы үчүн жана кызмат абалынан кыянаттык менен пайдаланууга бизде жол берилбейт. Ички иштер министирлиги Сиздин арызыңызды карап, материалды прокуратурага жиберген экен. Качан жиберген, кайсыл күнү биздин катчылык бөлүм тактап туруп жооп берет. Телефонуңузду калтырып койсонуз, сиз менен сөзсүз байланышка чыгабыз.

ээ 84Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ. Бишкек шаарынан, КР.  Ассалоому алейкум, Мелис мырза!
Келе жаткан Жаңы жылыбыз кетип бараткан жылга салыштырмалуу эл-жерибиз үчүн, ар бир кыргыз жараны үчүн жана Сиз үчүн да, мен үчүн да ийгиликтин, жакшылыктын жылы болсун ылайым.
1. Милиция – коомдук тартиптин куралы. Курал канчалык күчтүү болсо, коомдук тартип да ошончолук бекем болору бышык. Бирок, тарыхта белгилүү болгондой күч органдарына, ошонун ичинде милиция кызматкерлерине ашыкча укук берилген кезде, илгерки И. Сталиндин тушундагы бериячылардын заманы болбойт деп эч ким кепилдик бере албашы бышык.
2. Ал эми кайра-кайра кыргызча революция кылып жатып, карапайым калк менен милиция кызматкерлеринин ортосуна ажырым түшүп, бийликке келген жана бийлигин таштап качкан төбөлдөр, ак кызматын аткарышкан, антына турушуп коомдук тартипти сактоо үчүн жан аябаган милиционерлерди калкка күнөөкөр көрсөтүшүп, ошондон улам жаш жигиттердин жүрөгүн өлтүрүп, жалтаң кылып салганыбыз да чындык!
3. Кыргыз мамлекети жаңы түптөлүп жатканда «акмактар гана албайт…» деген ыплас учкул сөз биротоло аң-сезимге сиңип калып, «жебеген жердин түбүндө» болуп, кичинеден чоңго чейин арам оокатка малынып жаткан учурда, милиция кызматкерлеринен да ушу жакка ооп кеткендери ( «Обротни в пагоне» дечү беле орустар.) бар экенин эч ким танбайт.
Ушундай кырдаалда ИИМди реформалоо оң натыйжасын берет деп чындап ишене аласызбы? Канча убакыт талап кылынат? Жообуңузга алдын ала ыраазычылык билдиремин.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Айтмырза аксакал! Сизди да жаңы жылыңыз менен куттуктаймын! Милиция коомдук тартипти сактоонун куралы деп туура эле айтып жатасыз. Бирок биз бардыгын мыйзам чегинде чечип жана укук бузууларга жол бербейбиз. Бериячылардын заманы болбойт, ага бөркүңуздөй эле ишене бериңиз. Бардык милиция кызматкерлеринин жүрүм туруму, аткарган иши көзөмөлдө турат. Сиз андан кам санабаңыз. Чектен чыгып кетүүгө эч кимге мүмкүндүк берилбейт. Сиз айткан суроо-пикир-маалыматтардын бардыгын биздин көзөмөлдө. Бизделе аны билип туюп турабыз. Милицияны тазалоо башталды, ал бизге керек. Бизге элге ак кызмат кылган эр азаматтар иштеши керек, ошол себептүү биз мыйзамды сыйлаган багытты карманып, иш алып барууга тийишпиз. Реформа бизге сөссуз жардам берет. Ал мезгилдин, коомчулуктун жана элдине талабы. Биз өзгөрүүгө тийишпиз. 23 жылдан бери жасалбаган реформаны үч айда эле оңдоп койомун деп айта албаймын, бирок жыл аягында бул реформалоонун алгачкы жылыштарын байкоого мумкүнчүлүк болот. Оң натыйжа берет деп ишенемин. Сизге терең ыраазычылыгымды билдиремин.
Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ. Мелис мырза, ошол «тазалоо» учурунда «акчасы жокторго» зыяны тийбесе, Сиз мындан да ардактуу кыргыз уулу болосуз, Ишиңизге ийгилик!

ээ 74Нургүл КОЖОМБЕРДИЕВА. Бишкек шаарынан, КР. Урматтуу Мелис мырза! Биздин мамлекеттин келечегине жана бүтүндүгүнө зыян менен шек келтирген малыматты таратуучулар акыркы мезгилде күчөгөндөн күчөп бара жатат. Мисалы: бул «Fasebook» жана дагы башка мас/медия булактарында абдан чагымчыл маалыматтарды, атын, бетин жашырып, маска кийип алышып жалпы Кыргызстанды бүт дүйнө жүзүнө мазактап, шылдыңдагандар жайнап кетти. Ким буларды көзөмөлдөйт жана качан мындай терс көрүнүшкө чек коюлат?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Нургүл айым, Сиз абдан туура баамдап жатасыз. Мамлекеттин келечегине жана бүтүндүгүнө зыян жана шек келтирген малыматты таратуучулар акыркы мезгилде күчөгөндөн күчөп бара жатат дегениңиз да туура жана өтө өкүнүчтүү. Сиз миңдеген жарандардын пикир менен тилегин билдирип жатасыз. Бизде бул багытта иштеген атайын башкармачылык иштеп жатат. Сиздин пикириңизди эске алып, бул багытта да иш жүргүзөбүз. Сизге рахмат.

ээ 84Нургазы МУСАЕВ. Бишкек шаарынан, КР. Ички Иштер Министирлигинин жетекчилиги партиялардан көз каранды болбогондой система сунуштай аласызбы?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп. Нургазы мырза. Сиздин сурооңузга рахмат. Бүгүнкү күндө Ички иштер министрлиги эч кандай партиянын кызыкчылыгын көздөбөйт. Биздин негизги милдетибиз коомдук тартипти сактоо жана кылмыштуулук менен курөшүү жана жарандардын коопсуздугун камсыз кылуу, ошол себептүү милициянын эң биринчи милдети жана парзы өлкөдө жашап жаткан бардык жарандардарга кызмат кылуу. Биз эч кандай партияга мүчө эмеспиз жана ага биздин кызматыбыз жол бербейт. Ошондой эле милиция кызматкерлери кандайдыр бир партияга мүчө боло албайт жана ал саясаттан тыш болушу керек.

АсылАсылкан ШАЙНАЗАРОВА. Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы? Милициянын кийген формасын, Жол-кайгуул кызматынын атын тигиндей же мындай деп өзгөртүүдөн ИИМдин коомчулук адындагы бүгүнкү образы өзгөрбөйт деп ойлойм. Бүгүн кыргыз милициясы ачка, үй-бүлөсү, бала-чакасы менен батирден батирге көчүп конуп жүрсө, албетте, ал кошумча киреше булагын (мыйзамдуу да, мыйзамсыз да) издеши турган иш. Балким, ИИМге реформа жүргүзүүнү эң оболу милициянын курсагын ток кармоодон баштоо абзел болуп жүрбөсүн? Сурайын дегеним, бүгүнкү күнү катардагы милиция кызматкеринин бир айлык маянасы канча?
Коомдук транспортко жеңилдиги бар экенин билебиз, бирок,бүгүнкү шартта шаарда коомдук транспорт менен гана жүрүү таптакыр мүмкүн эмес. Мындан башка дагы кандай социалдык жеңилдиктери бар жана мамлекет кепилдик берген ошол жеңилдиктерди бүгүнкү укук коргоо кызматкерлери колдонууга реалдуу мүмкүнчүлүктөр барбы?
Канткенде карапайым калк милицияга толук ишеним арта алат? Анткени, баарыбызга белгилүү, кандайдыр бир кокустук, кырсык, ж.б. болгондо шар эле милицияга ар ким эле жүгүрбөйт. «Акча бербесең, кыймылдабайт да» деген түшүнүк сиңип бүткөн.
Түмөн түйшүктүү ишиңизге ийгилик каалайм. Рахмат!
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Асылкан айым, Сиз ишти кайдан баштай тургандыгын байкап туура айтып жатасыз. Бүгүн биз милициянын атын эмес, затын өзгөртүүгө тийишпиз. Иштеген ишине шарт түзүп берүүгө тийишпиз, үй жай берүүгө тийишпиз, айлыгын көтөрүп берүүгө тийишпиз. Ушул багытта тоңгон муз ордунан жыла баштады. Мына Бишкекте, Ошто жана Баткенде көп кабатту үйлөр курула баштады. Акырындык менен сиз айткан жана ойлогон ой пикирлериңиз ишке ашат, мен мына ушул жолдо бара жатамын. Ал эми транспорт менен пайдалануу боюнча мыйзам бар экендигин бардыгы билишет бирок ал акча каражаттарына барып такалып жатат. Биз милиция кызматкерлерине ар тараптуу колдого алуу боюнча иш мерчемдерибиз бар, эми аны акырындык менен иш жүзуно ашыруу гана калды. Милициянын ишине эл баа бериш керек. Элдин ишеними биз учүн эн жогорку баа болуп саналат. Сиз айткан “түшүнүктөрдү” артка таштоого мезгил жетти. Эгерде сизде ушул багытта конкреттүү маалымат бар болсо биздин сайтка кирип, электрондук дарекке жиберип койсонуз. Биз сиз менен байланышып, кызматашууга даярбыз.

ээ 20Калмамат ТУРДУБАЕВ. Өзгөн районунан, КР.  Ассалому алейкум, Мелис Токтомамбетович?
Жаңы жылыңыз менен! Ички иштер министрлиги жаңыча реформа жүргүзүп, сезилерлик
иш алып барса жакшы болор эле. Өзгөндө деле чындык деген жоголуп бара жатат. Ушул карапайым калктын көйгөйүнө көңүл бөлө турган кадамдарга барсаңыз жакшы болот эле. Сиз жөнүндө элдин ою аябай жакшы. Атайын Өзгөн ички иштер бөлүмүн да көзөмөлгө алсаңыз.?
Сизге, ишиңизге ийгилик каалайбыз ! Бар болуңуз! Сизге ишинимибиз бар! Агаңыз Калмамат.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Калмамат мырза, Сиз туура айтып жатасыз. Мен Ошко барганда убакытымдын тардыгына байланыштуу жана ден-соолугума карата Өзгөнгө бара албай калдым. Мен ал жакта болуп жаткан бардык былыктарды, начар иштерди абдан жакшы билемин. Сиз айткан пикирлерге толук кошуламын. Жакында убакыт таап Өзгөнгө барайын деп жатам, көйгөйлөр көп, райондук бөлүмдү жана анда иштеген кызматкерлерди тазалайбыз. Ошондой эле эл менен да жолугайын деген ойлор бар. Реформа жүргүзөмүн, айрыкча Өзгөн милициясын катуу көзөмөлгө аламын. Сизге рахмат.
Калмамат ТУРДУБАЕВ. Урматтуу генерал мырза! Сизге ырахмат! Сиздин так жана даана жообуңузду Өзгөн элине жеткиремин! Мага берилген жоопко мен ыраазымын! Сизге кат жүзүндө кийин кайрылсак болот бекен? Алдын ала ырахмат! Бул жерге жазууга туура келбейт. Балли, генерал мырза, сизди күтөбүз! Жараткан сизге ыраазы болсун! Өзгөн элинин атынан ыраазычылык билдиремин!

ээ 84Гүлбакыт КАЛЫК кызы. Алматы шаарынан, Казахстан. Мелис мырза, саламатсызбы!
19 жаштагы Камила Дүйшөбаеванын өлүмүнө Аида Салянованын бир тууган агасынын катышы бар деген маалыматтын канчалык деңгээлде чындыгы бар?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Гүлбакыт айым. Бул кылмыш иши боюнча бизде тиешелүү иликтөө-тергөө иш чаралары жүрүп жатат. Тергөөнүн жүрүшү аныктагандай Камила Дүйшөбаеванын өлүмүнө Аида Салянованын агасынын эч кандай катыштыгы жок экендиги тергөөнүн жүрүшүндө аныкталды. Массалык маалымат каражаттарында жарыяланган материалдардын эч кандай чындыгы жок. Биздин басма Сөз кызматыбыз жакын арада бул багытта толук маалымат берет.

ээ 84Толукбек МЕНДЕБАЙ. Маскөө шаарынан, Оруссия. Менин суроом Мелис мырза:
1. Кыргызстандын башка министрликтери сыяктуу эле Ички иштер министрлиги дагы абдан коррупциялашкан тармак экени чындыкпы? Деги эле ИИМдин дагы күчтүү реформага муктаждыгы барбы? Милиция кызматкерлеринин айлык акыларын,кадыр баркын канткенде көтөрөбүз деген оюңуз бар?
2. Дордой базарындагы алдамчы акча алмаштыруучулардын жана чөнтөкчү уурулардын жергиликтүү милиция кызматкерлери менен кызматташып иш кылышарынын канчалык чындыгы бар? Мындай окуялар жөнүндө маалыматыңыз барбы?
3. Акыркы мезгилде Ош аймагы тарапта кылмышкерлердин ишкерлерге кол салып тоноп кетүү окуялары көбөйүүдө. Болгондо да чоң суммадагы акчалар жөнүндө кеп болууда. Бул кылмыштарга кимдердин тиешеси бар экенин айта аласызбы?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Толукбек мырза. Сиз туура баамдап жатасыз. ИИМ бүгүн күчтүү реформага муктаж. Эки күндөн бери эң көп берилген суроо реформа багытында болуп жатат. Демек, биз бул багытта ишти күчтөндүрүп жатабыз. Сиз айткан айлык акыларын, милициянын кадыр баркы көтөрүүгө тийишпиз. Биз иштеп жатабыз, анын жыйынтыгы да көп күттүрбөстөн жыл айланып келип калат. Дордой боюнча учурда бизде тиешелүү кызматтар иштеп жатат, ал жакты да тазалоо иштери колго алынган, учурда ал жакта өзгөчө көйгөйлөр жок. Эгерде сизде конкреттүү маалымат бар болсо бизге бериңиз, аларды тез эле ордуна койуп койууга болот. Кат менен же электрондук дарекке жибериңиз, биздин сайтка кирип. Ал эми Ош аймагы боюнча сиз айткан кылмыштар менин жеке көзөмөлүмдө. Жакында ал кылмыштардын да бети ачылат.

ГүлжанГүлжан КОЙЧУМАНОВА. Ош шаарынан, КР. Урматтуу министр мырза! Келе жаткан жаны жылыныз менен куттуктайм! Сизге суроо? 2010-жылдагы апрель, июнь окуяларында өз милдетин аткарып жүрүп жарадар болгон милиция кызматкерлерине учурда кандай материалдык жана моралдык жардам көрсөтүлүп жатат? Менин билишимче аларды мүмкүнчүлүктүн болушунча отставкага кетирбей кызмат ордунда калтырууга учурунда убада берилген эле. Бирок кийинчерээк мыйзамга ылайыкталып, көпчүлүгү отставкага кетүүгө мажбурланды. Бир топ профессионал адистер жашы жете элек болсо да аргасыз жумуштан четтетилди. Учурда ушундай кесиптештериңизге жеңилдетилген башка жумушка орношууга жардам берүү мүмкүнчүлүгүңүз барбы?
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Гүлжан айым, Сизди да жаңы жылыңыз менен куттуктаймын. 2010-жылдагы апрель, июнь окуяларында өз милдетин аткарган бардык кызматкерлерге жардамдар көрсөтүлгөн. Алардын мыктыларын эч ким отставкага кетирген жок, ал убакта иштегендер дагы да болсо иштеп, элге кызмат кылып келишүүдө. Эгерде ошондой жагдайлар болсо бизге кайрылышсын, карап көрөлү.
Гулжан КОЙЧУМАНОВА. Рахмат жообуңузга! Сиздин түз кабылдамаңызга кирүүгө уруксат бериңизчи? Далилдер менен өзүм барайын.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Келсинки шаарынан, Финляндия. Урматтуу Министир! Депутат Ыргал Кадыралиеванын агасы Канжар Кадыралиевге кылмыш иш козголуп, аны камакка алуу бойунча чечим чыкканга бир айдан ашып кетти, бирок аны кымындай шаардан таппай, кармай албай жатшыканынын себеби эмнеде? Бул бойунча интернет колдонуучулар тарабынан өтө катуу талкуу болуп, негизинен Оштогу милиция кызматкерлеринин алсыздыгы деп күнөөлөп жатышат. Чындап эле милиция кызматкерлери таппай жатышабы? Же ал жигит Кыргыз жергесинен тышка чыгып кеткенби?.
Мелис ТУРГАНБАЕВ. Жооп.  Асыран мырза, сурооңузга рахмат. Канжар Кадыралиевге Башкы прокуратура тарабынан кылмыш иш козголуп, учурда тергөө жана иликтөө иштерин өздөрү тергеп жатышат. Алар тараптан издөө жарыяланып учурда милицияга аны кармоого тапшырма берилген болчу. Маалымат каражаттарында ар кандай такталбаган маалыматтар жарыяланып жатат. Биздин айтып койоорубуз, биздеги маалыматтар боюнча ал Кыргызстандын аймагында жок, бирок издөө Асыриштерин токтоткон жокпуз. Ал эми кылмыш иши боюнча комментарийди Башкы Прокуратурадан алсаңыздар болот.

«Көч Байланышты» уйуштурган жана алып барган
Асыран АЙДАРАЛИЕВ.
Эркин журналист, Келсинки
шаары, Финляндия. 27 – 29 – декабрь, 2014 – жыл.

Jul 21

Көч Байланыш..

ээ 63Садык ШЕР-НИЯЗ: ҮЙ-БҮЛӨМ ҮЧҮН УБАКЫТ ТАППАЙ ЖҮРГӨНҮМӨ 22 ЖЫЛ БОЛУПТУР.

«Көч Байланыштын» кезектеги каарманы, белгилүү коомдук жана сайасый ишмер, «Айтыш» коомдук фондунун, «Калемгер» адабий клубунун, «Айтыш фильм» киностудиясынын негиздөөчүсү, жакында тартылып бүткөн толук метраждуу «Курманжан Датка» тарыхый көркөм тасмасынын режиссер койуучусу, экс-маданият жана маалымат министири, азыркы учурдагы Кыргыз Кинематографистер сойузунун төрагасы Садык ШЕР-НИЯЗ.

ээ 63Керимбек КАДЫРКУЛОВ, Маскөө шаарынан, Оруссия. Саламатсызбы, Садык Шер-Нияз мырза, Сизге ден соолук жана тынчтык каалайм.
1. суроо: Сиз маданият министири болуп иштеп калдыңыз. Айтсаңыз, «калкты жеринде барып, талаптагыдай маданий тейлөө» деген иш-чаралар министирлик тарабынан азыр жокко эсе. Бул көп акчаны талап кылган иш чарабы же зарылчылыгы жок деп эсептелеби?
2. суроо: Сиз үчүн кино тасмалардын кайсынысы өйдө турат: а) Мазмуну төмөн , бирок актерлук чеберчиликтери жогору: б) Мазмуну жогору, бирок актерлук чеберчиликтери төмөн:
3. суроо: Сиздин дагы бир кесибиңиз жөнүндө уктум эле- машина куруу боюнча адис деген. Ушул кесибиңизге ылайыктуу бир иш-чара өткөрүүнүн Сизге аябай ыңгайы бар деп ойлойм. Анткени Сизде конкурс-сынактарды өткөрүү боюнча чоң тажырыйбаңыз бар деп билем. Ошого байланыштуу кыргыз жаштарынын техникага болгон шыгын жогорулатуу максатында кыргыз техниктеринин кароо-сынактарын уюштурууга Сизден демилге күтсөк болобу?
Садык ШЕР-НИЯЗ: Жооп: Саламатсыңбы Керимбек, сурооңо жооп берейин.
1. Министирликте ойдогудай ишти аткаруу үчүн э4 биринчиден командаңа ишеним артып, чогуу иштегенге тартуу керек. Бул үчүн көп убакыт талап кылынат. Андан кийин эң негизгигиси эң оор деген тармактарды бирден аткара башташ керек. Калкка барып келгенде эле иш бүтпөйт деп ойлойм. Азыр министрликте ишке болгон дем өчүп баратат, анткени ар бир алты айда министрди алмаштыра берип ошого көнүп алышты.
2. Кино бойунча; Кыргыз кинолору мазмуну бойунча да, тартылган стили бойунча да, көркөмдүүлүгү боюнча да бийик фильмдер тартылышы керек
3. Машина куруу жагынын; Ооба билимим бар, эгерде мамлекет машина куруу стратегиясын иштеп чыкса жан дилим менен жардам бермекмин. Машина куруу оор тармак бирок биз көтөрүз кете турган тармак деп ойлойм.

ээ 61Чолпонбек ЖЕТИГЕН, Бишкек шаарынан, КР. Арыбаңыз агай. Иштериңизге ийгилик, жеке жашооңузга бакубаттуулук, үй-бүлөөңүзгө тынчтык, ден-соолук тилеп, суроолору менен иниңиз Чолпонбек.
1. Кыргыз маданиятын канча бир жылдардан бери өргө сүрөп келатасыз. Кылган ишиңиздин акыбеттери бажырайып көрүнүп турат. Ошого болбой мына кыргыз маданияты толук калыптынбай келет. Тилибиз жеткиликтүү деңгээлде өнүгө албайт. Ар бир экинчи кыргыз, орус тилин, батыш маданиятын аздектеп калган заман, айрыкча жаш муун. Ушунун баарына каршы күрөшүү жолдорун кандай көрө аласыз? Канткенде кыргыз маданияты жана эне тили жогорку деңгээлге көтөрүлө алат?
2. Кыргыз киносунун келечеги тууралуу сөз кылып берсеңиз. Жаандан кийинки козу карындай эле тартылып аткан тасмалар көп бирок сапаты абдан төмөн. Эптеп эле акча иштеп табуу аракети болуп баратат. Мына кыргыз кинематографисттер союзун жетектеп турасыз. Тартылып аткан тасмаларга кандайдыр чек коюууга болобу, жана кыргыз көркөм тасмасынын деңгээлин жогоруу көтөрүү максатында жакынкы жылдарга олутуу көз караштар пландар барбы? Кыргызфильм тасма студиясы менен Кыргызкинематографисттер союзунда көркөм кеңеш деген барбы, болсо алар каякты карап эмне иш кылышат?
3. Алгачкы тарыхий тасма тартылып бүттү буюрса жогорку деңгээлде болду деп ишенем. Дагы да келечекте кандай тарыхий тасмалардын жаралуу пландары бар? Ошондой эле Курманжан датка боюнча сурай кетейин. Мамлекет бөлгөн акча толук кандуу жеттиби тасманы тартууга же баары бир кошумча каражат кетирдиңиздерби? Сураган себебим тарыхты тартууга каражат көбүрөөк жумшалат деген ойдомун. Дагы да бир тарых тартыла турган болсо мамлекет ушундай колдоо кылат деп ишенесизби?
4. Рахмат агай мен баардык суроолорума толук кандуу, олуттуу жоопторду окуй алам деп ишенич артам.
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жоп: Бар бол Чолпонбек, Кыргыз тилине болгон мамиле чынында оңолгондо. Анткени биз сөз түрүндө сүйлөгөн менен ишке келгенде аны аткарбай жатабыз. Өзүмдүн үй-бүлөмдө да эки уулумду кыргызча окутуп, кичүү кызымды орусчага бергем… Үйдө азыр көбүнчө орусча сүйлөп калгандай сезилет. Демек көп нерсени жасабай жатабыз. Саясатчыларыбыз шайлоодон бошой албай жүрүшөт. Тил бойунча коркунуч бар. Кыргыз экенибизге сыймыктанганда гана иш кыла алабыз. Бирок сыймык менен дөөпөрөстүктү, ар-намыс менен кур намыстын чегин ажырата алганыбызда. Ал нерсеге жетиш үчүн али көп жол басарбыз, бирок ал күрөшүбүз зарыл.
2. Чек койуу бул туура эмес. Биз акыйкаттуулукту кармаганда гана алдыга жыларыбызды унутпасак. Акыйкаттыкты айтпай кээ бир улуу муун киноматографисттер жаштардын кылганын кагып келет. Ушул сөздөрдүн башы ошол жактан. Мурункудай миллиондоп акча карматса жаштар андан да сонун тартышмак деп ойлойм. Алар өзүлөрүнүн киндигин өзүлөрү кесип келе жатышат. Жыгылып, туруп… Эч ким жардам берген жок. Мен алардын кылгандарын эрдик катары баалайм. Ким жакшы экенин эл ылгап алат.
3. Тарыхый тасмалар тартылышы керек. Мен тарта берсем эртең эл кеп кылат. Жаштар мындан да жакшы тасмаларды тартат деп ишенем. Бул тасмабызды Монреаль кинофестивалы жактырса анда эл аралык деңгээлде тартылыптыр дегиле… Акча жагы албетте тартыш болду эгерде тартуучу топтун эрдиги болбосо бул тасма тартылып бүтпөй да калат беле ким билет.

ээ 61Гүлчехра УУЧИЕВА, Маскөө шаарынан,Оруссия. Саламатсызбы агай, кош келипсиз байланышка. Менин суроом:
1. Бүгүнкү күндө кино тармагы алдыга жылып жатканы менен, жеңил желпи, эптеп септеп тартылып калган кинолор да жок эмес, айтыңызчы агай, кыргыз кинолорун дүйнөлүк деңгээлге жеткирүү үчүн каражат маселесинен тышкары эмнелер жетишпей турат?
2. «Курманжан датка» тарыхый тасмасы тартылып бүттү дегенден баштап эле чуулгандуу ар кандай талкуулар пайда болбой койгон жок, тасмага жалпы канча каражат жумшалды, тартуу сунушу кимден түшкөн биринчи, кетирилген каражатты толук актай ала турган тасма болооруна ишенесизби, ушулар тууралуу кененирээк өз оозуңуздан уккум келет.
3. Жакынкы күндөрдөгү жана келечектеги пландарыңыз жөнүндө да айта кетсеңиз? Алдын ала чооң ыракмат жообуңузга.
Сдык ШЕР-НИЯХ. Жооп: Кино алдыга жылып баратканын өзүңүз айтып жатасыз. Мына ушул нерсе ошол жаштардын эрдиги. Негизи эле бир нерсени алдыга чыгаруу үчүн каражат деле кереги жок. Ишеним керек. Кудайга шүгүр кино алдыга жылып жатат деп айтып калышты. Эгерде эл колдосо ар бир иш алдыга чыгат. Мына, «Курманжан Датка» Монреалга кетти. Дүйнөлүк «А» группасына кирген фестивалга. Марат Саруулунун тарткан киносу эң абройлуу «Пусан» фестивалына катышат деген кабар алдык. Эми мындан артык дагы кандай дүйнөлүк кылып тартыш керек? «Курманжан Датка» фильминин демилгеси Жылдыз Жолдошовага таандык. Жалпы кеткен каражат бир жарым миллион доллар. Эгерде бүт кыргыз көрөм десе бир айда актап алса болот. Болгону кинопрокат деңгээли ага жооп бере албайт деген ойдомун. Негизи кинону жакшы болуптур анан жаман болуптур деп бөлөт, анткени жакшы кино ал кылымдарга калат. Жакшы болот деген ойдомун, анык баасын эл айтат. Исскуствонун баасы акча менен өлчөнбөйт. Келечек пландар «Айтыш» коомун дегеле кыргыз маданиятын өстүрүү.

ХатираХатира АСАНОВНА, Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы Садык мырза. Орозоңуз кабыл болсун!
1. «Согуш баатырды сынайт, ачуу-акылды сынайт, муктаждык-достукту сынайт» дешет. Муктаждыкка кабылып, досуңуз сындан өтпөй калган учурлар болду беле?
2. Дагы деле «Манас» атабыздын айкели туурасында кеп кылгым келет. Көп эле жерлерде көзгө тойоорлук айкелдер орнотулган. Мисалы: Сиздин айылыңыздын (Чон-Капка) кире бериш жеринде да көзгө тойоорлук айкел орнотулган, баалуу таш болбосо дагы. Борборубуздагы айкелдин биз күткөндөй болбогону ызалантат. Сиздин көз карашыңыз кандай бул айкелге?
3. Туулуп өскөн айылыңызга эмне жазап бере алдыңыз?
4. «Курманжан Датка» тасмасындагы эң чоң гонорар канча суммага чыкты?.
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Саламатсыңбы Хатира.
1. Андай нерсе көп болот, бирок достукту сактайм десеңер, жок дегенде үч жолу кечирим бергенди үйрөнүш керек.
2. Ал айкелди да бирөө көз майын коротуп жасаган болуш керек да. Деги эле бирөөнүн чыгармасын айтуудан мурун «менин оюмча» дегенди кошуп жүргөнгө аракет кылам. Анткени бирөөгө жакпаса, бирөөгө жагат. Ага чейинки эстелик деле мага жакчу.
3. Айыл жөнүндө… Ал жакка бир нерсе жасамак түгүл жете албай жүрөм.
4. Композиторлордуку. Бир жарым миллион сом.

ээ 63Мелис АЙДАРКУЛОВ, Бишкек шаарынан, КР. Садык иним, саламатсыңбы?
«Курманжан Датка» сыяктуу тасманы тартуу өтө жоопкерчиликтүү жана түйшүктүү вазийпа. Экинчиден, акыркы мезгилде кыргыз элиндеги акындык өнөрдүн, айтыш өнөрүнүн жоголуп кетпей, кайрадан жанданып өсүш алышына дал ушул адамдык, атуулдук, меценаттык салымың зор. Андыктан, кийинки убакта сага анча-мынча болуп жаткан асылууларга көңүл буруп, алтындай убактыңды коротпо. Сенин эмгегиңди эл билет, эл баалайт.
Менин суроом: «Курманжан Датка» тарыхый тасмасы 31-августта өтүүчү Монреал эл аралык кинофестивалына чакыруу алыптыр. Бул, албетте, жакшы. Бирок менин баамымда кийинки жылдары ар кандай фестивалдар, дагы башка эл аралык конкурстар үчүн тартылган, бирок, өзүбүздүн элге сиңими жок фильмдерди тартуу модага айланып бараткандай. Ошондуктан, билгим келет, «Курманжан Датка» тарыхый тасмасы да фестивалдарда көрсөтүү үчүн тартылдыбы? Андай эмес болсо, сиз тарткан фильм дагы Төлөгөн Касымбековдун «Сынган кылыч» романындай элдик фильм болооруна режиссер катары көзүңүз жетеби?
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Ыракмат Мелис байке! Фестивалдар бойунча: Негизи «Курманжан Датка» фильминин фестивалдарга катышуусу өтө таң калаарлык окуя болду, анткени тарыхый, патриоттук фильмдерди эч бир фестиваль албайт. Анткени, аларды кайсыл бир мамлекеттин тарыхы кызыктыра бербейт. «А» группасындагы фестивалга катышуу бул күтүлбөгөн окуя болду. Мүмкүн алар бир нерсесин жактырып калгандыр. Фестивалга катышуу чынында чоң ийгилик. Атайын кыргызды жамандайын деп тарткан киночуну көрө элекмин. Болгону кээде ачуу кабыл алып жатабызбы деп ойлойм. Фильмдин сапатын көргөндөн кийин айтаарсыз, анткени кино салтында «жакшы болду» деп айтуу болбойт. Аракет кылдык, кем кылбай тартканга.

ээ 63Жайнагүл АРСТАНОВА. Алай районунан, КР. Амансыздарбы, «Курманжан Датка» тасмасын тартканыңыз баатырдык! Тасмада Алымбек Датка барбы, эпизоддордо Алымбек Датканын урпактарын көрөбүзбу? Урпактарынан кимдер тартылганын айтып кетсеңиз? 31-августта тасманын бет ачарына Бексултан, Дастан, Сыргак, Турсун Уралиевдей элде жок карыяларыбызды чакырууну унутпаңыз? Биздин чоң атабыз Датканын уулу Кадырбек менен үзөңгүлөш жүргөн экен, мен да барайынчы?
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Алымбек Датканы албетте тарттык. Урпактарын да көрөсүңөр. Баарын батыра албадык, ошондуктан менин чоң атам жок экен деп капаланбаңыздар. Көркөм чыгарма ошондой болот экен. Аксакалдарды албетте чакырабыз.

ноорМирланбек ОРОЗАЛИЕВ, Кара-Кулжа районунан, КР. Ассалому алейкум Садык ага! Сиздей инсан менен баарлашуу биздей жаштар үчүн өзгөчө сыймык, жана ушул мүмкүнчүлүктү түзүп берген биздин топтун Көч башы Асыран агайга ыраазычылык билдирем. Жакында эле кыргыз эли көп күткөн, тарых сүйүүчү, тарыхый кино сүйүүчүлөрү чыдамсыздык менен күтүп жүргөн «Курманжан Датка» көркөм тасмасынын тартылып бүткөндүгү жөнүндөгү маалыматты өзгөчө бир кубаныч менен кабыл алдык, жана ушул тасманын продюсери, режиссёру катары Сизге жаштардын атынан ыраазычылык билдиргим келет. Сизди кыргыз маданиятын көтөрүүгө ар тараптуу, чоң салым кошкон инсан катары тааныйбыз. Менин ушул кино тармагында бере турган бир суроом бар эле, кыргыздын актаңдай акындарын колдоо максатында «Айтыш» коомдук фондун түзүп, чоң-чоң республикалык, эл-аралык деңгээлдеги иш-чараларды өткөрүп келесиз. Эми ушул улуу таланттын өкүлдөрү, кыргызда өткөн залкар төкмө акындары тууралуу көркөм кинотасма жаратуу тууралуу ойлоруңуз, пландарыңыз барбы? Элмирбек Иманалиев, Аалы Туткучев ж.б. акындардын биздин кыргызда өткөн Токтогул, Барпы сыяктуу көптөгөн улуу акындарыбыздын айтышын айтып бергендерин көрүп ошол инсандарды, ошол айтыштарды көркөм кинотасмадан көргүбүз келет. Сизге терең урматым менен Мирланбек!.
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Алейкум салам Мирланбек, «Айтыш» коомдук фонду түзүлгөндө ойлодум эле «бир эки чоң айтыш өкөзсөм ошону менен вазийпамды аткарам» деп. Анан эле түптөлө баштаганда элдин деми менен катуу кеттик. Анан Мирлан Самыйкожо баштаган жаш жазуучулар келишти «бизге да жардам керек» деп. Болуптур деп «Калемгер» деген уюм ачтык, ага он жыл болуптур. Андан кийин Темир Бирназаров кайрылды, «киночуларды карап көрбөйсүңбү» деп. Эң кыйыны ушу болду. «Айтыш Фильмди» түптөдүк, эң көп каражатты да ушу кино сорот экен. Кыркка жакын кино тарттырдык, анын бешөө мультфильмдер, дээрлик баарын жаш режиссерлорго тарттырдык, жардам берелик деп. Кинонун алдыга жылышына «Айтыш» коомдук фондунун салымы зор. Биз киного келгенде киночулар жаман залда DVD менен кино көрчүбүз. Кыргыз киносу өссүн деп ураан чакырдык. Бир даары «бул каяктан келген неме» дешти. «Манас» кинотеатрын тургузуп, кыргыз киносунун борборуна айлантып, алдыга колдон келишинче сүрөй баштадык. «Курманжан Даткага» келгенде да «Күрөшкө чыккан Жолойбу, Жолойго адам жолойбу» дегендей атактуу режиссерлорубуз кинону тарткандан баш тартышты. Анда да «Айтыш Фильмдин» командасына ишенип, чыгынып жумуш баштадык. Эл аралык «Кыргызстан кыска метраждуу кинолордун өлкөсү» деген кинофестивалды бутуна тургуздук. Акыры киночулар да мага ишене баштады десем болот. Ал эми акындар жөнүндө кино тартуу ойдо бар…

ээ 61Толукбек МЕНДЕБАЙ. Маскөө шаарынан, Оруссия. Садык мырза, биринчиден сизге ыраазычылык билдирем, кыргыз исскуствосуна кошкон салымыңыз үчүн. Анткени, сиз гана улуттун калып бараткан айтыш өнөрүн колдоп жаңы деңгээлге чыгарганыңызды кантип унутабыз. Эми мына кыргыз киносун да жаңы тепкичке көтөрүүгө салымыңызды кошуп жатасыз. Бул багытта да сиздин жигердүүлүк менен кыйла өзгөрүүлөр болоруна шек жок деп ойлойм. Анткени «бардык исскустволордун ичинен эң маанилүүсү кино» деп белгилүү эле бирөө айтып кеткендей бу кино тармагы бир улуттун, мамлекеттин күзгүсү экендиги анык эмеспи. Аны жакшы билгендиктен кошуна калктар да негизги идеологиясын, улуттук баалуулуктарын кино аркылуу алып чыгууга аракет кылып жатышкандай туюлат. Бу багытта бизде да алгачкы жылыштар болуп, мамлекет жетекчилиги да көңүл бөлүп, «Курманжан Датка» жөнүндө тарыхый тасма тартып бүткөнүңүз мени кубандырат. Балким бул тасма өзүн актабай, чыгашалуу да болуп калышы мүмкүн эмеспи. Сиздин оюңузча кино исскуствосу үчүн биринчи орунда эмне туруш керек? Пайдабы же улуттук баалуулуктарбы?
2. Ат башынан алысты көралбаган, өздөрү кылалбаган, өзгөнү көралбаган бир саясатчы сымалдар сизге олуттуу күнөөлөрдү таңуулап жатышат. Аларга жообуңуз кандай болмокчу?
3. Акыркы мезгилде кээ бири акча дегенде антаңдашып башкалардын заказы менен улутту басмырлаган тасмаларды жаратып жатышкандай сезилет. Балким мен жаңылышат чыгармын. Сиздин оюңузча акыркы жылдарда жаратылган кино тасмалардын ичинен бир жакшы деген колго илинерлик тасмалар барбы?
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Ырахмат айткандарыңа. Кино жана чыгаша жөнүндө көп сөз болуп кетти окшойт. Пайданы ойлосок Айтыш фондун биринчи эле күнү жабыш керек болчу. Ушу күнгө чейин баары кошулуп жүз миллион сом жумшалды. Өзүн актаган жок деп кейишке батышым керекпи, кандай дейсиз? Бул кинону али сиздин укум тукумуңуз көрөт тарых үчүн, анан кантип актабайт? Кино болгону экиге бөлүнөт жаман жана жакшы деп, болгону ошол.
2. Ал чала саясатчылардын оюна койсо Кыргызстанды да өзүн актабай карыз болуп жатат деп, сатып жиберип, тарыхын жериген, улуттук намысын ойлонбогон Манкуртистан деген өлкө түзүп алып, өзүн Башкы Манкурт шайлап алышат.
3. Сиз бир аз жаңылышып жатасыз, сыймык менен караңыз, жакшы жагын таба билиңиз, ошондо баары ордуна келет.

АйкөкүлАйкөкүл СҮЙҮНОВА, Кызыл Кыйа шаарынан, КР. Саламатсызбы Садык агай. Оболу уюткулуу кыргыз элинин көөнөргүс өнөрлөрүнүн бири болгон айтыштын жанданып, кийинки урпактарга өткөрүп берүүгө кошкон салымыңыз үчүн ыраазычылык билдирип кетемин. Мындан сыркары кыргыз маданиятынын өркүндөөсү үчүн жасап жаткан иштериңизге чекебиз жылып, кубанып жүрөбүз. Менин сизге берейин деген суроолорум мындай болмокчу.
1. 18 жаштагы солкулдаган жаш Садык Шер-ниязовдун ойлогон ой-максаттары кандай эле? Алар азыр ишке аштыбы?
2. Кесип тандооңузга ким же эмне түрткү болгон? Балким башка кесипти тандаганымда мындан да чоң иштерди жасамак белем деген ой болду беле?
3. Кандай багыттагы адабияттарды көп окуйсуз? Акыркы жолу сизди таасирленткен кайсы чыгарманы окудуңуз?
4. Кыргыз элинин материалдык жана рухий маданиятынын сакталышы, урпактарга өткөрүлүп берилиши боюнча башка өлкөлөргө салыштырмалуу Кыргызстандагы жасалып жаткан иштер сизди канааттандырабы?
5. «Айтыш» коомдук фондун түзүү идеясы кайдан келип чыккан?
6. Кыргыз искуствосунун кечээкисин, бүгүнкү күнүн жана эртеңин бир тизимге тизсек, кайсы доор эң жемиштүү доор болот деп ойлойсуз (20 жылдан соң сиздин элестеги кыргыз искуствосу)
7. Азыркы кино актерлордун дареметине реалдуу көз караш менен караганда кандай баа бересиз?
8. Балдарыңыздын ичинен өнөрлүүлөрү барбы? Ар убак мекенчилдик сезимиңиз жанып-күйүп турушуна тилектешмин.
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Саламатсыңбы Айкөкүл!
1. Ойлорубузду ашырып келе жатабыз, эң жаманы дагы эле ойлор пайда боло берет экен.
2. Кесипти өзүм тандайм, бирок башкасына көчүп кетмей жайым бар.
3. Негизги китептерди бала кезде окудум, кыргыз адабиятын дээрлик бардыгын, чет элдик адабиятты дагы, азыр кез кезде Жапан адабиятына көз салып коем.
4. Кыргыз маданиятын сактап калуу али жолго салына элек, буга биринчи өзүбүз күнөөлүүбүз деген жеке оюм бар.
5. Айтышты түзүү идеясына акын Абдылда Нуралиев күнөөлүү.
6. Эртеңки күн бүгүнкүдөн жакшы болот деген ишеним менен жашап келем.
7. Азыркы киноактерлордун деңгээли эч кимден кем эмес, дүйнөлүк масштабдагы актер, актрисалар деген оюм бар, болгону коом ошолорду баамдай албай жатабыз.
8. Балдарымдын өнөрлөрүн азырынча баамдай элекмин..

БахтиярБахтияр БАЛТАБАЕВ, Кыргызстан, Бишкек шаарынан. Ассалоом алейкум Садык агай. Менин сизге берчү суроолорум төмөндөгүчө:
1. «Тарыхты тапанча менен атсаң, келечек сени замбирек менен атат» деген макалды чечмелеп бериңизчи.
2. Ар бир мамлекеттин, улуттун (айрыкча биздин өлкөнүн)идеологиясы эмнелерге негизделип түзүлүшү керек. Себеби бир мезгилдерде Манас атабыздын жети осуяты сыяктуу иш чаралар жемишин бере албай калгандай.
3. Маданият ишмерлери, сиздер биргеликте өткөргөн «Маданиятты жоктоп өкмөткө өкүрүү» акциясынан кийин жогору жактан кандайдыр бир көңүл буруу же иш жүргүзүү темпи өзгөргөнүн байкай алдыңызбы? Жоопторуңузга алдын ала рахмат.
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Алейкум салам Бахтияр.
1. «Эмнени эксең ошону жыйнайсың» деген эле сөз.
2. Эң биринчи салтыбызга. Мисалы эки кыргыз үйгө киргенде биринчи улуусуна жол берет да туурабы? Бирок бул нерсе эч бир Конституцияда жазылбаса да кыйшайуусуз аткарылып келет. Ал эми Конституцияны жети жолу кайта жазган менен аткарылбай жатпайбы. Мына кеп ушунда. Албетте жаман салттарыбыз да жок эмес, бирок ал жаман салттардан эл өзү арылып алат. Сыймык деген түшүнүктү бекем орнотуу керек. Сыймык деген эптеп бийликке жетүү эмес, эл үчүн эмгек кылуу экенин ар бир жараныбыз түшүнүш керек.
3. Сиздин байкаганыздын өзү чоң жемиш, акырындап оңолобуз бирок күрөш токтоп калбаш керек.

ээ 63Ызаат ТУРГУНБАЕВА, Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы Садык мырза!
1. Бүгүнкүнүн Дооронбеги же Төлөмүшү деп кайсы эки кинорежиссерду салыштырып айта аласыз?
2. Сиздин ойуңузча бизге бирдиктүү мамлекеттик идеология керекпи, эгер керек болсо коомго тез алынгыдай кандай өңүттө болгону дурус деп ойлойсуз?
3. Коомдун руху өсмөйүн экономиканын өсүшү тууралуу кеп кылып болбойт эмеспи.. Биздин «зордукталган маданиятыбызга» тез арада улуттук реформа жүргүзсөк болобу жана ошол жаатта эң негизгиси деп кандай программалар менен башташыбыз керек деп ойлойсуз?
4. Көөдөн бар бирок жүрөк жок, деми бар бирок деңгээл жок саясатчы аталгандарга коомдук ишмер, журт кадырлаган инсан катары Сиздин кеңешиниз?
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Саламатсыңарбы, Ызаат.
1. Бүгүңкү күндүн өзүнүн Актан Арымы, Марат Саруулусу, Эрнести, Темири бар деп эсептейм. Эртеңки күндүн өзүнчө баатырлары болот.
2. Бул суроого жооп бердим, жоопторду караңыз
3. «Ишеним» программасы, ушул программа бардык тармактарга керек болуп турат. Программанын урааны: «Өткөнгө таазим, бүгүнкүгө сыймык, келечекке ишеним».
4. Кой аксагы менен миң, алар дагы бар болсун.

ээ 63Айнагүл РАИМКУЛОВА, Волгаград шаарынан, Оруссия. Саламатсызбы Садык Шер-Нияз мырза! Биз сизди юрист, политик , продюсер, сценарист, режиссер, коомдук ишмер, коомдук фонддордун, фестивалдардын уюштуруучусу катары жакшы билебиз. Менин сизге суроом мындай: Үй-бүлөңүз жөнүндө айтып берсеңиз? Сиз өзүңүзгө ата катары кандай баа берет элеңиз? Жумуштан кийин балдарыңызга кандай, канча убакыт бөлө аласыз? Үй-бүлөңүздө кандай, канча балаңыз бар жана өзгөчө традицияңыздар барбы?
Шадык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Саламатсыңарбы Айнагүл!
Ачыгын айтсам кээде ойлоном. Уул кыздарым бир кезде, «ата сиз бизге жакшы ата боло албадыңыз» деп айтса эмне деп жооп бере алат болду экем. Үй-бүлөгө убакыт таба албай жүргөнүмө 22 жыл болуптур.

Мындан туптуура он жыл илгери (2004-жыл)тартылган сүрөт сүртүмдөн бир элес. Кыргыздын жалындаган жаш жана тың чыкма, дүбүртү катуу, келечеги кең маданият ишмерлеринин чакан чайлашуусу. Сүрөттө солдон оңго: Таланттуу акын Кыялбек Урмамбетов, ак таңдай төкмө акын Элмирбек Иманалиев жана биздин бүгүнкү каарманыбыз, Кыргыз Кинематографистер Сойузунун төрагасы Садык Шер-Нияз. Сүрөттүн автору Асыран Айдаралиев.

Мындан туптуура он жыл илгери (2004-жыл) тартылган сүрөт сүртүмдөн бир элес. Кыргыздын жалындаган жаш жана тың чыкма, дүбүртү катуу, келечеги кең маданият ишмерлеринин чакан чайлашуусу. Сүрөттө солдон оңго: Таланттуу акын Кыялбек Урмамбетов, ак таңдай төкмө акын Элмирбек Иманалиев жана биздин бүгүнкү каарманыбыз, Кыргыз Кинематографистер Сойузунун төрагасы Садык Шер-Нияз. Сүрөттүн автору Асыран Айдаралиев.

АкылбАкылбек МАМАДАЛИЕВ, Маскөө шаарынан, Оруссия. Арыбаңыз Садык агай, мындан он жылдай илгери Акыйкатчы Институнда сиз орунбасар Акыйкатчы, мен пресс катчы катары бирге иштешип калдык эле. Ошондо Сизди жакындан билген жайым бар. Ушу тапта да тынбай эл жүгүн аркалап жүрөсүз. Буга караламан калк күбө. Ушундан улам сизге мындай суроо бергим келет. Сиз энергияны кайдан аласыз, сизде чарчап чалыгуу деген болобу? Көпчүлүк адамдар жеке керт башына тиешелүү маселелерди чече албай тукулжурап турган маалда, Сиздей инсандын ар кайсыл тармактарда жан үрөп, талыкпай жигердүү эмгектенип жаткандыгы биресе таңгалаарлыктай туйумду туудураары талашсыз маселе эмеспи?.
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Акылбек саламатсыңбы. Мен дагы ошол кезди эстейм. Бир команда болуп КГБнын подвалынан бери текшерчи элек. Азыр Акыйкатчы институту андай эмес.. Чынында жалкоомун. Кээде төшөктөн турбай жатып алам 2-3 күнгө чейин.

ээ 62Гүлжакан МАВЛАНОВА. Кыргызстан. Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы, мен сизди улут үчүн күйүп-бышкан аң-сезими өтө жогору инсан катары сыйлайм жана чыгармачыл ишиңизге ийгиликтерди каалайм.
1. Сизди мээримине бөлөп багып өстүргөн, элин-жерин сүйгөн адам катары тарбиялап,б.а, «Шер» кылып чоңойткон энеңиз жөнүндө, жалпы эле энелерге арналган тасма тартсаңыз болобу?

2. Көптөн бери мектептерде «Адеп» сабагы, «Ыйман» сабагы деген талаш-тартыш түшүнүктөр бар.., негизинен экөө бир эле маанини билдирет, б.а. ыйманы бар адам адептүү боло алат го, буга кандай карайсыз?
3. Азыркы учурда кыргыз тилин, өз эне тилибизди өнүктүрүүдө зор салымын кошкон белгилүү инсандарды атай кетсеңиз.
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Саламатсыңбы Гүлжакан. Айтканыңызга ырахмат.
1. «Биринчи кадр» деген фильмимди апама арнап тарткам. «Курманжан Датканы» баардык энелерге арнап тартып жатам.
2. Адеп, ыйман мен үчүн бир эле түшүнүк. Куран ыйык китебинде мүмкүн так жазылгандыр. Ыйманды жеке ичиңизде кармасак, аны жарнама кылбай эле оокат кыла берсек болот. Болгону кээде бизде кээ бир «чала молдолор» бизге исламды натуура түшүндүрүп жатат деп ойлойм.
3. Аксакалдаран баштасак, адегенде Бексултан Жакиевди айтмакмын, аттарын улай берсек барак жетпей калат го?..

Асыран 1Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Келсинки шаарынан, Финляндия. Садык мырза, сиз маданият тармагын дагы башкарып калдыңыз. Ушундан улам бир акылмандын «Маданият – адептүүлүккө караганда адепсиздикти көбүрөөк далдалап тосуп турган фанера» деп чукугандай айтып салган сөзү эске түшөт. Биздин коомго азыр дал ушул сөз шайкеш келип турган жокпу, же ушуну сиз кандай чечмелей аласыз?
Экинчиси, маданият тармагынын ит ыйлаарлык абалга кептелип турганы жашыруун деле болбой калды. Канткенде улуттук маданиятыбызды көтөрмөлөп, ырааттуу жолго салса болот? Дегеле ким жоопкерчилик алышы керек, Президентпи, өкмөтпү, маданият министириби же жалпы коомчулукпу?
Үчүнчү суроом: «Курманжан Датканы» тартуу менен кино жаатында чоң сыноодон өтүп, жетишээрлик тажрыйба топтой алдыңыз деп ачык жана ишенимдүү айталам. Андыктан кыйалыңызда «Манасты» тартуу маселеси жаралган жокпу?
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Асыран, маданият бул жалпы маселе эмеспи. Биз кээде маданиятты кино же театр деп эле кабыл алып калып жатпайбызбы. Маданиятты колдогондо гана мамлекетте өнүгүү болуп жогорулайт. Анткени маданияттуу мамлекетте жол тосуулар болбойт же учуп бараткан самолетту 300 адамы менен кошо атып салбайт, ушуну жеткизалбай алпурушуп келем..
2. Акыйкат башкара алган киши керек ал тармакка. Чыныгы маданиятты жактырган адам болуш керек го? Болбосо ушул «маданиятка деле министирди шайлап коелучу» деп отурсак жакында оңбой калабыз.
3. Манасты тартыш кыйын го, анан калса азыртадан эле чуу салып жатышат, 70 миллион сомго. Манаска андан бир топ эле көп каражат кетет эмеспи.

ээ 35Гулжан КОЙЧУМАНОВА. Ош шаарынан, Кыргызстан. Урматтуу Садык мырза! Сизди өтө сыйлайм. Кыргыз маданиятына кошкон салымыңызды жогору баалайм. Мындан ары да бул багытта чоң-чоң ийгиликтерди жарата беришиңизге ишенем. Төмөндөгү суроолорума жооп берип коюуңузду саранам.
1. Кыргыз маданиятын кризистен чыгаруу үчүн кандай иш чараларды аткаруу керек деп ойлойсуз?
2. Маданият системасынын казынасын толтуруу жолдорун белгилеп бере аласызбы?
3.  Сиздин атуулдук милдетиңиз катары аткара турган негизги иштериңиз кайсылар?
4. Жалпы кыргыз элинин алдында бере турган убадаларыңыз барбы?
5. Руханий байлыктарыңыз менен жеке инсандык парзыңыздын дал келүүдөбү, өзгөчөлүктөр болсо белгилеп бере аласызбы?
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Гүлжан саламатсыңарбы. Айткандарыңызга ырахмат.
1. Маданиятты кризистен чыгаруу оңой эле. Команданы иштетиш керек. Команда иштеш үчүн аларга программа түзүш керек. Ал программа ошол иштей турган команда менен биргеликте түзүлгөндө кана команда иштейт. Биринчи ийгиликтер пайда болот. Эл ишене баштайт. Эл ишенгенден кийин ийгиликтерди эч ким токтото албай калат. Кызык үчүн бир мисал айтайын: Кыргыздар жылуу туалетке олтура баштаса, улуттун орто жашы 10 жылга көтөрүлөт эле. Чын эле айтып жатам. Мамлекет элди оңдойм деп канча акчаны чачып бул жетишкендикке жетишээр. Бирок түшүндүрүү жолу менен эле УЛУТТУН ЖАШЫН нн жылга узартып койсо болот.
Ушундай программалар иштеш керек, ага каражаттын деле кереги жок.
2. Чыныгы каражат азыр элде бар. Эл кыйналып кетти дегенге кошула албайм. Кыйналган элдин көчөлөрүндө машинадан тыгын болбойт, ресторандарында биринчи күндөн баштап үйлөнүү тойу өтпөйт. Болгону бизде коом менен мамлекеттин кантип иштеши керек. Мыйзам деле чыгарышты. Бирок чиновниктер тоскоол болууда.
3. Чыңыз агабыз айткандай: Күндө адам болгонго аракет кылыш керек.
4. Өзгөчөлүктөр деле жок, жөн эле иштеген адаммын. Жумуштун эң кыйын жерин издеш керек.

ээ 63Альфиза ТАБЫЛДИЕВНА. Нарын обулусунан, Жумгал району, КР. Саламатсызбы Агай!
Улуттун көөнөрбөс казнасын улап, көрөнгөсүн көбөйтүп келе жатканыңызды эч ким таналбас.
Сизге ийгилик каалоо менен сизге суроом:
1. Сизге берилген наамдар менен бөлүшө кетсеңиз?
2. Ыңгайсыз абалда калып эстен кеткис күнүңүз?
3. Эне, Мекен, Ынтымак, ушул үч сүйлөмдү кошуп төрт сап ыр курап бересизби?
Алдын ала рахмат сизге!
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Альфиза саламатсыңарбы.
1. КР маданиятына эмгек сиңирген ишмер.
2. Ыңгайсыз абалда калган күндөрүм өтө эле көп, көбүнчө бирөөгө чындыкты айтам деп жатып оройураак тийип алмай жайым бар…
3. Ойгон, Кыргыз! Жаттың жерде миң жылдай,
Жамбаштаган тарыхыңан бир жылбай…
Жаныңды үрөп жасабасаң атыңды,
Жараткан да жардам бербейт бир кылдай!
Садык ШЕР-НИЯЗ. Кечирип койгула, түшүнбөй калыптырмын..
Эне, Мекен, Ынтымак деп сүйлөйбүз,
Эне кандай улуу, бийик билбейбиз.
Мекени жок жашайт тура кээ бирөө,
Энеси жок бул жашоого “кирбейбиз”..

Аида ААида Ахмад ЖАМЛ. Абу-Даби шаарынан, БАЭ. Саламатсызбы?. Кыргыз кинолору эмнеге Эл Аралык деңгээлдеги (Оскар, Каннский, Берлинской сыяктуу ж.б.) кинофестивалдарда өзүлөрүн көрсөтө алышпайт? Маселе көйгөй финансыдабы же сапаттуу, тажрыйбалуу кино адистер жана аларды даярдай турган сапаттуу жогорку окуу жайлардын жоктугундабы? Негизи эле биздин өлкөдө жакшы бир киноакадемия болушу керек, (бирин-бири кайталаган ЖОЖдордон көп неме жок) ушул сунушка кандай жооп берет элеңиз?.
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Аида саламатынарбы.
1. Кыргыз кинолору дайыма ошол сиз айткан фестивалдарга барып жатат. Курманжан Датка фильми бара жаткан Монреаль фестивалы да сиз айткан фестивалдардын катарына кирет. Маалымат алып турсаңыз болот. Кинофестивалдар кандай болору интернетте көп жазылган
2. Бул суроого көп эле жооп бердим.

ээ 14Рахат ТАШТЕМИРОВА, Белоярский шаарынан, Ханта-Манси аймагы. Саламатсызбы Садык агай? Менин бере турган суроолорум төмөндөгүчө. Жообуңуз үчүн алдын ала рахмат айтам.
1. Маданият министри болуп турганда өзүңүздү Кыргыз маданиятын кандайдыр деңгээлде көтөрдүм деп ойлойсузбу? Өзүңүзгө кандай баа берер элеңиз?
2. Сиз аркалаган кесиптердин ичинен кайсынысында өзүңүдү чыныгы чебер деп эсептейсиз? Ал эми кайсынысынан кадимкидей чындап ырахат аласыз?
3. «Курманжан Датка» киносу, сиздин оюңузча баары талапка жооп берээрлик болдубу, же бул жерин минтсек, ал жерин антсек болмок экен деген ойлор чыгып жатабы?
4. Кыска метраждуу кинолорго басым жасайсыз, дүйнөдө мындай кинолор менен ийгиликке жеткен мамлекеттер барбы? Бул кинолорду тартуу менен кайсы идеяны айтууга тырышасыз?
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Саламатсыңбы Рахат.
1. Министрликке мен «кан күйүп» Ош шаары өрттөнүп жаткан учурда келдим. Биринчи кезекте мамлекетти сактап калыш керек эле. 4,5 ай иштедим. Төрт жыл оңдолбой турган Кыргыз драма театрына 10 млн. сомдой бөлдүрүп, ишке киргиздик. Консерваторияга 25 млн. сомго ремонт жасаттык. Улуттук китепканага 11 млн. сомдой бөлдүрдүк. Күйүп кеткен өзбек театрын эң биринчилерден оңдоттук. Ош шаарынын Семетей кинотеатрын дагы 24 млн. сомго оңдотуп алдык. Бул акчанын баарын кошумча кылып бөлдүрдүк, анткени ремонт бюджетте каралган эмес болчу. Маданият министрлигинин бюджети 430 млн. сом болчу, «миллиард кыласыңар» деп кыйкырып жатып 730 млн. сомго көбөйттүк. Роза Исаковнага ырахмат, «Садык миллиардды кое тур, акча Ошко кетип жатат, эмки жылы кылалы» деп мени алдап соолап жатып араң көндүрдү. Маданияттын кызматкерлеринин эмгек маянасын 2 эсеге көбөйтүп алдык. Ошондон бери ремонтко бир тыйын бөлүнө элек болуш керек.
2. Мен негизи үй кургандан ырахат алам, бир аз чала курулушчумун.
3. Киного баардык аракетти жумшадык, кандай болгонун эл айтсын.
4. Кыска метраждуу кинолор чынында аябай чоң исскуство. Кейиштүүсү буга көңүл бурбай келебиз. Кыска метраждуу кино менен да Оскар алса болот. Анимация жагы да бизде көңүл бурулбай келет

ээ 63Мадина САТАРОВА. Маскөө шаарынан, Оруссия. Саламатсызбы Садык Шер Нияз мырза, «Курманжан Датка» тасмасындай тарыхий тасмаларды көбүрөк тартсаңыздар, тарыхыбызда кандай мыкты адамдар өткөн, бул келечек муунга жаштарга абдан керек эмеспи, бул менин сунушум, ал эми суроолорум төмөндөгүчө:
Учурда Москва шаарында камера көтөргөн, тасма, режиссура, артистизм ж.б. тасмага тиешелүү билимге ээ болбой туруп кино тартып жүргөндөр бар. Албетте биздин мекендештерибиздин арасында. Бирок, чала сабаттуулук кээ бир учурда көңүл калууга алып келатат, анткени чыныгы адис тарткан, чыныгы актер, артисттер аткарган кинолорду ырахат алып көрүүгө болот. Сиздер тартылган кинолордү көзөмөлдөн өткөрөсүздөрбү? Азыркы тартылып жаткан кинолордун көпчүлүгү мааниси да жоктой сезилет. Учурда жаштар кинотеатрларга көп эле каттап калышкан, идеологиялык маани бергиле деген талап коюуга болобу? Же ар ким билген намазын окуй береби? Анан дагы бир суроом: Чет жата жүргөн мекендештер тууралуу ар ким мигранттар деп кино тартышууда, бирок деңгээли өтө эле төмөн болуп жатат. Алардын маселелери менен кошо учурдун жашоосун так чагылдырган ошону менен бирге эле тарбиялык маанидеги тасманы чагылдырууга болобу, шартыңыздар туура келеби? Каржылоо маселеси кандай чечилет?
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Рахат, сиз билесизби, көп атактуу режиссерлор карьерасынын башында ар нерсени тарта беришчү. Окшошсо дагы окшошпосо дагы.. Ошентип барып оңолот. Оңолбогону өзү эле түшүнөт. Ал эми мигрант жашоосун тарткандарды колдогула. 10-20 жылдан кийин тарых үчүн алар «алтын кадр» болуп калышат. Негизи чыгармачыл адамдарды көп урушпаңыз. Биздин бир аз ошондой «крышабыз кыйшыгыраак» болот. Болбосо бизнесмен болуп кетпейт белек. Бизге окшогон адамдар да керек.

ээ 63Канатбек СМАИЛОВ, Екатеринбург шаарынан, Оруссия.  Садык байке ассалоому алейкум. Сизге биринчи суроом: Төкмө акындардын кыргыз-казак айтышында мага эки акын айтышпай эки эл айтышып жаткандай боло берет. Менимче бул биздин элди сындаганын казак акындары баштагандай. Ал эми жоопту Аалы Туткучевдей ак-таңдай акындарыбыз катырып берип жүрөт. Бирок бул айтышты көргөн калың журт, кыргыз-казак элинин ойлору бузулат. Бул жөнөкөй гана айтыш экени, өнөр экенин айрым ашыкча партиоттор түшүнбөй жатат. Кыргыздар казактарды,казактар кыргыздарды жаман көргөндөй болуп. Суроо. Айтышта саясатты, элдин кыжырын келтирүүчү нерселерди, бирин-бири басынтуучу жана элдин көйгөйлүү маселелерин козгобой айтышкыла деп алдын-ала акындарга айтып, эскертип койсо болобу? Ансыз деле эки элдин мамилеси анча деле жакшы эмес болуп тургансыйт.
Экинчи суроом: Тарыхий тасма тартып (Курманжан Датка) тажрыйба алып калгандан кийин кытайга качкан кыргыздар жөнундө, тагыраагы Үркүн жөнундө кино тасма тартса болобу дегеним?
Мисалы: «Мисмилдирик» (Беделдеги каргыш) деген китеп бар, менимче ошол китепте жазылган окуялар дапдайар сценарий болуп берет эле. Бул да болсо биздин тарыхыбыз эмеспи. Албетте, мыкты тарыхый кинолор тартылып кийинки муундарга калыш керек. Орус падышасынын кыргыз элине болгон каары, канчалаган элибиз кытайга качып баратып ачкадан кырылгандыгын эч качан унутпаш үчүн.. Рахмат!
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Алейки салам, Канатбек.
1. Акындарга дайыма эле айтып жүрөбүз. Айтышканда эле кызып кетип жатпайбы. Азыр эми тынчышып калышты. Катуу кетпесин деп Кыргызда айтышканда кош байге сайып коебуз. Кыргызга дагы баш байге, Казакка дагы баш байге. Көбүнчө казак туугандарга барып айтышканда чыр чыгып кетип жатат. Бирок азыр бу көрүнүш токтоп келе жатат. Кудай буйруса 31 августка карата чоң айтыш өткөзгөнү турабыз. Дагы айтабыз ынтымак жөнүндө.
2. 1916-жыл чоң трагедия. Албетте кино кылып тартыш керек. Албетте чоң акча кетет. Албетте дагы кыйкырып чыгышат. Актан Арымдан уктум эле сценарийим бар деп. Чынын айтсам менде да сценарийдин идеясы бар. Каражатты мамлекет бере алабы же орустардан жалтактап, бир шылтоону айтышабы, ким билет. Бирок бул улуу трагедия кино болуп тартылыш керек деген ойдомун мен дагы.

РасулРасул САЛАЙДИНОВ, Кочкор районунан, КР. Фабула гезитиндеги (11.07.14) Болот Шер мыйзамсыз менчиктештирип алган Совет-Бөкөнбаев көчөлөрүнүн кесилишиндеги милициялардын жатаканасынын ордуна Садык Шер «Жетиген» деген аталыштагы акча алмаштыруу жайын ачып алган деп жүрөт. Ушулар жана аз мурун Адил Турдукуловдун сиздин дарегиңизге карата жазгандары сизге каршы маалыматтык чабуулбу?
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Расул саламатсыңбы.
Газета туура жазган. Болгону Болот Шер ар бир милиционерге 3-4 комнаталуу квартира сатып бергенин кошо жазып койгонду “унутуп” калышыптыр. Баары болуп 9 квартира сатылып берилген. Ал квартираларды кайта алмаштырабыз деп келишсе алмаштырып бергенге деле даярмын. Чынында эле жарымына мен кожоюнмун. Жарымысына башка бирөөлөр кожоюндук кылат.
Турдукулов боюнча, ал өзү эмне жазганын деле түшүнбөй калды болуш керек.

ээ 63Арыбаңыз агай. Дагы бир жолу жакшы маанай каалоо менен эки ооз суроо салып Бишкектен иниңиз Чолпонбек Жетиген.
1. «Манас» үчилтиги «ЮНЕСКОНУН» Дүйнөлүк көөнөрбөс маданий мурастарынын тизмесине алынды, кыргыз маданияты деп умтулуп келаткан адам катары сиз дагы биздин кандай маданий мурастарыбызды сунуш кылаар элеңиз ЮНЕСКОНУН тийиштүү тизмесине киргизүүгө? Деги эле биздин улутук маданий жана башка элдик мурастарыбыздын бул уюмдун тийиштүү тизмесине катталусунунун жакшы-жаманын, маани-маңызын чечмелеп айтып бериңизчи?
2. Юрист деген дагы бир кесибиңиз бар учурдагы Республиканын конституциясына алымча кошумча ойлорду айтып бере аласызбы? Тагыраак айтканда ушул азыркы учурдагы конституция жүрөгүңүзгө туура келеби? Келбесе өзгөчө баса белгилеп кайсы беренелерди айтаар элеңиз? Сиздин көңүлүңүзгө толгондорун дагы.
Садык ШЕР-НИЯЗ. Жооп: Бар бол, Чолпонбек.
1. Манас кытайга кеткенде ырас баарыбыз кыйкырып чыктык. Чогуу кылган эмгектин аркасында ЮНЕСКОнун тизмесине илинди. Самаков берилип иштеди, аягына чыгарды. Ошол эле учурда башка кишилердин эмгектери айтылбай келет. Учурда бул кыйын деле маселе эмес, тизмеге киргизүү боюнча коммисия ишин кыла берсе болот.
2. Азыркы шайлоо системасы оңолгону жатат, бул боюнча кезегинде Конституциялык кеңешмеде Текебаевге айткан болчумун, уккан эмес, акыры кайта ошол сөзгө жакыныраак болуптур. Эми кызыгы, кантип система кылышат, кызыгып олтуруп шайлоо системасын кыргын кылып алышабы же акыл өлчөп системасын оңдошобу? Ал боюнча да бир жолугушууда Болот Шер агама айттым, ким билет? Бул мыйзамдын да чийки жерлери бар, мисалы Шайлоодо бир партия канча көп добуш алса да 65 депутаттан ашык мандат ала албайт деп жазылыптыр. А эгерде бир эле партия 7 пайыздан ашык добуш менен келсечи? Калган 55 орунга кайсыл жактан депутаттарды чогултабыз?
Аксакалдардын орду көрсөтүлбөй калган бул Конституцияда, салтыбыз көрсөтүлбөй калган. Демократиялык принциптери орундуу жазылган.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Урматтуу Садык мырза, Достор! Ушуну менен эки күндүк алты саатка созулган «Көч байланышыбызды» жыйынтыктайбыз, убактыбыз дагы соңуна чыкты. Суроолор өтө эле көп болду, бирок аздап бири-бирин кайталаган суроолор дагы аралашып кетти. Андай суроолордон дагы беш-алтоо түшүп, аларды бербей эле койууну туура деп таптык..
Жалпысынан суроо-жооптор жакшы болду деп айтсак болот, маданият, кино тармагынан аз болсо дагы олуттуу маалыматтарды алдык. Андыктан убактысынын өтө тардыгына, ишинин көптүгүнө карабай атайын дүйнөнүн чар тарабында жашаган боордошторунун өтүнүчүн туура кабыл алып, көйгөйлүү суроолорго эрикпей жооп жазып отуруп бергени үчүн жалпы Көчмөндөрдүн атынан жана өзүмдүн атымдан терең ыраазычылык билдирем!
Арыба Садык мырза! Түйшүгү түмөн чыгармачылык иштериңизде ар дайым ийгиликтер болуп, элиңизге, өлкөбүздүн гүлдөп өсүшүнө мындан да бийик, салмагы тоодой салым кошо бериңиз демекчибиз!.

«Көч Байланышты» уйуштурган жана алып барган Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Эркин журналист, публицист. Финляндия, Келсинки шаары. 19-20-июль, 2014- жыл.

 

Jun 29

Көч Байланыш..

КӨҢҮЛ БУРГУЛА!
ААЛАМТОР ЖАНА «КӨЧ БАЙЛАНЫШ»

Урматтуу Мекендештер!
«Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобу туптуура бир жылдан бери Ааламтор алкагында дээрлик салтка айланып калган «Көч Байланышын» тынымсыз улантып келет.
Билинбеген менен бир жыл ичинде кыргызга аттын кашкасындай таанымал сайасатчылары менен адабий, маданий,акын жана адабий ишмерлери, белгилүү ишкерлери менен байланыш түзүп, маани-маңыздуу маек курганга жетишиптирбиз. Эң башкысы мындай маанилү маек байланышыбызга эл журттан алыс, төгөрөктүн төрт бурчунда жашап, иштеп, окуп жүрүшкөн кыргыз боордошторубуз байма-бай катышып, көпчүлүктүн көкүрөгүн өйүгөн көйгөйлүү маселелерден кеп козгоп, түрдүү суроолорун берип, жооп алып келишүүдө. Байланыш уланууда.

ээ 53Алманбет АНАПИЯЕВ: «АДАМ ЖАШООСУ ӨМҮР АЯГЫНА ЧЕЙИН ӨЗҮН-ӨЗҮ ИЗДЕЙТ»

Бул жолку биздин суроолорубузга жооп бере турган каарманыбыз ары кызыктуу, ары табышмактуу, ары кыргыз коомчулугунда ар түрдүү айың кептер менен аралашып, дүрбөлөң түшүргөн чын-төгүнү белгисиз, көпчүлүктүн көңүл чордонунан орун алып, өйдө-төмөн сөздөрдүн өзөгүнө айланып жатса дагы акыркы мезгилдерде ар тараптуу кайрымдуулук иш чараларын (жетим балдар менен кары-картаң үйлөрүнө, мектептерге, жаш жеткинчектер үчүн жомок китептерди чыгаруу жагын каржылап) байма-бай өткөрүүдөн тажабаган, кайсы бир чет өлкөдө жашап жүргөн Эл аралык «Алыш» күрөш федерациясынын президенти Алманбет мырза АНАПИЯЕВ болмокчу. Анда эмесе Алмамбет мырза менен болгон Он-лайн маек сиздердин назарыңыздарда, урматтуу окурмандар!.

АйкөкүлАйкөкүл СҮЙҮНОВА, Кызыл-Кыйа шаарынан, КР.
Саламатсызбы, Алманбет мырза! Соопчулук иштериңизге ийгилик каалоо менен бирге, төмөндөгүдөй суроолорго сизден жооп алгым келди. Жаштардын коомдон өз ордун табуусу үчүн кандай жолдорду сунуш кылат элеңиз? Сиздин жетишкен ийгиликтериңиз тагдырдын белеги дейсизби же эмгегиңиздин натыйжасыбы? Жашоо мектеби сизге үйрөткөн эң үлгүлүү сабак кайсы болду? Мекенчилдикти ар бир кыргыздын жүрөгүнө сиңдириш үчүн эмнени сунуштайт элеңиз? Кыргызстандагы билим берүү системасына реформа жасоо башталса сиз эмнеден баштамаксыз? Чоң рахмат!
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп: 1. Дегеле адам жашоодо ѳз ордун табуу үчүн ага бир нече таасир берчү факторлор бар. Алгачкы таалим үй-бүлѳдѳн башталат, анан бала кездеги чѳйрѳсү, жоро-жолдоштору, билим башатындагы окутуучуларынын деңгээли коомдо ѳз ордун табууга негиз берет. Албетте, ушунун баарын туура сиңирип, туура багыт алган адамдын ѳзүнѳн да кѳп нерсе кѳз каранды. Аны элибизде “адамдын дээринен”,- деп коет эмеспи. Адам ѳз ордун табууда ѳзүнүн эмгеги, билими жана жѳндѳмү жардам берет. Ак эмгек, чынчылдык, аракетчилдик жана максат кое билүү адамды алдыга сүрѳйт.
Жооп: Албетте ийгилик ар кимге ар кандай жылмаят. Бирок, менин ийгиликтеримдин сыры койгон максатыма ѳжѳрлүк менен аракет таштап, баштаган ишиме олуттуу жана жоопкерчиликтүү мамиле кылгандыгымдын натыйжасы деп ойлойм. Апам кичине кезимден эле ѳжѳр, тайманбас экенимди кѳп айтат. Ушундай мүнѳзүм адам болуп калыптанышыма, кылган эмгегимдин натыйжасы, Жараткандын берген жардамы менен ийгиликтерге жете алдым.
Жооп: Адам баласына жашоодо ар кандай сыноолор келет. Айрым учурларда күтпѳгѳн жагдайлар болуп,таң калууларга, ѳкүнүүлѳргѳ кабыласың. Мисалы, башыңа оор кырдаал түшкѳндѳ ѳзүн жакын адам катары жаныңда алып жүрүп, кийин турмуш оор-кыйышында бирге болбой сатып кеткен адамдар, сени дос, жолдош тандоодо кыраакы кылып коет экен. А бул нерсе ак менен караны айырмалап алууга сабак болуп калат.
Жооп: Мекенчилдик сезимдин түпкүрүндѳ намысты ойготчу кырдаал болот. Баары эле эч кандай себепсиз намыстуу боло бербейт. Кыргыз эли кырдаалга жараша кылыч болуп чабылып, сырттан душман киргенде туу түбүнѳ биригип, мекенчилдик сезим менен каны жанын аябай күрѳшүп бизге мекенибиздин чып-чыргасын коротпой маңдай тери, каны-жаны менен ѳткѳрүп берди. Мекенди сүйүү үчүн биз бут басып турган ата журтубуз ата-бабабыздын каны, энелерибиздин кѳз жашы менен түзүлгѳнүн дайым эстешибиз керек. Ошондо мекен ыйык экенин дайым эстеп, мекенге кыянаттык кылбайбыз. А негизи мекенди сүйүү ар бир инсандын ыйык милдети. Адам баласы ата-эне менен бир тууганды тандай албагандай эле, мекенди дагы тандай албайт. Башка үйбүлѳнү “бул менин үй бүлѳм”,-деп айта албагандай эле, башка ѳлкѳнү менин мекеним деп айта албайсың да. Андыктан мекенди сүйүү адамдын ыйык милдети.
Жооп: Мен бул тармактын адиси эмесмин, бирок менин оюм боюнча ар бир иште мыкты адистер болгондо гана иш алга жүрѳт. Билим берүү тармагында да ѳз ишине берилген адистер басымдуу болсо реформа сѳзсүз жүрмѳк.

ээ 64Эрлан НУРМАМБЕТОВ. Бишкек шаарынан, КР.
Атсаломалейкум Алманбет байке!. Мен сизге бир сунуш, өтүнүч менен кайрылсамбы дедим эле. Сиз спортко болгон жардамыңызды айабай, тынымсыз колдоп келе жатканыңызды жакшы билебиз. Ал эми акыркы убакта Кыргызстанда «Стрит воркаут» спорту абдан өнүгүп калды. Бул спортто залга барбай эле ачык аба астында машыкса болот. Бирок азыркы учурда Бишкекте заманбап бир дагы турник аянтчасы жок. Ал жабдууларды Оруссиядан алып келсе болот экен. Кыргыз жаштарынын аталган заманбап спорттун түрүнөн артта калтырбай ушул маселени чечилишине, тактап айтканда турник аянтчасынын курулушуна жардамыңызды көрсөтө аласызбы? Ал эми биз каалаган турник аянтчасы мына ушундай болушу керек. Сүрөттөрүн кошо бердим. Сизди терең урматтап Эрлан!.
ээ 67ээ 65


 

 

 

 

Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп: Спорт тармагын ар дайым колдойм. Сиз менен жакын арада байланышалы.

АкылбАкылбек МАМАДАЛИЕВ, Маскөө шаарынан, Оруссия.
Арыбаңыз Алманбет агай! Сиздин атыңызга затыңыз жарашып, кыргыз үмүтүн актаган, мекен жүгүн аркалаган инсан катары жигердүү эмгектенип келе жатканыңыздан кабардарбыз. Бул ойго эл аралык «Алыш» күрөш федерациясын жетектегениңизден улам токтолдум. Кезегинде ыраматылык Баяман Эркинбаев «Алыш» федерациясын түптөдү эле. Даңазалуу балбаныбыздын ишин улантуу Сизге канчалык деңгээлде дем берет? Дегеле «Алыш» федерациясындагы ийгиликтер тууралуу кеп учугун уласаңыз. Балбандардын абалы кандай?
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп: Баяман Эркинбаев түптѳгѳн «Алыш» белбоо күрѳшү учурда эл аралык деңгээлге чыкты. Кыргыздын улуттук күрѳшүн дүйнѳ элине даңазалап, Тафиса, Спорт-Аккорд, Универсиада, Европа оюндарына киргизе алдык. Эл аралык спорт уюмуна биринчилерден (FILA) мүчѳ болуп кирдик. Спортчуларыбыз эл аралык мелдештерде алдыңкы орундарды багындырып, желегибизди желбиретип, намысты коргоп келет. Биз да спортчуларыбызга жана машыктыруучуларга кѳңүл буруп, толугу менен камсыздап келебиз. Жакынкы арада Азия олимпиадалык оюндарга киргизүү үчүн иш аракетиндебиз, буюрса ал да ишке ашат.

ээ 20Калмамат ТУРДУБАЕВ, Өзгөн району, Кара Шоро аймагынын Арагөл айылынан.
Ассалому алейкум Алманбет иним! «Баатырдын даңкын алыстан ук, жанына келсең бир киши» дегендей. Сени менен сүйлөшүп отурганыбызга миң каалла Аллага шүгүрлүк жана мактоолорду айтабыз! Рамазан айың куттуу болсун! Аллахым тилектериңди кабыл эткен болсун!
Эмесе суроолорумду берүүгө уруксат этсең…
Биринчи суроом: Кыргыз элим качан бактылуу боло алат, ал эми Мамлекетибиз качан кубаттуу өлкө боло алат?
Экинчи суроом: Алманбет иним, өзүңүн иштериң жана келечек пландарың кандай?
Үчүнчү суроом: Кыргыз Мамлекетибиздин баардык бийлик бутактарына жеке ой-пикириң кандай, ушул кыйын абалдан кантип чыгып кете алабыз?
Ырахмат, иним Алманбет!
Эми каалоом: Аллахым сага , элиң үчүн кылган сооп иштериңе ыраазы болсун!
Кыргыз Эли өзүң менен дайым сыймыктанабыз! Орозолоруң кабыл болсун! Аллахым үйүңү ислам нуру менен нурланткан болсун! Сага жана үй-бүлөөңө оомат тилеймин,- деп агаң Калмамат.
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп: 1. Аталарыбыз нарктуу, энелерибиз каадалуу, жигиттер намыстуу, кыздарыбыз абийирдүү болсо кыргыз эли бактылуу болот. Анан албетте биримдиктүү болсок.
2. Менин эле эмес, элим дегендердин келечек планы- мамлекеттин экономикасын, социалдык абалын кѳтѳрүү.
3. Чын-чынына келгенде азыр сынчылар кѳп. Ар бирибиз сын айтып отуруунун ордуна колдон келген жардамды берсек. Мен да кѳптүн бири катары сырттан сын айтып отурууну туура кѳргѳн жокмун. Кайсы бир деңгээлде социалдык жардамга муктаждарга жардам берип, спорт, маданият тармагына салым кошуп келем.

ээ 39Гүлчехра УУЧИЕВА, Маскөө шаарынан, Оруссия.
Саламатсызбы Алманбет мырза, сизди кирип келген ыйык орозо айы менен куттуктап суроолорумду узата кетсем. Спортко кызыгууңуз балалык кезден эле башталганбы? Орозо кармадыңызбы? Негизи эле орозо кармоо спортчуларга кандай таасирин тийгизет? Алдын ала рахмат.
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп:  Мен жаратылышы катаал, тоолуу айылда чоңойдум. Айылда спортко машыгууга шарт жок эле. Спорт менен шаарга студент болуп келгени баштагам. Мусулманга таандык парздарды аткарам, орозо кармайм. Орозо спортчуларга гана эмес, баардык адамдын организмине жакшы таасирин берет. Биринчиден, парзды аткарабыз, экинчиден, ден соолукка пайдалуу.

БахтиярБахтияр БАЛТАБАЕВ, Кыргызстан, Бишкек шаарынан.
Ассалоому алейкум Алманбет мырза. Менин сизге берчү суроолорум төмөндөгүчө:
1. «Баатырдын атын алыстан ук жанына келсең бир киши» дегендей азыр ушу тапта кыргыз коомчулугунда «Алманбет Анапияев деген ким?» деген ачык суроолор көпчүлүктүн бүйүрүн кызытып турган кези. Бир даары ал деген кыргызымдын патриот, мекенчил жигити, бийликтин куугунтугуна кабылып чет жерде жүрсө дагы эл менен бирге болуп канчалаган муктаж адамдарга жардам берип, кыргызымдын спортчуларына да колдоо көрсөтүп келген инсан катары сүрөттөшсө, бир даары ал деген ОПГнын башчысы, кылмышы бар болгону үчүн мекенден сыртта келе албай жүргөн кылмышкер катары сүрөттөшөт. Ушул арасат ойлорду ачыктоо максатында өзүңүзгө «мен киммин» деген суроонун алкагында мүнөздөмө бере кетпейсизби?
2. Кандай үй-бүлөдө чоңойдуңуз эле? Өзүңүздү атаңызга көбүрөөк окшоштурасызбы же апаңызгабы? Ааламга жол-айылдан башталат дейт, Айылыңыз жөнүндө айтып бериңизчи?
3. Сиздин оюуңузча өлкөбүз азыр өнүгүү жолунда кандай жолдо баратат? Кандай сунуштарыңыз бар?
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп:  Мени ОПГ деп айткан 2-3 эле кишинин кызыкчылыгы. Алар бүгүн кызматынан пайдаланып элге жаман кѳрсѳтүүгѳ аракет кылып атышат. ОПГ- деп соттун чечими чыкканга чейин эч кимдин айтканга акысы жок. Ал эми экинчи даары сүрѳттѳгѳндѳргѳ мен элге кылган кызматымды мактанып, эч кимге айтпайм. Кайрымдуулук иштерди Алла ыраазычылыгы үчүн жана Кыргызстандын жаранынын милдети катары жасап келем. Кайрымдуулук кылуу ар бир атуулдун парзы болушу керек, колдон келип турса…
Жооп:  Эл катары карапайым эле үй бүлѳѳдѳ чоңойдум, 8 бир туугандын жетинчисимин.
Жооп: Апам боорукер, жумшак, кишинин кѳңүлүн оорутпаган адам. Мен ѳзүмдү кѳбүрѳѳк атама окшоштурам. Атам, үй-бүлѳдѳ тартипти катуу кармаган, эркекке таандык баардык сапаттарга ээ инсан болчу.
Жооп:  Чоң Алай районунун Жекенди айылында туулуп чоңойгом. Биздин айыл Кыргызстандын эң алыскы, жаратылышы кооз, жери кенен, кыргыздын нукуралуулугун карманган, нарк-насилдүү, пейили таза, меймандос эл мекендеген жер.
Жооп: Ѳлкѳбүздү ѳнүктүрүүгѳ ѳтѳ кѳп мүмкүнчүлүктѳр бар. Башканы койуп кен-байлыктарыбызды эле мисалга алалычы. Туризм, айыл-чарба тармагын туура тартуу менен бутубузга турсак болот. Ошону туура пайдаланып мамлекеттин кызыкчылыгына багыттай турган программа иштебей атат.  А эң негизгиси уруу-урууга, кокту-колотко бѳлүнбѳй ынтымактуу болсок эле…

ээ 61Чолпонбек ЖЕТИГЕН, Бишкек шаарынан, КР.
Ассалоому алейкум Алманбет ага, рамазан айыңыз кут болсун. Менде болгону үч суроо бирок дайыма үчүнчү суроом жоопсуз калуучу эле, сизден өтүнүч баардык суроолорума кененирээктен кайрылып жооп кылсаңыз экен. Сизге болгон сый жана урматым менен Бишкектен иниңиз Чолпонбек.
1. Мени негизи эле кыргыз спортунун келечеги кызыктырат. Жеке эле күрөш эмес. Айтсаңыз кыргыз спортсмендерин дүйнөлүк белгилүү чоң оюндарында көрүү үчүн (Мисалы Сочидеги эле кышкы олимпиадада бир спортчу араң аралашты ушу сыяктуу ж. б.) спорттун баардык тармактарын кандай жолдор менен өнүктүрүү керек деп ойлойсуз?
2. Бирөөлөр айтат баатыр деп, бирөөлөр айтат каапыр деп. Дагы бирөөлөр жазышат, жардамын берип жатыр деп. Кандай ойлойсуз сизге карата коюлуп жүргөн күнөөлөрдөн арылып акталып келсеңиз кыргыз элине кандай кызмат кылып берээр элеңиз? Кылмышкер, жана башка баландай төлөндөй деген ушак-айыңдан, жаман аттан арылуунун кандай жолдорун көрө аласыз жана булардан такыр таптаза арылуу мүмкүнбү?
3. Мекениңизди аздектейсизби, жана сизге эмнеси менен ыйык Ата -Мекен?
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп:  Биринчиден каапыр болуп калуудан Кудай сактасын. Альхамдулиллах мусулманмын. Азыр кээ бир бийликте тургандар ѳздѳрүн билип, кааласа чыныгы кылмышкерлерди аппак кылып атышат, а алардын позициясын колдобогондорду кылмышкер кылып кѳрсѳтүп атышат. А чыныгы мамлекеттин казынасын уурдап, элдин энчисине кол салгандар эркиндикте ээн басып жүрүшѳт. Жашоо мыйзамы ушундай тура: эртең бул бийлик алмашса, таза эле адамдар баш кесер, ууру аталып калышы мүмкүн. Бул нерсе ар кимдин мүмкүнчүлүгүнѳ жараша ѳзгѳрѳ берет экен. Адам сенден жогору турса колдон ѳйдѳ тартышмак, тѳмѳн тургандар буттан ылдый тартышат экен…
Жооп: Спортту ѳнүктүрүп кетүүгѳ бизде кѳп мүмкүнчүлүктѳр бар. Ал үчүн болгону мамлекеттин бюджетинен ар бир спорттун түрүнѳ бѳлүнгѳн каражатты ар бир спорт федерация жетекчилери сол чѳнтѳккѳ салбаса. Башка мамлекеттерде спортко бѳлүнгѳн акчаларга кѳзѳмѳл бар. Бизде ким эмне кылып атканы тууралуу кѳзѳмѳл жок. Коңшу Казакстанды эле алалы,Назарбаев казак элинин улуттук спорту боюнча федерацияга ардактуу мүчѳ болуп, жылына 1,5-2 млн. доллар каражат бѳлүп берип атат. Биздин улуттук “Алыш” белбоо күрѳшүнѳ мамлекеттен 1 тыйын бѳлүнбѳйт. Жеке каржылоом менен “Алышты” дүйнѳлүк аренага алып чыга алдым. Ушинтип улуттук намысты кѳтѳрүп атсак, мени кайра дүйнѳ жүзүнѳ кылмышкер деп жарыялап атышат… Менин мамлекеттин бийлик бутагында турган бир-эки чиновникке менин позициям жакпай, алар мүмкүнчүлүктѳрүн пайдаланып мени кылмышкер кѳрсѳтүп атышат. Ак ийилет бирок сынбайт! Кудай буюрса, бул күндѳр да ѳтѳт, келме кезек, терме тезек. Убагы келгенде ким бандит, ким патриот, ким чыккынчы, ким чынчыл экени билинет!
Жооп:  Кыргыз элим кылымдарды карыткан, эч ким аны ѳчүрѳ албайт тарыхтан дегендей мекен ар бирибизге ыйык, аны ыйык тутушубуз керек.

ЖылдызЖылдыз ЖАЛИЕВА, Бишкек шаарынан, КР.
Саламатсызбы Алманбет мырза! Биринчи суроом: Өткөн ишке өкүнүп кайгырган учуруңуз болду беле? «Көл бакасыз, адам катасыз болбойт» дейт, ал эми сиз өз катачылыктарыңызды кантип оңдоп, жойгон учурларыңыз болот?
2. Менин билишимче кандуу Ош окуясында болгонуңуз маалыматтарда айтылып жүрөт. Ал күндөр сизди канчалык деңгээлде инсан, эл үчүн патриот экениңизди көргөздү?. Ошол күндөгү окуялар сизди эмнеге тарбиялады жана кандай таасир калтырган? Рахмат!.
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп:  «Алпты жеңген баатыр эмес, ачууну жеңген баатыр» демекчи, ачууң келгенде ар кандай сѳздѳр чыгып кетип, адамдын кѳңүлүн оорутуп алган учурларда, ачууга алдырбай акылмандык менен чечим кабыл алыш керек – деп каласың.
Жооп: «Бастырганды билбеген жолду бузат, башкарганды билбеген элди бузат» дегендей, эл бузарлар элди экиге бѳлүп, кан тѳгүлдү… Ал күндѳрдѳгү окуялар бизди эки эсе мекенчилдикке үйрѳтүп, мекен баарынан ыйык тураарын дагы бир жолу туйдурду.

Айтмырза (2)Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ, Аксы районунан, КР.
Ассаламу алейкум, Алманбет мырза! Эгер мусулман дининде болсоңуз, Рамазан айы менен куттуктаймын! Эгер орозо кармап, ооз беките турган болсоңуз, орозоңузду Жараткан кабыл кылсын!
Ар бир доордун өзүнүн оң жана терс каарманы болот тура. Совет доорунда басмачы дегенди мокочо көрчү элек. Анткени, алар жаңы заманга каршы чыгышкан караңгы, айыпсыз жандарды кыйган мыкаачы көрсөтүшкөн. Азыр ойлонсок, алардын көпчүлүгү өз эли-жерин эгемендигин бөтөн баскынчылардан коргошкон, улутунун салт-санаасын, тилин, динин сактоо үчүн күрөшүшкөн жандар экен… Эгер ошондо басмачылар жеңгенде, ошолор накта «элдик баатырлар» деп аталып, даңкка бөлөнүшөөр беле деген ой келет.
Эми тагдырдын тамашасын караңыз: ошол басмачылар каршы күрөшкөн Совет заманын өркүндөтүүгө зор салымын кошкон көп адамдарыбыз реперессияга туш келип, эл душмандары катары атылышты эле, алар деле совет дооруна ак кызмат кылышкан бейкүнөө жакшы атуулдар экен. Демек, совет түзүлүшүнө каршы чыккан басмачылар деле, басмачылардын идеясына каршы күрөшкөн, советчилер деле (кийин реперессияда атылгандары) жакшы адамдар экен!
Сиздин оюңузча, келечек муун азыркы «күнөөлүү» деген атуулдарыбыздын кимисин кайсы жагына кошот? Жеке өзүңүздүчү? Жоопторуңузга алдын ала ырахмат!
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп:  Убагында улуттук баалуулуктарды, элдин эркиндиги үчүн азаттык, эгемендик эңсеп күрѳшкѳ чыккандарды “басмачы” атап, тарых бурмаланып, советтик кѳз караштагы идеологияга ыктаган болсо, кийин алар улуттук баатыр, кѳз карандысыз мамлекет кургусу келген азаматтар болгону айтыла баштады. Демек, тарыхты эч ким бузуп, ѳзгѳртѳ албайт. А ѳзүм тууралуу да калк калыс баасын берет деген ишеничтемин.

ЖыргалЖыргалбек АЖИМАТОВ, Ош шаарынан, КР.
Эсенчилик Алмамат ака! Жараткан ар убак өзүңүздү жана жакындарыңызды коргоп, колдоп жүрсүн. Суроолорго кыскача эле жооп берсеңиз да болот.
1. Өсүп келаткан жаш муун негизинен эмнеге көңүл буруш керек?
2. Өтмүшкө мисалы 15 жаш курагыңызга ушул акыл, тажрыйбаңыз менен «барып калсаңыз», жашоодо кайсы жолду тандамаксыз, кандай болмоксуз өз оюңузда? Эмнелерди жасамаксыз, эмнелерди эч качан жасамак эмессиз?
3. Турмуш миң кырдуу, миң сырдуу албетте. Ошентсе да «ийгилик сыры» деп эмнени айтмаксыз?
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп:  Жаш муун басып ѳткѳн жолунда адашып калбоосун жана ѳткѳн убакыт артка кайтпай турганын эске алышы керек.
Жооп:  Мен жашоого реалдуу кѳз караштамын, ошол себептүү артка кайрылып, 15 жашыма бара албашымды билем.

эжамилаАзизбек АСАБАЛА, Москөө шаарынан, Оруссия.
Ассалоомуалейкуум Алманбет мырза. Эгер жомок чындыкка айланып, сот сизди актап, спортчуларга, таланттууларга, элге көрсөтүп келе жаткан эмгегиңизди эске алып Спорт жана туризм министирлигин берсе барат белеңиз, эгер барсаңыз ишти эмнеден баштамаксыз?
Чет жерлерде бөтөн элдин байрагын желбиреткен спортчулардын мекендин атынан чыгууга далаалаттанганы менен чамалары чектелүү, аларга кандай сунуш айтаар элеңиз?
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп: Жеке бир-эки адамдын кызыкчылыгы үчүн караланып атам. Эч кайсы жерде далилдер жок. Сот акыйкат иликтеп, адилеттүү чечим чыгарса мен ѳзүмдүн ак экениме ишенем. Ошол себептүү менин акталышым жомок эмес, мыйзам ченемдүү эле кѳрүнүш. Ал эми аталган спорт агенттигине жетекчи болуп келүү амбициям жок.

ээ 64Садыр МАТИЕВ, Ош шаарынан, КР.
Урматтуу Алманбет мырза, сиз азыр кайсыл жердесиз? Сизден эл көп-көп жакшы иштерди күтүп жатты эле. Ош шаарынын мурдагы мери Мелис Мырзакматов менен байланышыңыз барбы? Эгер байланышыңыз болсо эл үчүн кандай алгылыктуу иштерди алып бармаксыздар? Өзүңүздүн эл үчүн алдыга койгон максаттарыңыз менен кеңири тааныштырып, бөлүшүп, айта аласызбы?
Алдын ала рахмат!
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп: Мени баары эле билишет, бүгүнкү шартка байланыштуу Араб ѳлкѳлѳрүнүн биринде жашайм.
Жооп:  Мелис Мырзакматовду элине кызмат кылган мамлекеттик кызматкер катары тааныйм.

Саадат ХАЛИКОВА, Бишкек шаарынан, КР.

Саламатсызбы? Канча жолу орозо кармагансыз жана сиз жөнүндө болгон ар түрдүү жалган маалыматтарды укканда жаныңыз кейийби?
Балаңыздын так өзүңүздөй адам болушун каалайсызбы?
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп: Жогоруда дагы айтып ѳттүм эле, мусулманчылыктагы парздарды аткарып, кичинемден эле орозо кармайм, санап кѳргѳн эмес экенмин. Артыңдан айтылган ар кандай жоромол кептер, жаныңды кейитпесе дагы аргасыз башты чайкатат. Кимдир бирѳѳ сиз тууралуу жаман сѳз айтып жатса, анда ѳзү тууралуу айтчу жакшы сѳз жок экенине ишенсеңиз болот.
Жооп:  Ар бир ата баласын ѳзүндѳй болушун каалайт. Керек болсо атадан артык уул болушун тилейт.

Бакыт ДУБАШЕВ, Бишкек шаарынан, КР.
Алманбет Мырза! Жигиттин башынан жаман – жакшы өтпөсө, андай жигиттин кабыргасы кайдан катсын. Сизди жаңы таанып жатам, андыктан жогорку өздүк маалымат боюнча кыргыз элине кандайдыр жардам берип келет экенсиз? Япония элинде бирөөгө жардам берсе, мисалы «мэ, жей кой деп балыкты бербей, балыкты кантип кармаганды үйрөтүп, колуна кайырмакты берет» экен. Сиз жардам берип жаткандарыңызга кандай ыкмада берип жатасыз?
2. Суроом, бүгүн менин көз карашымда дүйнө эли туңгуйукка кептелди, андан чыгуунун жолун таппай жатышат, мунун ичинде биздин дагы Кыргызстан бар. Мына Улуу Туңгуйуктан чыгып кетүүгө сизде жол барбы?
3. Жаштарыбызда мурункудай алдыга умтулуу жок, кандайдыр бул жашоону жэригендей мамиледе болуп калышты, окуу жайларында окуп жатат деген гана аты болбосо. Сизде кандай ой бар? Эл өсүү эмес артка кайтууда. Сизге ийгилик каалайм!
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп:   Мен кайрымдуулукту Алланын ыраазычылыгы үчүн берип жатам. Күндѳ жүздѳгѳн каттар келет. Жардам сурап кайрылгандарга эле жардам бере бербейм. Аларды командабыз менен карап чыгып, чынында эле муктаж болуп аткандарга кол сунабыз. Алар кайырмак менен балык кармаганга дагы жѳндѳмсүздѳр болуп чыгышат. Айрым учурда образдуу айтканда балык кармоо жолун билип, бирок кайрымагы жокторго кѳмѳк кылган учурларыбыз да болот.
Жооп:  Жаштардын баары эле кайдыгер деген ойго кошулбайм, акыркы убакта билимге умтулуп, жаштар арасында ийгиликке атаандашкандардын саны арбын. Ѳкүнүчтүүсү илим-билимдүү, акыл-эстүү муундун ѳкүлдѳрү ѳлкѳнү таштап башка мамлекеттерге иштеп кетип жаткандыгында.

ээ 31Азирет КЕЛДИБАЕВ. Оруссия, Санкт-Петербург шаарынан.
Ассалом алекум Алманбет ага, ыйык орозо айында сиз менен маектешкениме кубанычтамын.. орозо кармаган болсоңуз кабыл болсун..
Эми суроо мындайча: – Аке ушул жашка келип, «мен киммин?», «кайда баратам», «эмне кылышым керек» деген суроолорду өзүңүзгө берип көрдүңүз беле?
Эгер берип көрсөңүз кандай жооп тапкансыз? Жана ошол жооптор сизди канаатандырды беле?
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп:  Азирет мырза, жашоодо ѳзүн-ѳзү тапкан адам болбойт, ѳзүн жеңген адам болот. Адам жашоосу ѳмүр аягына чейин ѳзүн-ѳзү издейт. Жашоо улам жаңы ачылган ачылыштар, улам пайда болгон изденүүлѳр бар үчүн кызык.

Назима АЛМАЗБЕКОВА, Ош шаарынан, КР.
Саламатсызбы Алманбет ага!.
1. Сизди эң сүйүнткөн жана өкүндүргөн нерсе?
2. Саясатка аралашайын деген ниетиңиз барбы?
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп: Сүйүнгѳнүм бул жашоого адам болуп, анын ичинен жигит болуп тѳрѳлүп, анан да альхамдулиллах Мусулман болуп тѳрѳлгѳнүм. Кудайга шүгүр, ѳкүнүчүм жок.
Жооп: Саясаттын сасык оюндарына аралаша турган оюм жок.

АсырАсыран АЙДАРАЛИЕВ, Келсинки шаарынан, Финляндия.

Урматтуу Алманбет мырза!. Эр жигиттин башына эмнелер гана келбейт. Кыргыздар, «Бирде жигит төө минет, бирде жигит жөө жүрөт» деп койот эмеспи?
Учурда сиз тууралуу укмуштай оң-тескери маалыматтарды ар кандай расмий, расмий эмес булактардан ким кандай кааласа ошондой эле тынымсыз кетирип жатышат, кайсынысы чын, кайсынысы жалган экенин ажыратуу кыйын болуп турган мезгил. Атайын эле бармактарынан соруп ойлоп таап, бирине-бирин жаман көргөзүп, козутуп, атайылап эле чабыштыруу максатында «өрдөктөрдү» ченебей учуруп жаткандар дагы жок эмес. «Өрдөк» учуруу жөн гана өнөргө айланып калды десек деле болчуудай.
Ошондой «өрдөктөрдүн» бири бул, «Бишкек шаарынын Ички Иштер Бөлүмүнүн башчысы генерал Мелис Турганбаев Алманбет Анапияевди жок кылып бер деген максат менен Чеченстанга барып Азиз Батукаевге миллион доллар берип келиптир» деген чындыкка өмүрү коошпогон «өрдөк» учуруп жиберишти, ушуга кандай дейсиз жана мындай чагымчылдык кимге кереги бар болушу мүмкүн деп ойлойсуз? Мисалы мен мындай маалыматка эч качан ишенбейм, жана андай болушу дагы мүмкүн эмес деп ойлойм. Ошондон улам сизди жактап, жан тартымыш болгусу келгендер тескерисинче тымызын сиздин атыңызга ого бетер кара көө сүйкөп, жаман атты кылып, бийликтегилер менен кайраштырып жаткан жокпу?
Экинчиси, эгер бийлик тараптан тийиштүү кепилдиктер берилип, «баардык башы ачылбай жаткан суроолорго ачык жооп берилип, тергөө иштерине өзүнүн, сиздин катышууңуз аркылуу акыркы акыйкат чекит койулсун» деген сунуштар болуп калса, балким, сиздин кадамдарыңыз кандай болот?
Алманбет АНАПИЯЕВ.  Жооп: Кыргызда «шамал болбосо теректин башы кыймылдабайт» деген сѳз бар. Мен дагы ал маалыматты интернет булактарынан окудум. Эми ошол айтылган сѳздѳргѳ ишенбейин десем, 2007-жылы Мелис Турганбаевдин буйругу менен мага кол салуу болгон. Ал мезгилде Турганбаев ИИМде ГУБОПтун жетекчиси болуп турган. Унаам брондолгондуктан ок ѳтпѳй, аман калгам. Кийин Турганбаевдин буйругу экени билинип калгандан кийин, ал ѳзүнүн адамдары аркылуу менин жакын адамдарыма чыгып, мени менен жолугушууну уюштурууну суранган. Ал мезгилде Турганбаев жумушунан кетип, бош жүргѳн болчу. Жакындарым суранган үчүн мен баш тарткан жокмун. Бишкектин борборундагы мурдагы күйүп кеткен Башкы прокуратуранын жанындагы ресторандардын биринде жолугуштук. Ал ѳзүнүн жакындары менен мен бир-эки досторум менен баргам. Ошол жерден Мелис Турганбаев, «мен туура эмес кылып коюпмун, кечирип кой»,- деп менден кечирим сураган. Ортого түшкѳн күбѳлѳр азыр да бар. Мен Алланын ыраазычылыгы үчүн кечиреримди айтып, бирок ошондо да айткам, «бул дагы бир ишке туруп, оомат келсе, ушул ишин кайра баштайт»,- деп. Мына ошол күн келди…
Жооп: Эми чындык бир күнү чыгыш керек. Жакында эле спортчулар колдоп, акыйкат тергѳѳ, чындык болсун, соттор адилет карасын деген кайрылуу кылышпадыбы. Эгерде акыйкат тергѳѳ болсо мен барып, ѳзүмдүн мыйзам алдында, Алла алдында таза экенимди далилдеп берем. Жеке бирѳѳлѳр менен кѳз карашым келишпсесе эле күнѳѳлѳнүп калбашым керек да.

Бакыт ДУБАШЕВ. Сизге бир кеңеш, Атыңызды Алмамбет эмес, Алманбет кылып которуп алсаңыз, атка жараша дагы чоң кубат кошулмак экен.
Жооп:  Менин атым Алманбет, айылда Алмамат дешет.

АсылАсылкан ШАЙНАЗАРОВА, Бишкек шаарынан, КР.

Статья 168. 2. Разбой. (2) То же действие, Совершенное:
1) группой лиц;
2) группой лиц по предварительному сговору;
3) с целью завладения имуществом в значительном размере, – наказывается лишением свободы на срок от трех до семи лет с конфискацией имущества.Статья 241. Незаконные приобретение, передача, сбыт, хранение, перевозка или ношение огнестрельного оружия, боеприпасов, взрывчатых веществ и взрывных устройств.
Статья 123. Похищение человека.
Статья 125. Незаконное лишения свободы.
(2) То же деяние, если оно совершено:
1) группой лиц по предварительному сговору;
2) с применением насилия, опасного для жизни и здоровья;
3) с применением оружия или других предметов, используемых в качестве оружия;
4) в отношении заведомо несовершеннолетнего;
5) в отношении двух или более лиц;
6) в отношении женщины, заведомо для виновного находящейся в состоянии беременности, -наказывается лишением свободы на срок от трех до семи лет.
Статья 125-1. Принудительное испльзование труда (рабский труд)
(2) То же деяние, совершенное:
1) в отношении двух или более лиц;
2) в отношении несовершеннолетнего;
3) лицом с использованием своего служебного положения;
4) с применением шантажа, насилия или с угрозой его применения;
5) с изъятием, сокрытием либо уничтожением документов, удостоверяющих личность потерпевшего, – наказывается лишением свободы на срок от трех до семи лет.
Статья 231. Организация преступного сообщества (Преступной органицации)
(1) Угон воздушного или водного транспорта либо железнодорожного подвижного состава, а равно захват такого судна или состава в целях угона, – наказываются лишением свободы на срок от четырех до восьми лет.
(2) Те же деяния, совершенные:
1) группой лиц по предварительному сговору;
2) с применением насилия, опасного для жизни и здоровья либо с угрозой применения такого насилия;
3) с применением оружия, боеприпасов, взрывных устройств, взрывчатых, ядовитых, отравляющих или радиоактивных веществ либо ядерного, химического, биологического и других видов оружия массового поражения или предметов, используемых в качестве оружия;
4) в целях устрашения общественности либо принуждения физического или юридического лица, международной организации или государства совершить какое-либо действие, либо воздержаться от него, – наказываются лишением свободы на срок от семи до двенадцати лет.
«Лирикалык чегинүү» жасаганга туура келди. Андыктан, ыңгайсыздык жараткан болсом, алдын ала кечирим сурайм!
Суроолор: Коюлган айыптардын баары үрөй учурчу оор беренелер боюнча экен. Жактооочуңуз мунун баары «суу кечпейт» таризинде маек бериптир.
Биринчи суроо: Чын эле жөндөн-жөн жалаа жабылып жатат дейли. Анда мындай каралоонун түпкү себеби, максаты эмнеде экенин ачык айта аласызбы, ырас түз байланышка чыккандан кийин? Анткени, сизге ушунча айып тагып жаткан тарап, сиз суранып жаткандай «акыйкат териштирүүгө» убада берээрине ишенүү кыйын го?.
2. Жашыңыз 40 тан өтүптүр. Эр жигиттин көп оң-терс сапатын жеке үй-бүлөсүнө жасаган мамилесинен да баалоого болот. Коопсуздук маселеси курч экени түшүнүктүү. Эч болбосо, жалпылап үй-бүлөңүз, жубайыңыз, балдарыңыз тууралуу кыскача айта аласызбы?
3. Бир кездерде Баяман Эркинбаев менен жакын мамиледе болгондугуңуз тууралуу маалыматтар бар. Маркумдун жакындары менен азыркы мамилеңиз кандай? Алдын-ала рахмат.
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп:  Жогорууда айтып ѳттүм го, булар каалаган беренелерин кое берет. 97-беренени да коюшкан, Шоноевдин ѳлүмүнѳ байланыштырып. Мелис Турганбаев КТРК аркылуу «Ала-Тоо» маалымат программасынан айыптап, «буга түздѳн-түз Анапияев күнѳѳлү» – деп эч бир далили жок оозун кѳптүрүп сүйлѳп чыккан. Эгер ошонун далили болсо аныктабайбы?! Азыркы сиз кѳрсѳткѳн беренелер боюнча да бир дагы далил жок. Каралап аткандардын максаты мени Кыргызстанга келтирбѳѳ. Себеби мен алардын кѳп мыйзамсыз иштерин билем. Алар бети ачылып калуусунан чочулашат. Ушундай жагдайда эң кейиштүүсү маалымат согушунда чындыкты айткан тарап жеңилет. Анткени, ал чындык менен гана чектелип, ал эми бети жоктор оозуна келгенди оттой беришет экен.
Жооп: 3 уул, 1 кызым бар. Балдарым жакшы окушат, спорт менен машыгышат. Кызым бала бакчага барат. Улуу уулум чет ѳлкѳдѳ окуйт, 1-курсту аяктады. Экинчи уулум Кыргызстандагы Таэквандо боюнча курама командада. Спорттун чеберлигине талапкер. Учурда 16 жашта болсо да, спорттун ушул түрү боюнча машыктыруучу. Кичүү уулум футболго кызыгат. Турциядагы Футбол академиясына ѳттү. Эки уулум менен кызым апасы менен үйдѳ. Каникулда келип кетип турушат.
Жооп: Баяман Гавусович менен чогуу иштеп, жакшы мамиледе жүргѳнбүз. Жараткандын буйругу экен, кайтыш болуп кетти. Ал баштаган «Алыш» күрѳшүн жандандырып,иштеп атабыз. Жакындары, бир туугандары менен мамилебиз жакшы, байланышып турабыз. Колдон келген жардамды берип турам.

УланУлан КОШАЛИЕВ, Кимчон шаарынан, Корея.
Ассаламалейкум, Алманбет байке!
Кечээ фейсбукта сиз жөнүндө талкуу учурунда бирөө мындай мааниде комментарий жазыптыр: «Эгер чын эле ак болсо, коркпой эле келе бербейби, ак ийилет бирок сынбайт дегендей, күнөөсү жок болсо акталып чыгат да. Эр жигитке коркуп качып жүргөн жарашпайт»,- дейт. Буга эмне демекчисиз?
А мен билгим келген суроо мындай. Көп-көп кайрымдуулук иштерди кылып жатасыз, анын баарын окуп-билип жүрөбүз. Бул иштериңиз мактоого татыйт, албетте. Бизди кызыктырган суроо, сиз эмне иш менен алектенесиз, кирешеңиз кайдан түшөт? Алдын ала рахмат!
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп: Согушта ѳлгѳн баатыр эмес, согушту жеңген баатыр. Ошол эле Баяман баатырды башына иш түшкѳндѳ «кетип кал»,-десек, кетпей койгон. Баарыбыз тең баатырбыз деп окко уча берген болбойт. Бүгүнкү күндѳ мамлекет башчыга туура эмес маалымат жеткиришип, «президентке кирип чыктым, жакында ИИМге министр болом, баары мен айткандай болот»,-деп мактанып жүргѳндѳр бар. Ал сѳзгѳ ишенбейин десең, «шайлоодон кийин камалчу адамдарды кулагынан жетелеп келип камайбыз» – деп маалыматтарды ѳздѳрү таратып атышат. Ошолорду кѳрүп кантип ишенип Кыргызстанга барасың? Кырдаалга жараша мамиле кылыш керек. Элге кызмат кыла турган келечек али алдыда.
Жооп: Эл катары азбы-кѳппү бизнес бар. Алла-Таалам берип атат, Алланын бергенин Алланын жолуна берип атабыз.

ЧолпонЧолпон ОСМОНОВА, Маскөө шаарынан, Оруссия.
Алманбет мырза! Сиз алыс жакта жүрсөңүз дагы кайрымдуулук иштерди тынбай кылып жатасыз? Эгер буюруп мекениңизге келип калсаңыз мындан дагы көбүрөөк элге жардам берет белеңиз? Же болбосо сиз дагы кээ бир саясатчылар сыяктуу убактылуу «пиар» кылып жатасызбы?
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп: Мен саясатчыларга окшоп, элге кѳрүнѳйүн – деп жасаган эмесмин. Эл ѳзү айтып атат. Сиз азыр эле билип атсаңыз керек, мен буга чейин эле кылып келгем, колдон келип турса кыла бермекчимин.

ноорМирбек ОРОЗАЛИЕВ, Кара-Кулжа районунан, КР.
Ассалом алейкум Алманбет мырза! Эр жигит үчүн өз мекенинен ыйык эч нерсе жок. Баарынан мурда Сиздин Кыргызстанга аман-эсен келип, эл арасында болуп, жакшы иштериңизди улантууңузга тилектештигимди билдирем. Суроо:
1. Бала кезиңизде ким болууну самачу элеңиз? Балалык кезиңиз, ал кезде Сиздин аң сезимиңизге чоң таасир калтырган адамдар, окуялар жөнүндө кыскача айтып берсеңиз.
2. Келечекте эл камын ойлогон мыкты инсан болуп жетилиши үчүн азыркы жаштарга үлгү болчу адам кандай болуусу керек, андай адамдар бүгүн барбы, болсо кимдерди атаса болот?
3. Бүгүнкү күндө шаар жаштары үчүн Кудайга шүгүр бардык шарттар бар. Ал эми айылда турган балдардын эс алуусу үчүн эч кандай шарттар жоктугу көп ойлондурат. Көпчүлүк айылдарда бир да спорттук зал жок экенин спорт адамы катары билсеңиз керек. Мүмкүнчүлүгүңүз болсо айылдарга денсоолугу чың, ар кандай жаман жолдордон алыс болгон жаштардын өсүп жетилүүсү үчүн заманбап жабдыктар менен жабдылган атайын спорттук залдарды ачууга көмөктөшө алаар белеңиз? Сизге үй-бүлөлүк бакыт жана иштериңизге ийгилик каалап, Кара-Кулжадан Мирбек.
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп: Бала кезде айылда оорукана жок, бир гана медпункт бар эле. Ооругандар 30 чакырым аралыкты басып, машакат менен ооруканага жетчү. Ошого таасирленсем керек, чоңойсом врач болом дечүмүн.
Жооп: Жаштарга үлгү болуш үчүн айткан сѳзүң менен кылган ишиң дал келиши керек. Ошондо кѳргѳн-билгендер «бул адам айтканын аткарат»,- деп таасирленет жана ал адамдын ѳзү да дайым гармонияда жүрѳт.
Жооп: Негизинен бул мамлекеттик ѳнүгүү стратегиясына кире турган программа. Ар бир айылды спорт зал жана маданият үйү менен камсыздоо мамлекеттин иши. Менин мүмкүнчүлүгүм, шартым кеңири болгондо, андан да аянмак эмесмин.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Суроолорду жыйынтыктап жатып сизге мындай бир чакан суроо менен кайрылайын дедим. Достукту кандай баалайсыз? Адам баласы бир келген жашоосунда ар кандай оор сыноолорду, кыйынчылыктарды башынан кечирээри турган иш. Ошондой оор, кыйын кырдаалдарда чыныгы достуктун баркын билип, жакын жана жан бирге болгондор, же тескерисинче «жылт» койуп сатып кеткендер болду беле? Ачыгын айтканда «достук» деген маселеге көз карашыңыз кандай?.
Алманбет АНАПИЯЕВ. Жооп: Достун түрү кѳп. Ар бири ар башка кызыкчылыктар менен достошушу мүмкүн. А чыныгы бул акыреттик, Алланын ыраазычылыгы үчүн дос болот. Ал кандай күн болбосун сатып кетпейт. Мен достукка бек туруп, баалай билем. «Акмак достон, акылдуу душман артык»,- дейт. Бирок, мен достуктун антын бузуп кеткен досумду Алланын ыраазычылыгы үчүн кечирип кое берем.

«Көч Байланышты» (Он-лайн) уйуштурган жана алып барган Асыран АЙДАРАЛИЕВ.
Эркин журналист, публицист, Келсинки шаарынан, Финляндия. 28.06.2014-жыл.

Урматтуу мусулман бир туугандар!
Бардыгыңыздарды ыйык Орозо айынын башталышы менен куттуктайм! Рамазан айын ар бир мусулман үмүт, жакшы тилек менен күтүп, аруу тилек, жакшы ниеттерин ишке ашырууга ниет кылышат. Жаратканга тообо келтирип, тазаланууга, жакшылыкка, кайрымдуулукка умтулат. Мусулмандын парздарынын бири рамазан айында ар бир пенденин ыйманы ойгонуп, элибизге кут береке келип, Жаратканыбыз бизге жакшылыгын ыроологон болсун!
Ар бир инсандын жакшы тилектери, туткан орозосу кабыл болсун! Элибизде токчулук,ынтымак, биримдик, Жараткан элибизге сабырдуулук берсин!
Кыргызымдын түндүгү бийик, ѳрүшү кенен, ынтымагы бекем болсун!
Терең урматым менен уулуңуздар Эл аралык «Алыш» федерациясынын президенти Алманбет АНАПИЯЕВ.

Jun 21

Көч Байланыш..

ээ 61Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Кыргыз Эл акыны.

«МЕН ЧЫГАРМАЛАРЫМДЫ «ЖАСАП» ЭМЕС «ЖАШАП» ЖАЗДЫМ»

Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Саламатсыңарбы, досторум! Агаңарды кечиргиле! Кечиккеним үчүн.

ээ 61Гүлчехра УУЧИЕВА. Маскөө шаарынан, Оруссийа.
Саламатсызбы Шайлообек агай, биринчиден ушул бүгүнкү байланышка алтындай убактыңызды бөлүп келгениңизге ыраазычылык билдирүү менен кош келипсиз демекчимин. Суроом: Чыгармачылык чөйрөсүнө кандайча келип калгансыз, кимдер түрткү болду эле, анан “эне тилин унуткандар” деген ырыңыздын жаралышы жөнүндө да айта кетсеңиз, алдын ала рахмат, ишиңизге ийгилик каалайм!.

Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп. Гүлчехра, Ыракмат! Чыгармачылыкка мени турмуш алып келген. Чоң Энемдин жомогу, анын мага жасаган мамилеси, айылдын “азап-тозогу” акын кылган. “Эне тилин” унуткандар Кыргызстан көз карандысыз өлкөгө айлангандан кийин жазылган.

эбекеБектурсун АЛИБЕКОВ. Майлуу-Суу шаарынан, КР.

1. Урматтуу Шайлообек аға. Бүт, түркү тилдүү (қырғыздарға; тилдеш, үндөш, тыбышташ) улуттағы элдер бирдей айтып, бирдей жазып, бирдей оқулчу сөздөрдө қолдонулчу “Қ , Ғ, Ҳ , Ә” сыяқтуу тамғаларды, бизге тилдеш элдерден өзгөчөлөнүп, қырғыз тилинин тағаларынын қатарынан чығарып, аларды қырғыз тилиндеги текст жазууларда қолдонууға тыйуу салууға, биздин тилчи аалымдарыбызға қандай илимий аргументтер негиз болғон?
2. Маселен; “қағаз” – деген сөздү, биз қырғыздар жана баардық бизге тилдеш элдердин баары “қағаз” – деп атайбыз. Жазғанда, биз менен бирдей атаған элдин баары “қағаз” – деп жазышат. Ал эми биз қырғыздар “кагаз” – деп жазуубуз шарт. Оқулушу, қыраъаты (транскрипциясы) қандай улут оқуса да, тигилердики – “қағаз” болуп оқулат. Ал эми биздин; “кагаз” – деп жазғаныбызды, қырғыздан бөлөк улут түгүл, қырғыз тилинде эмес мектепте оқуған қырғызға оқутчу болсоқ да, қырғызча эмес киргизче қыраъатда (транскрипцияда); “К(и)АГ(и)АЗ” – деп оқуп алат. “Ураған (тоо жэ дубал)” – деген сөздү биз қырғыздар “ураган” деп жазабыз. Оқулушу, қыраъаты (транскрипциясы), бороон чапқындын орусчасы болуп чығат. Мына ушундай татаалдықтардан улам, биздин МАМЛЕКЕТТИК ТИЛДИ башқа улуттағы мекендештерибизге оқутууда, үйрөтүүдө эбегейсиз қыйынчылықтар болууда. Эмне себептен жэ қандай мақсатта тиги тамғаларды қолдонуп, қырғыз тилин үйрөтсө болбойт? Мен, менден; биздин МАМЛЕКЕТТИК ТИЛИБИЗДИ үйрөнүүчү, башқа улуттағы мекендештерибизге түшүндүрүп бере албай келем. Ушуға жооп берүүгө маға, қандайдыр илимий негиздеги аргументтердин шилтемесин берип, жардам бере алаар белеңиз? Раҳмат!.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Беке! Мен тилчи эмесмин. Бирок, Тилди зарылдык болмоюнча эч кимге “тыбыштарды оңдоп-түзөө “жолу менен үйрөтүү мүмкүн эмес. Өлкөбүз же биз кыргыздар тилекке каршы андай зарылдыктык түзө албай келебиз.

чынараЧынара САРБАГЫШОВА. Бишкек шаарынан. КР.  Саламатсызбы Шайлообек агай. Биринчи кезекте сизге чың ден соолук жана жакшылыктарды каалоо менен бирдикте суроо узата кетсем. Чыныгы акын же чыгармачыл адам болуү үчүн сиз кандай жоготууларды, кыйынчылыктарды башыңыздан кечирдиңиз? Же ушул ийгиликтердин келиши сизге оңой болдубу? Сиз Союз убагында эле ” Кайдыгерлик” деп күйүп ыр жазып калдыңыз эле… Ошол кыргыздын кайдыгерлиги азыр азайды деп ойлойсузбу же мурдагыдай элеби?
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Чынара! Менин адам болушума да, акын болушума да Чоң Энем Канымгүлдүн тарбиясы эбегейсиз зор болгон. Мен аны менен 13 жыл жашап, өмүрүмдүн аягына чейин жеткидей «азык» алып, ошону менен жашап, иштеп, жазып келатам.

Чынара САРБАГЫШОВА. Шайлообек ага сиз айткан Канымгүл энедей адамдар кыргыз үчүн чынында чоң мектеп болушкан. Бала кезде дасторкондо отуруп айткан салттуу-нарктуу кептери түгөнбөгөн кенч, тарбия экенин мен эми баалап, сезип жүрөм. Биз кыргыздар кылым боюу жашап келген ошол мектебибизди жоготуу коркунучундабыз. Ошол улуу насаат сөздөрүбүздү канткенде сактап кала алабыз?
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Дүйнөдө улуу адамдардын баарынын өмүр баянын окусаң, эмнегедир баары Чоң Энелеринин тарбиясын алып өскөндүгү менен таңкалтырат… Адатта аял деген алсыз болгон менен Кудайдан кийинки эле кудурети күчтүү ЭНЕ! Бизди ошол Энелер сактап келген. Анткени элибиздин салт-санаасынын, тарбиясынын булагы ЭНЕ болгон. Биз ошол ЭНЕИДАНЫ кайрадан калыбына келтирүүбүз керек!

Жыргал БЖыргал БОТОБАЕВА, Бишкек шаарынан, КР.
Саламатсызбы! Сиздин балалыгыңыздын эң таасирлүү, эсиңизде калган окуялары? Эгер сиз кайра туулган болсоңуз кайра эле ушул жолуңузду-кесибиңизди тандайт белеңиз?

Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Жыргал! Балалыктагы окуялардын кайсынысы эң таасирдүү болгонун бөлүп айталбайм го дейм, баары сонун, баары укмуш болгон. Мен балалыгымды «Агындылар» деген жаңы китебим аркылуу «издеп» чыктым… Эгер кайра туулсам, анда көгөрүп жүрүп сүрөтчү болмокмун.

НагимаНагима АЛАМАНОВА, Куала-Лумпур шаарынан, Малайзия. Саламатсызбы Шайлообек агай! Биринчиден сизге чың ден-соолук, узун өмүр каалайм. Талантыңызга таазим этем. Сиз баш аягы жети китептин автору экенсиз, «жетинин бири кыдыр» дейт го кыргызда, ошолордун ичинен (чыгармаларыңыздын) өзүңүзгө жакыны жана жакканы кайсынысы? Чооң рахмат, бар болуңуз!.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Нагима! Өзүмдү окурмандарыма толугураак «Агындылар» аркылуу ачтым го деп ойлойм…

Гүлсана эже.Гүлсана САРНОГОЕВА, Фолино шаарынан, Италийа. Саламатсызбы урматтуу Шайлообек ага! Сиздин «Шамал» деген ыр жыйнагыңыздан «Карагайчы кемпир» аттуу поэмаңызды өтө кызыгуу менен окудум эле. Ошол поэмаңыздын кандай жаралгандыгы жөнүндө айта кетсеңиз?.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Гүлсана, күйөө балага салам айт! «Карагайчы кемпир» автобиографиялык поэма. Энем Канымгүлгө арналган.

ээ 36Уулкан АМИРАЕВА, Маскөө шаарынан, Оруссия. Саламатсызбы устат – агайым. Сиздин ырларыңыздын деми менен, аз да болсо сабак алып, чыйралып келем. Сизге берилген суроом төмөндөгүчө: Акын жасап эмес, жашап жазат дешет. Сиз да өз турмушуңуздан алып жазасызбы? Жазган ырларыңыздан сиздин өмүр таржымалыңызды көрсөк болобу дегеним .Алдын ала жообуңуз үчүн рахмат.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Уулкан! Мен кезинде турмуш менен жанчылгам. Кийин ошол турмушум менен «кагазда жанчылганга» өткөм. Турмушта жанчылганга караганда кагазга жанчылган жаман экен. Жасалма нерселер жалган болорун түшүндүм. Ошон үчүн «жасап» эмес, «жашап» жаздым деп ойлойм…

Аида ААида АХМАД ЖАМАЛ, Абу-Даби шаарынан, БАЭ. Саламатсызбы Шайлообек Ага! «Кайдыгерликти» окуп алып абдан таасирлендим эле, азыркы күнгө чейин таасирленип келем. Ар бир Жараткан чыгармаларыңызды, ал түгүл берген маектериңизди дагы чыдамсыздык менен күтүп окуйм. Калемиңиз курчуй берсин ылайым, күүлүү-күчтүү, чың ден -соолукта болуңуз!
Менин Сизге бере турган суроом: Бул күндөрү Кайдыгерлик менен бирге Адамдык баалуулуктар дагы жоголуп бараткандай. Себептерин оңой эле таап алчу болдук, дароо эле бийликтегилерге, Эконимикалык проблемаларга жана башкаларга жүктөй салабыз. Ал эми мунун баары Коомдон жана анын ичинде өзүбүздөн баары башталаарын унутуп калдык. Бул жөнүндө сиздин көп эле ойлоруңузду угуп жүрөм, дагы бир жолу, кантип ушул “оорулардан” алыс боло алабыз? Өсүп келе жаткан муундарга кантип тарбия беребиз? Анткени, чындап эле жарык, гүлдөгөн, урмат-сыйлуу Келечекти кааласак эртең эмес, азыр баштоо зарыл. Сиздин сунуштарыңыз кандай болот?
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Аида! Баары өзүбүздөн. Эң алсыз, эң байкуш адам гана өз кемчилигин башка бирөөлөрдөн көрөт. Ар бир кыргыз бөлөк-бөтөн элдер суктангандай, тамшангандай, сыйлагандай Улуулукту, Кыргызды кыргыз кылып кылымдан бери сактап келген Нарк-Насилин, Намысын далилдеп көрсөтө алсак, өзүбүздү ошого татыктуу алып жүрө алсак, ар бир өлкө, ар бир адам “Дүйнөдө Кыргыз деген укмуш эл жашайт экен” деп шилекейи чубуруп турса атаганат!. Биз көп нерсеге жетет элек…

ЗамикеЗамирбек БАЗАРБАЕВ, Астана шаарынан, Казахстан. Саламатсызбы, Шайлообек ага. Кандайсыз, күүлү-күчтүү жүрөсүзбү? Үй бүлөө, бала-чака, неберелер чоңойуп жатышабы?
Менин суроом жөпжөнөкөй эле. Тамеки чегесизби, чексеңиз канча жашынызда баштагансыз?
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Тамекини СА-Советтик Армияга барганда чегип алып 35 жыл тарттым. Таштап салганыма 15 жылдай болду.
Замирбек БАЗАРБАЕВ. Себеби бир ырынызда “мурдум менин моору болду” дегендей саптарыңызды окуган элем.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Мурун мор болгонун мындай кой, курган өпкө кор болгонун, көйнөктүн колтуктары шор болгонун айтпайсыңбы…
ээ 61
Асыран А!ДАРАЛИЕВ, Келсинки шаарынан, Финляндия. 
Шаке, Сиздин «Агындыларыңызды» Кытайлыктар которо баштады дедиңиз эле, ошол маселе кандай болуп жатат, ишке ашчуудайбы?.

Экинчиси, «Эки дөөнүн кармашы» аттуу китебиңиз сизге Токтогул атындагы сыйлык алып берди. Ошол китебиңиз канча нуска менен чыккан жана азыр сатыкта барбы?.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: «Агындыларды» кытайлык кыргыз туугандар менен уйгур туугандар которгону алып кеткен. Азыр иштеп жатат. Ал эми Мамлекеттик Токтогул сыйлыгын алган «Эки дөө» эки жолу китеп болуп чыгып, жок калган. Жакында жаңы басылышын чыгарганы турам.

АйтмырзаАйтмырза АБЫЛКАСЫМОВ, Бишкек шаарынан, КР.  Кутман күн, Шайлообек акын! Эсте барбы, жокпу о баягыда, азыркы «Жаңы Агым» гезитинин аты да, заты да «Асаба» болуп турганда бир ырдын сынагы болуп, ошол сынакта экөөбүздүн ырларыбызга 1-орун ыйгарылып, сыйлыкка коюлган 1000 сомду 500 сомдон бөлүп алган элек. Ошол кезден ушул кезге чейин кыргыз окурманы Шайлообек Дүйшеевди өзүнчө үнү бар, башкаларга окшошпогон чоң акын катары билишчү. Азыркы «Агындылар» деген китеп али колума нак тие элек. Анын оң-терс жактарын буюруса китепти алып калсам, кунт коюп окуп чыкан соң айтаармын. Бирок, кээ бир басылмалардан көзүм чалган үзүндүлөргө караганда, кара сөз түрүндө жазылган өңдөнөт. Эми суроо: Акын Шайлообек акыл азуусу чыкканда ырга караганда оюндагы, дилиндеги, эсиндеги «агындыларды» кара сөздүн жардамы менен окурманга жеткирүү оңой, жеткиликтүү боло турганын сездиби? Муну менен ал жан бирге поэзияны таштап, биротоло прозага өттүбү, же кыргыз көркөм адабиятынын асманында ишенимдүү, мындан да бийик, мындан да байсалдуу учуп жүрүү үчүн, тагыраагы ички жан дүйнөсүн, дүйнө таанымын кеңири ачып берүү зарылчылыгынан ага экинчи канат пайда болдубу? Балким, драматургияга да кайрылуу оюнда бардыр?.. Чыгармачылык ийгиликтерди каалоо менен бирге эле мазмундуу жоопторго алдын ала ырахмат!
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Айтмырза! Ал «кез» эсимде. Ырың чынында эле мыкты болчу… Поэзия деген сезим акылды ала качып турган жаралчу кымбат нерсе болсо, проза деген сезимди акыл “жүгөндөп” калган кезде жазылат экен. Поэзия менен балалыгым, жаштыгым сыяктуу кол жеткистей артта калып сагынтса, проза менен өмүрдүн калган “курагын” жашап жаткан кезим. Ырдын “төрт” жагымдан кыскан алкагынан “бошонуп” ой-да жыргап аткан чагым кара сөз менен…

ЧолпонЧолпон ОСМОНОВА, Маскөө шаарынан, Оруссия. Саламатсызбы Шайлообек агай! Ден-соолугуңуз жакшы жүрөсүзбү? Сизге байланышка чыккан Чолпон Москвадан. Мен сизге узун өмүр, чыгармачыл ийгилик каалап кетем, себеби менин маркум атам Абдрасул Осмонов да Жазуучу эле. Сизге жөн гана узак өмүр, ден-соолук тилейм. Бар болуңуз! Байланышка чыгарган Асыран агайга ыраазычылык билдирем.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Чолпон! Ден соолугуң жакшыбы? Ыракмат! Мен чет жерде жүргөн силердин баарыңарга ден соолук, чыдамкайлык каалайм! Бириңер да оорубагыла, кырсыктан тышкары жүргүлө!
Чолпон ОСМОНОВА. Чооң рахмат байке, бар болуңуз! Биз сиз менен абдан сыймыктанабыз!

УланУлан КОШАЛИЕВ, Кимчон шаарынан, Түштүк Корея. Саламатсызбы Шайлообек агай, сиз менен пикир алышып жатканыма кубанычтамын. Сизден жашоону түшүнгөн адам катары төмөнкүдөй психологдук кеңеш сурагым келет.
Мен бул жашоомо ичим чыкпай дээрлик ар дайым эле өзүмө өзүм ыраазы эмесмин. Өзүмдүн көйгөйлөрүмдү унутуп койсом башка бир жакындарымдыкын ойлоном, Андан бошонсом өлкөбүздүн көйгөйүн ойлоп, ал тургай тээ философиялык ойлор менен башымды оорутам. Бул мага өзүмө деле жакпайт. (же балким жагабы…) Ушундай ойлордон кантип арылып, кантип бактылуу боло алабыз? Анан, дагы бир чыгармачылыкка тиешелүү суроом бар эле, азыр берем.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Улан, силердин ар бириңер, биздин кыргыздарга башка элде кыргыз өзүн кандай алып жүрүш керектиги жөнүндө сабак өтүп турсаңар да жакшы болот эле…
Күн бүркөлгөндөн кийин жаайт. Адам өзүнө алымсынбай калганда сөзсүз бир нерсе «жаратат». Сен эч качан жаман нерсе жөнүндө ойлобо. Кандай иш жасасаң да, кандай ой ойлосоң да Кудайга жага турган нерсени жасай алсаң эч качан жаман болбойсуң.
Улан КОШАЛИЕВ. Мен эки жыл мурун ыр жазганга аракет кылып баштадым эле, окшошуп аткансыган. Азыр таптакыр жаза албай калдым.
Жумуш убагында эргүүлөр келет, бирок жумуш бүтүп үйгө келип жазайын десем эле эчтеке жок, ойлор шамал айдагандай жоголуп кетет.
Бул менин акындык дараметимдин чектелүүсүбү?
Дем алыш күндөрү болсо интернеттен маалыматты башка толтуруп алып, кайсы ой өзүмдүкү экенин билбей, кадимкидей баш айланат. Бул интернет дегенден алыс болушубуз керекпи? Сиз кантип ыр жаратасыз? Чоң рахмат! Бар болуңуз!
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Улан! Сен Кореяга эмне максат менен бардың эле.. Адегенде ошол максатыңды ишке ашыруу жагын ойло. Сен иштеп жатып да башкалардын, өлкөңдүн тагдырын ойлоно берсең такыр «талкаланып» каласың. Сен адегенде өзүңдү «жаса».. Анан калганын ойлон.

ноорМирбек ОРОЗАЛИЕВ, Кара-Кулжа району, КР. Саламатсызбы Шайлообек агай! Сиздин ырларыңыз ачуу чындыкты чагылдырып көптөгөн жаштардын намысын ойготуп, таасирлентип келет. Айрыкча тил боюнча жазгандарыңыз. Эне тил боюнча бүгүнкү күндөгү абалыбыз жакшы эмес… Менин суроом:
1. Азыркы кыргыз тилинин жазуу эрежелериндеги нукура кыргыз тилинин табигый көрүнүшүн бузуп, орус тилинин натурасына жакындаштырылган, биздин тилдин өз жолунда эркин өсүүсүн жасалма түрдө тушап турган эрежелер жөнүндө, мисалы йоттошкон тамгалардын жазылуусу тууралуу оюңуз кандай?
2. Кыргыз тилдүү интернет колдонуучулар арасында көптөгөн талаш-тартыштарды көрүп жүрөбүз. Алардын бири диалектика тууралуу. Биздин тилибиз тилчилер тарабынан толук кандуу изилденип, ушул сыяктуу маселер жөнгө салынса, жалпы кыргыз журтуна жеткиликтүү маалымдалса, мектептерде, окуу жайларында туура багытта окутулса жакшы жыйынтыктар болоор беле?..
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Мирбек, мен бүгүн эле жаш журналисттер менен «Кантип туура жазуу керек?». «Тилди кантип сактоо керек?» деген маселелердин тегерегинде сүйлөшүп келдим. Мен ушу кезде «Баарын кыргызчалаш» керек деген «ураа патриотчулдукка» караманча каршымын. Мисалы ырчылардын баары азыр «Фонограммасыз ырдайм» дегенди «Жандуу үн менен ырдайм» деп айтып, тантып калышты. Кыргызда “Жандуу дарт” деген бар. Жин ооруну ушинтип «жандуу дарт» деп койгон ата-бабаларыбыз. Муну азыркы врачтар да колдонот. Ошондуктан «Жандуу үн» деген “Жиндүү үн” деген менен барабар. Муну “Фонограммасыз” деп эле, айласы кетип, кыргызчалагысы келип турса «Өз үнүм менен ырдайм» деп эле айтыш керек. Мындай мисалдар толтура. Эки жылдан бери КТР “Электр чубалгылары” дегенди таап алып, чубап бүтпөй келатат. Кыргыз качан электр зымдарын ойлоп тапты эле? Кудайды карап иш кылбайбы. Которот десе эле которо бербей. Илгери казак туугандар Лев Толстойдун “Согуш жана тынчтык” романын которуп бүтүп, которгонго эчнерсеси калбай калганда Лев Толстойду Жуан Арстан деп котрогондой болбойлу да. Айта берсе сен айткан тилдин маселеси толтура. Ал жөнүндө кийин кеп кылалы…

ээ 35Гулжан КОЙЧУМАНОВА, Ош шаарынан, КР. 
Шайлообек агай! Сиз көп кырдуу уникалдуулукка ээсиз. Коомдун тамырын кармап турган чыгармачыл инсансыз. Табиятыңыз өтө сырдуу. Сиздин поэтикалык дүйнөңүз менен жогорку күчтүн байланышы барбы? Энергия жөнүндө пикириңиз? «Манас» эпосун жазма поэзиянын тажрыйбасы менен жазып жаттыңыз эле. Бул багытта сөз кыла кетсеңиз. «Манастын» касиетин сезе алдыңызбы?
«Бөтөнзордук» деген ой-толгоолуруңузду окуп калдым. Абдан жан дүйнөнү жаралаган, жүрөктү өйүгөн пикирлериңиз бар экен. Табият менен жуурулушуп, поэзиянын улуу күчү менен жашоо, жаратылыш кандай экенин жөнөкөй сөз менен көрсөтө билген касиетти, улуулукту байкадым. Сиздин “Өздүк мектебиңиз” барбы? Устат жана шакирт маселесинде кандай иштерди жүргүзүп жатасыз?
Тектеш түрк тилдүү калктардын Эл аралык поэзия майрамы, республикалык конкурстар, адабий сыйлыктар менен Сиздин чыгармачылык байланыш эл аралык масштабда кандай деңгээлде болуп жатат?
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Гүлжан, мен жазып аткан кезимде айланамдагы эчкимди укпай, эч нерсени «көрбөй» жазам. Муну айрымдар «Өң аян» деп жүрүшөт. Билбейм, бирок сөзсүз жанымды «жагып», «транска» кирип кетип жазам. Кыйналбай, жыргап, ыракаттанып олтуруп жазам. Эл арлык адабий алакаларга катышканды такыр сүйбөйм. Чакырса да барбайм. Түркияга чакырганда, Маскөөгө чакырганда баш тарткам. Мен үчүн дүйнөнүн башталган жери да, бүткөн жери да Кыргыз жери. Мен өзүмдү өз элиме тааныта алсам гана тилеген тилегиме жеткен болом.
Ал эми Манастагы “Эки дөөнү” жазгандан кийин Манас сөзүнүн касиетин чындап түшүнгөндөй болгом. Ага чейин жазган ырларым арзыбаган нерсеге айланып, акындар кыбырап жүргөн бир кенедей нерсеге айланып кеткен. Манастын күчүндөй, Манастын сөзүндөй сөз дүйнөдө жок экенин ошондо билгем.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ.
Бүгүнкү «Он-лайн Байланышыбызды» менин ушул суроом менен жыйынтыктайын Шайлообек ага!

Сиздин ээң биринчи, бала кезиңиздеби, же иши кылып «төл башы» делген ээң биринчи жазган ырыңыз кайсы, ошол ырыңыздын төрт сабын жазып койо аласызбы?.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Эң биринчи ырым:
Ыйлабачы, көздө не жазык,
Ый сапарга кубат береби?
Күтпөстүгүң үчүн же жашып,
Күтөмүн деп айткың келеби?.

АсылАсылкан ШАЙНАЗАРОВА, Бишкек шаарынан, КР. «Кайдыгерлик» бүтүндөй Кыргызстанды «жарганда» мен мектепте окуучу кезим эле. Андан бери канча жылдар акты. Ырына, өзүнө калп айталбаган киши чанда. Кээде чыгармачыл адамдар деле пендечилик кыла коймою бар. Чыгармачылыкта болобу, журналистикада болобу, улам алмашкан система, бийликтен көз карандысыз ой жүгүрткөн аз гана адамдар катары Шайлообек агай сиз менен, «Жолбүгүнү» менен Алым агайды (Токтомушев) айтаар элем. Жөн гана каалоо айткым келди. Бар болуңуз, агай. Жараткан бекем ден-соолук, майтарылбас кайрат, узун өмүр аябасын. Рахмат!.

ээ 61Атыргүл ЗАКИРОВА, Барнаул шаарынан, Алтай аймагы. Саламатсызбы агай? Мектеп жашынан Сиздин «Кайдыгерлик» аттуу ырыңыздан таасирленип чонойгон адам катары сиздин чыгармачылыгыңызды аябай баалайм. Тилегим: Дагы да жаңы дем-күч менен элибизге эмгектериңизди тартуулап, узак жашаңыз, коп жашаңыз, бар болуңуз !
Суроом: 1. Кыргызды Кыргыз атка кондурган баалуулуктарга басым жасап, коомубуздагы көйгөйлөргө тогуз толгонуп, аны кагаз бетине түшүрүп, чыгармачылыгыңыз аркылуу өз үнүңүздү элге жеткирип келе жатасыз. Биздин коомдун көйгөйлөрүнө жуурулушуп жашап жаткан инсан катары сиздин бүгүнкү күндөгү Кыргыздын аш-тойлоруна көз карашыңыз?
2. Азыркы кезде экономикабыздын дагы бир маанилүү тармагы катары туризмди өнүктүрүү максатта 44 мамлекетке визасыз режим жарыялоо аркылуу чек арабызды чет эл жарандарына ачып бердик. (баарыбызга эле маалым эмеспи биздин мамлекетте мыйзамдын иштебегени) ушул багыт контролдоосу жок калып, баш аламандыктын башаты болбойбу? Чет элдик инвестицияга жол ачуу жакшы нерсе, бирок…
3. Билим берүү тармагында да ар түрдүү идеология, баалуулуктарга сугарып тарбиялап жаткан чет өлкөлүк окуу жайларын ачып берүү аркылуу да коомдо түшүнүк жактан ажырымдын жаратылышы. Азыркы күнү информациялык согуш күчөп турган кезде маалымат майданындагы чектөөнүн жоктугу…
4. Анан биздин атуулдардын чет мамлекетке жумуш издеп кетип, бир гана «утечка мозгов» менен чектелбестен, биздин атуулдардын жашаган чөйрөгө сиңишип, Кыргыз жытын жоготуу коркунучу.. Ушул процесстердин баары азыркы күнү Кыргыздын этноиденттүүлүгүнө таасирин тийгизип, коомдун бириге албай, чогула албай калышына себепчи гана болбостон, өзүбүздү жоготуп алуу коркунучун жаратууда…Ушул көрүнүштөргө өз пикириңизди билдире кетсеңиз ? Мүмкүн мен утрировать этип-көбүртүп кабыл алып жаткандырмын…
Акырында агай, «Агындылардан» бир китеп мага катып кое аласызбы, мен Бишкекке келээрим менен сиз менен байланышып, колго алсам деген ниетим бар эле? Ырахмат!
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Атыргүл! Айланайын, кыргыз деп жүрөгүң канап турганы жазган саптарыңдан “тамчылап” турат. Ала турган жообуң да ошонун ичинде турат. 23 жылдан бери “тыңый” албай жатканыбыздын көп себептери барын менден да жакшы билесиң. Биз элибизди бириктирип ала турган саясый ишмерлерге аябай муктаж болуп турабыз. Ынтымагыбыз болсо, намысыбыз болсо, ач көз болбосок, көр дүйнөнүн артынан кубалаганды токтотсок эле оңолот белек деп ойлойм.

Сынак 2Нурзат МОКЕНОВНА, Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы. Биринчи сүйүүңүз жөнүндө айтып берсеңиз?
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Нурзат! Бешинчи класста бир кызды жакшы көрүп калып…Портфелин мектептен үйүнө чейин көтөрүп барып.. төбөм көккө жеткен ошондо. Биз кыздарды «сүйөм» деп айтчу эмеспиз. «Сүйөм» деп эч качан айтчу эмеспиз. Анын ордуна «жакшы көрөм», «Жакшы көрүп калдым» деп айтчубуз. Сүйүү деген биздин учурда ыйык, таза, кол тийгис болчу, Нурзат!

ээ 20Калмамат ТУРДУБАЕВ, Өзгөн району, Арагөл айылы, Кара Шоро аймагы, Кыргызстан. Саламатсызбы Шайлообек агай! Бизге жолугушууга келгениңиз үчүн чексиз ыраазыбыз!
Ырахмат сизге! Сиздин бизге келгениңизге байланыштуу мына, эки күндөн бери чоң майрам болуп жатат.. Уруксат берсеңиз соболдорумду берсем…
Биринчи суроом: Сиздин чыгармаларыңыздын мезгил менен жашап, күчүн жоготпой, таасирдүүлүгү менен эл жүрөгүнөн түнөк алып, элге кубат-кайрат берип, улут рухун, улут көрөңгөсүн көккө көтөрүп:
Калдайгандын баары эле канат эмес,
Кабыландын баары эле Манас эмес.
Калкын чанган, калкынын тилин чанган,
Кан болсо да кыргыздын баласы эмес, – деп жазган, жана дагы ушул сыңар, сансыз маңыздуу ыр саптарыңыз өз жашоосун мезгил менен бирге улап келе жатканынын сыры эмнеде?
Экинчи суроом: Сиз «жаратылышты» кандай кабылдайсыз? Сиздин ыр саптарыңыз жаратылыш менен болгон табышмактуу да, сырдуу да «Ыр жана жаратылыш дүйнөңүздөн» кабар бергенсийт. «Жаратылыш дүйнөсү» менен өзүңүздүн «Ыр дүйнө падышачылыгыңыздын» мамилеси кандай?
Үчүнчү суроом: «Агындылар» – өзүнүн аталышы менен эле автордун баардык ой-идея жана максатына жооп бере алды. Тилекке каршы бул чыгарма «ава менен суудай» эле болуп калды.
«Агындыларды» издеп таба албай жатабыз..
– Эй, өкүмөт аке, бизге «ава, суу, нан анан Шакемдин «Агындыларын» эле бергиле, – дегим келет, тээ Кара Шоронун «Байбиче жайлоосуна» чыгып алып…
– Угаар Өкүмөт акем, а Шакем!..
«Агындылар» – кыргыз элинин, улуттук баалуу көрөңгөсү, байлыгы!
Урматтуу Шакем, ушул баалуу чыгарма, «Агындылар» кантип жаралды? «Агындылардын» дагы – 2, 3, 4, 5, 6, 7… – томдору чыгып, Эл журтума агып келе берсин! Жеңем менен дагы да, узак узак жашаңыз! Бала-чака, неберелериңиз тынч болсун!
Кыргыз элим тынч болсун!
Ырахмат Шакем, бар болуңуз!
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Ыракмат, Калмамат! Улуу Алыкулдун «…ырыма бир мертебе калп айталбайм» дегени бар го?. Мен жазып жатканда тиге-буга жагам деп жазбайм. Тиги же бул таарынып калбасын деп жазбайм. Кудайды гана карап туруп жазам. Кудайды алдабасам, Кудайга калп айтпай, Кудайды алдабай чындыгын гана жазсам баарына жагат деп ойлойм. Кыргыз да «сөз чындыгынан бузулбайт» деп айткан эмеспи. «Агындыларды» ушинтип олтуруп төрт айда жазып бүткөм. Буюрса силерге жетип калгысы бардыр.

ээ 61Самара НАСЫРОВА, Маскөө шаарынан, Оруссия. Саламатсызбы Шайлообек агай! Кечетен берки маектерди чер жаза окуп жатабыз. Сизге ар дайым чыгармачылык ийгиликтерди каалаймын. Ошондой эле оорубаңыз, узак жашаңыз, Кыргыз элине сизден дагы көп көп чыгармаларды тартуулашыңызды күтөбүз.
Менин берейин деген суроом төмөндөгүчө;
1. Көп жылдардан бери акындыкты артынып, журналисттикти да кошо алып келесиз. Ыр менен прозаны кошо алып кетүүнүн машакаты жана ырахаты тууралуу айтып кетсеңиз?… Анан дагы “Кайдигерлик” деген чыгармаңызды жазууңузга эмне түрткү болду эле?.. Же ошол кезде эле кайдигерлик башталган беле, же азыркы аламан жашоону алдына ала жазып койдуңуз беле?… Сиздин ырыңыздагы саптар азыркы заманда кайталанып катардагы көрүнүш катары өтүп жатпайбы?.. Жер жарылса акындын жүрөгүнөн өтөт” – демекчи, элдин камын ойлоп акындык жүрөгүңүз канап, көз жаш төккөн күнүңүз болду беле?..
2. Жаш кезиңизде махабаттын торуна чалынып, бирок ага жетпей калган, жүрөк арманыңыз барбы?.. Эгер болсо ошол адамга арналган саптарыңыздан төрт сап таштап койсоңуз?..
Көпчүлүктүн бүйүрүн кызыткан «Агындылар» китебиңизди окуу мага да насип этишин тилейм, жана ошол күндү чыдамсыздык менен күтөм. Жоопторуңуз үчүн алдын ала чоң рахмат! Бар болуңуз!
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Самара! Бардык адамдар сыяктуу эле элимдин «кайдыгерлиги» жанга батканда жаралган ыр. Бул ыр менен мен жүрөгүмдү элиме ачкам. Эл да аны түшүнгөн. Бирок «кайдыгерлик» муну менен эле бүткөн жок. Тилекке каршы, кайра күчөдү.
Баса, «Кайгысын тартып кыздардын, карандаш өңдүү учталдым. Учталдым бирок аттиң ай, учталган сайын кыскардым..»

АйкөкүлАйкөкүл СҮЙҮНОВА, Кызыл-Кыйа шаарынан, КР. Саламатсызбы, Шайлообек агай! Сизге түгөнгүс илхам тилеп, мекенчилдикке үндөгөн далай чыгармаларды жарата берүүңүздү каалаймын! Мени кызыктырганы Шайлообек Дүйшеевдин акын болушуна кайсы факторлор таасир этти? Устазым деп кимди атайсыз? Коомдогу терс көрүнүштөр: кайдыгерлик, кошаматчылык, паракорлуктун тамырын курутууга ар бир жаранды кантип тартсак болот деп ойлойсуз? Жооптор үчүн алдын ала рахмат. Бар болуңуз!
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Айкөкүл, менин эң биринчи устатым Чоң Энем болгон. А киши кудайдын куттумуш күнү кыргыздын нарк-насилин кулагыма кумдай куюп турар эле, жарыктык! Эгер Чоң Энем болбосо мен акын болмок эмесмин.

КуштарбекКуштарбек КИМСАНОВ, Ош шаарынан КР.  Саломалейкум Шайлообек ага, сизге эки суроом:
1. Жазуучулуктун артыкчылыктары менен кенемтелерин айтып бериңизчи?
2. Кетбуканын ыры деген ырыңыз тууралуу чындыкты баяндап кое аласызбы?
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Куштарбек үкөм! Жазганын эл «талап» окуп турганы жазуучунун «тирүү» экендиги. Артыкчылыгы ушул. Ал эми «окулбаган» жазуучу тирүү туруп «өлгөн» жазуучу, анын кенемтеси ушунда. Ал эми, «Кет Буканын» ырынын эч кандай деле табышмагы жок. Мен аны Акаевдин убагында жазып, эми мындан ары «Кет Буканын» арбагы колдоп жүрсүн деп ырыма «Кет Буканын» ысмын коюп койгом.

АйтурганАйтурган САТИЕВА, Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы Шайлообек агай!. Суроо узатаардан мурда, сизге чың ден-соолук жана чыгармачылык эргуу каалап коюга уруксаат этиңиз. Агай, менде бир эле суроо? Канткенде тилибиздин баркын көрөрө алабыз? Канткенде аны жок дегенде өз өлкөбүздө «керек» тилге айлантып, мамлекеттик эн белгилердин бири деген статуска ээ кыла алабыз? Эмнеге союздун тараганына жыйырма жылдан ашса да, башка коңшу мамлекеттердей эне тилибизди көтөрө албай келебиз?
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Айтурган, кыргыз тилине муктаждыкты түзгөндө гана тил өнүгөт. Антмейинче эч кандай тил комиссиясы да, “тонналаган” акча да тилди өнүктүрө албайт. Кыргызстандын ар бир адамы кыргыз тилисиз иштей албай, жашай албай, нан таба албай калгандай шарт түзүлгөндө гана тил көкөлөйт. Кадыры өсөт. Антпесек жок! Айтурган! Бишкектин көчөлөрүндөгү тантык жазууларды Бишкек мэриясында “тили сайрап” олтургандар эмес, жети обулустан жети кемпирди алып келип, шаарды бир аралатып чыкса эле оңдоп-түзөп коет болчу.

ТынчтыкТынчтык АЛТЫМЫШЕВ, Бишкек шаарынан, КР.  Шайлообек байке, Сиз Ысык-Көлгө барганда сууга түшпөй, жүзүңүздү гана чайып тим болот экенсиз. Мунун сыры эмнеде? Көлдүн касиетине ишенесизби?
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп. Билбейм Тынчтык, мен Көлгө түшкөндөрдү көргөндө ыйык Ысык-Көлдү жылаңач денелери менен булгап жаткансып, шылдың кылып, ыза кылып жаткансып сезе берем. Ошону билгенден кийин түшпөй калгам. Жөн гана жээгинде басып жүрүп, көлкүп-чалкып жаткан көлдүн «сүйлөп» турган үнүн уккум келет.

ээ 14Рахат ТАШТЕМИРОВА, Оруссия, Ханты-Мансийск а-о, Белоярский шаарынан. Саламатсызбы? Байланышып турганымдан кубанычтамын.
1 – суроом. Көрүп жазган жана сезип жазган акындар болот дейт, өзүңүздү кайсы түрүнө кошосуз?
2. Эң алгачкы, андан кийинки жана акыркы жазган ырларыңызда кандай айырмачылыктарды байкайсыз?
3. Кечээ кайрадан турмушка төрөлсөңүз ким болот элеңиз-, деген суроого “сүрөтчү болмокмун” деп жооп бердиңиз, мүмкүн азыр деле кеч эместир бул жаатта өзүңүздү сынап көрдүңүз беле? Рахмат.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Рахат! Көргөн нерсең сезимге таасир эткенде гана ыр жаралат. Сезим деген бактан жааган кебез сыяктуу. Ага ширеңке чагарың менен “дүрт” дей түшөрүн жакшы билесиң. Көргөн нерсең так ошондой сезимди “өрттөп” кетсе, анда сөзсүз андан ыр “өнүп” чыгат. Мен жалаң ошентип жаздым. Акыл менен жазылган ырлар ар дайым супсак, кургак, өңсүз-түзсүз болуп каларын билдим Ооба, мектепте мугалимдер мага көрсөтмө куралдарын тарттырчу. Бир кыз сүрөт тарткан баланы жактырып калганда, ошол баладан кызганып, ошол кызга жетиш үчүн сүрөт тартып кеткем.
Эң биринчи ырым мындай болчу:
Ыйлабачы, көздө не жазык,
Ый сапарга кубат береби?
Күтпөстүгүң үчүн же жашып,
Күтөмүн деп айткың келеби?.
Армияда жүргөн кезде, 19 жашымда жазып. гезиттке жөнөтсөм, чыкпай калган…

ТемирланТемирлан АКНАЗАРОВ, Талас облусунан, КР.  Ассаламу алейкум! Бүгүнкү күндө Мугалим ким, ким болуш керек эле, коомдогу ордуна кандай баа бересиз?. Ошондой эле президент, депутат ким?. Кийинки негизги суроом: Учурда коомчулуктун багыты мурдагыдан кыйла өзгөрүп кетти, т.а. китепке болгон тартылуу барган сайын татаалдап баратат. Ан сайын аң-сезим да башка… Китептеги байлыкты калкка тегиз жеткирүү үчүн кандай аракетти сунуштайсыз, автор катары? Окуй турган китеп көп бирок мындай ар тараптуу заманда убакыт аябай тар, ошого карабай Сиздин “Агындыларыңыз”  коомчулукка кеңири кулач жайып келе жатат… Кино тартуу идеясы деле даяр болсо керек? Жакында эле ошол чыгармаңыздан үзүндү окуп алып бир башкача, башка чыгармаларга окшобогон стилди байкадым. Ушул ж.б. эмгектериңиздин үзүрүн көрүңүз. Алдын ала Рахмат.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Темирлан! Биз мугалимдерди Кудайдан кийинки орунга коюп сыйлачубуз. Мугалим биз үчүн ыйык болчу. Мугалимдердин кадырын так ошондой “ыйык” деңгээлге жеткирмейин кыргызды чындап сактап кала турган муунду “ала албайбыз”. 45 жыл иштеп 1000 сом менен пенсияга чыгарган мугалимди биздин мамлекет кандай гана шылдыңдап жатканын билесиңби? Ошол мугалимдин ордуна миң сом менен пенсияга Баекова чыкса болот эле го?. Ал эми китепти окутуш үчүн ошол эл окугудай китеп жазыш керек. Биздин керемет кыргыз тили менен жыланды да ийнинен чыгарса болот!

ээ 61Чолпонбек ЖЕТИГЕН, Бишкек шаарынан, КР. Ассалоому алейкум агай. Сизге ден-соолук, чыгармачылыгыңызга албан ийгиликтерди, үй-бүлөөңүзгө ынтымак бакубаттуулукту каалайм!
1. Биз мисалы, совет доорундагы гүлдөп өскөн кыргыз адабиятынын залкарлары А. Осмонов, Ч. Айтматов, М. Алыбаев, М. Элебаев, К. Жантөшев, Т. Касымбеков, Т. Сыдыкбеков жана башка көптөгөн гиганттардын чыгармалары менен жашап келдик, тарбия-таалим ала алдык. Булардын өлбөс-өчпөс чыгармалары дагы да миңдеген жылдарды багынтаарына ишенем. Берейин деген суроом: «Учурда биздин коомдо жашаган, бирок, качандыр бир убакта кыргыз адабиятынын залкары болуп тарыхта аты калчу инсандар» – деп кайсы бир ысымдарды атай алаар белеңиз? Деги эле барбы ошондой таланттар адабият жаатында? (мен жогоруда тизмелегендердин деңгээлинде) Биз жогоркуларды окусак бизден кийинки келчү көптөгөн муун кимдерди окуйт? Ушуга, жана деги эле кыргыз адабиятынын учурдагы абалына оюңузду кененирээк ачып берсеңиз.
2. «Манастын» бир вариантын жаздыңыз. (чын айтсам окуй элекмин жана жазып бүткөнүңүздү же бүтө элегиңизди да билбейм, угуп жүрөм.) Жазып жүргөнүңүздө кандай акыбалда болдуңуз, аян болдубу айтып жүрүшкөндөй? Манасты жазууга сизге эмне түрткү болду?
3. Учурдагы кыргыз журналистикасынын деңгээли жана акыбалы тууралуу айтып бериңизчи? Кичинекей Кыргызстанда басылмалардын саны өтө көп аны менен бирге журналистмин дегендер да толтура, мага окшоп. Саны бар сапаты жок болуп аткан жокпузбу?
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Чолпонбек! Кыргыз адабиятын кайра баштан жазып чыксак болор эле. Соцреализмдин доору небак бүткөн менен биз дагы эле ошол “доорду” окутуп келатабыз. Көбүн «сорттой» турган кез эбак эле келген. Жазуучумун дегендердин баары эле тарыхта калгысы келет. Кимдерди «ыргытып», кимдерди «алып» каларын тилекке каршы биз эмес, тарых өзү аныктайт. Ошондуктан айта албайм. Айтсам эле эртеңден баштап, башыман ылдый ылай төгүп, мени сөгүп жатып каларын да билем. Бирок кала тургандарына караганда калбай тургандары аябай көп. «Манаска» жаңы вариантты аян албайле, бирок транска кирип олтуруп жазгам. Жазып аткан нерсемден ыракат алып атып жазганда гана жакшы чыгарма жазыларын жакшы билем. Калпы жок чыгарма гана жүрөктөргө жетет. Окурмандан өткөн сынчы жок! Улуу Толстой да кезинде «Мен өлгөн соң артымда мени окуй турган 6-7 окурманым болсо бактым ошол» деген экен. Кыскача ушул.

ээ 61Каныкей ЭСЕНБАЕВА, Истамбул шаарынан, Түркийа. Саламатсызбы Шайлообек ага! Сиздин чыгармачылыгыңызга ийгилик, ден-соолугуңуздун бекем болушун Кудайдан тилөө менен бере турган суроомо өтсөм: Бек Борбиевдин «Эркинай» деген ырынын сөзү сизге таандык деп билебиз. Эгер ошол чындык болсо сиздин жашооңуздан алынган, үч кыздан кийин Эркинайга жолуккан деп жүрүшөт, акындын башынан өткөргөн окуясы деген сөз кайдан чыккан? Негизи эле аял-эркектин ортосунда сүйүү барбы?.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Каныкей, Бектин «Эркинай» деген ыры меники эмес. Кимики экенин да билбейм. Экинчи сурооңо: Аял менен Эркектин ортосунда сүйүү болгон үчүн АДАМ менен ЕВА бейиштен кубаланып олтуруп…кубалашып олтуруп ушул күнгө келбедиби. Манастын махабатын жүрөгүнө каткан Каныкей апабыз көзүнүн жашын төгүп туруп, ырым кылып Тайторуну чаппады беле, “Семетей Таласты табаар бекен, Семетей Кыргызды багаар бекен?” деп. Сүйүү бар үчүн ЖЕР ШАРЫ огунан тайып кетпей айланып турбайбы!..

Расулээ 61Расул САЛАЙДИНОВ, Кочкор районунан, КР. Шайлообек байке кичи мекениңиз Ат-Башы айылына тургузулган аттын башы эстелигине сиздин оюуңуз кандай болду?
2. Баарыбызга тең жашты жараткан берет дечи бирок сиз канча жашка чыга жашасам деп кыялданасыз?
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Расул, мен ошол кезде эле эстеликтин автору, Кыргыз үчүн ондогон заводдорду иштетип, жаштарга иш таап берип, мыкты үлгү көргөзүп келаткан бизнесмен иним Шаршенбек Абдыкеримовго (АЮУ) айткам, «мага бул мойну кесилген атың жаккан жок!» деп… Азыр да ошол ойдомун. Былтыр маршруткада келатсам 87 ге чыккан бир аксакал түшүп баратып «сен 90 го чыгасың» деп айткан. Ичим жылый түшүп тим болгом. Ошон үчүн тиякка кеч барайын деп дайыма жолдо жөө баратам…
Расул САЛАЙДИНОВ. Чоң рахмат Шайлообек байке! Өмүрүңүз узун болсун!
Өткөндө Ош базардан «Агындылар» аттуу китебиңизди көрүп сатып алууга чөнтөгүмдөгүнүн чамасы жетпеди, Кудай насип этсе окуп калаарбыз...

ээ 61Гулжан КОЙЧУМАНОВА, Ош шаарынан, КР. Шайлообек агай, сиздин руханий дүйнөңүздөн эстетикалык жактан калыптаган өтө татаал поэтикалык личност жашайт тура. Чыгармаларыңызда да турмуштук бай тажрыйбаңыз учурдун сезимталдыгы, өткөндүн баалуу элестери жана келечектин көрө билүү туюму көркөм чеберчилик менен терең камтылган.
Сиздин поэтикалык дүйнөңүздөгү баалуулукту реалдуу адамдын тагдырынан камырдан кыл сууругандай руханий дүйнөсүн сууруп чыгып, коомдун тагдыры менен байланыштырып, адамзаттык баалуулуктарга жуурулуштуруп, замандын кайсы учуру болбосун актуалдуулугун жоготпогон жандуу көркөм дүйнө жарата алгандыгыңыздан байкадым.
Башкалардан айырмаланган акындык өзгөчөлүккө дагы бир белгилей кетчү нерсе, учурда аны эмне терең түйшүккө салгандыгын өз учурунда аныктап, ага экинчи өмүр тартуулай билгендигинде.
Тагдырдын сыноосуна туш келген кезде өзүңүзгө кандай суроо бересиз? Ички дүйнөңүзгө үңүлүп кирип, кубаныч, кайгы, таарыныч, жек көрүү сыяктуу сезимдериңизди тез эле аныктап иретке келтире аласызбы? Өзгөчө кайсы сезимдерге таасирленип чыгарма жаратасыз? Жан дүйнөңүз мусулман динин кабыл алдыбы?
Шайлообек агай, сизди кыргыз адабиятында өз ордун тапкан шедеврлердин катарынан көргүм келет. Калемиңиздин сыйкырдуу сыясы кургабасын!
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Гүлжан, адам баласы өмүр бою сыноодо болот. Кыргыз “Айдын он беши караңгы болсо, он беши жарык болот” деп айткан. Өмүрүнүн жарымын өз бактысын издеп. “тытылып”, “жыртылып” жүрүп жашаган адам өмүрүнүн калганын жыргап-куунап жашарын билдим. Ошон үчүн адамга МЭЭНЕТ деген шашып келип, ДӨӨЛӨТ деген шашпай келет. Жакшылыкка алып барчу жол жамандык аркылуу өтөт. Жамандыкты “кечип” өтпөй тапкан жакшылык туруктуу болбойт. Морт болот. Адам болгон соң баары керек. Ыр да. ый да, кайгы менен ыза, күлкү менен кубаныч да керек. Мен азыр кыргыз сөзүнүн кереметине таң калып, сонуркап жүргөн чагым. Сөз деген улуу нерсе экен. Андан улуу нерсе Үн экен. Адам сөз менен түшүндүрө албай калганын үн менен түшүндүрөт экен. Сүйлөп атып түшүндүрө албай калганда эмне үчүн адам ыйлап жиберет. Көрсө ҮН деген да өзүнчө бир укмуш нерсе экен..

ШиринШирин ИСКАКОВА, Алматы шаарынан, Казахстан.

1. Менде сиздин «Агындылар», «Туз», Алтайга баргандагыңыз тууралуу жана Манас жөнүндө жазылган төрт китебиңиз бар. Калгандарын, мен билбеген китептериңизди дагы өздүк китепканама кошкум келет, аталыштарын атай кетсеңиз.

2. Жаш балдарга жана өспүрүмдөргө арналган китептериңиз барбы?
3. Радиодон абдан кызыктуу баяндарды айтканыңызды угуп жүрөм, ошо баяндарыңызды дисктерге чыгарып калкка жеткирсе сонун болмок. Ошондой дисктер чыкса балдарыма, өзүбүз угуш үчүн алмакмын, баяндарыңыздын жаш муунду тарбиялаганга салымы чоң. Азыр адамдарга руханий азык жетишпей жаткандай сезилет, а сиздин айткан кептериңиз чучука жетчүдөй даана жана көөдөндөгү көздү ачканга жардам бермек деп эсептейм. Алдынала рахмат Сизге, чыгармачылык ийгилик!.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Ширин, балдар үчүн илгери “Тайгүлүк” деген китебим чыккан. Китептер: “Аптап”, “Сүйлөшкөнгө чейинки сөз”, “Кайдыгерлик”, “Арабадагы ыр-1”, “Арабадагы ыр-2″…

АсырАсыран АЙДАРАЛИЕВ, Келсинки шаарынан, Финляндия. Шайлообек байке, сиз кыргыз элине акын гана эмес кара кылды как жарган калыс, акыйкатчыл, оозуңуздан оргуштап, адамдын ойуна келбес идеалары агып турган мыкты журналист катары дагы таанымалсыз. Айтсаңыз, азыркы чыгып жаткан кыргыздын жаш журналистерине кандай баа берет элеңиз? Дегеле журналистер коомду кайсы тарапка ээрчитип жатат, оң жолгобу же тескери буруп жатышабы? Дегеним, кийинки кездерде, акыркы үч-төрт жылда жалаң гана ушак деңгээлинен өйдө көтөрүлө албай калгандай туйулат, ушуга кандай карайсыз?.
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Асыран! Экөөбүз иштеген кездегидей эмес… Мен кечээ эле жаш журналисттер менен жолугуп, кеп-кеңешимди “төгүп” келдим. Азыр жалаң “окубаган” журналисттер биринин артынан бири келип жатат. Китеп окубаган адам сабатсыз болот. Алтургай “журналистиканы” окубаган, эч кандай адистиги жок “балдар-кыздар” келе баштады. Мен кечээ айттым жаштарга. “Эч качан бирөөнү жок жерден каралаган, жок жерден жамандаган “ыплас” макала жазбагыла” деп.. Каргышка каласыңар деп айттым. Мисал да келтирдим. Илгери мен ушундай бир бузуку адамды көргөм. Ал бирөөлөрдү каралап, жамандап. бири-бири менен кайраштырып жазчу. Көчө менен көчөнү, эл менен элди чабыштырчу. Аялы жоош адам эле . Жооштугунан чубуртуп тууй берип, 12 ни төрөп берген. Акыры баягы “бузукунун” бузукулугу Кудайга жетип, Кудай аркылуу элдин каргышы кара күчкө айланып келип урганда 12 баласы биринин артынан бир ооруп өлө берип, анын артынан аялы каза болуп, өзү да элден-журттан чыгып, тентип, талаада итке таланып жок болгон. Кишилер алтургай өлүгүн көмбөй, моргко тапшырып берген. Мен жаш журналисттерге ушуну айттым. Эч качан жалган жалааны, жаман балааны жазбагыла. Ушакты жазган адам акыр түбү каргышка калат деп айттым.

ээ 61Бактыгүл КАЛЫКОВА, Алматы шаарынан, Казахстан.
Шайлообек ага, саламатсызбы?
Менин суроом: 1. Кыргызстанда кыргыз тили деп коюп эле, кайра чоңдор өздөрү неге орусча сүйлөй беришет?
2. Кыргызстан чакан өлкө, 25 эле депутат жетпейби, 120 депутаттын бизге кереги бар беле? Аларга кеткен чыгымдарды окуп алып кайгыра берем, карапайым кары-картаңдар 3000 миң сом пенсия менен эптеп жашоо кечиришет, ал эми пособия жөнүндө айткандан адам уйалат, 600 сом бир айга, ушуга Сиздин көз карашыңыз кандай?

Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Бактыгүл! Мен жана да айткам. Кыргызстанда ар бир адам кыргыз тилисиз жанын багалбай калгандай шарт түзүлгөндө Ак Үйдөгү депутаттар эле эмес көчөдөгү иттерибиз да кыргызча “үрө” баштайт. Зарылдык түзүлмөйүн тилдин баркы кеткени кеткен, кадыры түшкөнү түшкөн… Жакшылыктан үмүт үзбөй туралы. Анткени биздин жердей бейиш жер жок эмеспи.

эжамилаАзизбек АСАБАЛА. Маскөө шаарынан, Оруссия. Ассалоомуалейкуум. Шайлообек агай. Оболу сизге ден- соолук, өмүр, үй-бүлөлүк бакыт, чыгармачылык илхом каалайм.
Суроом мындай:
1. Бул жалганда сизди өкүндүргөн жана кубандырган нерселер….
2. Кыргыз маданиятынын келечегин кандай көрөсүз….
3. Ааламдагы башка тилдерден кыргыз тили эмнеси менен баалуу?
4. Эмнеликтен мамлекеттик иш кагаздар кыргыз тилинде жүрбөй аксап калган, аны кантип жолго салса болот?
5. Сиз эне тилди барктабаган “чиновниктерге” кандай чара көрөөр элеңиз?
6. Баштап алып аягына чыга албай калган чыгармаңыз барбы… жана эмне себеп…?
7. Эне тилин унуткан “киргиздерге” сиздин кеңешиңиз…..
Жазылбаган ырларындай акындын,
Унутулган сөздөрү көп калкымдын.
Төшүм кагып мен Кыргызмын!-десем да,
Сөзүн кошуп сүйлөп алам орустун….
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Азизбек, Кыргыздын пейлинин тарыганы, ач көздүккө, дүнүйө кордукка азгырылып баратканы өкүндүрөт. Жаштардын чет өлкөлөрдү кезип барып жашап, иштеп жаткан “эрдиги” кубандырат.Карамолдонун күүсүн улап келаткан Улуу Нурактын окуучлары барында комуз өлбөйт. Дүйнөдө кыргыз тилиндей кумарлуу. улуу тилди көрө элекмин. Биз жазуучулар анын дүйнөсүн, сырын дагы ачалбай келатабыз. Эне тилдин баркына жете албагандарды энелердин сүтү урат деп ойлойм.

ээ 61Толукбек МЕНДЕБАЕВ, Маскөө шаарынан, Оруссия. Гений акындардын көбүнүн эмгеги көзү өткөн соң бааланат.Сиз бар кезиңизде бааланган бактылуу акындардан деп эсептейм.Ар бир адамдын бир арманы болот эмеспи?Сиздин адам катары,акын катары бир арманыңыз барбы?
Шайлообек ДҮЙШЕЕВ. Жооп: Кыргыздардын башка элдерге үлгү болалбай, мыкты сапаттарын иш менен далилдей албай, өлкөсүн кура албай жатканына, анан анысын билбей, “Манастын тукумубуз! Япондор бизден чыккан” деп мадырайып мактанып турган түркөйлүгүнө арман кылам.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ.
Ушуну менен «Көч Байланышыбыз» соңуна чыкты. Тизмеге жазылгандардан алтоо кечигип, келбей калышты. Анткен менен дагы бир аз убакытыбыз бар экен, каалоочуларга эркин микрофон берсек болчуудай. Кыскача ойуңар менен кошо каалоо-тилек айтсаңар болот!.
А мен жалпы «Көчмөндөрдүн» атынан Шакебизге жана «Байланышка» жигердүү катышкан досторума терең ыраазычылык билдирем!. Арыбаңыз Шаке, бар болуңуз Кыргыз генийи!.

Толукбек МЕНДЕБАЕВ.
Бар болуңуз акын агам!Чоң алкыш сизге!
Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ. Не деген менен АКЫН окурманына чечекейи чеч болуп, жүрөгүн ачып, чын дилинен жооп бергенин окуп отуруп, балли дедим! Бар бол, Шайлообек акын!
Гулжан КОЙЧУМАНОВА. Асыран Айдаралиев мырзага да чоң рахмат! Чоң-чоң чыгырмачылык ийгиликтерди жарата берсин, кыргыз көчүн улантып!

Чолпонбек ЖЕТИГЕН.
Айтпаңыздар бизди акын дебеңиз,
Бизди ак ундун, улпагына теңеңиз.
Шаке сиздей дөө-шаалардын артынан,
Эшек минип ээрчип келе беребиз.
Бар болуңуз, бакубат жашаңыз.

Эл акыны Шайлообек ДҮЙШЕЕВ "Көчмөндөрдүн" "Он-лайн Байланыштагы" суроолоруна жооп берип жатат.

Эл акыны Шайлообек ДҮЙШЕЕВ “Көчмөндөрдүн” суроолоруна жооп берип жатат.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Эмесе мындай Достор! «Көч Байланышыбыздын» эң «маанилүү» жерине жетип келдик десек болот го?.
Кыргыз Эл акыны Шайлообек Дүйшеев «Байланышыбыз» башталаар алдында, ага катышып, суроо бергендердин ичинен өзүнө жаккан бир суроого жакында жарык көргөн «Агындылар» аттуу китебинен бирди өзүнүн кол тамгасын жазып туруп атайын белек катары тартуулаарын убада кылган эле. Айтылгандай эле азыр «Байланыш» бүткөндөн кийин Шакебиз суроолордун ичинен Калмамат Турдубаевдин суроосу жакканын, ага айтылган белекти дайардап койоорун мага айтып, билдирип кетти. Андыктан белегиңиз кут болсун Калмамат ага!. Куттуктайбыз!.

«Көч Байланышты» уйуштурган жана алып барган Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Эркин журналист. Келсинки шаары. 7-8-июнь, 2014- жыл.

May 23

Көч байланыш..

ээ 37Эгемберди ЭРМАТОВ:  КР Президентине караштуу  мамлекеттик тил бойунча Улуттук комиссиясынын төрагасы.


УЛУТТУК ПРОГРАММАНЫН НЕГИЗИНДЕ «КЫРГЫЗ ТИЛ» БОРБОРУН АЧАБЫЗ!

Ааламтордун «Фейсбук» социалдык тармагындагы «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобунун бир жылдан берки салтка айланып калган «Көч Байланышы» (Он-лайн баарлашуу) өзүнүн үзүрлүү натыйжаларын берип келет. Албетте, бул саамалыгыбызды мындан ары дагы тынымсыз улантмакчыбыз. Эң башкы максатыбыз, улуттук тилибиз менен дилибизди тынымсыз өстүрүп, калыптандырууда тикелей тиешеси бар аттуу-баштуу, адабий, маданий жана коомдук-сайасый ишмерлерибизди төгөрөктүн төрт бурчунда жашап, иштеп жана окуп жүрүшкөн боордошторубуз менен баарлашууга чакырып, алар менен түзмө-түз маек куруп, байланышып, көңүл борборундагы көйгөлүү маселелерди чогуу, бирге чечүүгө багытталган.

3. Куба Курбанбеков
Куба КУРБАНБЕКОВ, Жалал-Абад обулусу, Аксы районунан, КР.  Саламатсызбы, Эгемберди ага. Учурдан пайдаланып, абалы ишиңизге ийгилик, чыгармачылык, өзүңүзгө ден- соолук каалап кетейин. Анан да бул байланышты уюштурган Асыран агага чоң ыраазылык. Себеби, Кыргыз тилинин тагдыры көпчүлүк сыяктуу мени да түпөйүл ойго салып келет.
Менин биринчи суроом:
  Кыргыз бийлиги тил комиссиясын жөн гана эл алдында актануу үчүн уюштургандай сезилет мага. Себеби, өздөрүндө (бийликте) эч кандай умтулуу жок десек да болот. Мисалы: Отчётторду кабыл алууда башка тилде эмес, мамлекеттик тилде алса, кызмат ордуна талапкерлерди, кызматкерлерди Кыргыз тилинде сүйлөөсүн талап кылса болот эле да тил үйрөнүүгө муктаждык жаралмак.Көп акча жумшагандан көрө,бул натыйжалуу болмок. Дагы: мегаком,билайн компаниялары кардарларды тейлөөдө англис, орус, Кыргыз, өзбек тилинде кайрылышат. Англис тили-дүйнөлүк, орус тили-официалдуу, Кыргыз тили мамлекеттик а эмне үчүн өзбек тили? КР тил мыйзамында өзбек тилине эч кандай макам берилген эмес го. Ал тил официалдуу пайдаланылбашы керек да. Өз оюңузду айтсаңыз?.
2. Суроом:
  Балалыгым, орто жаш, карылыгым,
Бар болгону үч күндүк өмүр экен.
Аны ойлосом түтөрүп каңырыгым,
Кантип жашап келдим деп күдүктөнөм.
Ушунчалык өмүрүм тез өттүбү,
Көзгө толчу бүтүрдүм кандай ишти?
Эктим канча тандалма көчөттөрдү,
Кайсыл жакка короттум кайран күчтү?- деп жазганыңыздай.. Эми, азыр, Кыргыздын көңүл чордонундагы көйгөйү- тилибиздин абалы мындай болуп турганда, тил комиссиясында иштөө тагдыры туш келди сизге.. Бул жаатта алгылыктуу иш жасадым-деп ойлойсузбу?
3. Суроом
:  Мен Жалал-Абад обулусунда жашайм. Бул жерде Өзбек телеканалдары дүйнөлүк алдыңкы, маанилүү, кызыктуу кинолорду өзбек тилине которуп беришет. Кызыгып көрүп жатып, балдарыбыз а тургай өзүбүз да өзбек тилинде сүйлөп калмай болдук (!). Бул практиканы биз да колдонуп, Кыргыз тилине маанилүү, дүйнөлүк деңгээлдеги кинолорду которууга акча жумшап, КТР, ЭлТР, ЖТР ден элге көрсөтсөк жакшы натыйжа берет-деген ойдомун, буга сиздин оюңуз?
Бул суроолорго кеңири жооп же ой-пикир угабыз деген ойдомун.
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:  Кубан мырза, эң биринчи болуп суроо бергениңизге ырахмат! Тил маселесинин өтө чоң көйгөйлөрүн көтөрүп жатасыз. Мен Тил комиссиясына төрага болуп келгенге чейин маселелер кайсы бир деңгээлде ыңгайына жараша чечилип келген. Бүгүнкү күндө кыргыз бийлигинде тил маселесин оң жагына чечүүгө карата чечкиндүү саясий эрк бар. Мунун мисалы катарында жакында эле Президент тарабынан кабыл алынган Улуттук программаны айтсак болот. Бул программада көптөн бери көйгөй болуп жаткан кыргыз тилин үйрөнүүнүн, колдонуунун муктаждыгын жараттык. Программа менен атайын сайттардан таанышып алсаңыздар болот. Ал эми өзбек тили боюнча Сиз айткан компанияларга расмий түрдө эскертүүлөрдү берди.
2. Албетте, бир топ көйгөйлүү маселелерди чечүүгө жетише алдым деп ойлойм. Биринчиси, бийликтин бардык бутактарында мамлекеттик тилге болгон мамиле оң жагына өзгөрө баштады. Көптөгөн министрликтерде иш кагаздары жалаң мамлекеттик тилде жүрүп жатат. Улуттук программанын негизинде «Кыргызтест» системасы ишке киришүүнүн алдында. Бала бакчаларга, орто мектептерге, ЖОЖдорго жаңы муундагы окуу куралдарын түзүү, жарыялоо боюнча эксперттик топ түзүлүп, ишин баштады. Экинчиден, буга чейин каржы меселеси чечилбегендиктен жазылып, даярдалып жарык көрбөй жаткан окуу китептерине, усулдук иштелмелерге, котормо жана көркөм адабияттарга, сөздүктөргө сарпталуучу каржылык маселе чечилди.
3. Бул айткан оюң эң туура, мен дагы бул маселени бир нече жолу көтөрдүм жана улуттук программага киргиздим, радио, теле берүүлөргө, дүйнөлүк деңгээлдеги кинолорду которууга, балдар көрсөтүүлөрүн колдоого атайын каржы бөлүнмөй болду.

чынара
Чынара САРБАГЫШОВА,  Бишкек шаарынан.
КР.  Саламатсызбы Эгемберди ага. Сизге кааларым чыгармачылык ийгилик, чың ден соолук жана жакшылыктар. Менин сизге берер суроом төмөңдөгүчө.
1.
Сиз ушул кызматты аркалагандан бери, кыргыз тилине бир аз да болсо салымыңызды кошо алдым деп ойлойсузбу? Эгер ошентип ойлосоңуз атай кетсеңиз.
2. Келечекте кыргыз тили үчүн жасала турган аракеттериңиз кандай болмокчу. Чечкиндүү бир иш-аракеттерди, кадамдарды сизден күтсөк болобу?
Эгемберди ЭРМАТОВ. Жооп:  1. Салымымды коштум.  «Кыргыз тили» гезити үзгүлтүксүз чыга баштады, «mamtil kg» сайты ишке кирди, улуттук программа кабыл алынды, көптөгөн окуу китептери жарык көрдү, мамлекеттик деңгээлдеги жыйындар кыргыз тилинде өтө баштады, мамлекетибизде 70% ишканалар иш кагаздарын кыргыз тилинде жүргүзүп жатышат, кызматкерлерим алар менен тыгыз кызматташуу жолунда.
2. Болот, жакында Кыргыз Өкмөтүнө программанын негизинде бир топ сунуштарды киргизгени жатам.
Чынара САРБАГЫШОВА. Эгер мүмкүн болсо ошол сунуштарыңызды атай кетсеңиз?.
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:  Чынара, улуттук программаны ишке ашыруу жеңил-желпи иш эмес, ага мамлекеттик жетекчилер, жалпы калайык калк жапа тырмак киришүүсү зарыл, ошондуктан айрым маселелерди азыр чечилмейинче коомчулукка чыгаруу эртеби деп ойлойм, рахмат!

Темирлан
Темирлан АКНАЗАРОВ, Талас обулусунан, КР.  Ассаламу алейкум, кыргыз тилинин орфографиялык сөздүгүн жаңыртып (толуктап), түзүп чыгуу маселеси көп ойлондурат, эгер түзүлсө электрондук маалымат иштетүүчү каражаттарда иш аткаруу кыйла жеңилдемек, бул жаатында кандай салым кошо аласыз. Кошумча суроом, алфавитти Қ жана Ғ өңдүү тамгалар менен толуктоону колдойсузбу жана латын алфавитине өтүүгө кандай аракеттесиз?
Эгемберди ЭРМАТОВ
.  Жооп:  1. Бул сөздүктү чыгаруу күн тартибинде турат. Мурда «Кыргыз энциклопедиясы» тарабынан 5000 (беш миң) нускада жарык көргөн эле, азыр жаңылап, кайра басуу аракетин көрүп жатабыз, буюрса эмдиги жылы жарык көрүп калат.
2.Ал эми Қжана Ғ ариптерине жана латын тамгасына өтүү маселеси келечектин иши, анткени бир арипти киргизүү мамлекеттин куржунунуна эбегейсиз чоң оорчулукту алып келет, азырынча мамлекетибиз мындай орчун өзгөртүүнү көтөрө албайт.

АйкөкүлАйкөкүл СҮЙҮНОВА, Кызыл-Кыя шаарынан, КР.  Ассалому алейкум, Эгемберди агай. Менин сизге берейин деген суроолорум төмөнкүлөр, алгач чыгармачылыкка байланыштуу болсун.
1. «Жазуучу болуш үчүн тагдыр керек» дегенди окуп калган элем бир жерден, аны сыңары сиздин да акын болуп калышыңызга тагдырдын таасири болдубу?
2. Чыгармачылык жолуңузда артка бир кылчайып караганда эң алгач эмне оюңузга келет?
3. Учурдагы кыргыз адабиятындагы эмгектенип жаткан муун 30-жылдардан 90-жылдарга чейинки акын-жазуучулардан эмнеси менен айырмалана алат деп ойлойсуз?

Эми мамлекеттик тил боюнча суроолорум бар эле, алардын айрымдарын жогоруда мага чейинки ага-эжелер бериптир.
4. КРын Президентине караштуу Мамлекеттик тил боюнча улуттук комиссиясынын сизге чейинки жетекчилерине кандай пикир айта аласыз? Алардын баса белгилей турган алгылыктуу иштери барбы?

5. Кыргызстандагы көрнөк-жарнактарды илүү боюнча айрым журналисттердин гана «кыргызча жазгыла» деп чый-пыйы чыгып жүргөнүн угуп жүрөбүз. Бирок, тилекке каршы, дагы эле бул көрүнүш кайталанып келе жатат. Ушул маселе боюнча Улуттук комиссия тарабынан сунуш берилип, мыйзам чыгарып, бул мыйзамды бузгандарга кандайдыр бир чаралар көрүлсө болбойбу?
6. Эгер, кыргыз тилинин өсүп-өнүгүүсү жана таза сакталуусу үчүн бир гана себеп бар деп эсептесек, ал кайсы деп ойлойсуз?

7. Кыргыз тили жоголуп кетүү коркунучу алдында турат деп 6-7 жылдан бери каңшаар угуп келебиз, ушуга карата эмне дейт элеңиз?
Суроолорго жооп бергендигиңиз үчүн алдын ала рахмат. Сизге үй-бүлөлүк бейпилдик, чыгармачылыгыңызга ийгиликтерди каалап кетем.
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:  1. Албетте, таасири болду, тагдыры жок адам акын да боло албайт, мыкты чыгармаларды да жаза албайт, анткени анын ырында жан дүнүйөсү чагылышып, лакылдап соккон жүрөгү көрүнүп турушу керек, башынан өткөн тагдыр болмоюнча акындын жазганы элдир-селдир халтурага айланат. Ошон үчүн дүйнөлүк улуу акындардын чыгармаларын окусаң алардын тагдыры алаканга салгандай ырларынан көрүнүп турат.
2. Эң биринчи балалыгым, туулуп өскөн айылым, күлгүн жаш курагым оюма келип турат.
3. Учурдагы кыргыз адабиятында эмгектенип жаткан муун илим-билими, жаштыгы менен айырмаланат.
4. Баардыгы колдон келген аракеттерин жасап, жакшы иштеп кетишти, мен аларга андай-мындай деп жаман пикир айта албайм.
Бир гана мага чейин иштегендерден ыраматылык Камбаралы Бобуловдун өзгөчө эмгегин баса белгилер элем.
5. Болот, бул маселе азыр Жогорку Кеңештин күн тартибинде турат.
6. Ар бир кыргыз мекен сүйөр болуп, кыргыз тилинин тазалыгын жан дүнүйөсү менен сактап, анын кереметин артынан келе жаткан муундарга калтыруусу, о.э. жалкоолонбой көркөм адабияттарды окуп, тил маданиятын көтөрүүсү.
7. Ким муну айтса түпкүлүгндө ал кыргыздын душманы, кыргыз тили эч качан жоголбойт, аны жоголуп кетет деп жөндөн-жөн убагерчилик тартпай, анын келечеги үчүн кам көрүү маанилүүрөк. Сизге да рахмат, ишиңизге ийгилик каалайм!

ээ 9Насыпбек АСАНБАЕВ, Бишкек шаарынан, КР.  Саламатсызбы? Суроом мындай. Катуураак тийсе кечириңиз.  1) Сиз жетектеп келеткан улуттук комиссия деген жөн гана аты бар, заты жок нерсеби, же чын эле бар нерсеби?
2) Эгер чын эле бар болгон болсо, ага кандай күч-кубат берилген? Же такыр эле эч нерсеге жарабаган немеби? Буларды сураганым, учурда көчө аттарынан баштап жарнамаларга чейин кыргыз тилинин ит акмагын чыгарып каалаганындай ката менен жазып атышат. Буга ким көзөмөлдүк кылыш керек эле? Ушуга бир чара көрө аласызбы?
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:  Насыпбек, саламатсызбы, сиз, бүгүнкү күндө баарыбыздын жүрөгүбүздү оорутуп келе жаткан көйгөйдү көтөрдүңүз. Буга шаарда жашаган ар бир мекенчил кыргыз жараны астейдил аракет кылуусу абзел. Биздегидей комиссия, маселен, кошуна Казахстанда иштеп жатат, бизге мыйзамдын негизинде тил маселесине көзөмөл кылуу укугу берилген.
2. Биз көрнөк-жарнактарга республика боюнча көзөмөл кылабыз, бирок аларды жергиликтүү өзүн-өзү башкаруу бийликтери иш жүзүнө ашыруусу зарыл.
Мыйзам боюнча эрежеге туура келбеген көрнөк-жарнак ээлерине эскертүү гана бере алабыз, ал эми айып салуу укугу Антимонополия кызматына тийиштүү. Шаардагы көрнөк-жарнактарга көзөмөлдү Бишкек шаарынын мэриясынын алдындагы Жарнама департаменти жүргүзөт. Жума сайын жүздөгөн мыйзамсыз көрнөк-жарнактар алынып салынууда. Бирок ошого карабай бул тармактагы мафиялашып калган уюмдар биздин эскертүүлөрдү аткарбай келе жатат. Бул маселе боюнча шаардын мэриясына жана шаар кеңешинин депутаттарына тиешелүү милдеттер тапшырылган. Тилекке каршы аткарбай жатышат.

эбекеБектурсун АЛИБЕКОВ, Майлуу-Суу шаарынан, КР.   Өз МамТилдүү эгемен Қырғыз Республика Ажосунун қарамағындағы, өз МамТмлдүү эгемен Қырғыз Республикасынын; “МАМЛЕКЕТТИК ТИЛ бойунча Улуттуқ Комиссиясынын” Төрағасы; улуу урматтуу жана жоғорқу даражалуу Эрматов Эгемберди мырза. Сиз, менин жэ қайсы бир, қырғыз МамМансапқорлорунун қыжырын қайнатқан қырғыздын энесинин жэ атасынын, улутунун жэ этносунун эмес, өз МамТилдүү эгемен Қырғыз Республикасынын “МАМЛЕКЕТТИК ТИЛИНИН Улуттуқ Комиссиясынын” улуу урматтуу Төрағасы болғондуғуңуздан улам, суроо да дал ошол МАМЛЕКЕТТИК ТИЛ тууралуу болоорун назарыңызда тутушуңузду суранам. (Қайталайм жана эскертем;сөз, менин энемин жэ атамын эмес, бир бүтүндөй эгемен өлкөнүн МАМЛЕКЕТТИК ТИЛИ тууралуу болот.) Өз МамТилдүү эгемен Қырғыз Республикабыздын ушундай жоғорқу даражадағы Мамлекеттик қызматын башқарып олтуруп, неге Сиз, өз МамТилдүү эгемен Қырғыз Республикасынын,Мамлекеттик Қызматтарын өтө жана өлөөрчө сүйүшкөн қырғыз улутундағы МамҚызматкерлерден, ошол МамҚызматын сүйгөн Мамлекеттин МАМЛЕКЕТТИК ТИЛИН да урматташын ачық талап этпейсиз? Қандай болғон күндө да, шартта да, жағдайда да, ар бир эгемен өлкөнүн МАМЛЕКЕТТИК; Туусу, Герби, Гимни, Тили, Аянты, Қызматтары ажырағыс эмеспи! Жэ башқа өлкөлөрдүн МАМЛЕКЕТТИК ТИЛДЕРИ – МАМЛЕКЕТТИК ТИЛ, ал эми, эгемен Қырғыз Республикабыздын МАМЛЕКЕТТИК ТИЛИ – қырғыздардын жэ қырғыздардын энесинин тилиби? Эмне мақсатта, эгемен ҚР МамТилин, ҚР Баш Мыйзамы ыйғарған мақамына ылайық, тақай; МАМЛЕКЕТТИК ТИЛ деп талап этпей, көбүнчө қырғыз этносунун жэ қырғыздардын энесинин тилин талап этимиш болуп ғана қойосуз? Өз МамТилдүү эгемен Қырғыз Республикасында, ким Мамлекеттик Мансапты сүйсө, анда ал эгемен Қырғыз Республикасынын МАМЛЕКЕТТИК ТИЛИН, сүйлөө менен; даңазаласын, жайылтсын, өнүктүрсүн, жуурулуштурсун – деп неге тақай айтып, талап қылып турбайсыз? Ушуға қанча суммадағы инвестиция талап этилет? Эгер инвестиция талап этилбесе Сизге ким жэ эмне тосқоолдуқ қылууда? Раҳмат.
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:  Бектурсун мырза, Сиздин мамлекеттик тилге болгон атуулдук сезмиңизди жана пикирлериңизди көптөн бери билем жана сыйлайм. мына ушул көйүңүздөн эч качан тайбаңыз. Мен, эсиңизде болсо керек, өкмөттүк жыйынга катышып, атка минерлерге абдан катуу эскертүү бергемин. Ошондо премьер-министр мойнуна алып, мындан ары жыйынды мамлекеттик тилде алып барууга сөз берген. Ал гана турсун Жогорку Кеңештин депутаттарына, жада калса КР Президентине да өзүмдүн талаптарымды тайманбай коюп келе жатам. Менин негизги максатым жана атуулдук милдетим, бул кызматта канча иштейм, аны бир кудай билет, Кыргызстанда кыргыз тили өзүнүн мыйзамдуу укугуна ээ болуусуна бар күчүмдү жумшоо. Күн сайын эртең менен жумушка келгенимде өз ишимди кайсы бир министр менен мамлекеттик тилдин мыйзамдарын кандай аткарып жаткандыгы жөнүндө сүйлөшүү менен баштаймын. Улуттук программа 2020-жылга чейин түзүлгөн. Бул жылдардын аралыгында мамлекеттик тил маселесине 472 млн акча каражаты каралды. Өкмөт бул маселени оң чечип берүүгө макулдугун берди.

9. Айнагүл РаимкуловаАйнагүл РАИМКУЛОВА, Волгоград шаарынан, Оруссия.  Саламатсызбы Эгемберди Эрматович! Кыргызстандын китеп магазиндеринен башка мамлекетте жашап жүргөндөргө өз тилин унутпоо үчүн атайын чыгарылган Кыргыз тил китептерин тапсак болобу?
Эгемберди ЭРМАТОВ.
 Жооп:  Айнагүл карындашым, Улуттук комиссия “Замандаш” ассоциациасы менен атайын келишим түзүп, анын үстүнөн иштеп жатат. Биз чет өлкөлөрдө жашап, иштеп жаткан атуулдардын балдары үчүн атайын китеп чыгарууну мерчемдегенбиз. Китеп даяр болору м
енен электрондук түрдө сайтыбызга жайгаштырабыз, о.э. биздин сайттан тил үйрөнүү үчүн көптөгөн окуу куралдарын, көркөм адабияттарды алсаңыз болот. Ал жерде кыргыз адабияты тууралуу көп маалыматтар камтылган. Улуттук программанын негизинде быйыл бир нече жомок китептерди, дүйнөлүк адабияттын классиктеринин, кыргыз адабиятынын чыгаандарынын китептерин жарыялайбыз. “Нуска” китеп дүкөнүнөн биз бысып чыгарган китептерди табууга болот. Ошондой эле, быйыл улуттук программанын негизинде Кыргызстандын бардык аймактарында кыргыз тилдүү китептерди саткан көптөгөн дүкөндөрдү ачабыз. Бул боюнча Өкмөт тарабынан түзүлгөн атайын “Кыргыз китеп” мекемеси иш алып барат.

Гүлсана эже.Гүлсана Сарногоева. Фолиньо шаарынан, Италийа.  Урматтуу Эгемберди Эрматович! Көпчүлүк окурмандар сиздин «Өмүр издери» аттуу ыр жыйнагыңызды жактырып окушканы тууралуу жакшы билем. Ошол ыр жыйнагыңыз, китебиңиз кайрадан басмадан басылып чыгабы? Урматтоом менен Гүлсана.
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп: Гүлсана, «Өмүр издери» аттуу китебим 2011-жылы жарык көргөн, 7 томдук тандалмаларыма кирген, эгер колуңа тийип калса ошол жерден окуп алууңа болот. Байдыкеме арнаган мындай бир ырым бар эле, ошону окуп кой: Байдылда булбул акын төгүп көнгөн, Ат чабым алыс кеткен дүбүрттөрдөн. Артынан бара жаткан акындардын, далайын салпактатып күйүктүргөн. Ыр жазса ыйынбастан шыдыр жазган, Саптары жылаажындай шыңгырашкан. Байдылда деген кезде олтурган эл, бакылдап сүйлөй албай шыбырашкан. Баткендин жеген ширин өрүгүнөн, татыган анан дагы бөлөгүнөн. Эсимде, көпкө ыйлап шолоктогон, укканда жан сыздаткан өлөңүнөн. Жүрөгү күйүп турган чырак эле, күлкүлүү куйкум сөзгө ынак эле. Ырларын нөшөр кылып төгүп жаткан, мезгили мөлт дей түшөт карегимде. Балбан сөз Байдылдадай буюктардын, баа жеткис ой-пикирин угуп калдым. Көптөрү ээрчип жүрүп жоготушту, тизгинин, басмайылын, куюшканын.

УланУлан КОШАЛИЕВ, Кимчон шаарынан, Түштүк Корея.  Саламатсызбы Эгемберди мырза. Жакындан бери кыргыз тили чын эле жарды тилби деп ойлоп жүрөм. Себеби, бир орусча чыгарманы окуп жатып ортосунан кээ бир жерлерин которуп көрөйүн десем таптакыр которулчу түрү жок. Сөздөр табылбай.  Анан, дүйнөлүк уникалдуу Google translation деген котормо сайтка кыргыз тилин киргизүү мүмкүнчүлүгүн да берген Google компаниясы. Ал жактан да сүйлөмдөрдү англисчеден кыргызчага которууга аракет кылып жатабыз. Бирок ошондой эле кыйынчылыктар жаралууда. Сөздөрдүн кыргызча эквивалентин таппай убарабыз. Чын эле кыргыз тилинде сөздөр азбы же кандай. Сиздин оюңуз?
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:   Улан иним, кыргыз тилиндей бай тил дүйнөдө жок, анын байлыгын билиш үчүн “Манас” сыяктуу улуу мухитке жакындап, аны менен терең таанышып чыгуу зарыл. Биздин эпостордой эпостор кошуна элдерде дагы сейрек. Деги биз кыргыздар нигилисттик көз караштан алыстай албай жүрөбүз. Өзүбүздүн руханий дөөлөттөрүбүздү барктап-баалай албай анын улуу кудуретин түшүнбөй сөз байлыгыбызды өстүрбөй, чала могол сүйлөп көнүп калдык. Азыркы жаштарыбыз көчө сөзү менен базар сөзү менен, смс сөзү менен сүйлөөнү модага айлантууда. Жакында менин колума Саякбай Каралаевдин “Манас” эпосунун толук академиялык басылмасы тийди. Чамасы китептин көлөмү 20 кгдай бар. Мынчалык таң калыштуу улуу руханий мурас кайсы элдин шыбагасына тийген. Анан биз тилибизди жарды десек, жаратканыбыз дагы кечирбес. Биз кыргыз тилдин мүмкүнчүлүгүн көбөйтүү максатында улуттук программанын негизинде “Кыргыз тил” борборун ачууга ниеттенип жатабыз. Бул үчүн атайын каражат табылды.

Насыпбек АСАНБАЕВ, Бишкек шаарынан, КР.  Сиздердин иштөө ыкмаңар кандай? Ошну айтып кете аласызбы? Мисалы мен жарыя-жарнак ишканасында иштеп калгам бир айча. Бир жолкусунда чет элдик чайдын жарнамасын коомдук унааларга жабыштыруу боюнча иш кылган элек. Ошондо кыргыз тилиндеги жарнаманы унаага жабыштыруу үчүн тил комиссиясына текшертип, уруксат алышкандай болгон. Эми айтыңызчы, силер чын эле ушундай иш кыласыңарбы? Ар бир көрнөк-жарнак илинээрде, же коомго чыгаарда мамлекеттик тил комиссиясы текшерүүдөн өткөрөбү? Эгер өткөрө турган болсо, эмнеге мынча көп, одоно, орой катасы бар жарыялар басылып чыгып кетип жатат? Албетте, комиссия макулдугун берип, ишканалар каражат которуп чыгарып, илип алгандан кийин кайра аны алып сал дегендик бул кимдин гана болбосун кыжырын келтирет эмеспи. Керек болсо, андай ката басылган жарнамалар үчүн ошол жарнаманын ээлерин эмес, аны «текшерүүдөн өттү» деп макулдук берген тил комиссиясын жоопко тартуу туура болот эле.  Бирок, бул менин суроом. Эгер «биздин иштөө ыкмабыз андай эмес, бизге көрнөк-жарнактын кыргызчасын текшерткени келишпейт» десеңиз, анда эмнеге ушул талапты койбойсуңар? Себеби, жарнамалар чыга электе, илине электе текшерип, катасын тууралап коюу, жарыяланып калгандан кийин кайра алдырганга караганда кыйла жеңил эмеспи.
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:  Насыпбек мырза, мен тил комиссиясына келгенге чейин жарнамалар боюнча иштөө ыкмасы сиз жогоруда белгилегендей болуп келиптир, мен жарнама боюнча иштерди Бишкек шаарынын мэриясынын алдындагы Жарнама департаментине мыйзам негизинде өткөрүп бергемин. Бул ишти чындыгында ошолор башынан бери жүргүзүүгө тийиш эле. Алар келген кайрылуучулардын суроо-талаптарын орундатып, котормосун тууралап, тиешелүү жерге илүүгө уруксат беришет. Бирок алардын алдында деле азыркыга чейин чала-сабат адистер иштеп жаткан көрүнөт. О.э. айрым ишкерлердин алгач мыйзам негизинде уруксат албастан, жеке жарнама агенттиктерине кайрылып, жарнама долбоорлорун чоң каражаттарга даярдатып, илдирип алып, андан соң кайрылып жаткандары да жок эмес. Биз Жарнама департаментине тиешелүү деңгээлдеги иш алып барууларын эскертип, жалпы көзөмөл жүргүзүүнү улантуудабыз.

Аида ААида Ахмад ЖАМАЛ.  Абу-Даби шаарынан, БАЭ.  Саламатсызбы Эгемберди Байке, сак саламатта жакшы турасыздарбы? Менин суроом: Кыргызстанда башка Өлкөлөрдүн Жарандары Кыргыздын Жарандыгын алууну чечип, албетте Ар кандай конторлор(офис) жана текшерүү процесстеринен өтөт болушу керек, менимче. Ошол процесстердин бирине Кыргыз Тилинен Экзамен берүү дегенди кошобуз дешсе(Мыйзамчылар) кандай карайт элеңиз? Ушундай Мыйзам киргизүү негиздүүбү?Башка кээ бир өлкөлөрдө ушундай мыйзамдар иш жүзүндө практикаланат го, жакшы эле жемиштерин берип? Ушуга кандай карайсыз. Ырахмат!.
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:  Аида карындашым, чет өлкөлүк жарандар паспорт столдоруна өтүнүч менен кайрылганда тил билүү деңгээлин аныкташ үчүн биздин комиссияга кайрылат. Биздин текшерүүдөн өткөн, жарандыкка талапкердин мамлекеттик тилди билген-билбегендигине карабастан паспорт алып жаткандыгы анык. Сиз, туура маселени козгодуңуз, Жогорку Кеңешке бул маанидеги мыйзамды коюу аракетин көрүүгө сунуш даярдайбыз.

13. оодарбек Пардабай уулуЖоодарбек ПАРДАБАЙ уулу, Ош обулусу, КР.  Саламатсызбы Эгемберди агай! «Кыргыз көчү» мекенчилдер тайпасына кош келиңиз. Менин сизге болгон суроолорум төмөндөгүчө:
1) Азыркы учурдагы эне-тилибиздин абалына мени канаттандырбайт. Сиз кандай баа бересиз?
2) Азыркы күндө мекеме иш каналардагы жүргүзүлүп жаткан иш кагаздары.
Кабыл алынган мыйзамдарга канчалык дегээлде жооп берет деп ойлойс?
3) Кыргыз тилинин чыңдоо үчүн алдыга койгон план,ой максатарыңыздар м.н бөлүшө кетсеңиз? Алдын ала ырахмат агай. Бар болуңуз!

Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:   Жоодарбек мырза, 1. Эне тилдин абалы канатттандырбасын канча айткан менен иш алдыга жылбайт, ага ар бирибиз четтен карап, курулай айгай салбай, жан дилибизди берип, кандайдыр бир ачык-айкын ишти жасообуз керек, биз, тилекке каршы, сын айтууга гана ыкташуу үстүндөбүз. “Кийиз кимдики болсо, билек ошонуку” эмеспи, тилге өзүбүз күйүп-бышпасак, сырттан Петров, же Иванов келип, абалды жөндөп бербейт.
2. Республикадагы жүргүзүлүп жаткан иш кагаздары жалпысынан дурус деп айтууга болот, көйгөй Чүй, Бишкек, Ош шаарында болуп жатканы айкын.
Абалды жөнгө салуу үчүн тиешелүү мекемелер менен кызматкерлерим тыгыз иштешүүдө.
3. Алдыдагы кайрылуучуларга ой-максаттарымды кенен айтып бергендиктен, сизди дагы ал жооптор канааттандырат деп ойлойм, рахмат!

2. Асыран АйдаралиевАсыран АЙДАРАЛИЕВ, Келсинки шаарынан, Финляндия.  Атсаломалейкум Эгемберди мырза!. Менин эң эле көйгөйлүү бир суроом жана өтүнүчүм бар. Себеп дегенде эки жылдан бери тынымсыз аракет кылып, кирбеген эшигибиз, баспаган кадамыбыз, кайрылбаган адамыбыз деле калбады, бирок акыры жүрүп жыйынтык чыгаарына жакындап калды десем болчуудай, буйурса дейли. Улам бир жакка түртүлүп, топтой тоголонуп тебилип отуруп, дыкат дайардаган ишибиз учурда түздөн-түз сиздин колуңузга барып түштү. Бул маселе айтылуу кыргыз ӨҢҮ тамгалары. Жакында Экономика министирлиги менин аларга жазган рамий катымды, өздөрүнүн расмий катын жана системдик баскычка атайын «КыргызМамСтандарт» бекитип, расмий каттоодон өткөрүп берген кыргыз ӨҢҮ тамгаларын тергичке жайгаштыруунун үлгүсүн сиздерге жөнөткөнү тууралуу мага маалымат беришти. Бүгүнкү мүмкүнчүлүктөн пайдаланып мен Сизден расмий суранам урматтуу Эгемберди мырза, тез арада ушул ишти Тышкы иштер министирлигине кайрылып, алар аркылуу «Майкрософт» корпорациясынын башкы деректиринин наамына расмий кат жөнөтүп жиберишиңиздер керек. Бул маселе бүгүнкү күндө кыргыз тил маселесин чечүүдөгү, тил маселесинин көйгөйүн жеңилдетүүдөгү бирден-бир орчундуу маселеси ушул тергич деп эсептейм. Качан, канча күндө ушул маселеге чекит койо аласыздар?.
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:   Асыран мырза, он-лайн конференция уюштуруп жатканыңызга ыраазычылыгымды билдирем, ар бир кыргыз жараны сиздей болуп, тил маселесине күйүп-бышканда биз эбак башка, жаңыланган кыргыз мамлекетинде жашап калбайт белек. Бирок Кудайга шүгүр, сиздей атуулдарыбыздын бардыгы үчүн бул маселе акырындык менен оң жагына чечилип кетерине мен толук ишенем. Эми, Сиздин мага кайрылган маселеңиз боюнча айта кетейин, катты даярдап ТИМге жөнөтүү алдындабыз, мен бул маселени өзүмдүн орун басарыма тапшырдым. Ал мамлекеттик кызматта иштеп, такшалган жигит, ишти акырына чейин чыгарат деп ишенем, өзүм көзөмөлдүккө алам.
Асыран АЙДАРАЛИЕВ.  Жакшы болот  Эгемберди мырза! Бул өтө мыкты жаңылык, бизге, кыргыздар үчүн ачылыш болот эле чындыгында, ошондуктан колдон келишинче тездетип бериңиздер! Ошол ТИМдин расмий каты «Майкрософтко» корпорациясына жетсе эң маанилүү маселе чечилээрине мен толук ишенем. Себеби, ал айтылуу корпорацияда иштеген өзүбүздүн жараныбыз, кыргыздын Акжол аттуу уулу КРнан ошол расмий каттын келишин бир жылдан бери күтүп отурат, «колдон келишинче ички байланыштарым аркылуу тездетип бүтүрүп берүүгө болгон салымымды кошот элем» деп..

РасулРасул САЛАЙДИНОВ, Кочкор районунан. КР. Саломалейкум Эгемберди байке!
1. Сиз депутаттык ордуңузду таштап комиссия төрагалыгына кетип жатканда комиссиянын ишин жакшыртуу үчүн алдыңызга кандай максаттарды койдуңуз эле жана ошол максаттарыңыз ишке ашып жатабы?
2. Азыркы убакта баарыбызды түйшөлтүп жаткан Бажы Биримдигине кошулуу керекпи?
Эгер Бажы Бримдигине кошулсак өлкөбүз эмнени утат жана эмнени уттурат?
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:  Расул мырза, комиссияга келе жатканымда Президент менин алдыма бир топ тапшырмаларды берген. Президенттин ою боюнча анын мөөнөтү бүткөнчө биздин республикада мамлекеттик тил маселеси чечилип, кийинки келчү Президент бул көйгөй менен башын оорутпашы керек. Ошон үчүн жакында Улуттук программаны колдоп, аны ишке ашыруу үчүн, чечкиндүү кирише баштады. Менимче, Президенттин мындай асыл оюн бүт баарыбыз колдошубуз керек. Мамлекеттик тил маселесине бүт баарыбыз кош көңүл болбой жардам берсек жакшы болот. Мен дагы ошол максатты ишке ашыруу үчүн аракетимди жасап жатам. Ал эми экинчи сурооң боюнча мындайча жооп берер элем. Биз эртеби, кечпи Бажы биримдигине киришибиз керек. «Чымчыктан корккон эгин экпейт» дегендей, олтура бербей өнүккөн өлкөлөр менен мамилебизди жакшыртып, алар менен тең ата мамиле кылганыбыз оң. Биз бир топ нерсени уттуруп коюшубуз да ыктымал, ошол эле кезде утуштарга да ээ болобуз. Бул боюнча тийиштүү эксперттер, адистер көптөн бери эсеп-кысабын жасашып келе жатат.

ээ 35Гүлжан Койчуманова, Ош шаарынан, КР. Саламатсызбы Эгемберди агай! Ар бир улут өзүнүн эгемендүүлүгүн коргоо жана бекемдөө үчүн биринчи иш аракетти эне тилдин статусун жогорулатууга, кадыр баркын көтөрүүгө жана тилдин функционалдык мүмкүнчүлүктөрүнө көңүл бөлөт. Ошондуктан биринчи көңүл тилдин өнүгүшү болгондо да, тилди тездик менен өздөштүрүүсү, тилдин практикасы сыяктуу проблемалар коомдун өнүгүшү менен эриш аркак болушу керек. Замандан артта калбай тыгыз байланышта болуусуна шарт түзүп туруу керек.. Улуттук идеянын негизи, анын руханий кайра жаралуусу, маданияты жана искусствосу улуттук тилдин негизинде өнүккөнү үчүн мамлекет күчтүү болот. Кыргызстанда ушул багытташгы иш аракеттер кандай абалда?. Ийгиликтер жана жетишкендиктер кубандыра алабы жарандарды?. Студенттер жана мектеп окуучулары да мамлекеттик тилди өздөштүрүү боюнча окуу программаларына бөлүнгөн саатттар жетиштүүбү? Теория практика менен айкалышуудабы? Кандай көрсөткүчтөр болууда? Башка улуттун өкүлдөрү үчүн түзүлгөн тилди үйрөтүүнүн программалары да талапка жооп берерликпи?. Чын дилден кубануу менен мамлекеттик тилди үйрөнүшүүдө деп айта аласызбы? Манастаануу сабагынын окутуу программасы канааттандырабы сизди? Окуу программасына Айтматовтаануу сабагын киргизүүгө кандай карайсыз? Мамлекеттик тил тармактарын тейлеген адистердин профессионалдуулугуна кандай көңүл бурулууда? Адистештирилген курстар уюштурулуудабы? Жогорку окуу жайларында окутулган “Кеп маданияты” сабагынын программасы менен тааныштыгыңыз барбы? Ал жөнүндө эмне айта аласыз?
Эгемберди ЭРМАТОВ. Жооп:   Гүлжан айым, сиз мага өтө олуттуу суроолорду берипсиз, бул суроолордун көпчүлүгүнө жоопту так алам десеңиз Билим берүү жана илим министрлигине кайрылыңыз. Ошондой болсо да тил маселесине көзөмөл кылган мекеме катары айрымдарына жооп берейин. Туура айтасыз, тил – бул улуттун негизги эн тамгасы, руханий көрөңгөсү. Тил бар үчүн мамлекет бар. Ошол эле кезде тил мамлекеттин коопсуздугу да болуп эсептелинет. Биздин Президент бул маселеге олуттуу маани берип, Туруктуу кеңеште атайын карады. Мамлекеттик тил боюнча бөлүнгөн сааттар тилекке каршы, канааттандырарлык эмес. Бул боюнча мен маселени Билим берүү министрлигине бир нече жолу койдум. Окуу программалары ойдогудай эмес, усулдук колдонмолор, окуу куралдар бүгүнкү заманабий талаптарга толук жооп бербейт. Окуу куралдарын кайрадан карап чыгуу боюнча атайын эксперттик топ түзүп, сунуштарын күтүп жатам. Биз мектеп окуучуларына тилибизди жеңил, тез үйрөтүүчү жаңы ыкмаларды колдонгон окуу куралдарын сунушташыбыз керек. Манастаануу сабагынын усулдук иштелмелерин жакшыртуу зарыл. Ошондой эле окуу куралы дагы азырынча көңүдгө толорлук эмес. Биз Манасты өзгөчө кадырлап, өзгөчө барктап жаш муундарга жеткиришибиз абзел. Айтматовтаануу сабагы ЖОЖдорго киргизилген, бирок аны бардык адистиктерге киргизүү убакытты талап кылат. Ошондой эле Улуттук программада мамлекеттик тилди тейлеген адистердин кесипкөйлүгүн өркүндөтүү боюнча атайын белгиленген жана аны ишке ашыруу үчүн окуу борборлору уюштурулат. “Кеп маданияты” сабагын, менимче, ЖОЖдордо гана эмес, орто окуу жайларында, орто мектептерде дагы окутуш керек. Сабактын программасы менен таанышып чыктым, бир топ чечкиндүү өзгөртүүлөрдү талап кылган жерлери көп.

16. Айдана ОроноваАйдана ОРОНОВА, Казерта шаарынан, Италийа.  Саламатсызбы Эгемберди агай? Алдын ала ыраазычылыгымды билдирип,ишиңизге албан-албан ийгиликтерди каалап кетмекчимин.
1. Кыргыз тилин башка улуттагылар (корей, пакистан, арабтар) бат эле үйрөнүп, сүйлөп эле эмес биздин ырларды дагы созуп калгандарын көрүп калам. Ал эми азыркы муундун балдары КЫРГЫЗ болуп туруп эле, кыргыз жерибизде туулган балдарга кыргызча суроо берсең, түшүнөм, бирок жооп бере албайм, кыргызча сүйлөгөнгө аракет кылып үйрөнүп, окуп жатам, убакыт керек дешет. Ушуга кандай карайсыз?
2. Кыргыз ишканаларынын биринин жарыясын окуп алып “кат аркылуу кайрылса болот” дегенинен кыргыз тилинде кайрылдым эле(жарыя орусча болчу) бирок жооп болгон жок, бул мага табышмак бойдон калды. Ал ишканада кыргызча билбеген кыргыздар иштешет го, же иш кагаздары ушундайбы? Орусча сурасам гана жооп ала аламбы?
3. Сиз 5 жыл КР Президенти болсоңуз Кыргызстанда кандай өзгөрүүлөр болмок?
4. Биз, кыргыз боордошторуңуз дагы деле чет жерде жүрө берет белек, же жумуш орду менен камсыз кылат белеңиз? Ырахмат!
Эгемберди Эрматов.  Жооп:  Айдана карындашым, алыскы Казерта шаарында аман-эсен жүрөсүңбү? Мекенибизден өтө эле алыска кеткен экенсиң, кыргыз жерин сагынсаң керек. Дүйнөдө Кыргызстандай жерди, кыргыздай элди эч качан таба албайсың. “Сагынсаң да бир келерсиң” деген ырда айтылгандай, тезирээк мекениңе келишиңди каалайм. Ал эми суроолоруңа жооп бере турган болсом, тилди үйрөнөм деген адам аябай аракетчил, өжөр, максатчыл болот. Бизде, тилекке каршы, аракет кылбай, “алма быш, оозума түш” деген жарандар өтө көбөйүп кетти. Бул биздин бир ит илдетибиз. Мындайдан кутулмайынча, өнүккөн элдерден үлгү болорлук сапаттарды жакшылап үйрөнмөйүнчө өз казаныбызда кайнай берип, көп нерсеге жетишпейбиз. Тил комиссиясы мамлекеттик иш кагаздарга өзгөчө көңүл бөлөт, атайын усулдук китептерди чыгарып таратып жатабыз. Мыйзам боюнча кайсы бир мекемеге кайсы тилде кайрылсаң ошол тилде жооп берилет деген жобо бар. Мына ушуну карманышып жаткан жетекчилер көп. Биздин Конституциябыздан качан гана орус тили расмий тил деген берене алынып салынганда бул маселе көйгөйдү жаратпай калат. Ал эми 3-4-суроого мындай дээр элем. Мен президент болоюн деген оюм жок. Бул маселелерге президент болом деген жарандардын баштары ооруганы оң.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ, Келсинки шаарынан, Финландия.  Эгемберди мырза, Ааламтордо алгачкылардан болуп, демилге көтөрүп алып чыккан «Көч Байланышыбыз» (Онлайн байланыш) дээрлик салтка айланып калды десем аша чапкандык болбос. Ошого байланыштуу Сизге дагы бир өтүнүч менен кайрылып жатам. Төгөрөктүн төрт бурчунда таруудай тарап, ар кандай шартта иштеп, жашап, окуп жүрүшкөн көптөгөн Көчмөн кыргыз жарандары менен Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Шаршенович Атамбаевди ушул биздин салттуу байланышыбызга чакырып, макул кылып, суроо-жооп маегибизди уйуштуруп, мүмкүнчүлүк түзүп бере аласызбы?. Эгер ошондой шарт түзүлүп, Президент менен онлайн Байланыш өткөргөн болсок өтө маанлилүү иш жасаган болот элек деп эсептейм. Менимче Президент деле мындай Онлайн Байланышуу маегине каршы болбосо керек деп ойлойм!. Ыракмат!.
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:   Асыран мырза, абдан олуттуу маселени коюпсуз. Бул сунушту Президент менен жолуккан учурумда айтып көрөйүн. Эгер мүмкүнчүлүгү болсо, жок дебейт деп ойлойм. Сиз айткандай бул сунуш Президентти кызыктырышы мүмкүн.

17. Рахат ТаштемироваРахат ТАШТЕМИРОВА, Ханты-Мансийскден, Оруссия.  Ассалому алейкум! Ден соолугуңуз жакшыбы? Үй ичиңиз баары тынчпы? Неберелер чоңоюп жатышабы? А мен акыркы учурларда чыгармачылыктан бир аз алыстап руханий дүйнөнү байытуунун үстүндө чыгыш философиясына сүңгүп кирип, «медитация», «йога» жашоо образыма айланып баратат. Буга кандай карайсыз?
2. Өзүңүздө чыгармачылыгынызда жаңылыктар барбы?
3. Бала тарбиялоодо эмнелерге көңүл буруп, басым жасоону кеңеш бересиз? Тилге келсек…
4. Күнүмдүк турмушта колдонгон сөздөрүбүзгө көргөн кинолорубуз түздөн-түз таасир этүүдө. Орусча кино көрсөк орусча, өзбекче көрсөк өзбекче аралаштырып сүйлөп. Ал эми акыркы убактардагы же кыргызча эмес, же орусча эмес сүйлөп чыгып жаткан кыргыз кинолоруна көңулүм ооруп жүрөм. Ошолорду мамлекет тарабынан көзөмөлгө алууга болобу?
5. Кыргыз жаштарынын арасында тил өзгөчөлүгү боюнча сен өзбексиң, казасың сыяктуу талаш-тартыштарга күбө болуп жатам. Мектеп программасына кыргыз тилинин диалектилик тил бутактактарын киргизип ага кеңири орун берүүгө болобу?
6. Кыргызстандагы орус тилинин официалдуулугун жоюп салса болобу?
Рахмат Сизге. Мекен деп, тил деп күйгөн кыргыздын баары мында экен, фейсбукка, «Кыргыз Көчүнө» баш багып туруңуз?
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:  Рахат кызым, ырхамат суроолоруңа! Аман-эсен жүрөсүңбү? Балдарыңды өөп кой!  1-сурооңо жооп берейин. Чыгыш философиясы менен баарлашып жатканың өтө жакшы нерсе, биз кыргыздар чыгыш философиясы менен терең таанышпай, көбүрөөк батышчыл болуп кетип, шорубуз шорподой кайнап жатат. Чыгыш адам баласын сабырдуулукка, кең пейилдикке, өзүн-өзү таанууга, ички руханий дүйнөгө багыт алууга, көкүрөк көздүн, үчүнчү көздүн ачылышына басым жасайт. Аракетиңди токтотпо, Шри Раджниш Ошонун, Вивиканданын, Ауробиндонун эмгектерин таап алып көбүрөөк оку. Бул китептер интернетте бар. Чыгармачылыгым бир аз солгундап кетти, бирок аны эргүү келген маалда сөзсүз алдыга жылдырып алам. Бала тарбиялоодо эң негизги роль – бул бешик ыры. Канчалык бешик ырын көп билсең, балаңдын кулагына көбүрөөк куйсаң, бала ошончолук ыймандуу, зирек, мекен сүйөр, ата-энесине күйүмдүү болуп өсөт. Ал эми теледен кетип жаткан кинолорго келсек, бул жерде котормо маселеси негизги орунда турат. Улуттук программада котормо ишин жакшыртуу боюнча атайын акча каражат бөлүнүп берилди. Көркөм фильмдерди сапаттуу которуунун үстүнөн Тил комиссиясы көзөмөл жүргүзөт. Эң негизгиси биз адабий тилдин нормасын таза, так сакташыбыз зарыл. Ошол эле кезде тил байлыгыбыздын корун өстүрүү үчүн диалектилик сөздөрдөндагы танбашыбыз керек.

ЗамикеЗамирбек БАЗАРБАЕВ, Астанан шаарынан, Казахстан.  Саламатсызбы, Эгемберди ага. Мен алгач өзүңүзгө каалоо тилегими билгизе кетейин. Ишинизге ийгилик каалайм!
Менин суроом анчалык деле философиялык терең ой жүгүртүүнү талап кылбаса керек. Жеке кызыкчылык. 1993-жылдардын нарак-берагы болсо керек. Сиз бир журналга башкы редактор болуп иштегенсиз, (атын эстейалбай жатам журналдын). Колума ошол журналдын бир саны кандайдыр себептер менен тийип калган экен. Ичинде Орозбек Айтымамбетовтун «Кара келин» деген аңгемесин ушунчалык таасирленип окуганмын. Азыр да эсимен кетпейт. Ал журналды бир досум сурап кетип ошол бойдон кайра колума тийбей жоголду. Ичимин ачышканы, ошол «Кара келинди” кайталап окугум келип умсунуп кала бергеним болду. Ошону азыр таап окуганга болобу? Кайдан тапсам болот экен?
Экинчи суроом: Сөзү Сиздин эмгегиңизден жаралган, Аскар Карыбаевтин «Биздин жолдор эки айрылыш» ырынын жаралуу таржымалынан айтып бербейсизби, кандай себеп болду эле ушундай жүрөк көзөп өткөн ырдын жаралышына?
Акырында айтаарым, ушундай шедеврди жаратуудагы эмгегиңизге Рахмат айтам! Алкыш сизге!.
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп.  Замир мырза, Орозбек Айтымбетовдун «Кара келин» аңгемеси чынында эле кыргыз адабитындагы шедевр чыгармалардан. Бул аңгемени кайрадан окуйм десеңиз, Айтымбетовдун «Тандалмаларын» таап алып окуңуз. Менин «Биздин жолдор эки айрылыш» деген ырымдын таржымалы анчалык татаал деле эмес. Жаш кезде баштан өткөн бир окуянын негизинде жазылган. Аскар Карыбаев ал ырга керемет обон чыгарган. Бул обондун чыкканына 30 жыл болду. Бүгүнкү күндө дагы ал өзүнүн өтүмдүүлүгүн жоготпой келе жатат. Бул обонду укканда ыйлаган далай адамдарды көрдүм.

сайрашСайрагүл МАТИКЕЕВА, Атланта шаарынан, АКШ.  Эгемберди мырза, саламатсызбы. Мүмкүн менин суроом ким-бирөөнү кайталап калгандыр, ошентсе дабергим келген 2 суроом бар.
1) Кыргыз тили тууралуу 1- мыйзам кабыл алынгандан бери 25 жылдай убакыт өтүптүр. Далай саясатчылар, далай сиздин коллегаларыңыз “ооо, уууу” деп айгайлап баштаган далай реформалар кагаз жүзүндө кала берди. Мурда кыргыз тили орус тилинин ат бастысында калса, эми, глобалдашуунун негизинде биздин мамлекетке мыйзамдуу да, мыйзамсыз да агып кирип аткан кытай жана түрк тилинин ат бастысында кала тургандай. Ооба, козу карындай көбөйүп аткан Конфуций институттары, түрк, араб тилинде сабак берген окуу жайлар, биздин мамлекеттин сырткы алакасынын бир бөлүгү. Кыргыз тилин арабтардан келген терминдер менен бузуп аткандар андан көп. Бирок, мындай “массалык тил үйрөтүү” илгертен жылма экспанция саясатынын тынч, бирок, кубаттуу куралы болуп келгенин барыбыз билебиз. Бул кырдаалда, кыргыз тилин бекемдеш керек. Тил менен кошо мекенди сүйүү, маданиятты бекемдөө керек. Тил- эне сүттөн, баштапкы мектеп системасынан башталат. Кенедейден мээге куюлат. Өзүмдүн мисалында билем, мектеп жашындагы билим мээде түбөлүк калат. Сиздин комиссиянын, жеке сиздин буга чейин чала-була башталып, чала-була бүтүп, алигиче чийки реформаларды чындап алдыга жылдырууга саясий эркиңиздер жетеби?
2) Кыргыз тили- бул түштүк, түндүк, ичкилик, ж.б. диалектилери бар болгон үчүн бай. Ошондуктан, окуу китептер, программалар, дегеле кыргыз тилин окутуу процессинде диаект маселесин киргизүү керек. Анткени, диалект дүйнөлүк практикада нормалдуу көрүнүш экенин түшүнбөгөн ооо канча адамдар бар. Ошолордун кыска түшүнүгүнүн негизинде, жадагалса жаш муундар да ич ара диалектин айланасында бөлүнүшүп, бул көрүнүш кыргыздарды ичтен бөлүнүп-жарылуусуна негиз
болуп атат.
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:  Сайрагүл, Сиздин тынчсызданып жатканыңыз туура, мамлекеттик тилде өркөндөтүү үчүн бийлик бутактарында олтурган атка минерлердин мекен сүйөр сезими, атуулдук айкын деми, жалпы эле элибиздин аракети жетишпей жаткансыйт… Бирок, ошого карабай быйыл Президент өзүнүн саясий эркин көргөзүп эне тилибизге астейдил мамиле жасоодо. Менимче, тил маселесин алдыга жылдырууга алган билимим да, атуулдук эрким да жетет деп ойлойм. Анткени, бул маселелерди чечүү үчүн биринчи жолу кагаз жүзүндө калбай турган шарт-жагдай жаралды. Мамлекеттик программанын ишке ашуусу үчүн 120 беттен турган атайын көрсөткүчтөрү иштелип чыкты. Анда кайсы ишкана качан, кандай иш-чараларды жүзөгө ашыра тургандыгы, каржылык маселеси так, даана аныкталып берилди. Мурдагы программаларда мындай нерселер болгон эмес. Программаны көзөмөлдөй турган атайынтоп түзүлдү. Бул топ ай сайын кандай ишти аткаргандыгы жөнүндө Президентке маалымат берип турат. Келечекте биздин жаш муундар мамлекеттик тилди мыкты өздөштүрүп билүүсү менен катар, расмий тилди жана кайсы бир чет тилди дагы өздөштүрүүсү керек. Анткени, биз, ааламдашуу мезгилинде, илимий ачылыштарды, көркөм дөөлөттөрдү кабылдай билүүбүз абзел. “Канча тил билсең, ошончо дил билесиң” деп ата – бабаларыбыз бекер айтпагандыр.
Сайрагүл МАТИКЕЕВА. Рахмат, Эгемберди ага. Ошол тил саясатынын алга жылышын көзөмөлдөөгө биздин «Кыргыз Көчүнүн» жетекчилигин, активдүү мүчөлөрүнөн кошсоңуздар жакшы болмок. Анткени, биздин топ көз карандысыз. Ар кайсы жакта жашасак да, жүрөгүбүз Кыргыз тили, Кыргызстан деп ооруйт. Ишиңизге ийгилик!

Гулжан КОЙЧУМАНОВА, Ош шаарынан, КР.  Тарыхта өз улутуна, тилине каршы чыккан, тилин теңсинбеген адамдардын бардыгынын тагдыры трагедия менен бүткөн. Кудайдын өзү жазалап отурат. Анткени курани каримде эне тил да, улут да кудайдын ойлоп чыгарганы негизделген. Ошондуктан өз эне тилинде сүйлөгөндүн ошондой касети бар. Муну ар бир чала кыргыз билүү керек. Биз жетишкендиктерди ашыра айтууга үйрөнүп калганбыз.Фактыга таянсак пристижный деген окуу жайларда негизги предметтер кыргыз тилине которулгандыгына карабастан 90 пайыз орусча окутулат. Жеке бала бакчалар да ушундай эле абалда. Буга кандай карайсыз? Кандай иш чаралар, сунуштар киргизилди? Кандай деңгээлде аткарылууда?
Дүйнөдө 50 пайызга жакын тилдердин жоголуп кетүү коркунучу турат. Биз улуттук тилдин сактап калуусу үчүн кандай сунуштарды берээр элеңиз? Кыргызды кыргыздан башка эч ким куткарбайт эмеспи. Кыргыздын ыйманы жана дини тил менен айкалышканда кандай болуш керек?. Сиз дин тууралуу да пикириңизди айта кетсеңиз жакшы болоор эле. Андан сырткары кыргыз ыйманы кайсыл динге таянат? Он миллионго жеткен калк курубайт дейт. Саныбызды көбөйтүүгө кандай кеңеш бересиз?. Дин жана салт, сан жана сапат тууралуу пикириңизди айтсаңыз. Электрондук окуулар жолго коюлуудабы?. Тилди окутуу технологиялары, котормо иштери кандай деңгээлде?
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:   Гүлжан карындашым, Бала бакчаларга келе турган болсок абал чеке жылытарлык эмес, ушул кезге чейин бала бакчалар үчүн кыргыз тилинде усулдук окуу китептери жазылбаптыр. Мен жакында бир нече кесипкөй агай-эжейлерди чакырып алып, тез арада усулдук китептерди жазууну тапшырдым. китеп даяр болору менен басмадан чыгарып, орус, кыргыз, өзбек тилдүү бала бакчаларына таратабыз. Бул биринчиден болсо, экинчиден жогорку окуу жайлардын ректорлоруна атайын кат жолдодум. Көп жылдан бери сабак берген кыргыз мгалимдери окуп жаткан лекцияларынын негизинде кыргызча окуу китептерин жазып, ЖОЖдордун эсебинен жарыкка чыгаруу боюнча, анткени, ЖОЖдордун атайын эсебине тапкан кирешесинин 20% каражаты түшөт. Мурда бул каражатты мамлекеттикн эсебине которушса, азыр өздөрүндө калып жатат, бул көп каражат, ушуну колдонуп, кыргыз тилиндеги окуу китептерин чыгарууну сунуштап жатам. Тил жоголуп кетет деген пикириңизге кошулбайм. Кыргыз тилинин жоголуп кетүү коркунучу боюнча сөз Кыргызстанда жашагандарга тийиштүү эмес. Ал сөз чет өлкөлөрдө жашаган кыргыздардын абалынан улам келип чыккан. Дегеле, ким тилди жоголуп кетет десе, ал өз улутуна өз элине ишенбеген, башкалардын пикири менен жашаган эл безерлер. Тил дил менен байланышкан. Дил ыйман менен байланышкан. Булар бири-биринен ажырагыс нерселер. Кыргыздар нечен кылымдардан бери ислам динин тутуп келе жаткандардан. Бул жөнүндө улуу «Манас» эпосунда дагы кеңири камтылган. “Бөйрөктөн шыйрак чыгаруунун” кажети жок. Ырас, биз азырынча аз элбиз. Бирок, биздин рухубуз, маданиятыбыз, тарыхыбыз байыркы замандардан бери түптөлүп жоголбой келе жатат. Ааламда нечендеген түптүү маданияттуу калктар ың-жыңсыз жоголуп кетти, ал эми «түгөнгөн сайын, түтөгөн кыргыз» өзүнүн элдүүлүгүн, жүзүн, жолоюн жоготпой келет. Биз сан жагынан өсүшүбүз керек. Сан барып сапатка айланат. Бүгүн мамлекетибиз мына ушундай саясатты колдоп келе жатат. Кечээ эле канча миңдеген баатыр энелерге сыйлыктарды берүүгө тыюу салынгандыгына карабай Президент «Энелер күнүнө» карата сыйлыктарды тапшырды. Тилди окутуу, жаңы технологияларды колдонуу боюнча жооптор жогоруда берилген…

20. Чынара КалыбековаЧынара КАЛЫБЕКОВА, Бишкек шаарынан, КР.  Урматтуу Эгенберди Эрматович! Саламатсызбы? Байланышта болгонуңузга кубанычтамын. Эгер эсиңизде болсо, бир ирет мен сизге, – Эми сиз келдиңиз. Биздин жүрөк оорууну билесиз да. Буюрса китептер чыга баштайт го? – десем… Менин колуман келбейт го… Аны тигил жогору жактагылап карап, акча бөлүшсө… анан… дегенсиз. Менимче, эч качан жогору жактагылар төмөн жакта турган жазуучуларды көрбөйт. Анткени алар жогору жакта… жогору жакты гана карашат да! Суроо: – Кандай болгондо кыргыз тили күчүнө кирет?
– Кандай болгондо кыргыз китептери элге жеткидей басылып чыгат?
– Кандай болгондо жарнамалар оңолот?
– Кандай болгондо акын жазуучулардын эмгектери бааланып, спонсор издетип сандалтпай, «өкмөт аке» кам көрүп, калкалайт?!
– Кандай болгондо студенттер китеп окуу менен экзамен беришет?
– Кандай болгондо өз тилибизде сүйлөп, кадырыбызды арттырабыз?!
– Кандай болгондо тилдин куралдан да күчтүү күчүн баалап, билебиз?!
– Ушунун баарына Сиздин күч келеби?
– Бул орунга келгенде эмнелерди өзгөртүп, түздөйм! – деп келдиңиз?!

Эми тилге өтөлү. Тилди укмуш кылып жатабыз деп, күндө Манастан үзүндүлөрдү берип жатышат. Бул жакшы. Бирок уккандын баары кулакта калабы? Окутканга китеп керек! Китепти окуганга пенде керек! Комьпютерден көчүрүп барып баа койдурганды эми токто албай калдык го. Анткени ошол студенттерди да «комьютерден көчүргөндөр» окутуп жатпайбы. Туурабы? Кыскасы, жаңы төрөлгөн баладан баштап, жалпы элди китеп окуганга, бири бирибизге арак, коньяк, вино белек кылбай, китеп белек кылганда тил маселесин жөнгө салуу бир топ жеңилдикти апкелет демекчимин!
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:   Чынара карындашым, так, таамай суроо берипсиң. Биз экөөбүз бул көйгөйлөрдү жакшы билебиз, туура, китеп маселеси эгемен жылдарда өтө чоң кыйынчылыкка дуушар болгон. Ошол үчүн мен тил комиссиясына келгенде жазуучулардын көйгөйүн чечүү үчүн астейдил киришип жатам. Президенттин Жарлыгында “Кыргыз китеп” мекемесин түзүү беренеси бар.Ошол ишке ашуу алдында. Жакында бул ишкананын жетекчиси дайындалып, жобосун иштеп чыкты. Мындан ары республиканын бардык аймактарында кыргыз китептерин саткан дүкөндөр ачылат. Улуттук тил комиссиясы жаңы иштелип чыккан улуттук программанын негизинде “Дебют”, “Дүйнөлүк адабият”, “Окуучулардын китепканасы”, “Жомоктор” сыяктуу сериялардын алдында кыргызча китептерди чыгара баштайт. Ал үчүн атайын каржы маселеси өкмөт тарабынан чечилип берилди. Мамлекеттик тил комисиясы тарабынан уюшулган ар кандай иш-чараларда китептерди белекке берүүнү салтка айлантып жатабыз. Мындай салтты жалпы кыргыз эли колдоп кетсе жакшы болор эле. Айрым кайталанган суроолордун жоопторун кечээги маалыматтардан таба аласыз.

21. Сталбек АбдижалилСталбек АБДИЖАЛИЛ, Бишкек шаарынан, КР.  Саламтсызбы Эгемберди агай! Сиздин эрте жазда Президентибиз Алмаз Шаршеновичке арнап жазган бир бет ырыңыз «Кыргыз Туусу» гезити аркылуу жарыяланганын окуп калдым эле. Ошондон соң: «Ушинтип атуу-баштуу акындарыбыз «арзыматтанып» атып кыргыз адабиятынын бедели түшүп атат» деген ойлор айтылды. Буга кандай көз караштасыз?
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:   Сталбек мырза, мен ал ырда өзүмдүн ой-пикиримди, сунуштарымды ачык, так жазганмын, жакшылап окуп көрсөң, ал жерде ачуу чындык, сын-пикир да бар. Чындыгында мурдагы Президенттерге караганда Атамбаев кыргыз үчүн жакшы нерселерди жасап жатат, аны баалабай, көрбөй койгонубуз дурус эмес. 20-30-жылдан бери ишке ашпай турган нерселер так ушул Атамбаевдин учурунда ишке ашууда. Мен кошомат кылган жаштан өтүп кеткенмин, эгер менин ким экендигимди жакшылып билгиң келсе, чыгармаларым менен толук таанышып чык. Анан кийин кеңири олтуруп сүйлөшөм.

Сынак 2Нурзат МОКЕНОВНА, Бишкек шаарынан, КР.  Саламатсызбы агай. Мен жекече суроо берейин. Сиздин эсиңизде калган, дайыма сиз менен жашаган, бир көрүнбөгөн сезимдер болду беле?
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:   Нурзат карындашым, акын болгондон кийин сезимсиз жашай албайсың да… Өмүрүмдө далай албууттанган, буркан-шаркан түшкөн, эсти жоготуп, мас кылган сезимдерге тушукканмын, алардын баары мага ыр болуп келип, керемет саптарга чагылышып, поэзияга айланды. Махабат ырларымды окусаң анын баарын туюп-сезмексиң.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ, Келсинки шаарынан.  Эгемберди ага, мен кечээки берген суроомдо кыргыз ӨҢҮ тамгаларынын тагдыры жөнүндө сөз кылдым эле. Ушул көйгөйдүн чечилишин биринчиден тездетип, экинчиден болуп жаткан иш чаралар тууралуу бат-бат маалымат берип, бизге тааныштырып турсаңыздар жакшы болот эле. Себеби ТИМ дегилер дагы ар түрдүү шылтоону айтып, маани бербей, кечиктирип туруп алышабы деген кооптонуу бар менде. Көптөрү, өзгөчө жетекчи кызматтагылар бул маселенин төркүнүн түшүнбөй эле босогого ыргытып койушат экен, кайдыгерлик кашайган, ошондуктан алеки саатта бүтүп, өзүбүз эле чечип койо турган болбогон маселе өзүбүздөн жылбай, айлап-жылдап, ордунан жылбай кармалып отурат. А тагдыры тайкы, шордуу тилибиз күн санап ашмалтайы чыгып, бузулуп, талкалангандын гана үстүндө. Сизден ушул маселеге өзгөчө көңүл бөлүп, катуу көзөмөлгө алып беришиңизди дагы бир ирет суранам..
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:   Асыран иним, Кудай буюрса, мына силер менен байланышты жакшылап түздүм деп ойлойм, бул маселени сөзсүз катуу көзөмөлгө алам деп сөз берем. Кадырың жан болсун!

23. Бактыбек АкназаровБактыбек АКНАЗАРОВ, Маскөө шаарынан, Оруссия.  Эгемберди агай, саламатсызбы? Эмнеге Кыргызстанда жогорку окуу жайларда жаңыдан келген эле студентерди кыйнап, орусча сабак өтө беришет, кыргызча өткүлө деп сурансаң деле болбой эле? Туура эмес да ушул, кандай дейсиз?.
Эгемберди ЭРМАТОВ.  Жооп:   Бактыбек, мен дагы дал ошондой пикирдемин. Бул маселе окуу китептеринин жоктугунан улам жаралып жатат, ЖОЖдордун мугалимдери оңой оокатка көнүп алып, бир жазган лекцияларын 20-30 жылдардан бери, тамтыгы чыкканча окуп келе жатышат. Улуттук программанын негизинде быйылдан баштап ЖОЖдор үчүн, мектептер үчүн, бала бакчалар үчүн кыргызча окуу китептерин жаздыруу аракети башталган турат. Атайын түзүлөн жумушчу топ мунун үстүндө иштөөдө.

Эгемберди ЭРМАТОВ.  Урматтуу Мекендештер,  Асыран иним, баардыгыбыздын максатыбыз бир, мамлекетибизде кыргыз тили өзүнүн мыйзамду ордун ээлесе деген аруу тилек менен жашап жатабыз. Туура айтасың, мен, өзүмдүн атуулдук жана кызматтык милдетимди колдон келишинче так аткарууга аракет кылам. Буйурса бул он-лайн байланышты «Кыргыз тили» гезитине да чыгарабыз. Жакшы күндөрдө жолугушалы, аман болгула!

«Көч Байланышты» уйуштурган жана алып барган Асыран АЙДАРАЛИЕВ.
Эркин журналист, Келсинки шаары,
20.05.2014.

Mar 23

«Көч Байланыш»

нооруз
Таабалды ЭГЕМБЕРДИЕВ:
  Ишкер, коомдук ишмер.


«ЖАКЫНДА БИР ЭРДИК КЫЛДЫМ, ТАМЕКИНИ ТАШТАДЫМ»

 «Фейсбук» социалдык түйүнүндөгү «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобунун «Көч Байланыш» рубрикасы тынымсыз уланууда. Кезектеги Байланышты айтылуу «Шоро» жана «Супара» улуттук ишканаларынын кожойуну, белгилүү коомдук ишмер, публицист жана ишкер мырза Таабалды ЭГЕМБЕРДИЕВ менен 15-16-мартта өткөрдүк. «Көч Байланышыта» берилген суроолордун ичинен эң мыкты аталганына Этно-комплекс «Супара» тарабынан 5000 (беш миң) сомдук сертификат ыйгарылаары айтылып, жыйынтыгында ал байгени топтун жигердүү мүчөсү, Бишкек шаарынын тургуну, жеке ишкер Бахтияр БАЛТАБАЕВ жеңип алды.


Этнокомплекс Супара: 
Саламатсыздарбы! Мен, Таабалды ЭГЕМБЕРДИЕВМИН, сурооңуздарга жооп бергенге даярмын!.
ээ 94

сайрашСайрагүл МАТИКЕЕВА, Атланта шаарынан, АКШ.  Саламатсызбы Таабалды мырза! Биз сизди Кыргызга ак эмгеги менен аттын кашкасындай таанылган, миңдеген жумушчу ордун түзүп, мамлекеттин социалдык-экономикалык абалына чоң салым кошкон «Чыныгы Бизнесмен» деп тааныйбыз. Чыныгы дегеним, сизден бизнесиңизде азыркы көпчүлүк байлардыкындай алып-сатарлык, элдин мүлкүн приватташтыруу сыйактуу жолдор аралашкан эмес. Менин бул оюма көпчүлүк макул деп ишенем. Ошондой эле, этно-комплекс «Супара» бул кыргыздын этно-маданиятын дүйнөгө таанытуунун жеткен жери, укмуш сонун идея. Менин бир сунушум жана эки суроом бар.

1) Сунушум: Бөтөлкөдөгү кымыздын орусчасын деле «Кымыз» деп эле жаздырсаңыз. Кымыз, кымыз бойдон эле таанылса.

2) Суроолорум: Жарманын, бозонун, кымыздын Кыргызстандын түрдүү аймактарында жасалуу өзгөчөлүктөрү бар. Мен өзүмдүн кичи- мекеним Кара-Кулжа районунун Алайкуу зонасынын кымыз, жарма, аш, бозо жасоонун, эт сүрсүтүүнүн өзгөчө технологиялары бар. Кыргызстандын ар бир аймагында башкаларга окшобогон өзгөчүлүктөрү бардыр. Сиз, жана жубайыңыз Жаңылмырза ушул жактан дагы изилдөө жасап, рационуңуздарды толуктоого кандай карайсыз?

3) Кайрымдуулук жасоо-дүйнөлүк практикада бизнес этикасынын бир өңүтү. Миндеген жумушчу ордун түзүүдөн башка, кандай кайрымдуулук иштерди жасайсыздар? Ошол тууралуу кеңири маалымат берсеңиз.

Этнокомплекс Супара. Жооп:  Сайрагүл айым, “Кымыз” деген ат менен чыгуу сунушуңузду колдойм. Кыргыз суусундуктарын жасоодо бардык аймактын жасоо ыкмасын изилдеп, рыноктун талабына жараша көпкө сакталуучу жаңы технологияны иштеп чыкканбыз. Үчүнчү сурооңуз боюнча айтсам, кайрымдуулук иштерибизди атыбызды чыгаруу үчүн жасабагандыктан, жарыя кылгым келбейт.
Сайрагүл МАТИКЕЕВА:  Рахмат! Дагы, дагы ийгиликтерди, бийиктиктерди каалайбыз!

Этнокомплекс Супара: Эгерде кыргыздын унутулуп бараткан тамактарынын рецептерин билсеңиз, биз дайыма ачыкпыз.

ШиринШирин ИСКАКОВА, Алматы шаарынан, Казахстан. Саламатсызбы Таабалды байке. 20 кылымда «Кока-Кола» дүйнөлүк бренд болгондой эле менин кыялымда сүйүктүү суусундугум «Шоро» 21 кылымдын дүйнөлүк бренди. Менин кыялымды ишке ашыра аласызбы?
Этнокомплекс Супара. Жооп: Ширин айым, дүйнөлүк бренд болбосо да, СНГ чөлкөмүндө белгилүү болот деген тилегим бар. Ишке ашыруу аракети жүрүп жатат.

Айтмырза
Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ: Бишкек шаарынан, КР.
Кеч жарык, урматтуу Таабалды мырза! Сиздин чыгаан журналист жана чыгармачыл инсан экендигиңиз жалпы журтка мурдатан эле жакшы аян. Бирок, кийинки кезде публицистика менен шугулдангандан көрө бизнести өркүндөтүүгө көбүрөөк ооп кеткен жайыңыз бар. Анткен менен азыр деле кээде жаза койгондоруңуз ММК ларда жарык көрө калат…

Эми суроо: Мына ушундай жагдайдан алып караганда Сиз ушул эки салаанын кайсынысынан өзүңүздүн жеке жан дүйнөңүзгө көбүрөөк (материалдык жагы го түшүнүктүү) руханий канагаттануу ала аласыз? Баса, эмне үчүн бизнеске жаңы киришерде кыргыз суусундуктарын тандап алдыңыз? Бул Сиздин улутту сүйгөн мекенчилдигиңизден кабар береби, же кыргыздын улуттук суусундугу (мисалы: максым, жарма) башка улуттагыларга (ошонун ичинде кыргыздарга деле) оргиналдуу көрүнүп, бат акча жасаганга мүмкүнчүлүк берет деген ойдо болгонсузбу?
Жоопторуңуз үчүн алдын ала чоң ырахмат! Ишиңиздерди дайма оомат жылоолосун!

ноорЭтнокомплекс Супара: Жооп: Айтмырза мырза! Сиз жүрөктөгү жараны чукудуңуз. Мен өзүмдү бизнесмен катары эмес, чыгармачыл жазуучу адам катары жакшы сезем. Мен жасап жаткан бизнес иштерим деле баардыгы идеяга жана чыгармачылыкка негизделген. Улуттук тамак-ашты, улуттук маданияттын чоң бөлүгү катары сактап калуу идеясы мени «Шоро» менен «Супараны» түзүүгө түрткү берди. Мен «Шорону» да, «Супараны» чыгармачылык чоң ыракат менен куруп чыктым, бирок аларды башкаруу маселесине такыр катышпайм. Андан тышкары чыгармачылыкка кайтып бир чоң китеп жазсамбы деген тилегим мени сооротуп келет. Азырынча «Чуңкурчак» деген жайлоодо «Супарадан» кем эмес эс алуучу жай куруп жатам.
Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ: Жоопторуңузга дагы бир ирет ырахмат, максаттарыңыздын ишке ашышына Жараткан жардам берсин!

ДинарДинар ИМАН. Истанбул шаарынан, Түркия. Саламатсызбы агай! Жарманы алгач сизге «апаңыз казанга жасап берип анан саттык» деп калаар элеңиз.. Ошол убактан бери сиз уй-бүлөңүз менен Кыргыз элине жакшы кызмат кылып келе жатасыз. Шоронун алгачкы тарых-таржымалы тууралуу айтып берсеңиз?
Этнокомплекс Супара: Жооп: Динара кандайсың, сен аны баарынан жакшы билесиң да..

РайкүлРайкүл АЙДАРАЛИЕВА, Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы Таабалды агай? Менин оюмча сизде ушул тапта баардык мүмкүнчүлүктөрүңүз бар деп ойлойм. Акыл, байлык жана да бийликке сөзүңүз өтөт дегендей. Суроом: Эс алганы балыкка ууга чыктыңыз. Торуңузга алтын балык түшүп калды. Алтын балык жалынып, жалбарып, «каалаган 3-тилегиңди айтыңыз да мени кое бериңиз, бирок тилектериң жалаң кыргыз эли, кыргыз тили, кыргыздын келчеги тууралуу болсун» десе Сиз кандай суроо берет элеңиз?
Этнокомплекс Супара: Жооп: Райкүл айым, 1. Кыргыз эли жалкоолуктан, ичи тардыктан, көрө албастыктан арылсын: 2. Кыргыз тилин сактоо үчүн да, өнүктүрүү үчүн да Шайлообек Дүйшеевдин «Агындыларындай» китептер көбөйсүн:  3. Карызы жок мамлекетке айланалы.

АйкөкүлАйкөкүл СҮЙҮНОВА. Кызыл – Кыйа шаарынан, КР.  Таабалды агай, сиз жасаган иштер чындыгында эле анча-мынча адамдын колунан келе бербейт. Дегеним, кыргыз элинин улуттук баалуулуктарын сактоого, жайылтууга, кийинки урпакка өткөрүп берүүгө зор салым коштуңуз. «Ар кандай күчтүү эрекектин артында андан да күчтүү аял турат. Ал – анын апасы же аялы» – деген экен бир аалым. Ушул сөздүн сиздин жашооңузга, жасаган иштериңизге, ийгиликтериңизге тиешеси барбы?

Этнокомплекс Супара: Жооп:  Айкөкүл айым, Сиз туптуура айттыңыз. «Шоронун» башталышына апам Сүйүндүн чоң тиешеси бар. Кичинемден үйдө максым жасалбаган күн болгон эмес. Шаарга келгенде күндө ичкен максымды сагынып, суусундук жасоо идеясы пайда болгон. Биринчи казан максымды да Апам өзү жасап батасын берген. «Супараны» курууда жубайым Жаңылдын жардамы чоң. Ички жасалгалоо жана башкаруу маселеси толук жубайымдын мойнунда.
Жылдыз
Жылдыз ЖАЛИЕВА, Бишкек шаарынан, КР.  Саламатсызбы Таабалды мырза! Келе жаткан Нооруз майрамыныз менен куттуктайм!  Суроом: 1. Дүйнөдө белгилүү бизнесмендердин көптөгөн кыйынчылык менен ушундай даражага жетишет. Алар бизнесте көп кыйынчылык каалайм деп айтышат эмеспи. Сиз дагы алар сыяктуу эле башыңыздан канчалаган кыйынчылыктарды өткөргөндүрсүз, дегеле ийгилигиңиздин сыры эмнеде? 2. Жаштарга тажрыйбанызды кантип бөлүшөсүз?
3. Атадан кем, атага тең, атадан артык уул деген жакшы сөз бар эмеспи. Сиз кайсынысына киресиз? Сизди урматтоо менен Жылдыз!

Этнокомплекс Супара: Жооп:  Жылдыз айым, биринчи сурооңузга жооп берсем, оңой оокат жок. Кыйналбай жеткен ийгиликтин келечеги жок болот. Ийгиликтин башаты коюлган максаттан башталат. Максатка жетүү жолу канчалык кыйын болсо, жашоо ошончолук кызык болот: 2. Жаштарга айтаарым китепти көп окуп, билим алышсын. Мен көп окуган адаммын. Дүйнөлүк адабиятты, философияны чоң кызыгуу менен 15 жыл тынбай окугам. Азыркыга чейин ошол алган билимим мага жардам болуп келет: 3. Адам катары мен атама жете албасам керек, 60 жашка келсем да 12 жашымда дүйнөдөн өткөн атамдын элеси мени колдоп да, оңдоп да келет.

Хатира АСАНОВНА. Бишкек шаарынан, КР. 1. Таабалды агай, Жусуп Толтоевди “Шоро” компаниясынын жарнамалык жүзү катары жакшы билебиз. Кандайча жана ким тарабынан сунушталган? 2.  “Супара” этно-комплекси шаардан канчалык аралыкта жайгашкан? 3. “Супара” этно-комплексинин аянты канча?.
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Хатира айым, Жусуп Толтоевди реклама тарткан компания сунуштаган. Супара шаардан 3 чакырым аралыкта жайгашкан. Аянты 3 гектар.

0000000049Чынара САРБАГЫШОВА: Бишкек шаарынан, КР.  Кутман Кеч Таабалды агай! Бала кезде сиздин ырларды окуп таасирленген убактар болчу эле. Мен кызыккан суроолордун жообун дээрлик уктум. Мексиканын «Байлар да ыйлайт» деген сериялы сыяктуу жашоодо сынып, ыйлаган күнүңүз болду беле? Ошондой эле эстен кеткис бактылуу көз ирмем.

Этнокомплекс Супара: Жооп:  Чынара айым, мен ыр жазган эмесмин, бирок макалаларды көп жазчумун. Мен канчалык кыйналган сайын ошончолук чыйралып, өзүм таңкалгандай кошумча күч кубат пайда болот. Эч качан сынган эмесмин. Бактылуу көз ирмем көп эле болот. Чоң балык кармап алсам да өзүмдү бактылуу сезем.

Аида ТАида ТОКОНОВА, Оруссиядан:  Саламатсызбы Таабалды аба! Эң алгач, Сизди заманыбыздын көрүнүктүү инсаны, мыкты ишкери катары көрүп, өзүмдүн терең сый-урматымды күбөлөндүрөм. Ушу жүрүшүңүздөн жазбай, элиңизге улуттун генофондун сактап саламаттыгын чыңдоодо, ата-бабаларыбыздын «отко күйбөс, сууга чөкпөс» мурастарынын бири болгон улуттук даамдарын урпактарга таанытып, үзүрлүү эмгектенип, зор салымыңызды кошуп, элиңиздин эң кадыр-барктуу азаматтарынан болуп жүрө бериңиз!

Менин Сизге эки суроом бар: 1. Адам баласынын организминин 60 пайызы суудан тургандыктан, тамак-ашсыз 5 күн жашай алса да, суусуз 3 күн да чыдабайт, ар дайым сууну талап кылып турат эмеспи. Ал суусундукту да пайдалуу заттар менен байытып чыгарган – Сиздердин бизнестин эң негизги стратегиялык туура багыты деп билем. Ошол эле учурда Сиздердин бизнестин негизги ою (концепциясы)– бул нукура улуттук (!) таза, пайдалуу суусундуктарды бардык технологияларын сактап чыгаруу эмеспи, жаңылбасам. Ушул жерден менин суроом: Сиздердин ишкананын негизги оюна (концепциясына) таянып, Кыргыз элинин дагы бир уникалдуу заты болгон – Күлазыкты кайра жаралтуу жөнүндө ойлонуп көргөнсүздөрбү? Заманыбыздын шартында бул азык-түлүк эл арасында абдан актуалдуу, пайдалуу жана өтө популярдуу болмок деп ойлойм.

2. Сиздердин ишкананын баалуу кагаздарына (акция, облигация) ээ болуунун шарттарын кененирээк айтып бересизби? Урматтоом менен, Аида Токонова!

нооруЭтнокомплекс Супара: Жооп: Аида айым, Суу бизнеси тууралуу туура баа бердиңиз. Күлазык тамагынын технологиясын көптөн бери издеп жүрөм. Азыркы замандын талабына ылайык рецептин үстүндө иштеп жатабыз. Облигация тууралуу кенен маалыматты башка учрда жооп берейин. 2 жолу чыгарып, бардыгы сатылып кетти.

Аида ТОКОНОВА. Чоң ырахмат, Сизге! Ишиңиз илгерилей берсин! Биздин демдер, колдоолор Сиздерге Күлазык болсун!

0000000011Бермет БАЙКЕЛОВА, Нью-Йорк шаарынан, АКШ. Саламатсызбы! Сиздин эң жакшы көрүп, көп колдонгон сөзүңүз, Кандай адаммын деп ойлойсуз кээде, өзүңүздү өзүңүз? Алдын ала ырахмат, байке! Сизге кааларым: Узун өмүр, чың ден-соолук, ийгилик, жана да ар дайым дал ушул сүрөттөгүдөй көзүңүз күлүп турсун! Урматым менен Бермет!

Этнокомплекс Супара: Жооп:  Бермет айым, «ар бир адамдын тагдыры өзүнүн гана колунда» деген сөздү көп айтам. Мен өзүмдү калыс адаммын деп ойлойм.
Ширин ИСКАКОВА, Алматы шаарынан, Казахстан.  «Супара» этно-комплексине Бишкектин мектеп окуучулары экскурсияга барышабы, өзүңүз окуучуларды чакырып турасызбы?.

Этнокомплекс Супара: Жооп:  Ширин айым, кезек кезеги менен мектеп окуучуларына экскурсия жасап турушат жана кыргыз тарыхы , кыргыз тили сабактарын да өткөзүп турушат

АсыранАсыран АЙДАРАЛИЕВ, Келсинки шаарынан, Финляндия: Атсаломалейкум Таабалды мырза, биздин Мамлекеттик тилдин тагдырына кандай карайсыз жана анын өнүгүшүнө кандай кескин чараларды көрсөк болот. Канчалык какшаганыбыз менен өсүп-өнүкпөй эле кетенчиктеп баратканы байкалууда. Орусча сүйлөгөндөрдү эч ким деле тыйган жери жок, бирок жалпы коомду кандай жол менен Эне тилге болгон мамилесин өзгөртө алабыз. Сиздин ушуга болгон көз карашыңызды билгим келет.

Этнокомплекс Супара: Жооп:  Асыран мырза, Сиз өтө оор суроо бердиңиз. Кыргыз тили кыргыз элине эле керек. Менин оюмча, тилди өнүктүрүү үчүн кыргыз тилинде: окуган адамды кызыктырган жакшы китептер чыгыш керек: кино, теле, мультфильмдер болуш керек: Тилдин өнүгүшүнө жаңы түшүнүктөрдү дайыны жок кыргызчалай берген жалган патриоттордун пайдасынан зыяны көп болуп жатат. Кээде кээ бир макалаларды окуганда мен дагы түшүнбөгөн сөздөрдү окуп жиним келет. Жарнамаларды окуп боорум эзилген учурлар болот, меселен, «металлочерепица» деген сөздү «темир карапалар» деп которуп жарнама беришиптир. Чет элдин таасири менен пайда болгон сөздөрдү кыргызчалап тамтандабай, оригиналында эле колдонуш керек деп ойлойм. Мисалы, канча убакыттан бери үн алгы, сын алгы деп жазып, айтып да келе жатышат, бирок бири-бири менен сүйлөшө келгенде телевизор, радио деп эле айтылып келе жатат.

0000000046Мирбек КЫРГЫЗСТАН, Кара-Кулжадан, КР. Саламатсызбы Таабалды мырза! Мен төмөндөгү маселелер боюнча Сиздин атуулдук позицияңызды билгим келет.

1. Орус тилинин биздин өлкөнүн башмыйзамындагы расмий тил статусу бизге канчалык зарыл?

2. Бажы биримдигине кошулуу биздин эркиндигибизди чектейт дегенге кошуласызбы?

3. (Сунуш катары) Ак эмгеги менен ийгилик жараткан, тажрыйбалуу ишкер катары, окуу жайларында окуп жаткан жаш студенттерге өзүңүз билген бизнес тууралуу алымсабактарды өтүп турасызбы (жаштарга кесипти туура тандоосу, кандайдыр бир иш баштоосу үчүн реалдуу жардам болмок) Иштериңизге ийгиликтерди, бакубат ден-соолук каалап Мирбек. Сиз жайылткан «Максым Шоро» үчүн чооң рахмат! Анчалык жайылбаса балким биз дагы эле «газдалган суу» ичип жүрмөкпүз.

Этнокомплекс Супара: Жооп:  Мирбек мырза, орус тилинин зыянын көргөн кыргызды көрө элекмин. Дүйнөлүк элдердин руханий, илимий, маданий байлыктары менен кенен таанышуунун жалгыз жолу (азырынча жана келечектеги 50 жылга чейин) орус тили болуп эсептелинет. Ал эми ал тилдин расмий болуп турушу азырынча элибиздин көпчүлүгү Россияда иштеп, бизди багып жүргөн заманда туура эле нерсе экенин Украинадагы окуялар далилдеп турат. 2. Бажы биримдигинин бизге пайдасы да бар, зыяны да бар. Кайсынысы көбүрөөк экенин айтыш кыйын. Биз бажы биримдиги жок эле эркиндигибиз көп маселелер боюнча чектелген элбиз. Манастын тукумубуз, илгерки элбиз деп төшүбүздү койгулап, оозубуздан көбүк чыгара мактанабыз дагы бүт дүйнөдөн кайыр сурап жүрөбүз. Менин оюмча, кыска мөөнөттө бажы биримдиги бизге зыян алып келет, ал эми узун мөөнөттө пайда алып келиши мүмкүн. 3. Студенттер менен жолугушуу өткөзгөн учурлар көп эле болот. «Максымдай» суусундукту жаратып кеткен ата-бабаларга чоң ыракмат айткым келет жана аны өндүрүшкө салган тагдырыма ыраазымын.

Мээрим ЖМээрим ЖАБУЕВА, Бишкек шаарынан, КР.  Саламатсызбы Таабалды агай! Жогоруда Көчмөндөрдүн суроолоруна, сиздин берген жоопторуңуздун негизинде бир топ маалыматтарды алдым. Эми, келип эле кыргыз тилине токтолгум келди. Жеке ишканаларыңыздын иш кагаздарын кыргызчалатууга кандай карайсыз же кыргызчабы? Ошондой эле, «Супара» этно-комплексиндеги илгерки оокаттарды, буюм-тайымдарды кантип таптыңыз же кандай жол менен чогулттуңуздар эле?
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Мээрим айым, финансылык эсеп-кысап иштери орус тилинде гана түзүлгөн атайын программалардын негизинде жүргүзүлгөндүктөн жана биздин кардарларыбыздын көпчүлүгү орус тилинде иш жүргүзгөндүктөн айласыздан иш кагаздарыбыз орус тилинде. «Супара» жаңы башталганда өзүмдүн айылымды кыдырып, сакталып калган эски оокаттарды жыйнап келгем. Муну эмне кыласын дешип туугандарым таң калган. Кийин «Супарага» көп адамдар сунуштап келишет. Мен кечигип калыптырмын, укмуштай баалуу эски буюмдар четке чыгып кетиптир. Биздин Мамлекеттик музейде турбаганына өкүнөм.

Алтынай ДАлтынай ДҮЙШЕЕВА, Маскөө шаарынан, Оруссия. Саламатсызбы, мага чейинкилер, кийинкилер саясат бойунча суроо беришээр, менде жөнөкөй гана суроо. Сизди, Таабалды кылып тааныткан, талкан «Шоро» жөнүндө сурагым келди. «Шорону» өтө сүйөм, фигурамды бузгандардын бири да ошол. Өткөндө бирөө айтат, составына суусата турган кошулма пайдаланат экен деп. Ушул чынбы? «Кошом» – десеңиз деле сүйүп иче берем. Жообуңуз үчүн алдын ала ыракмат, элиңиз үчүн эрикпей эмгек эте бериңиз, ден-соолук каалайм!
Этнокомплекс Супара: Жооп: Алтынай айым, «Шорого» эч нерсе кошпойбуз, даамдуу оокат ошентип тилентип турат. «Шоро» арпадан жасалат, арпа адамдын фигурасын бузбайт.

ГүлжаканГүлжакан МАВЛАНОВА, Бишкек шаарынан, КР.  «Кыргыз Көчүнүн» кыргыз тили үчүн күйүп-бышып жүргүзгөн идеялары сизге жагабы? Жылына бир жолу «Көчкө» демөөрчү болуп бере аласызбы?
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Гүлжакан айым, «Көчмөн» болуп жүрсөңөр дагы жөн жүрбөй адамдарды ойлонтууга татыктуу маселени көтөргөнүңөр мага албетте жагат. Демөөрчүлүк боюнча көптөр кайрылат, эгер татыктуу иш чара болсо жардам берем.

Аида ААида Ахмад ЖАМАЛ, Абу-Даби шаарынан, БАЭ. Саламатсызбы Таабалды Байке! Иштериңиздин мындн ары да өркүндөп өсө беришине тилектешмин. Менин суроом: Кыргызстандагы орто жана чакан бизнести өркүндөтүү боюнча Мыйзамдар жана алардын шарттары Сизди канчалык деңгээлде канааттандырат? Эгер ушул мыйзамдарга өзгөртүү же болбосо кошумча талап кылына турган болсо Сиз тараптан кандай сунуштар киргизилет эле?
Этнокомплекс Супара:  Жооп: Аида айым, бизде орто жана чакан бизнести өнүктүрүү боюнча мыйзамдар жана шарттар коңшу мамлекеттерге караганда бир кыйла жакшы.Мыйзам жазуулуда ишкерлер менен кеңешип, алардын сунуштары эске алынса жакшы болмок.

АсырАсыран АЙДАРАЛИЕВ, Келсинки шаарынан, Финляндия. Таабалды мырза, мен сизге кыскартымыш болуп туруп эки суроо берейин дедим.

1. «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобу бир жарым жылдан ашык убакыттан бери маданият, адабият жаатында дагы бир аз маселелерге тиш салып, топтун мүчөлөрүнүн демилгеси менен аздап болсо дагы демөөрчүлүк кылуу менен акындардын китебин чыгаруу жана башка өтө маанилүү делген сынактарды уйуштуруп келет. Андай иш чараларыбызды тынбай улантуудабыз. Айтайын дегеним, учурда бизде басмага дапдаяр турган өтө уникалдуу «Кыргызча-англисче» сөздүк бар. Ошол сөздүктү кандай жол менен жарыкка чыгаруунун жолун издеп жаткан кербезибиз. Өзүбүз дагы аздап каражат топтоп баштаган элек. Азыркы жаштарыбыздын, дегеле дүйнөлүк тилге айланган англис тилин үйрөнүүдө кыргыз коомчулугуна мындай сөздүк аба менен суудай эле керек деген тейде кыргыздын келечегине кайдыгер карабаган, демөөрчүлүк кылган ишкерлер болсо, ошондой адамдарды таап, ортомчулук ирээтинде көмөк көрсөтүп, жардам бере аласызбы?.

2. Аз күн мурун арабызга келип кошулган Эл акыны Шайлообек Дүйшеевдин «Агындылар» аттуу китебине сиз баш сөз жазган экенсиз. Албетте мен ал китепти окумак турсун көрө да элекмин. Китеп жөнүндө сиздин пикириңиз?. Кечээ да сөз арасында кыстара кеттиңиз, ушу китепти жана ушуга окшогон маани-маңыздуу китептерди жогорку деңгээлде байма-бай бастырып, тааныш билиш менен тар чөйрөгө эле таратып тим болбостон жалпы элдин арасына, жалпы кыргыз аймагында жашаган китепти сүйүп окуган окурмандарына жеткирүүнүн кандай механизмдерин иштеп чыкса болот?. Дегеним, өлөсөлүү болуп турган Эне тилибиздин өркүндөп-өсүшүнө кандайдыр бир деңгээлде пайдасы тиет беле?.

супараЭтнокомплекс Супара: Жооп:  Асыран мырза, мен жоопту экинчи сурооңуздан баштайын. Сөздүк чыгарасңбы, китеп чыгарасынбы азыркы жашоонун шартында ал коомдун талабына туура келсе, демөөрчүсү жок эле өзүн актайт. Менин бул пикиримди Шайлообек Дүйшеевдин «Агындылар» деген китебинин тагдыры далилдей алат. Менин оюмча, кыргыздын адабий тарыхында мындай кызык окулган, жеңил окулган, окуган адамдын жүрөгүн жылытып ойго салган, бир ыйлатып бир күлдүргөн, бүтүндөй бир, жарым кылымдык эпоханы толук камтыган кыргыз тилинин- тереңдигин, кооздугун, ийкемдүүлүгүн, кенендигин али эле эмес музыкалдуулугун чагылдырган мындай китеп чыга элек эле. Азыр ал китептин биринчи чыгарылышы түгөнүп, экинчи басылышы чыкканы калды. Китепти окурмандар бири-биринен угуп, кымбатына карабай сатып алып атышканы адабиятыбыздын келечегинин бар экенинен кабар берет. Шакемдин китебин өзгөчө сыртта жүргөндөр тилди унутпаш үчүн сөзсүз окуш керек деп эсептейм, себеби кайра-кайра окуганда Куран сыяктуу тажатпай окулган мындай китепти окуй элек болчумун.

Этнокомплекс Супара:  Асыран мырза, биринчи сурооңузга жооп берсем, ал өзүн актабаса андай сөздүктү чыгарып да кереги жок. бекер оокаттын баркы жок деген сөз бар.

алтынайАлтынай ТЕМИРОВА, Бишкек шаарынан, КР.  «Шоро» – «Манастын суусундугу» деп, кыргыз жармасынын да, апаңыздын да атын чыгардыңыз. Улуттук ашкана ачып, ага унутулган сонун атты таап «Супара» атап – аялыңызды чексиз бактылуу кылдыңыз. Экөө тең супер болду, чыныгы Мырзалыгыңызды көрсөттүңүз. Эми, элдин баары чыныгы Эр Табылды дегидей эмне ойлоп таап, эмне иштерди жасаар экенсиз – ошондон кеп салып койбойсузбу?
Этнокомплекс Супара:  Жооп: Алтынай айым, мен калган өмүрүмдү чети оюла элек, бирок потенциалы эбегейсиз чоң тоо туризмин өнүктүүрүгө арнагым келет. Ошонун биринчи этабы катары Супара Чуңкурчак деген ажайып жайында кымыз ичип, кышында лыжа тээп эс алуучу жерди куруп жатам. Бишкектен 30 чакырым алыстыкта.

0000000040Нурланбек КАЛДЫБАЕВ, Ош шаарынан, КР.  Саламатсызбы Таабалды мырза!
Сиздин кыргыздын улуттук баалуулуктарын даңазалоо жаатындагы аракеттериңиз жана ишкерлик чөйрөсүндөгү жетишкендиктериңиз менен биз, жөнөкөй кыргыздар да сыймыктанганга негиз бар. Ал эми азыр болсо, Асыран байке түзүп берген жагымдуу мүмкүнчүлүктөн пайдаланып, Сизге бере турган суроолорум төмөндөгүчө.
1. Элибиздин ички көрөңгөсүнө, улуттук потенциалдык мүмкүнчүлүктөргө негизделген жаш ишкерлердин мектебин түзүп, өз тажрыйбаңызды жайылтуу тууралуу ой-пландарыңыз барбы?
2. Өзүңүз билгендей азыркы күндө дүйнөдө компьютердик технологиялар биринчи орунга чыкты. Бирок, менин оюмча, биз кыргыздар азырынча прогресстин бул жетишкендигин толук кандуу пайдалана албай жатабыз. Көпчүлүгүбуз Виртааламды оюн-зоок катарында кабылдасак, ал эми жаш балдарыбыз атыш-кырыш сыяктуу коркунучтуу оюндарга көп берилип жатат. Ошондуктан менин сунушум бар эле, кыргыздын улуттук өзгөчөлүктөрүн жайылтуу жана жаш муундарды мекенчилдик, жаратылышты сүйүү нугунда тарбиялоо максатында жаңы компьютердик оюндарды, программаларды түзүп чыгуу боюнча ( мисалы: боз үйдү куруу оюну (Тетрис сыяктуу), “Жайлоодо мал багуу” компьютердик оюну (ж.б.у.с.) , бул идеяларды ишке ашырууну колдоого алаар белеңиз?
3. Жогоруда жазганыңыздай, чыгармачылык чөйрөгө кайрылсаңыз кайсы темада китеп жазаар элеңиз, айтайын дегеним, бүгүнкү күндөгү кыргыз коомчулугунун кайсы көйгөйлөрү сизди көбүрөөк түйшөлтөт?
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Нурланбек мырза, ар ким өзүнүн колунан келген жана өзүнө жаккан гана ишти жасай баштаганда элибиз оңолот деп ойлойм. Сенин сунуштарын мени кызыктырбайт. 3.Эмне жазаарымды өзүм да билбейм. Китептин мазмуну жаза баштаганда өзүнөн өзү өсүп чыгат. Мурдатан план түзүлүп жазылган китеп-өлүк китеп.

Гүлсана эже.Гүлсана САРНОГОЕВА, Фолиньо шаарынан, Италия.  Урматтуу Таабалды мырза, мени кызыктырган бир эле чакан суроом бар. «Шоро» ден-соолукту чыңдоо үчүн кандай таасирин тийгизет?
Этнокомплекс Супара: Жооп: Гүлсана айым, ушул суусундуктарды ичкен ата-энелерибиздин ден-соолуктары, азыркы жаштардан бир кыйла чың экени «Шоронун» пайдалуу экенин далилдеп турса керек.

КанатКанат МУРЗАКУЛ, Истанбул шаарынан, Түркия.  Таабалды мырза, саламатсызбы? Сизге Түркиядан кайрылып жатам. Сиз өндүрүп чыгарган суусундуктарды чаңкап турганда, каалаган учурда иче албайбыз чет элде болгонубузга байланыштуу, тилекке каршы. Анан бизде, башкача айтканда Стамбул шаарындагы кыргызстандык ишкерлер ортосунда Шоро өндүрүү боюнча пикир туулду эле. Өзүбүздүн жарандарга, жадагалса түрктөргө биздин шоро, чалап жана кымызды ичирип аны таанытуу тууралуу ниетибиз бар. Бизге кандай жол-жобо, ой-сунуштарды сунуштаар элеңиз? Кыла алабызбы, туура жолу кандай болуш керек бул демилгенин? Алдын ала рахмат сизге..
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Канат мырза, Сиздин ойду ишке ашыруу үчүн чоң каражат керек. Каражат тапсаңар ойлонсок болот. Мен өз каражатымды Кыргызстанга гана салам.

КаныкейКаныкей ЖАНЫБЕКОВА, Ноокен районунун Сакалды айылынан, КР.  Саламатсызбы агай! Сиздин ийгиликтериңизге атаңыз, апаңыз эң алгач кандай кубанганын эстей аласызбы? Ошондой эле Сиз дагы балдарыңыздын ийгиликтерге жеткен учурунда кандай кубандыңыз эле?
Этнокомплекс Супара: Жооп: Каныкей айым, мен 2 жаш курагымда ата-энемди каратып коюп,кичинекей чемодандын үстүнөн секирип түшкөн эрдигиме алар кубангандан тажашчу эмес, мен секиргенден тажачы эмесмин. Балдарымдын адам болуп өсүп келе жаткандарына кубанам.

АзиретАзирет КЕЛДИБАЕВ, Санкт-Петербург шаарынан, Оруссия. Ассалом алекум агай; сак-саламатсызбы? менин суроом: Сиз “шоро” фирмасын ачаарда Ар кандай тоскоолдуктар болбой койсо керек,бирок сиз ошол тосколдуктарды жеңип өттүңүз.азыр эми биздин өлкөдө идеясы курч көп жаштар бар бирок ошолор тоскоолдуктарга келгенде эмне кылышын билбей калып жатышат.сиз өзүңүздүн баштан өткөн тосколдуктарды кантип жеңгениңиз жөнүндө илимий изилдөө жүргүзүп чакан китеп кылып жазсаңыз болобу? себеби сиздин үлгүңүз жаштарга аябагандай чоң түрткү бере беле деген ой.
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Азирет мырза, мен коп тоскоолдуктарга туш болгом, болуп да келе жатам, жеңип да келе жатам. Жаза турган китебимде бул маселелер толук камтылат. Жашоонун өзү-бул тоскоолдуктар менен күрөшүү болуп эсептелинет.Билими бар миңди жыгат жана чыдамкай,өжөр адам гана жеңишке жетет.

РасулРасул САЛАЙДИНОВ, Кочкор районунан, КР. Таабалды байке, Сиз жөнүндө интернеттен карап отуруп, мурда берген интервьюңузду окудум. Ал жерде сиз Бажы биримдигине эч коркпостон эле кошулуу керек депсиз. Чын эле бажы биримдигине кошулуудан Кыргызстан зыян тартпайбы?
Этнокомплекс Супара: Жооп: Расул мырза, мен бул суроого жогоруда жооп бердим. Албетте адегенде зыян тартат. Кийинки пайдасына кыскача токтолсом:  1. Азыр бизди багып жаткан, Россияда жүргөн мекендештерибиздин ал-абалы оңолот: 2. Айыл-чарбалык товарларыбыз экспорттолот:
3. Биздин таланттуу жаш ишкерлерибиздин жайыты кеңейип, алар Россиянын компанияларында чоң кызматтарында иштеп башташат: 4. Бизге Россиядан чоң инвестициялар тартылат. Чегирткеден корксоң эгин экпе деген эле кеп..

Ширин Искакова, Алматы шаарынан, Казахстан.  Саламатсызбы! Таабалды мырза, кайсы спорттун түрү менен машыгасыз, ден-соолукка профилактика үчүн эмнелерди кыласыз?. Сүкүт (медитация) кыласызбы?. «Осознанность» жөнүндө эмне айта аласыз? Анан дагы, энергияңызды кантип топтойсуз?
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Ширин айым, чынымды айтсам, өлгүдөй жалкоомун, спорт менен машыкпайм, медитация кылбайм, бирок генетикалык ден соолугум жакшы. Жакында бир эрдик кылдым, тамекини таштадым. Жумушта келери-кечке басып жүрөм. Кыймыл аракет көп.

015 cТынчтык БЕК, Ош шаарынан, КР.  Арыбаӊыз Таабалды ава! Ден-соолук, иштериӊиз жакшыбы? Менин берейин деген суроолорум төмөндөгүчө:
1. Бир убактар Кытайдын кыргыздар жашаган Артыш шаарында да сиздердин чыгарган суусундуктар сатылып, ал жактагы боордошторубуз менен тек гана руханий маданият алмашуу эмес, материалдык маданият алмашуу да болгон эле. Азыркы учурда ал жакта сиздердин суусундуктар неге сатылбай калды? Суусундуктун өтүмү кандай болду эле? Жабылып калышына эмнелер себеп болду дегендей…
2. Түштүк борборубуз болгон Ош шаарында да сиздин «Супараӊыз» сыяктуу орун ачылышы керек деп ойлойм. Балким филиалын ачуу оюӊузда бардыр? Сизди тереӊ урматтоо менен, Кыргыздын дагы бир кулуну Тынчтык Бек.
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Тынчтык мырза, бардыгы жакшы. Бул рынокту тандоодо саясий чечим болуп калды. Кытайлык кыргыздар Биз Шорону курганда абдан сүйүнүшкөн. Бирок экономикалык жактан туура эмес жер тандалып калганына байланыштуу жабылып калды.экинчи суроонуз боюнча айтсам, убакыт көрсөтөт.

ТемирланТемирлан АКНАЗАРОВ, Бишкек, шаарынан, КР.  Ассаламу алейкум, негизги суроом мындай:
Улуттук оюндарыбыздын бири болгон ордого оюңуз кандай? Анан кыстырма суроом, тогуз коргоол казак туугандар менен талашта жүргөн ойундардын катарында, эгер муну улутташтыруу боюнча сунуш түшсө кандай салым кошор элеңиз. Ошондой эле бул ойунду өзүңүз кызыгып ойнойсузбу? Рахмат.
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Темирлан мырза, ордо оюнун жакшы көрөм. Жаш кезде көп ойногом. Тогуз коргоолду ойногон эмесмин. Кеп тогуз коргоол кимдики экенинде эмес, ал оюндун чемпиону кайсы элден чыкканында.
Tемирлан АКНАЗАРОВ. Кечиресиз Таабалды байке, жогорудагы суроом бойунча кошумча дагы суроо бергим келди: Бүгүнкү күндө Ордо ойуну бойунча уйуштурулуп жаткан иштер Сизди канааттандырабы?
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Темирлан мырза, канааттандырбайт. Туруктуу ордо ойной турган жабык орду жок. Ордо ойной турган жайды өз каражатыма куруп бергим келет, бирок мамлекет жер бөлүп бербейт.

ээ 102Жыргал БОТОБАЕВА, Бишкек шаарынан, КР.  Саламатсызбы! Сиздин «Супара» этно-комплексти көрүп кубанбаган, алкабаган кыргыз жок болсо керек!
1) Жаны «Чуңкурчактын» «Супарадан» айырмаланган жактары кандай жана ага кетчу жолду дагы оңдоого даярсызбы?
2) «Супара» комплексинде стилдешкен кыргыз боз үйлөрүн көрүп, балким келечекте, «чыныгы» (бардыгы байыркы кыргыздын жашоосун көрсөткөн) боз үйдү көрүүгө мүмкүн болобу? Совет доорунда жашаган бизге деле боз үйдөгү жашоону элестетүү кыйын, ал эми кийинки муундарга жомок болуп калды.
3)
Акыркы жылдары өткөрүлүп жаткан «Бешбармак», «Кийиз» фестивалдары бизге келчү конокторду көбөйтүп, жаңы агымдарды пайда кылат деп ойлойм. Ушундай жөрөлгөлөрдү жыл сайын бир мезгилде, бир аймакта өткөрүүгө болобу?
4)  Жалкоолукту кантип жеңесиз, жана кантип эргүү аласыз?
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Жыргал айым, Бааңызга чон ыракмат! Эми жооптор:
1. Чуңкурчактын Супарадан айырмасы, ал жомоктой кооз жайлоодо, токойдун четинде,тоонун боорунда 3 кабат боз үй жана ага жабыштырылган таш жер төлө түрүндө курулган ресторандан турат. Андан тышкары токойдун арасында жайгашкан бешик формасында жасалган мейманканалар менен тоонун бооруна курулган боз үй түрүндөгү мейманканалар болот. Келечекте жолду оңдо-түздөө иштери болот;
2. Супарада кийизден эң сапаттуу жасалган накта ата-бабалардан калган боз үй бар. Нооруз күнү түндүк көтөрүп конокторубуз менен бирдикте тигебиз.Келип катышып кетиниз! 3. Биз жыл сайын 21-мартта Бешбармак FEST өткөзүп турабыз; 4. Жалкоолук – кыргыздын жеңилбес душманы. Кыларга иши жок киши эле жалкоо болот. Жалкоолукту жеңүүнүн бир эле жолу бар – өзүңө жаккан иш табуу. Мурда китеп окуп эргүү алчумун, азыр диванга жатып, телевизорду көп тиктеп калдым.
www.supara.kg  Супара  этно-комплекс www.supara.kg
Жыргал БОТОБАЕВА:  Рахмат сунушуңузга! Нооруз майрамыңыз  кут болсун, ишиңизге ийгилик! Бул жылы бара албаганыма байланыштуу, буюрса кийинки жылы.

БахтиярБахтияр БАЛТАБАЕВ, Бишкек шаарынан, КР.  Ассалоому алейкум Таабалды аба. Менин суроом төмөндөгүчө: Мен азыр 35 жаштамын. Сиз 35 жаш убагыңызды эстеп көрбөйсүзбү.
Эмнелерди кыялданчуусуз? Кандай максаттарды ишке ашырууну көздөөчүсүз? Эмнелерге жетише алдыңыз эле? Канча балалуу болдуңуз эле? Кандай машинеде жүрчүү элеңиз? ж. б. ушул сыяктуу «ностальгия» кылып көрбөйсүзбү? Анан учурдан пайдаланып батыңызды алып калайын дедим эле.
Чын көңүлүңүздөн бата берип койосузбу?  Алдын ала рахмат.
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Бахтияр мырза, мен 35 жашымда 1985-жылы троллейбуста эле жүрчүмүн. Айылым Суусамырга барганда жол тосуп, грузовиктин үстүнөн орун табылса сүйүнүп калчымын. Эптеп 4 баламды багыш үчүн бир жерде иштегеним болбосо, калган убакытымдын баарын дүйнөлүк адабиятты жана философияны окуганга жумшачумун. Досторум, жакындарым менин өзгөргөн мүнөзүмдү көрүшүп «Таабалды келесоо» болуп калыптыр деген ушак чыгарышыптыр. Эч кимге белгисиз бир бечара болчумун, бирок дымагым чоң болчу. Келечекте жазуучу болгум келчү. Мен орус адабиятын 28-жашымдан баштап окудум. 14 жыл тынымсыз күнү-түнү китеп окуганым үчүн 41 жашка чыкканда 1991-жылы 3 айдын ичинде Кыргызстанга белгилүү публицист болуп чыга келдим, Бахтияр! Батамды берейин, койгон максатына жетиш үчүн тынбай, чарчабай эмгек кылууга Кудай таалам сага күч-кубат берсин! Көксөгөн максатыңа жет! Оомийин!

ХатираХатира АСАНОВНА, Бишкек шаарынан, КР.  Саламатсызбы Таабалды ага? Ишинизге ийгилик каалайм! «Манас! Манас!» деп ураан чакырып, «Манастын урпактарыбыз!» деп сыймыктанып келебиз. Кыргызстандын кээ бир обулус, райондорунда орнотулган «Манас» атабыздын айкели көзгө толоорлук экен. Болгондо да борборубуз Бишкектин так ортосундагы айкели мамлекетибиздин алсыздыгын айгинелеп тургандай. Айкелдин да орношун карапайым эл көптөн-көп күтүшүп, жыйынтыгында көңүл тойбогон эле айкелди көрө алышты.
1.  Айкелдин турпаты мамлекетибиздин абалын баамдап турабы? Сиздин ойуңуз?.
2. Каражатымды Кыргызстанга гана жумшайм дедиңиз. «Манас» атабыздын айкелин өз каражатыңызга орнотушуңуз мүмкүнбү?
3. Кыргызстандын кай жерине болбосун мечит салып бере алдыңызбы? Рахмат. Бар болуңуз! Урматым менен Хатира АСАНОВНА.
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Хатира айым, айкелдин турпаты мамлекеттин абалын баамдай албайт: 2. Сизге жана мага да жакпаган Манас Айкелин тургузганга жардам катары 500 000 сом которуп бергем: 3. Салсам мектеп салышым мүмкүн, бирок эч качан мечит салбайм, мечитке да барбайм, бирок мечитке барып жүргөндөрдүн көбүнө караганда менин Кудайга болгон ишенимим терең деп ойлойм. Кудайдын орду мечитте эмес, көкүрөктө.
Хатира АСАНОВНА.  Жообуңузга терең ыраазычылык билдирем. Бар болуңуз!

Сан-марино өлкөсүндө (Италия). Бүткүл дүйнөлүк кыргыздардын форумунда. Апрель, 2013-жыл.

Сан-марино өлкөсүндө (Италия). Бүткүл дүйнөлүк кыргыздардын 2-форумунда.  2013-жыл, апрель.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Келсинки шаарынан.  Таабалды мырза, жыйынтыктайын деп жатып бир суроо эсиме түшүп кетти. Өткөн жылы Сан-Марино (Италия) өлкөсүндө болуп өткөн бүткүл дүйнөлүк кыргыздардын форумунда жолугушуп, чала-була баарлашып калганыбызда «буйурса сага, Финляндияга барам, экөөбүз черибиз чыккыча бир балык уулайлы» дедиңиз эле, мен күтүп жүрөм ошондон бери, качан келип каласыз?.
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Асыран мырза, чакырганыңызга чоң ыракмат! Балык кайсы маалда жакшы болот?
Асыран АЙДАРАЛИЕВ.  Каалаган убакта бара берсе болот бул жакта..
Этнокомплекс Супара: Жооп:  Асыран мырза, кабарлашып турабыз. Мен буйурса сөзсүз барам Финляндияга..
Асыран АЙДАРАЛИЕВ.  Маакул, байланышта болобуз буйурса. Азыр эми жалпы эле «Көч Байланышка» көз салып карап отурган күйөрмандарыбызга эркин «микрофон» берейин дедим. Кысккача каалоо-тилек (суроо эмес) ирээтинде Таабалды мырзага саламдашуу жолдосоңуздар болот. Каалоочулар болсо эгер. Бизге бөлүнгөн убакыттан дагы 15 мүнөтүбүз бар урматтуу Достор!  Ал эми башында Сиздер тараптан убада кылынган эң мыкты суроого бериле турган сертификатты Сиз өзүңүз эле аныктап туруп бизге кабарлап койоорсуз Таабалды мырза!. Эки күн бойу, алты саат сиз менен болгон маек, Байланышыбыз абдан кызыктуу жана пайдалуу болду десем аша чапкандык болбойт!. «Кыргыз Көчү» Мекенчилдер тобунун атынан сизге жана сиздин жаныңызда улутубуздун баалуулуктырын даңазалоого зор салым кошуп, айланаңызда жүргөн адамдардын баардыгына Алкыш жана терең ыраазычылык билдирип кетем!. Арыбаңыздар жана ар дайым бар болуңуздар!.

Хатира Асановна. Ден-соолукта болуңуз! Кыргызда сиздей инсандар турганда жаман болбоспуз. Ишиңизди ар дайым ийгиликтер коштосун!

Гүлсана Сарногоева.  Урматтуу Таабалды мырза, сизге чын жүрөгүмдөн ыраазычылык билгизем!

Бахтияр Балтабаев.  Баатырдын атын алыстан ук, жанына келсең бир киши-дегендей Таабалды абам менен болгон бүгүнкү баарлашуу аябай жакшы таасир калтырды. Бар болуңуз дайым аба!

Гүлжакан Мавланова. Ар дайым зоболоңуз бийик болуп, ишиңизди ийгилик коштосун! Биз сиздей кыргыздын атын алыска угузган уулу менен сыймыктанабыз.

Райкүл Айдаралиева. Көчмөндөр үчүн убактыңызды бөлгөнүңүзгө ыраазычылык билдирем, Сиздей адамдар менен сыймыктанабыз…

Этнокомплекс Супара: Урматтуу Мырзалар жана Айымдар! «Супара» этно-комплексинин 5000 сомдук сертификатын 35 жашында мен сыяктуу изденүүнүн үстүндө жүргөн Бахтияр Балтабаевге ыйгарам. Келип «Супара» этно-комплексине  эс алып кетиңиз. (0555 465051) телефонуна чалыңыз!

Бахтияр Балтабаев. Чооң рахмат. Кубанычтамын..

Асыран Айдаралиев. Оо, мынакей, сыйлык дароо эле өз ээсин тапты, чын жүрөктөн куттуктайбыз Бахтияр мырза!. Кут болсун!.

Этнокомплекс Супара. Каалаган убактыңызда келиңиз. Бизден эшик ар күнү саат 11-00 дөн 24-00 гө чейин Сиз үчүн ачык!

ээ 94Этнокомплекс Супара. Урматтуу мекендештерим, урматтуу Асыран Мырза! Сиздердин мага болгон сый-урматыңыздарга чоң ыракмат! Баарыңыздардын сурооңуздар өтө кызыктуу болду. Мага өзгөчө Айтмырза мырзанын макалаларымды окуп жүргөндүгү жылуу сезим калтырды. Жүрөк кыйнаган маселер Сиздерди да кош көңүл калтырбаганына ыраазы болдум. Бар болгула! Чоң кубаныч менен Сиздер менен көрүшкөнчө!

Айтмырза Абылкасымов: Оо маек бүттүбү? Абдан чын дилден маек болуптур. Бардык суроолорго агынан жарылып, чын дилден эргүү менен жооп берген Таабалды мырзага ыраазычылык! Ал эми Таабалды мырзанын батасы менен кошо материалдык белегин да утуп алган Бахтияр инимди чын дилден куттуктаймын! Алган батаңды жараткан өзү колдоп, ылайым жүзөгө ашсын! Эми бир аз тамаша… Бахтияр, Асанкул куудул айткандай, батага эле ишенип жүрө бербей өзүң да аракет кыл, баатыр!
Айтмырза Абылкасымов: Баса, менин болор болбос суроомо атайын көңүл буруп, белгилей кеткени үчүн, Таабалды мырзага дагы бир жолу ырахмат! Бизди да «Супарадан» жолугушуу насип кылсын!
Мирбек Кыргызстан. Бул «Көч Байланышты» уюштурган Асыран агайга, эки күндөн бери 6 саат убактысын бөлүп суроолорго ачык жооп берген Таабалды агайга чоң рахмат! Бахтияр мырза сыйлыгыңыз кут болсун!


«Көч Байланышты» уйуштурган жана алып барган Асыран АЙДАРАЛИЕВ.
Эркин журналист, Финляндия, Келсинки шаарынан. 17-март, 2014-жыл.

 

Feb 11

«Көч Байланыш»

6«МАМЛЕКЕТТИК ТИЛГЕ БОЛГОН
МУКТАЖДЫКТЫ ЖАРАТУУ КЕРЕК!»


Жылкы жылынын алгачкы айларында «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобу салтка айланып калган «Көч байланышыбызды» кайрадан баштадык. Байланыштын алгачкы коногу өзгөчө адам. Бир тамга менен эле бир нече сөздөрдүн башын курап, кыргыз сөзүнүн байлыгын жөнөкөй жана укмуштуу чеберчилик менен аткарып, даңазалап жүргөн кыргыздын айтылуу мырзасы, Кыргыз Республикасынын Улуттук жазуучулар союзунун мүчөсү, ордолуу Ош шаарынын элге билим берүү башкармалыгынын башчысы Куштарбек КИМСАНОВ болмокчу.

АйтмырзаАйтмырза АБЫЛКАСЫМОВ. Бишкек шаары, КР.  Ассаламу алейкум, Куштарбек мырза! Жаңы кызмат ордуңузду дагы бир ирет куттуктаймын! Мен агартуу жумушунда бир топ жыл эмгектенген киши катары бул салаа кандай татаал да, түйшүктүү да, чечилгенинен чечилүүгө тийиш болгон көйгөйү көп, бир жагын жамасаң, экинчи жагынан жыртыгы көрүнгөн, баш кашылаганга убакыт калбагыча эмгектенчү жай экенини жакшы билемин. Ушундай түйүшүктүү да, бирок, аябай керектүү жана ардактуу жумушуңузда ийгиликтерди каалаймын. Эми суроолор:
1. Ош шаарында билим берүүнүн деңгээлин жогорулатуу үчүн ишти кайсы орчундуу маселеден баштаганы турасыз, же баштадыңыз?
2. Билим берүү менен тарбиянын айырмасы жана уңгулаш жерлери кайсылар, аларды ар бир сабакта окуучуларга кантип жеткирсе боло тургандыгы туурасындагы сиздин оюңузду уккум келет. Жаштарга сабак болсун.
3. Каңырыш укпасам Ош шаарындагы өзбек тилдүү жарандарыбыз окушкан бир топ мектептер мамлекеттик тилде окуйбуз дешип демилге көтөрүшүп жатышкансыды эле, ошолор боюнча да маалымат бере кетсеңиз. Жоопторуңузга алдын ала ырахмат!

Куштарбек КИМСАНОВ. Жооп: Айтмырза аганын «Ишти кайсыл орчундуу маселеден баштадыңыз?» деген алгачкы суроосуна жооп:  -Бала кезибиздеги «Бул насыйкат менден калган, Бул насыйкат сенден калган…» деп бабалардан калган насыйкатты айтып какшаган айтылуу обончу агабыздын ырын эстеп турам, анын сыңарындай бул кызмат кимдерден гана калбаган, мындай дегеним, моюнга жүктөлгөн ишти жаңыча аткаруу жолго коюлбаса айырмаланбаган адам боюнча мезгилдин көлөкөсүнө сиңип кетүү турган иш. Ошондуктан Оштогу билим берүүнүн, тарбиялоонун заманбап үлгүлөрүн көрсөтүүгө ак эткенден так этип күн-түн аракет жасай баштадык. Албетте жамаат менен биргеликте. Абалтадан аталарыбыз ат мингенди жактырып келишсе, азыркы заман алыска сапар алууда, заманбап унааны мындай кой, учак менен барууну туура өздөштүрдү. Демек, заман талабына шайкеш келген жаңыланууларга орун беришибиз керек. Мектептерге интерактивдүү доскаларды орнотууну колго алдык. 20 сааттан ашык сабак берген мугалим карылыгын кандай күтүп алат? Нерви корогон, тили талыган, ашыкча сүйлөп наалыган айрымдардай болбош үчүн бүгүн мугалимдерибиз алдын ала ойлонуп, өздөрүн алыскы келечекке татыктуу барууга даярдаш керек. Антпесе, акча табалы деп, сабак берели деп чачы эрте агаргандан жеке пайдасы жокко чыгат. Ойлорду ордолотуп айта турган болсок интерактивдүү доска менен 30 саат сабак берсе да кыйналбайт, тескерисинче рахаттанып иштейт жана окуучулары да кызыгуу менен олтурушат…

Билим берүү башкармалыгыбыздын сайтын иштеп чыктык. Ар бир мектептин интернет түйүнгө улануусун камсыздай баштадык. Олимпиаданын адилеттүү өтүшүнө кепилдикти күчөттүк. Тарбиялоого маани берүү аркылуу балдарыбыздын татыктуу келечекке тайманбай кадам ташташына колдо бар мүмкүнчүлүктөрдүн баарын жасап, тармакты өнүктүрүүнүн өзөктүү багыттарын камтыган мыкты пландарыбызды ишке ашыруу жолундабыз.
2 – суроого жооп:  -Билим берүү менен тарбиянын айырмасы – экөө тең адамзатты адамзаттык деңгээлге чыгарууга баруучу жолго жарык жандырат. Бири – билимдүүлүктү багындыруууну көрсөтүп, жаркын жашоого үндөсө, экинчиси адептик нормалардан артта калбоого чакырат. Демек куштун 2 канатындай болгон бул эки жагдай дайыма катарлаш каралуусу абзел. Анткени, алты диплому бар, бирок тарбия-таалими тайыз канча чоңдорубуз жашап жатпайбы асмандан түшкөнсүшүп, адам убалынан, келечек замбирегинен чочуп койбой. Кыргыда «билимдүү көп, билген аз» деген кеп түбүнө кеп каткан акылман ой бар. Демек, көптү билип аз пайдаланганга караганда, азыраак билгенди болсо да дайыма пайдаланган дурус. Билим менен тарбиянын уңгулаш жагы – үйрөтүү жана үйрөнүү процессинде айкалышкандыгында. Эми бул экөөнү сабакта айкалыштырып алып кетүү мугалимдин чеберчилигине жараша амалга ашат. Мисал келтирип көрөлү, тил сабагында сүйлөм түзүүгө келгенде, сөз айкаштарынын санын атап өтөөрдө «Апасы уй саап жаткан кезде музоо байлоодон бошонуп кетип «апамды жыгытып койбосун» деп Каныбек жакшы көргөн музоосун дыкаттык менен карап кармап турду» десе, окуучулар сүйлөмдөгү сөздөр менен сөз айкаштарын санаардан алдын окуяны ойлонот. Мындан алар өздөрүнө милдет алат, боорукерликке тарбияланат. Ушул сыяктуу ар бир сабакта билинбеген тарбия баланын аң сезими менен жан сезимине өзүнүн омоктуу ордун калыптандыра берүүсү шарт. Мындан сырткары тарбиялык сабактарды өтүүнү күчөтүү зарыл! Мектептин директорлору, анын орун басарлары мугалимдердин тарбиялык саттарды өтүү графигин ыңгайлуу түздүрүп, ар бирине апта сайын сөзсүз кошо катышып, ал тургай барк-беделдүү атуулдарды чакырып, ата-энелерин да катыштырып… көзөмөлдөшү абзел.
3 – суроого жооп:  -Туура баамдаган экенсиз, СИЗ айткандай демилге көтөрүп окуп жаткан мектептер бар. Негизи эле бул багытта алар дагы мамлекеттин катардагы жараны катары мамлекеттик тилди билүү зарылдыгы баарына пайда экенине туура түшүнүштү да. «Канча көп тил билсең – ошончо адамсың» дейт эмеспи. …Тилекке каршы китеп жетишпестиги көп эле жерлерде бар. Буйруса алдыдагы жылдарда бул көйгөй толугу менен чечилип, ар бир окуучу китептүү болгон кездер келет..

Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ.  Жоопторуңузга ырахмат, Куштарбек мырза! Бирок, Ош шаарында канча өзбек тилдүү мектеп бар эле, анын канчасы азыр кыргыз тилине биротоло өтүп, бардык сабактарды окуп жатышат (кыргыз тилин чет тил катары эмес!..)? Мына ушул суроо баарыбызды кызыктырат.

 

эбекеБектурсун АЛИБЕКОВ. Майлуу Суу шаары, КР.  Урматтуу Қуштарбек мырза. Бүт дүнүйө ааламда қанча эркин Өлкө болсо, ошончо өз МАМЛЕКЕТТИК; Баш Мыйзам, Туу, Герб, Гимн, Тилин, (мезгилдин қай учурунда болбосун жана ааламдын қайсы чекитинде болбосун), алып жүрүүчүлөрү (носителдери) болуп, алардын ар биринин өз; Ажоосу, Өкмөт башчысы, ЖК (Парламент, Дума, Сенат.. ж.б.) Төрағасы жана қалған баардық Мамлекеттик мансапқорлору болооруу баарына бештен белгилүү эмеспи. Мына ушул баарыға белгилүү себептен улам, ааламдағы баардық эгемен Өлкөлөрдүн Ажолору, Өкмөт башчы, ЖК (Парламент, Дума, Сенат ж.б.) Төрағалары, мезгилдин қай учурунда жана ааламдын қайсы жеринде жүрүшсө да, өз МАМЛЕКЕТТИК; Баш Мыйзамдарына тайанышып, Туусун желбиретишип, Гербин көрсөтүшүп, Гимнин ырдашып, Тилинде сүйлөшүп,аларды даңазалашаары, жайылтышаары (экспансиялашаары) да талашсыз. Бул ыйық уқуқ менен милдет, БУУға мүчө ар бир эгемен Өлкөлөргө,алардын қатарында биздин Мекенибиз эркин Қырғыз Республикабызға да, бирдей таандық экендиги да, тийиштүү эл аралық протокол – документтер менен кепилденилгенин билебиз. Ошону менен эле қатар, бул эл аралық ыйық уқуқ менен милдетти дээрлик ар бир БУУға мүчө, эгемен Өлкөлөрдүн; Баш Мыйзам,Мамлекеттүүлүгүн жана МАМЛЕКЕТТИК; Туу, Герб, Гимн, Тилдерин алып жүрүүчү Ажо, Өкмөт Башчылары эч қынтықсыз амал қылышаары да баарыға маалым. Эми ушундай, эл аралық ыйық уқуқ менен милдетти биздин эгемен мекенибиз Қырғыз Республикабыздын Ажоосу менен Өкмөт Башчыларыбыздын чет элде жүргөндөгүсүн айтпайын, өз Мекенибиз эгемен Қырғыз Республикабыздын Борборунда жана аймағында, ҚРнын Мам Символикалары менен Мам.Тилин алып жүрүүчү (носитель) қатары, эгемен ҚРнын Мам.Тилдүү жарандарынын ҚРнын Мам.Тилине болғон уқуғун назарына илбей, ҚРнын Мам.Тилдүү жарандарын Орус Федерациясынын Орус МамТилдүү Чукчалары қатары басмырлашып, бөтөн өлкөдөгү Чукча улутунун МамТили болғон ОрусФедерациясынын Мамлекеттик Тилинде сүйлөп, ал тилди өз эгемен Мекенинде, өз Мам.Тилдүү Мекендештерине таңуулоосу, жайылтуусу Сизди, Мекенчил жана Тилчил ҚР Мам.Тилдүү жараны қатары ардантпайбы? Эгер ардантчу болсо, демократиялуу ҚРдағы сөз эркиндигинен пайдаланып қандай (реакция) тийиштүү жооп аракет жэ нааразычылық билдирүү жасадыңыз эле? Сыр болбосо мекендешиңиз жана улутташ -тилдешиңиз қатары жасаған реакцияңыз менен бөлүшө алаар белеңиз? Менин жасаған реакциям арық аттап суу кечпей атыр. Жоқ, эгер реакция жасооғо арзыбайт десеңиз анда себебин айтып қойо алаар белеңиз? Эгер, жеке ғана, биздин ғана, эгемен Қырғыз Республикабыздын ғана Ажо жана Өкмөт Башчысына таандық, БУУға мүчө баардық өлкөлөрдөн өзгөчөлөнгөн ынанымдуу себеп бар болчу болсо, мен да жаным тынч алып, алардын бизге бөтөн өлкөнүн Мам.Тилинде, бизди чукчасынтып сүйлөшкөндөрүн көргөндө төбө чачым тик туруп, аллергия болбой жашайынчы, мен да?. Суранам, жооп берсеңиз? Рахмат.

Куштарбек КИМСАНОВ. Жооп:  – Мамлекеттик тилди өлкө ичинде жайылтуу ар бир өлкөнүн ар бир жаранынын милдети болууга тийиш. Бирок бул багытта мыйзамдуу жана ыймандуу иш аркалоо абзел. А эгер мыйзамга каршы келген, ыйманга жат жорук жасап мамтилди таңуулоо же басмырлоо аркылуу жайылткысы келгендер бар болсо, алар тилдин аброюн көтөрүүнүн ордуна тескерисинче төмөндөтөт. РФнын мамтилинин жайылтылышындагы ойлоруңузду угуп, ага далилдерди кошо келтирип койсоңуз көз караш билдирүү кыйла конкреттүү болмок деген пикирге келем.

Жаран катары ардана турган маселелер аз эмес – тил тагдыры, чек ара көйгөйлөрү ж. б. Негизи эле биз башкалардын жат аракеттерин байкагандан кийин өз аракетибизди алардагы артыкбаш багыттарга арбалбаган акылман кабылдоо аркылуу жүргүзүшүбүз керек деп ойлойм. Бул тууралуу көп айтса болот… Кошунанын кою көбөйүп кетти деп көз артып карап олтурганга караганда, козу сатып алып көбөйтүүгө киришкен кыйла пайдалуу болот!

Бектурсун АЛИБЕКОВ.  Қуштарбек мырза, Сиз биздин Ажобуз менен Өкмөт Жетекчибиздин Орус Федерациясынын МамТилиндеги ҚР жарандарына жаңы жыл алдындағы ж.б. отчетторун байқамақсан болуп атқан жоқсузбу? Андан сыртқары ушул эле «Қырғы Көчү» тобу қанча фактыларды қойуп; «Анарбектер» тууралуу айқайлап эле жатпайбы? Деги қандай факт керек? Ажо қайсы Мамтилде сүйлөсө, ошол МамТилди таңуулағаны эмей эмне?

ээ 9Насыпбек АСАНБАЕВ. Бишкек шаары, КР.  Саламатсызбы Куштарбек байке. Менин суроом төмөнкүдөй. Учурда көптөгөн чет элдик сөздөр тилчилердин же тил сүйүүчүлөрдүн жардамы менен которулуп жатат. Бирок, алар которулган бойдон калк катмарына сиңбей турат. Ушул сөздөрдү, дагы бир тактап туруп, мектеп программасына киргизип салса болбойбу? Себеби, адамга жаш кезинен баштап бир нерсени үйрөтө баштасак гана ал анын мээсине отурат. Болбосо, балдар аларды орусча үйрөнүп калгандан кийин кайра кыргызчага көндүрүш кыйын эмеспи.

2 – суроо. Сиз жазуучулар союзунда дагы экенсиз, тил кызматын да тейлейт экенсиз. Учурда кыргыз тилиндеги китептер аз. Бу жазуучулар союзу кандайдыр бир кор түзүп, ушул китеп жазып, бирок чыгара албай жүргөн жазуучуларга жардам кылып, китептерин чыгарып берип тура албайбы? Негизи жазуучулар союзунун кору бар го. Ал акчалар кайда кетет?

Куштарбек КИМСАНОВ. Жооп: – Лексикабызды байытууга жетишүүбүз зарыл. Которуп пайдаланууга мүмкүн болгон сөздөрдү чынында кыргызча которуп колдонгонубуз туура болот. А кээде башка тилдерден кирип калып сиңип пайдаланылып келе жаткан сөздөрдү атайлап өкүмзорлук менен которуп пайдаланууга далбас ура берүү артыкбаш аракет. Президентке караштуу малекеттил тил комиссиясынын алдында терминком иштеп келет, алардын кароосунан өткөн котормо сөздөр сөздүк катары китеп болуп жарык көрүүдө. Мына ошолорду ар бир жаранга китеп боюнча жеткирүү жеңил эмес, андыктан социалдык түйүндөр аркылуу да иш аракет жасап жайылтууну колго алуу зарылдыгы туулууда. Ал эми мектеп программасына киргизүү сунушуңуз колдоого алаарлык пикир! Бул жерде дагы айрым мүчүлүштүктөр бар, окуу китептери жыл сайын жаңы жазылып басылбайт. Кандай болбосун ушул сунушуңузду мыктылап негиздеп туруп, Билим берүү министрлиги менен Мамтилкомго жазуу жүзүндө сунушташ керек экен!
2 – суроого жооп:  Жазуучулар союзу – коомдук уюм. Ага мамлекеттен такай каржы каражат бөлүнүп турбайт. Анан калемгер калкы сынчыл да болушат эмеспи, сиз айткандай каржылык кор кармап, ал кордон туура бөлүштүрүү аркылуу китептерди ирети менен чыгарууну колго алуусу жакшы иш болмок, бирок китептерди тандоо абдан татаал. Китепти тандоонун бирдиктүү критерийи жок. Жазуучулар союзу авторлордун китебин чыгарып берүү вазийпасын аткарбайт, ага ылайык каржы кору да жок, антпегендигинин да жакшы жактары бар. Ушундай кырдаалда негизи Жазуучулар Союзу айырмаланган аракеттерди алгалатууну ойлонсо дурус болмок. Жасайлы деп белсенсе жасоо зарыл болгон иштери абдан көп, а эгер жасаганга аракеттенбесе иш көлөмү аз бойдон кала берет. Бул союзду Чыңгыз Айтматов, Жалил Садыков, Надырбек Алымбеков, Омор Султанов сындуу залкар таланттар башкарган, учурда айтылуу «Бриллиант жыландын» жаратманы Чолпонбек Абыкеев башкарууда. Ар бир облуста бөлүмдөрү иш алып барат, бирок баары акысыз эмгектенишет.
АсыранАсыран АЙДАРАЛИЕВ. Келсинки шаары, Финляндия.  Куштарбек мырза, Ош шаары кыргыз аймагындагы эң ири экинчи шаар катары белгилүү. Ушул шаардагы мектептердин кыргыз тилге болгон мамилеси, кыргыз тилин окутуу маселеси кандай деңгээлде дей аласыз? Айтайын дегеним, Бишкектеги мектептердин басымдуу көпчүлүгү орус тилге көбүрөөк басым жасап, кыргыз тилине кайдыгер мамиле кылып жаткандары ачык эле айтылып келет. Ушул көйгөйдү кандай чечсе болот? Тилге болгон мамилени дал ушул мектеп партасынан башташ керек экени белгилүү эле болуп турбайбы, бирок ага көңүл бөлүп, баш отубуз менен киришпей жатканыбыз эмне себептен?.

Куштарбек КИМСАНОВ. Жооп: Асыран Айдаралиев мырза 1 эле суроого 3 маселени камтыптыр, 3 абзац менен жооп берейин:

Биринчиси:  Айталы, бир мектептеги кыргыз тили, адабияты мугалими жан далбас уруп, жаңыча методдорду колдонуп сабак өтсө, кайсы бири кайдыгер карайт. Демек, дайыма текшерип гана жолго коюудан да жеке жоопкерчиликти жан дүйнөсү менен туя билип иштеген татыктуу кадрларды көбөйтүү өзгөчө мааниге ээ.

Экинчиси:  Кыргыз тилин окутуудагы мамилени жакшыртуу боюнча бирдиктүү иш план түзүп, анын аткарылуусун такай көзөмөлдөп, жыйынтыгын талдоого алып туруу да көйгөйдү чечүүнүн бир канча жолдорунун бири. Дагы бир жолу – тилибизге болгон муктаждыкты жаратуу!..

Үчүнчүсү: «Баш отубуз менен киришпей жатканыбыздын» себептери тышкы саясатка таасири тийет деп чочулоодон жана жетекчилик эркти бул багытка кенен бурбагандыктан деп түшүнсөк болот.

 

azАтыргүл ЗАКИРОВА. Барнаул шаары, Алтай крайы. Саламатсызбы? Биз Кыргыз Республикасы башка коңшу мамлекеттер сындуу эле илгерки Советтик билим берүү системасынан баш тартып, батыштын иштеп чыккан программасы-Болонья системасы боюнча билим берүүгө өтүүнү алгач Эл аралык университет баштап, а акыркы толкуну толук бойдон 2012-жылы өтүп бүттү. Ушул система аркылуу билим берүүнүн сапаты жакшырып, эффективдүүлүгү жогорулайт деп ойлойсузбу ? Кантсе да Советтик билим берүү системасы күчтүү система катары таанылып келген эмеспи убагында, анан да бул система бизге сиңип, иштеп кете алабы ?

Куштарбек КИМСАНОВ. Жооп: – Баллон системасы практикаланды. Билим берүүнүн сапатын көтөрүүдө ушул гана аракет аздык кылышы ыктымал. Демек, перспективалык планды коомчулуктун сунуштарын угуу менен иштеп чыгып, кадам таштоо зарылдыгы туулууда. Себеби, ар бир адамдын ою баалуу, бирок ал ойлордун аягы кандай жыйынтык берээри анализденгенден кийин амалга ашыруу башталса жаңылуу жок болот. Ал эми СССРдеги билим берүү системасы сакталыш керек деген тыянактан оолак болгонубуз оң. Эртең да бүгүнкүдөй таң атпайт эмеспи.


эууу
Уулкан АМИРАЕВА. Маскөө шаарынан, Оруссия.  Саламатсызбы Куштарбек мырза! ОШ шаарындагы кайсыл жогорку окуу жайы сапаттуу билим берет жана бүгүнкү күндүн талабына жооп бере алат? Кайсыл кесип, азыргы жашоого ылайык жана керектүү деп айта аласыз? Жазында оккуга тапшырайын деген ниетим бар, колдон келсе бюджеттик бөлүмүнө. Сизден кеңеш сураганым ушундан. Алдын ала ырахмат.
Куштарбек КИМСАНОВ: Жооп: – Бардык ЖОЖдор сапаттуу билим берүүгө аракет кылышат, анткени алардын аброю мына ошол билим сапатына да байланыштуу эмеспи. Айрымдарын айтып өтөйүн: ОГПИ, Ош МУ, Ош ТУ. Ал эми бүгүнкү талапка жооп берүү жагына келсек ар факультетте ар түрдүү деп билем.

Кесипке келсек, кайсыл кесипти жактырсаң – ошол кесип баалуу. Азыркы жашоого ылайыктуулары айымдар үчүн өзүнчө, уул балдар үчүн өзүнчө каралууга тийиш. Мындан сырткары кайсыл аймакта жашап кетишиңе да байланышат. Айылда жашаганды жактырган жан летчик же троллейбусчу болбогону дурус да. Бюджеттик бөлүмгө ЖОЖго тапшырам десең тезинен ЖРТга даярдан, ансыз студент болуу мүмкүн эмес!

Калдыбаев. Н.Нурланбек КАЛДЫБАЕВ. Ош шаарынан, КР.  Ассалому алейкум Куштарбек мырза! Көч байланышка куш келипсиз! Мен да суроомду узатып кое берейин, убактыңыз болгондо жооп берип коерсуз. Менин суроом Ош шаарындагы жалпы билим берүүнүн абалы жөнундө болмокчу. Шаардагы мектептерде билим берүүнун сапаты төмөндөп кеткендиги сизге белгилүү болсо керек…Шаарлыктардын пикири боюнча билим берүү сапаты “Олимп”, Киров, Ломоносов сыяктуу саналуу мектептерде гана талапка жооп бере алат (бирок, ал мектептерге окутуу үчун ата-энелерден өтө чоң суммадагы акча талап кылынат). Башка мектептерде да сапатты көтөрүү үчун эмне кылсак болот? Мектепте сабак берген мугалимдердин ишке кызыгуусун, жоопкерчилигин кантип көтөрсө болот? Менин уулум жөнөкөй мектепте окуса да, татыктуу билим алышын каалайт элем…Анткен себебим айылдык мектеп менен шаардык мектептин да айырмасы аз болуп жатат (айылда эми мугалим аз.. окуучулар көр тиригликке аралашышат ж.б.у.с. себептер бар), шаардык билим берүү системасында кандай көйгөйлөр бар?

Куштарбек КИМСАНОВ. Жооп: Нурланбек мырзанын суроосу мага кыйла таасирдүү болду. Анткени, окуянын ичиндеги көрүнүш чагылдырылыптыр. Өзүңүз билгендей Ак-Тилекте ачылган «Кыргыз-түрк достугу» атындагы № 52 мектепти «Сема», «Себаттардан» кем калбаган мектептердин катарына кошуунун жолдорун ойлонуудабыз. Жакында бул боюнча атайын отурум болот. Ал эми билим сапаты боюнча башкармалыкта мектептердин мониторинги чыгарылууда. Сиз атап өткөн мектептерден кем калбаган, бирок атагы чыкпай иштеп жаткан мектептер бар. Кантсе да бардык мектептердин билим-тарбиядагы ордун кеңейтүү жана кадырын көтөрүү, деңгээлин бийиктетүү алдыдагы айныгыс максаттарыбыздан.

Мугалимдердин ишке кызыгуусун көтөрүүдө атайын пландарыбыз бар, акырындык менен амалга ашыра баштадык. Жакында эле «Секом» билим берүү мекемесине ЖРТга тиешеси бар сабактардын мугалимдери акысыз семинар-тренингге барып келишти жана абдан жакшы таасир алгандыгын айтып жүрүшөт. Соцпедагогдордун дагы семинары болуп өтүп, анда жакшы тема тандалып талкуу болду…

Ата-энелерден мектеп эч кандай акча талап кылбайт, эгерде мугалим акча сураса анда аларга чара колдонулат. Бул жерде бир башкачараак маселе жатат. Ата-энелер фонд түзүп, ал аркылуу мектепке жардам бергиси келгендер фондго өздөрү тыйын салышат. Айрым мүмкүнчүлүгү аз ата-энелер ошол фондду түзүү ишинде катышса да, сөз атасын өлтүрүп, учурунда айтпай коюшат да, кийин «мектеп акча жыйноодо» дешет. Бул боюнча нааразылыктарды чектөө үстүндө иш алып баруудабыз.

Сиз билим берүүгө кайдыгер карабаган жан экениңизди сезип, ыраазы болуп олтурам. Мүмкүнчүлүгүңүз болсо, Ошто жашайт окшойсуз, убакыт таба алсаңыз, башкармалыкка келсеңиз кабыл алып кенен дидарлашат элек.

 

Aлтынай АСАНОВА. Бишкек шаарынан, КР.  Саламатсызбы Куштарбек мырза! Биринчиден жаңы жылыңыз менен куттуктайм! Экинчиден, сизге суроомду берсем Кыргызстанда мыкты, калеми курч жазуучу акындарыбыз арбын. Азыркы жаш, жаңыдан кадам таштап ырлары менен таанылган кыздарыбыз, жигиттерибиз көп болууда, мына ошол таланттуу, сөзгө бай жаш улан кыздарыбызды, жигиттерибизди колдогондор барбы? Алар үчүн жакшы сынактар өткөрүлөбү? Алардын чыныгы талантын байкоо максатында. Жана азыркы учурда «билим алуу ийне менен кудук казгандай» демекчи «билимдүү болуш оңой, а адам болуу кыйын» дейт эмеспи, ошол сыяктуу азыркы учурда жаштардын билим деңгээли кандай болуп жатат? Рахмат сизге!.

Куштарбек КИМСАНОВ. Жооп: – «Көздүү мончок жерде калбайт» деген кеп бар кыргызда. Жаш таланттарды колдогондор бар, бирок аз. Айрымдарын айта кетели, Орусиядагы кыргыздарды кошпогонубузда, Кыргызстанда эле «Турар» басмаканасынын директору Тилек байке жыл сайын «Арча» сыйлыгын уюштуруп, жеңүүчүсүнүн китебин акысыз чыгарып берип жатат. Буга чейин аалым Абдыкерим Муратовдун китебин чыгарганын көрдүм. Мындан сырткары айрым гезиттер конкурс жарыялаганынан кабарым бар. Чынгыз Айтматов атындагы Кыргыз өкмөтүнүн жаштар сыйлыгы да авторлорду колдоого багытталган. Маалымат булактарынан караса колдоо-конкурстар бар. Ал эми китеп жазгандардын баары эле шедевр жазбайт да, демөөрчүлөрдү ар ким өзүнө жараша издеп таап келе жатышат.

«Жаштардын билим деңгээли кандай болуп жатат» депсиз. Ким кандай даражада билим алып жатканына жараша болуп жатат. Изденип, ийгиликтерди багынткан балдар көп, ата-энелери да көмөктөшүп терең билимге умтулгандар бир топ. Ошол эле учурда моюнга башты жүк кылып жашап жаткандары да аз эмес. Бул көрүнүш өлкөбүздө гана эмес, дүйнөнүн бардык өлкөлөрүндө бар.

РасулРасул САЛАЙДИНОВ. Кочкордон, КР.  Саламатсызбы Куштарбек мырза! Өткөндө мектепте жыйналыш болуп ал жерде мектеп директору «Ата-энелер эмнеге балаңарга кымбат телефон алып бересиңер, эгерде балаңар мектепке телефон көтөрүп келчү болсо алып койом да кайра бербейм, 500 сом штраф төлөйсүңөр да аласыңар» – дейт.

Суроо:  Окуучу бала телефон көтөрүүгө жана мектепке алып барууга болбойбу? Директордун телефонду алып кайра бербей койгонго укугу барбы? Телефон окуучунун билим алуусуна кедерги кылабы?

Куштарбек КИМСАНОВ.  Жооп: – Окуучу мобилдик телефон колдонууга акысы бар. Бирок мектепте кээ бир окуучуларыбыз өздөрүнө да, өзгөлөргө да зыян келтирип, жолтоо болуп телефондон оюн ойноп, СМС жазып, кыскасы башкаларга тоскоолдук жараткандыктары жакшы эмес. Кымбат телефон колдонуу жаш адамдын менменсинүү сезимин пайда кылат.

Директор окуучунун телефонуна муктаж эмес, ал мектептин жетекчиси катары ар түрдүү пайдалуу методдор менен окуучуларды пайдалуу жолго багыттайт. Мобилдик телефон окуучунун татыктуу билим алуусуна эгерде ашыкча пайдаланса кедергисин тийгизет. Ал тургай адамдардын баарынын жашоосуна пайдасын берүү менен катар зыян жактары да бар экенин жакшы билесиз да. Көп колдонуу кур эле дегенде кулактын угуусун начарлатат, коңгуроо келген учурларды денеге жакын турса зыяндары көп экенин окумуштуу иликтөөчүлөр жазып келатышпайбы. Ошондуктан мектеп жамааты менен кошо, ата-энелер да бул багытка көңүл буруп, балдарынын келечеги үчүн иликтеп-изилдеп, туура жолду көрсөтүүгө милдеттүү.

 

015 cТынчтык Бек. Ош шаарынан, КР.  Арыбаңыз Куштарбек мырза. Менин биринчи суроом:  Өзүңүзгө белгилүү болгондой Ооган кыргыздары дээрлик сабатсыз. Алар балдарын бизге жиберип окуткулары келет. Эгерде ал жактан балдарын Ошко жиберсе сиздер кандай жардам бере аласыздар?
Экинчи суроом:  Жооптуу, ары түйшүктүү кызматка келгениңизден бери адабият жаатындагы чыгармачылыгыңыз кантип атат? Чыгармачылык менен кызматты кантип үзөңгүлөш бастырып, кантип айкалыштырып жатасыз?

Куштарбек КИМСАНОВ. Жооп: – Бул абдан маанилүү жана чоң маселе. Анткени, Ооган жериндеги окуучулардын тагдырына кайдыгер карабоого чакырык болуп жаткан менен, эки тараптуу кызматташуу чоңураак деңгээлде чечилет. Эгерде министрликтен бизге тапшырма болуп, алардын балдарын жайгаштырып билим берүү дайындалса аткарабыз. Бул маселе боюнча укуктук-мыйзамдык ченемдерди юристтерибиз карап көрүшү зарыл. Кээде жакшылык кылабыз деп ката кетирип алган учурлар болот го. Демек, аларды бул жактан колдоо аркылуу алардын кайсыл максаттарына жолтоо болуп коюшубуз мүмкүн деген жагын да ой элегинен өткөрүү шарт. Аягында айтаарым, билим берүү мекемеси бир гана Ош шаарында эмес да, андыктан бизден башка да башкармалыктар бар экенин эске алып, биз түздөн-түз баш ийген министрлигибизге тиешелүү кайрылуу түшсө алар мыйзамдуулугун карап, жагдайга жараша жардам бере алат!

2 – суроого жооп:  – Чыгармачылык ишти кызматтагы муктаждыктарга арнап жатканыбыздан улам жакшы демилге-идеялар ишке ашып жатат. Ал эми адабият – менин жан дүйнөм. Андан түбөлүккө алыстап кете албайбыз. Бирок, кызматка багытталуучу убакытта адабият четте калууда. Дем алыш күндөрү да ишке байланышкан маселелер менен алектенип жатабыз. Кыскасы, иретке салып алганга чейин ушундай иш көлөмү көп болсо керек деп турабыз.

РайкүлРайкүл АЙДАРАЛИЕВА. Бишкек шаарынан, КР.  Азыр ар бир мектеп жашындагы балдар сотка, ноутбук, планшет көтөрүп жүрүшөт. Информатика сабагына кошумча саат киргизсе жакшы болот эле. Ушул маселеге кандай карайсыз? Анан эсепкерлерге (компьютер) жана уйулдук телефондорго кыргыз ӨҢҮ_тамгаларын кандай орнотуп, жайгаштыраары жөнүндө маалымат берип баштасаңыздар жакшы болот эле..

Куштарбек КИМСАНОВ. Жооп:  – Заманбап маселе менен кайрылыпсыз, рахмат! Аталган предметке кошумча саат киргизүүнү өз алдыбызча чече албайбыз, муну Билим берүү жана илим министрлиги чечет. Мамлекеттик окуу стандартына дал келсе, сабактардын санын азайтуу же көбөйтүүнү бизге буйрук түрүндө берет. Бирок, кол куушуруп олтура бербей, аракеттенүүгө мүмкүнчүлүк бар. Айталы, мектептерде «кружок» деген түшүнүк жашайт. Аны мектеп жамааты макулдашуу жолу менен зарылдыгына жараша предметтерге бөлүштүрүп маселени чечсе болот.

Ал эми кыргыз тамгалары болгон ө, ү, ң. боюнча мугалимдер гана эмес, окуучулар деле билип калышты да. Эч кай жактан алып келип, эч кандай тамга орнотпой туруп эле символдон жайгаштырып алуу менен максатына жетүүгө акысыз мүмкүнчүлүк бар. Балким, айрым кадрлар муну билишпесе апта сайын предметниктердин күнү белгиленген жана анда ар түрдүү зарылдыктар боюнча талкууда суроо таштаса учурунда жооп алышат жана маселелери чечилет. Азыркы күндө ансыз да мектептерди жаңы технологияга ыктоого үндөп жатабыз.

 

эжамилаАзизбек АСАБАЛА. Маскөө шаарынан, Оруссия.  Ассалоомуалейкум Куштарбек мырза!

1. Акыркы учурда мектеп жашындагы балдардын окууга барбай калышы, кыргыз тилин окутуу солгундашы, олимпиядаларда (окуучулар арасында өтүүчү) коррупциянын өсүүсү чоң түйшүк жаратууда сиздин пикириңиз кандай?

2.  Бирдиктүү мектеп формасы( кийим кечесине байланыштуу) керекпи ?

3. Окуучулардын билим деңгээлин өстүрүү үчүн эмне керек,мектеп рекеттерин кантип токтотобуз?

Куштарбек КИМСАНОВ. Жооп:  1. – Бул боюнча ар бир адам жеке жоопкерчиликти мыкты сезип, чынжыр болуп аракеттер уланса иш илгерилейт. Мектепке барбай калган балдардын келечегине камылга көрүү коомчулуктун да абийир жоопкерчилигине кирет да. Кыргыз тилиндеги окутуу солгундады дегенди кандай карасак болот, балким ар чөлкөмдө ар түрдүүдүр, сурооңуз абдан маанилүү. Олимпиадада коррупция дегенди кармаш керек! Деги эле бардык тармак бири-бирине ак дилден жардам бергенде гана жакшы жаңылануулар жана өзгөрүүлөр тездейт.

2. – Бирдиктүү мектеп формасы керек. Анткени, окуучуларыбыз мугалимдерден кымбат кийинип жүргөн кездер көпчүлүккө көрүнүп келе жатпайбы. Айрым окуучу кыздар оронуп жоолук салынышса, айрымдары тизеден өйдө кыска кийинсе, бул деген иретке келиши зарыл болгон иш да. Алтын тагынган айрым окуучулар өздөрүн асманда сезет, тарбия-таалимди өздөштүрүүдөн мурда менсенсинүүгө конок беришет.

3. – Окуучулардын билим деңгээлин өстүрү үчүн көп нерселер керек. Эмгек, китеп, чечкиндүү аракет, заманбап шарт ж. б. Мектеп рэкети менен күрөш дүйнө жүзүндө жүрүп жатат, аны түптамырынан бери жок кылган кездер келет деп үмүт артып, жагдайга жараша салым кошуп жатабыз.


«Көч Байланышты» уйуштурган жана алып барган эркин журналист Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Финляндия, Келсинки шаары. 1-2-февраль, 2014-жыл.

Aug 20

Көч Байланыш..

Чолпонбек АБЫКЕЕВ.

Чолпонбек АБЫКЕЕВ.

Кадырлуу «КӨЧМӨНДӨР!»

«Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобу Ааламтор алкагында баштаган «Көч байланышын» улантмакчы. Кезектеги «Көч Байланышка» жана «Көчмөндөрдүн» учугу узун суроолоруна жооп берүүгө белсенип келген кадырлуу мейманы Кыргыз Республикасынын Улуттук Жазуучулар сойузунун төрагасы, «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобунун мүчөсү Чолпонбек АБЫКЕЕВ болмокчу.
Байланыш Бишкек убактысы бойунча саат
19-00 дөн 22-00 гө чейин болуп өттү. 17-августь, 2013-жыл.

 

элбекЭлбек БАЗАРОВ.  Сүргүт шаарынан, Орусийа. Саламатсызбы Чолпонбек мырза?!. Амансызбы? Биринчиден ишиңизге ийгилик каалайбыз! Менин суроом: Сиз Улуттук Жазуучулар сойузуна төрага болуп келгенден бери эмне иштерди аткардыңыз, эмнелер аткарыла элек. Же тоскоолдуктар барбы? Жаш жазуучуларга кандай колдоо көрсөтүп атасыздар. Алдын ала чооң рахмат деп иниңиз Элбек.

Чолпонбек АБЫКЕЕВ.  Жооп. Эми бул сурооңузга өтө узак жооп берсе да болот. Кантсе да эки жыл иштеп калбадымбы. Бирок шартка жараша кыска жооп бергенге аракеттенейин. Жазуучулар союзунда, балким билсеңер керек, бөлүнүп жарылып, соттошуп эле жүрүшчү. Ошол токтоду. Бир ынтымакка келдик. Москва, Түркия өңдүү мамлекеттер менен байланыш кайра жанданды. Маселен, быйыл Түрк тилдүү өлкөлөрдөн акындарынын күндөрүн Кыргызстанда өткөздүк. 36 өлкөдөн 85 акын келди. Негизги бир максатыма жетпей келатам, жаратман чыгармачыл уюмдардын укуктук талаасын калыбына келтире албай жатам. Себеби депутаттарыбыз такыр түшүнбөй жатат. Жаратман чыгармачыл уюмдар биздин мыйзамдар боюнча коомдук уюмдардын катарында калып мамлекеттик камкордуктан четте калган. Мамлекеттин идеологиясын туура жолго койгусу келген, демек өнүккөн өлкөлөрдүн барында жаратман чыгармачыл уюмдарга өзгөчө мамиле жасалып мамлекеттик камкордукта турат. Мурдагы СССР дин курамындагы мамлекеттерден маселен бизде гана жаратмандар кароосуз калганбыз. Ошондуктан бир нече мыйзамдарга оңдоолорду жана толуктоолорду иштеп чыкканбыз. Өзүнчө да мыйзам иштеп чыкканбыз. Бирок кабыл алууга келгенде эки жылдан бери өткөрө албай келатабыз. Көрсө «ЖАРАТМАНДАР» деген сөздү депутаттардын дээрлик бардыгы түшүнбөйт экен. Кыскартып айтканда биз укук талаасында жок болгондуктан мен өзүм баш болуп эки жылдан бери айлык маяна албай иштеп келатабыз. Түбү түшүнүктүү болду го…

Элбек БАЗАРОВ.  Чолпонбек байке, айлык маяна жок, кандай жашоо болот анда? Бизде ансыз деле маданият кызматкерлери итке мингендер көпчүлүгү, же, Сизде…

Чолпонбек АБЫКЕЕВ.  Жооп. Туура. Ачыгын айтсам милдетти моюнга алган соң жок дегенде бир иш жасап кетсем – деп тырышып чыдап иштеп келатам. Канчага чыдайм билбейм. Жалаң сатыктан өткөн китептеримдин эсебинен жашап жатам. Кыскасы «Бриллиант жылан» багып атат.

ЖыргалЖыргалбек АЖИМАТ. Ош шаарынан, КР.    Саламатсызбы!

1. Жазуучулар Союзу акыркы жылдары өлкөбүздүн (келечеги ээлери) тестиер, өспүрүмдөр, балдар үчүн кандай ийгиликтерди жарата алды?

2. Өлкөбүз чындыгында өтө жакшы абалда эмес. Жараткандан болуп, (ажеп эмес) Кыргыз Өлкөсүнө башчы болуп калсаңыз, эң алгачкы кызматыңызды эмнеден баштамаксыз?

3. Кыргыз акын-жазуучулары идеология ээлери, руханий жана илимий өнүгүүнүн көч башы деп эсептейм, ошондуктан байланыш каражаттары да улам арзандап бараткан заманбап технологияларды пайдаланып, кыргыз балдарына туура жол көрсөтүүчү, аң-сезимин өнүктүрүүчү кандайдыр бир иш-чараларды алып барса болобу?

4. Жеке жан дүйнөңүз үчүн. Колуңуздан келип туруп, кандайдыр бир себептен улам же пендечилик кылып, жардам сураган адамдарга колуңуздан келип туруп жардам бере албай калган учурлар болгонбу?

5. Каалоом: Өмүр өтөт, бирок инсан эмгектеринен эскериле берет. Аты өчпөгөн инсан, демек түбөлүк жашайт. Өлбөс-өчпөс эмгектерди жарата бериңиз. Үй-бүлөлүк бакубат жашоо каалайм! Бар болуңуз!

Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп. 1- суроого. «Келечек» жана «Мектеп китепканасы» – деген эки чоң долбоор иштеп чыгып, жаңы төрөлгөн баладан жогорку окуу жайын бүтүргөн жаштарга чейинкилерди руханий азыктандыруу маселесин койуп, ЖК жана өкмөткө сунуштасак кыскартып айтканда карабай да койушту. Биздегилер бийлик талашканды мыкты билишет бирок адамды руханий азыктандыруу дегенди түшүнүшпөйт. 2 – суроого: Өлкөбүздөгү абал оор экенин билем. Башкысы бизде «Мыйзам диктатурасы» оруной элек. Мамлекеттик туруктуу башкаруу системабыз жок. «Бөдөнөнү сойсо да касапчы сойсун» – деген макалды жакшы көрөм. Ошондуктан «Бийлик башына..» – деген сурооңо жоопту ойлонбопмун. 3 – суроого: Жогоруда жооп бердим. Кайталабайын. 4 – суроого: Барыбыз пендебиз, бардык эле жардам сурагандарга жардам бере албайсың. Ал түгүл КУДАЙ деле жардам бербей коюп жатпайбы. (тамаша) 5- ге Чо-оң РАХМАТ!

БахтиярБахтияр БАЛТАБАЕВ. Бишкек шаарынан, КР. Ассалоому алейкум Чолпонбек аба!
Менин берейин деген суроом булар:

1) Бул жашоодо эмнеге өкүнөсүз? Эмнеге кубанасыз?

2) Эмне уттуңуз? Эмне уттурдуңуз?

Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп. Бахтияр иним, Пендеде арман же өкүнүү түгөнмөк беле. Аны айтканде не айтпаганда не. Кубанганым чыгармачыл адам болуп сүйгөн кесибимди аркалап келатканым. Утканым жазган чыгармаларымдын көбүн окурмандар сүйүп окуганы. Уттурганым дайым убакыт жетишпейт..

ЗамикеЗамирбек БАЗАРБАЕВ. Астанан шаарынан, Казахстан.Саламатсызбы, Чолпонбек ага. Алгач өтүп кеткен туулган кұнүңүз менен куттуктайм! 1-суроом: эгемендик алгандан бери жаш акын жазуучулардын китептерин чыгаруу мамлекет тарабынан колдоого алынбай, чөнтөгүндө акчасы барлар эптеп чыгарып калбадыбы. Чыныгы таланттар көмүскөдө калып келет. Ушул маселени бүгүнкү шартта чечүүгө мүмкүндүк барбы? Кандайдыр бир жолун табууга болобу, же капитализимдин жапайы мыйзамы, «чөнтөгүңө кара» деп кала беребизби? «Көчмөндөр» акча жыйнап жаш акындардын китептерин чыгарууга кол кабыш кылган жакшы саамалык баштаганынан кабардарсыз да?.

Экинчи суроом: «Кызыл көйнөкчөн келин» аңгемеңизди жөн гана шопурларды акылга чакыруу максатында ойуңуздан жараткан чыгармачылыгынызбы же кайсы бир деңгээлде чындыкка жакынбы?

Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп. Балким чыгарманы дагы бир жолу шашпай окуп чыгаарсың. Кичине сырын чечмелеп койойун. Адам байлыкка салып, бийликке таянып, же эпчилдиги менен кылмыштан кутулса болот. Бирок жараткан астындагы жазадан кутула албайсың. Өзгөчө таза сүйүүгө дайыма аяр мамиле жаса.

Замирбек БАЗАРБАЕВ. Биринчи суроомо жооп күтүп жатам?

РасулРасул САЛАЙДИНОВ. Кочкордон, КР. Чолпонбек байке кандайсыз? Сиздей адам менен жердеш болгонума сыймыктанам. Менин сизге бере турган суроомду айрым адамдар «элди бөлгөн жердешчил» экен деп жаман көрүшсө керек, бирок баары бир ушул суроону бергим келди… Кочкор районунан чыккан чыгармачыл, таланттуу жаштардан моралдык колдоо көрсөтүп, булактын көзүн ачып, жол көрсөтүп колдоп окуучум деп жүргөн улан-кыздардан барбы?

Чолпонбек АБЫКЕЕВ. ЖООП.  Чынымды айтайын менде негедир жердешчилдик сезим жок. Ошондуктан жакын досторум Баткенден, Алайдан, Аксыдан, Кара-Алмадан, Алайкуудан. Чыгармачылыкка келгенде ага аздек мамиле кылуу керек. Таза талант болсо Африкадан келсе да колдоо керек. Таланты жок болсо мойундан сүйрөп кереги жок. Таза талант ЖАРАТКАНДЫН өзүнөн берилет ошондуктан ага жасалмалуулук жарашпайт. Бир учурда «Ааламды» редакторлордун мектеби деп койушчу. Азыр ондон ашык гезиттин редакторлору менин колумдан аздыр көптүр тарбия көргөндөр. Арасында Кочкорлуктары да Лейлектиктери да бар.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ.  Азыр Жылдыз Жалиева берет суроону..

ЖылдызЖылдыз ЖАЛИЕВА. Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы Чолпонбек агай! 2012-жылы Москва шаарынан жолуккан элек, сизди ошондон бери жакшы тааныйм. 1) Учурда эмне менен алексиз, кандай китептин үстүндө иштеп жатасыз? 2) Тилекке каршы азыр жаштар китеп окубайт, аларды китепке тартуу үчүн кандай жолдорду сунуштайсыз? 3) Биз дагы өнүккөн өлкөлөр сыяктуу китептердин интернеттен таап окуу үчүн атайын (электрондук китеп)сайттарды ачып китептерди ошол жакка жайгаштырса балким ким каалаган жеринде окуганга мүмкүнчүлүк болоор беле? Ырахмат, ишиңизге ийгилик каалайм!
Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп.  1- суроого. Бир роман бир кино повестин үстүндө иштеп жатам.
2- суроого. Жаштар китеп окубайт – дебеш керек. Тескерисинче жаштар окугудай, тагы жаштардын табитине, талабына жооп бергидей китептерди жазбай жатсак керек. Бул жазуучулар ойлоно турган маселе. Бир гана жол изденүү керек. Айта кетейин менин окурмандарымдын басымдуу көпчүлүгү жаштар.  3-суроого. Тура китептерди интернетке, ж.б. жаңы заманбап жолдорго түшүрүп окурмандарга жеткирүүнү мамлекеттик деңгээлде колго алуу керек. Ансыз элибиз, өзгөчө өсүп келаткан муун, жаштар руханий азыктануудан кемчил болууда.
МазековМирлан МАЗЕКОВ.  Сеул шаарынан. Корейа. Арыбаңыз Чолпонбек агай!
«Кыргыз Көчү» мекенчилдер тайпасынын суроо-жооп, түз байланышына кош келипсиз.
Суроом мындай: Сиздин гезит же интернет сайттарына берген маектериңизде, Руханий кризис жөнүндө көп сөз кыласыз, Руханий кризисти токтотуунун же андан чыгуунун жолдорун эмнеден көрөсүз?
Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп. Мирлан иним. Бул бүгүнкү күндөгү кыргызстандагы эле эмес дүйнөдөгү чоң оору. Руханий кризистин азабынан Жакынкы чыгышта эмне болуп жатат? Руханий кризис Американы кайда алпаратат? Эми кыргыздарга келели; «Эл эмне дейт» – деген сөз эмнеге өлүп калды. «Карынын кебин капка сал», «Улууга урмат, кичүүгө ызаат». «Көрбөйт – деп ууру кылба. Укпайт – деп ушак сүйлөбө» – деген жашоо табериктерибиз эмне үчүн биздин улуттун аң сезиминен убакыт өткөн сайын алыстап баратат. Эми муну кантип токтотобуз? Адамдар күн сайын үч маал тамак ичүүгө муктаж сыяктуу эле, күн сайын руханий азыктанып турууга да муктаж. Эгер күн сайын туура руханий азыктанбаса анда манкуртка айланып калганын өзү да билбей калат. Ошондуктан малекеттик деңгээлде адамдарды руханий тынымсыз туура азыктандырууну колго алуу керек. Мындан башка жолу жок.

чынараЧынара САРБАГЫШОВА. Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы?! Кайырлуу кеч! Сизди өтүп кеткен туулган күнүңүз менен дагы бир жолу куттуктайм! Суроом. Азыркы кезде жаңы чыгып келе жаткан акын, жазуучулар колдон келишинче өз эмгектерине эптеп каражат таап чыгарып жатышат. Ошол чыгып жаткан китептерге сиздин көз карашыңыз. Жарыкка чыккан чыгармалар кандайдыр бир деңгээлде Жазуучулар Сойузунун элегинен өтөбү же жокпу? Ал чыгармалар өз баасын алабы дегеним. Жылына кандай жана кимдин китептери чыкканы тууралы Жазуучулар Сойузунда такталып жана сакталып турабы? Келечекте адабийатты, маданийатты көтөрүүгө кандай ойлоруңуз бар?

Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп. Чынара рахмат! Демократия дегендин өз талабы бар тура. Чыгып жаткан китептер түгүл жазуучулар сойузуна мүчө болгондордун китебин да көзөмөлгө алууга же кандайдыр бир талап койууга биз укуксузбуз. Ошондуктан ким каалаганын чыгарган заман. Китептердин классикалык турпаты бузулуп, өз ата тегин мактаган бир нерсе жазып, анан жарымысына өзүнүн, үй бүлө, достор, туугандарынын сүрөтүн толтуруп сүрөт альбом кылып чыгарган китептер китеп текчелерге толо баштабадыбы. Кейпи бул өткөөл мезгилдин «оорусу» болсо керек. Жаңы сайдан кир суу аккандай бара бара «суу» да тазараар. Ошондой эле канча китеп чыкты? Кандай китеп чыкты? – дегенди да тактоо мүмкүн эмес. Себеби басмакана дегендин өзү канча экенин эч ким так билбеген сыяктуу эле андан ким кандай китеп чыгарып жатат эсептешке мүмкүн эмес жана милдетибизге да кирбейт. Адабият жана маданиятты көтөрүүнүн жолдорун жогорто бир нече жолу сөз кылдым. Дагы кайталайын. Маданияттын эки гана канаты бар. ЖАРАТМАНДАР жана жаратмандардын жаратканын ЖАЙЫЛТУУЧУЛАР деген. Биздин мамлекет бул эки канаттын бирин кыркып салып, ЖАРАТМАНДАРДЫ (Жазуучуларды, композиторлорду, сүрөтчүлөрдү) кароосуз калтырды да, ЖАЙЫЛТУУЧУЛАРДЫ (аткаруучу артистерди, Клуб, театырларды, анда иштегендерди, китепканаларды) аздыр көптүр майана берип кармап жатат. Ошондуктан акыркы жылдарда бир да мыкты кино тартыла элек, бир да опера же симфония жарала элек. Китепканаларга окурмандар каттабай баратат. Бул эми узак сөз. Мен колдон келишинче кыскача жооп берип жатам. Биз сунуштарыбызды бийлике бир нече жолу бердик бирок түшүнүү кыйын болуп жатат. Аны мен гезиттерге берген маектеримде ачык эле айтып жатам.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Ыракмат Чолпонбек мырза! Түйшүктүү ишиңизде ийгиликтер боло берсин. Арыбаңыз, талыбаңыз. Калган суроолорго эртең жооп берет деп күтөбүз. Амачылыкта болуңуз!

Мирлан МАЗЕКОВ. Ырахмат, сиздей ойлонгон, сиздей түйшөлгөн нукура инсандары көп болсо экен, бар болуңуз, ийгилик сизге!

Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Сиздерге да чо-оң рахмат! Анда кайрадан эртең жолукканча…

Чынара САРБАГЫШОВА. Ырахмат! Бар болуңуз! Кыргыз элинин жан дүйнөсүн жашартып жүрө бериңиз!

Элбек БАЗАРОВ.  Рахмаат маэгиңизге Чолпонбек агай. Ишиңизге ийгилик, үй-бүлөңүз менен аман болуңуз!

«Көч Байланыштын» экинчи бөлүгү. Бишкек шаары, 18-августь, 2013-жыл.


АйтурганАйтурган САТИЕВА. Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы агай!
Кыргыз адабиятынын, өзгөчө проза жанрынын азыркы абалы тууралуу билейин дегем. Жазуучулардын арасында жаш жазуучулардан ушул жанрда бычакка сап болчуулары барбы? Аларга союз тарабынан кандай кызыктыруучу аракеттер көрүлөт? Анан биздин Жазуучулар союзунун алыс барбай эле СНГ мамлекеттеринин өз кесиптештери менен алакалары кандай? Жаштарды тартуу максатында алар менен биргеликте кандайдыр бир иш чаралар өткөрүлөбү? Рахмат!
Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп. Айтурган карындашым, өтө орчундуу суроо бердиң. Акыркы 20 жылдыкты байкасаң поэзияда маселе жоктой. Ал түгүл добушу катуу жаштар катарга кошулууда. Прозада маселе бар. Эмнегедир эл оозуна илинчүү жаштар жайбаракаттык кылып жатышат. Эми менин 50 жаштын тегерегиндеги, менин курагымдагы, менден улуулардан прозада бар. Аларды кантип жаш деп айтам. 30-35 ке чейинкилерден корө албай турам. Анын бир катар себептери бар. Проза оор жаныр. Карандай эмгекти талап кылат. Болгондо да жылдап тырышып иштөө керек. Бир романды 3-4 жылдап жазасың. Чыгара келсең болгону 300- 350 беттик болуп калат. Мындай мээни да көз майды да жеген түйшүктү бары эле көтөргө албаса керек. Акындарды чычалатайын деген ойум жок. Андан көрөө 4 куплет ыр жазып, анан аны 10 күн оңдоп элге бере салган жеңил эмеспи. Союз тарабынан эч кандай кызыктыруучу аракет көрүлбөйт. Балким чыгарма жаратып бирок аны чыгара албай жүргөндөр болушу толук мүмкүн. Өзүбүз айлык майанасы жок бекер иштеп жатсак биз кантип кызыктыра алабыз. СНГ мамлекеттериндеги кесиптештер менен Москвадагы Эл аралык Жазуучулар Союзу аркылуу байланышабыз. Кыргызстан ага мүчөлүгүн кайра жаңыртып. Мамилени ордуна келтирди. Болгону котормо иши акыркы 20 жылда такыр токтоду. Ал да каражатка байланыштуу. Эл аралык конкрустарга биздин жаштар катышууда. Маселен акын Нурлан Калыбеков жеңүүчү болуп Москвага барып келди. Бактыгүл Сейитбекова деген акын кызыбыз уюштурган “Аруу жан” деген чыгармачыл жаштар тобу Москвада биртоп жакшы иштерди алпарууда. Б.Сейитбекова Жазуучулар Союзунун Россиядагы мигирант мекендештерди тейлеген өкүлүбүз. Дагы деле поезия. Проза жокко эсе. Эми, “Ыр жазба. Кара сөз жаз”- деген тапшырма берүүгө укуксуз экенбиз да…
Бакыт. МБакыт МЫРЗАТАЕВА. Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы Чолпонбек мырза?
1-суроом: Эне тилибизге байланышкан көйгөйлөрдү чечүүдө улуттун бир азаматы катары жана «сөзүңүз суу кечкен» инсан катары тилибиздин өнүгүшүнө кандай пайдалуу салым кошконуңузду сыймыктануу менен айта аласыз? 2-суроом: Сиздин «Бриллиант жылан» аттуу романыңыз кезинде кыйла эле «дуулдады», мына ушул учурдагы мезгилдин күрөө тамырын кармай турган, андан да кызык чыгарма жаратайын деген ойуңуз барбы, азыркы окурмандардын китепке болгон табитин табуу сизди деле түйшөлткөн маселелерден болсо керек? Ырахмат, ийгилик болсун!
Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп.  Урматтуу Бакыт айым,  1 – сурооңузга, Эне тил маселеси боюнча тээ эгемендүүлүктү ала элек 90 – жылдардан бери эле тынымсыз күрөшүп келаткандардын биримин. 2000 – жылы, Акаев азыркы «Тил комиссиясын» жойуп салганда «Кыргыз тилин коргоо» кыймылын уйуштуруп, бүт кыргызстан боюнча чоң жүрүш уйуштуруп, мүчөбүздүн саны эле 700 миңге жеткенде Акаев кайра «Тил комиссиясын» түзүүгө аргасыз болгон. «Аалам» гезити мен ээлик кылып иштеп турган 15 жыл бойу тил маселесин ар бир санында үзгүлтүксүз көтөрүп келген. Бүгүнкү күнгө чейин жыл сайын болбой эле калды дегенде 3-4 төн макала маектерди берип, орчундуу маселелерди ачык какшап келатам. «Кыргыз тили дүйнөлүк өлүп бараткан тилдердин катарында» – деген маселени биринчи көтөрүп чыккан менмин. Андай чуу көтөргөнүм үчүн учурунда бийликтин токмогуна да кабылгам. Жакында эле ( 08.08.13) «Азия ньюс» – деген гезитке курч маек бердим. Биздей жазуучулардын башкы милдети ушинтип чындыкты коомго жеткизип айтып туруш гана. Мен миллионер же миллийардер эмесмин да. Өзүм каражат чыгарып маселени чече салгыдай. Ачык айтайын коомчулук тил маселесине келгенде жетиштүү колдобой жатат. Тилибиз болсо «Кара баскан айалдын оорусундай» болуп тымызын өлүп баратат. Эки эле сөздү айтайын. «Ыйбаа» – деген кыргыз сөзү өлдү. Анын турмуштагы аракети да өлдү. Болбосо коомго жарашпаган аркет кылсаң сени ким да болсо «Эй, ыйбаа кылбайсыңбы» – десе баш көтөрө албай калчуу элек. «Ызаат» – деген сөз өлдү анын турмуштагы жашоо аракети да өлдү. Бири бирибизге ызаат кылууну билбей баратабыз. Болбосо кыргыздар «ызаатты билбеген неме деп айтпасын» деп жалтанып тураар элек. Мына так мисалдар. Бул эми менин көп жылдан бери күрөшүп келаткан «оорум» болгондуктан жалаң эле Сиздин сурооңузга жооп жазуу менен бүгүнкү жолугушууну да бүтүрүп койсом болот эле. Антпейли.
2 – сурооңузга, Бардык жазуучу «окурманым сүйүп окуган китеп жазсам» – деп ойлойт. Мен да ошолордун катарындамын. Кийинки жазгандарымды окуганда баа берээрсиз!
ЧолпонЧолпон ОСМОНОВА. Бишкек шаарынан, КР. Саламатсызбы! Чолпонбек байке!
Ишинизге, чыгармачылыгыңызга ийгилик каалайм ! Менин бир гана суроом бар. Заманга жараша Жазуучу да акын да жазып чыгышат эмеспи, өткөн Замандын акын – жазуучулары унутулуп бара жатат, мисалга эле алганда менин маркум атам СССР жазуучулар союзунун мүчөсү Абдрасул Осмонов жана башка залкар жазуучуларды унутпаш үчүн дагы кандай жолдор бар? Же газета, же сайт ачсаңар болобу?.
Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп.  Чолпон карындашым, жүрөктү өйүгөн маселени айтып жатасың. Элдин табрик мурастарын сактоо маселеси такыр колго алынбай калды. Бул маселени көтөрүп биз ЖК га, Өкмөткө бир нече жолу долбоорлор менен кайрылдык колдоо болгон жок. Тээ Баласагын, Кет Букадан берки классикага айланган залкарлардын чыгармаларын кайра бастырып чыгарып турушубуз керек болчу. Маселен Оруссия “Ломоносовдун же Пушкиндин китепканасы”- деген түрмөк менен аталган жазуучулардын бүт чыгармаларын толук чыгарып, Кыргызстанга чейин жеткиртип саттырып жапайбы. Ошол сыйактуу. Гезит же сайт ачуу менен бул маселе чечилбейт. Бул мамлекеттин түздөн түз иштей турган иши. Өтө орчундуу жана чоң иш. Бүт айтууга бул жерде мүмкүн эмес.
Замике
Замирбек БАЗАРБАЕВ. Астана шаарынан, Казахстан. Саламатсызбы, Чолпонбек ага! Алгач өтүп кеткен туулган күнүңүз менен куттуктайм! Кечээ мен берген эки суроомдун биринчиси жоопсуз калды эле, ошону кайталап берип жатам. Эгемендик алгандан бери жаш акын жазуучулардын китептерин чыгаруу мамлекет тарабынан колдоого алынбай, чөнтөгүндө акчасы барлар эптеп чыгарып калбадыбы. Чыныгы таланттар көмүскөдө калып келет. Ушул маселени бүгүнкү шартта чечүүгө мүмкүндүк барбы? Кандайдыр бир жолун табууга болобу, же «капитализимдин жапайы мыйзамы- чөнтөгүңө кара» деп кала беребизби? «Көчмөндөр» акча жыйнап жаш акындардын китептерин чыгарууга кол кабыш кылган жакшы саамалык баштаганынан кабардарсыз да?
Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп. Замирбек мырза. Эми кантебиз. Демократия, капитализим дегенди экөбүз ойлоп чыгарбаптырбыз, анын да өз жашоо шарты бар экен. Социализимди болсо өз колубуз менен талкалап салдык. Бир гана жолу бар. Мамлектте мамлекеттик идеология болушу керек да, чыныгы таланттарга көмөк көрсөтүлүшү керек. Экинчи жолу, бир кыргыз миллиардер чыгышы керек да тиешелүү жөлөк фонд ачышы керек. Ансыз талантың ташкындап турса да чөнтөгүң кургак болсо эч нерсе кыла албайсың. Башканы койдум өзүмдү айтайын. «Китептери токтобой өтүп жатат, жыргап жашап жатат» дейсиңерби? Жок. Банктан кредит алып чыгаргам. Бүт түшкөнүн банкка төгүп эптеп жашоо өткөрмөй. Эми «Жоктон көрө жогору» – дегендей «Көчмөндөрдүкү» айла кеткендеги жорук. Бир жылдагы бир – эки китеп менен маселе чечилбейт да. Ошондо да «Көчмөндөргө» рахмат гана айтабыз!..
АйтмырзаАйтмырза АБЫЛКАСЫМОВ. Аксыдан, КР. Кеч жарык, Чолпонбек мырза! Эми Сиздин чыгармаларыңызды мактап, даңктап отурбайын, ал жалпы кыргызга дайын. Андан бөлөк кечетен берки берип жаткан маегиңизде жана бүгүнкү КТРКын берүүсүндөгү кыргыз тили, адабияты туурасындагы көйгөйлөр боюнча маанилүү сөздөрүңүз абдан жакты.
Менин суроом мындай: Азыр жазуучу, акын болсом деген жаштар көп (ичинде карттары деле…) мына ушуларды Кыргызстан жазуучулар бирлигине мүчөлүккө алуу жагдайы кандай? Тактап айтканда, кимдер, кантип мүчө боло алышат? Ушуга толук жооп берип койсоңуз жакшы болот эле. Жообуңузга алдын ала ырахмат!
Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп.  Айтмырза аксакал, каалоолоруңузга рахмат. Улуттук Жазуучулар Сойузуна мүчөлүккө алуу жолу жөнөкөй эле. Сөзсүз элге тараган 20 басма табактан кем эмес сөзгө илинип калган чыгармасы болушу керек. Анан эки жазуучулар сойузуна мүчө адамдан жолдомо керек. Областа болсо обласындагы биздин өкүлчүлүккө кайрылат. Орусийадагылар Маскөөдөгү өкүлчүлүккө кайрылат. Калган майда – чүйдө кагаз толтурмайды Улуттук Жазуучулар Сойузунан келип билиши керек.
МазековМирлан МАЗЕКОВ. Сеул шаарынан, Корейа. Арыбаңыз Чолпонбек агай!
Суроо: Азыркы учурдун, «алп жазмакерлери» деп кимдерди айта аласыз?
Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп.  Мирлан иним, суроо дүйнөлүк алп жазуучу жөнүндөбү же Кыргызстандыкыбы так берилбептир. Кыргызстандын көзү тирүүлөрүнө токтоло берейин. Кыргыздарда үч баатырыбыз турат. С. Эралиев, С. Жусиев, Б. Жакиев. Андан башка Омор Султанов, Казат Акматов, Мелис Абакиров, Кеңеш Жусупов сыяктуу мыкты жазуучуларыбыз бар. «Колдо бар алтындын баркы жок» – дегендей, болгону мыкты жазуучуларыбыздын баркына жете албай жатабыз. Кыргызстанда керек болсо Ч. Айтматов мурастап кеткен жазуучулардын мыкты мектеби бар. Өткөндө бир гезитке маек берип жатып «Айрым жазуучуларыбыз 50 – жылдардын деңгээлинде калды» – десем «Айрым» – деген сөзү түшүп калып чыгып кетиптир. Ошого туура эмес түшүнүүлөр болуп жатат.
УланУлан КОШАЛИЕВ. Кимчон шаарынан, Корейа.  Кутман кечиңиз менен, Чолпонбек агай! Коомчулук менен пикир алышып, маек куруп берип жатканыңыз үчүн ыраазычылык билдирип, иштериңизге ийгилик каалайм! Акыл калчап, ой баккан, олуттуу ой жүгүртө алган инсан катары сиздин төмөнкү суроого көз карашыңыз мени кызыктырат. Кино жаатынтабы, адабияттабы, чыгарманын кайсы түрү болбосун, ал коомго таасирин тийгизеби же, тескерисинче, чыгарма турмушту чагылдырып турабы? Азыркы биздин маданиятыбыздын деңгээлине кандай баа бересиз? Канткенде биздин аң-сезимибиз өсүп, өнүккөн коом кура алабыз, же “нан болсо ыр да болот” дегендей, экономикабыз өнүкмөйүнчө маданий өнүгүү мүмкүн эмеспи? Чоң рахмат!
Чолпонбек АБыкеев. Жооп. Улан иним, каалооңо рахмат. Көркөм чыгарма бул биринчи кезекте руханий азыктын милдетин аткарат. Адамдар үч маал тамак ичүүгө муктаж сыйактуу эле, күн сайын руханий азыктанууга да муктаж. Мына ушуну түшүнө бербейбиз. Эгер руханий азыктануудан кемисек билинбей эле манкуртка айланабыз. Бизде так ушул руханий азыктануудан кемүү болууда. Демек кайда баратканыбыз түшүнүктүү. Экинчиси, коомдун күзгүсү болуп баарын көрсөтүп турушу керек. Бугүн буга жооп бере албагандыктан улуттук маданийатыбыз өлбөстүн күнүн көрүүдө. «Нан болсо ыр да болот» – дегенге мен толук кошула бербейм. Нанды табыш үчүн биринчи акыл болушу керек. Эң башкысы ал нанды адал эмгек, таза абийир менен табыш керек. Демек руханий көрөнгөң болушу зарыл. Мына биздин коом эмнеден жабыркап жатабыз? «Кандай жол менен болсо да нан табыш керекке» өтүп алышып ыйман унутта калып, бирибизди бирибиз тоногон айбанаттардын жоругуна түшүп кеттик. Руханий кризиске батып баратабыз. Биринчи кезекте руханий киризистен чыгышыбыз керек. Ошондо экономикалык кризис кантип артта калганын билбей калабыз. Биз болсо экономикалык кризистен чыксак руханий кризис өзү жойулат деп ойлоп алып 20 жылдан бери улам аңга тереңдеп кулагандан башка өйдөлөй элекпиз. Маселен Сталин ушундай кылган. СССР деген империйаны курууда биринчи руханий аң сезимге тайанган.
ЗамикеЗамирбек БАЗАРБАЕВ. Астана шаарынан, Казахстан. Адабиятка тийешеси жок бир суроо берейинчи: Былтыркы жылы Орусиядагы кыргыз кыздарды сабаган «патриоттордун» кылыгын чыгармачыл инсан катары кандай кабыл алдыңыз?
Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп. Замирбек мырза. Эми ал бир чети түркөйлүк, бир чети кыргыз жигиттеринин жан дүйнөсүндөгү чыркыроо. Сабалган кыздар үчүн да сабаган жигиттер үчүн да барыбыз күнөкөрбүз. Ошондой кырдаалдын жаралышына жеткиргендигибиз үчүн. Ошолордун баары мекенинде иштеп жан багышып жүрүшсө андай иштер болбойт эле го? Калганы түшүнүктүү да.
АсыранАсыран АЙДАРАЛИЕВ. Келсинки шаарынан, Финляндия. Атсаломалейкум Чолпонбек мырза!
Биринчи суроом: Акын жазуучулардын ушул күнгө чейин өздөрүнө тиешелүү тепкедей имаратка ээ болбой жүргөнүнүн себеби эмнеде? Жайнаган имараттар, бала бакчалар ар түрдүү шылуундардын колуна ит бекер сатылып, жөн эле ойун-зоок жайларына айланып кеткен мисалдар оголе көп. А кыргыздын улут каймактары делген интелегенттер бүжүрөшүп, ижарага имарат жалдап алып, ар кимден ар кандай сөз угуп дегендей, кодуланып отурушканын кандай деп түшүнөсүз. Ижара карыздары да асманды чапчып кетиптир деген маалыматтар бар. Ушуга мамлекет тарабынан түздөн-түз кийлигишип чечип койсо болбойбу? Сиз кандай аракеттерди көрүп жатасыз ушул жаатта?
Экинчи суроом: Жаңы жазып жаткан романыңыз эмне деп аталат жана качан жарыкка чыгат? Жакында үзүндүлөрүн жарыйа кыла баштайм дегендей ойуңуз бар экен, ошол үзүндүлөрүнөн биздин «Кыргыз Көчүнүн» окурмандарына да бере аласызбы? «Кыргыз Көчүнүн» сайтына дагы жайгаштырып койсок деген ойубуз бар эле, жок дебейсизби?
Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Жооп. Асыран иним, жазуучулар талаада калышына биринчи кезекте өзүбүз, жазуучулар күнөөлүбүз. Эсил кайран СССР дин курамындагы мамлекеттерден кароосуз талаада калган союз да жалгыз кыргызстандыкы. Себеби учурунда 3 – 4 кө бөлүнүп ашыкча «демократтык» кылганбыз. Ага тымызын бийлик «колтукка суу бүркүп» бирин бирине тукуруп, түртүп койгон. Болбосо калган мамлекеттердин Жазуучулар Сойузу байагы СССР ден калган имараттарында жыргап отурушат. Ал түгүл «Литфонддору» да өздөрүндө. Демек эс алуу үйлөрү, кыскасы бүт байлыгы түгөлү менен өздөрүндө. Бизде болсо өзүң айткандай өз имаратыбызга кайра өзүбүз ижара төлөп карызга батып өтурабыз. Эч нерсебиз калган эмес. Эмне үчүн Жазуучулар Сойузун таратышкан? Анткени ЖС биригип турса саясий чоң күч болмок. Өзгөчө кыргызстандыкы эң күчтүү сойуз болгон. Азыр эмнеге колдоо көрсөтпөйт? Себеби да ошондо. 500 дөн ашык мүчөсү бар. Элди артынан эрчитип кетүүгө толук кудрети жеткен чоң күчтү кайра эч ким тирилткиси келбейт. Бийлигимди чайкайт деп ойлошот. Ал үчүн бийликке элден коркпогон, тескерисинче элдин колдоосуна дайым ишенген адамдар келиши керек. Ошондо гана Жазуучулар Сойузун тирилтип, анын элге кызмат кылуусуна шарт түзүлөт. 2 – суроого, жаңы романым «Мансап кагандын казнасы» – деп аталат. Мистикалык роман. 3 жылдан бери жазып келатам. Туура түшүнгүлө, 3 – 4 жылдап убактыңды, каржалган эмгегиңди коротуп жазган чыгармаңды эч кимге бекер эле тарата берүүгө бере албайт экенсиң да. Аз болсо да, жок дегенде китеп кылып чыгарганда жардам болгудай каражат сурайт экенсиң да. Заман ушундай болуп калбадыбы.
Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Ушуну менен эки күндүк «Көч Байланышыбызды» жыйынтыктайбыз. Жыйынтыктоочу суроо катары мен өзүмдүн суроомду узаттым. Дагы үч суроо бар, бирок ал суроолор анча -мынча жагынан жогоруда берилген суроолорду кайталап калгандай. Ошондуктан берилбей эле койсун дедик.
Арыбаңыз Чолпонбек ага! Аздыр көптүр көйгөйлүү делген суроолорубузга кыскача болосо да жооп алгандай болдук. Бирок муну менен эле маселе чечилип калбайт. Кыргыздар жапа тырмак аң сезимибизди, ыйманыбызды, адептүүлүгүбүздү оңдобосок, жогоруда сиз белгилеп кеткен «ыйбаа», «ызаат» деген жүрөктөн чыккан жумшак тарбийа таалимге кайра келбесек кайдан өсүп өнүгөбүз? Байагы эле «Мамайдын көрүнөн» чыгышыбыз кыйын го?
Көчмөндөрдүн атынан Сизге терең ыраазычылык билдирем! Аман болуңуз! Бар болуңуз!
Буйурса, китебиңиз чыгып калса сатып алып эле окуйбуз. Ийгилик Сизге!
Чолпонбек АБЫКЕЕВ. Урматтуу ФБ дагы достор! Бардык суроо берип кайрылгандар. Күйөрмандар. Барыңарга терең ыраазычылыгымды билгизем! Сиздер менен эки күн бирге болууга шарт түзкөн «Кыргыз Көчүнө» барыбыздын атыбыздан өзгөчө ыраазычылык! Айрым суроолорго жооп берүүгө жетишпей калдым. Кечирим сурайм. Жекече деле кайрылгыла жооп берейин. Колдон келишинче барыңарга жооп берсем деген тилек менен кыскача анан шашып жазып жаттым. Айрым суроолорго толук жооп бере албасам же каталар кетсе кечиргиле. Бар бололу! Бир бололу!


«Көч Байланышты» уйуштурган жана алып барган эркин журналист Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Келсинки шаары, Финляндия. 17-18-августь, 2013-жыл.

 

 

Jul 07

Көч байланыш..


КӨҢҮЛ БУРГУЛА, “КӨЧ БАЙЛАНЫШ!..

Кадырлуу «Көчмөндөр!» Ааламтор алкагында баштаган «Көч Байланышыбызды» улантуудабыз. Кезектеги «Көч Байланышыбызга» Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешиндеги «Республика» партийасынын депутаты, Эне тилибиз үчүн эркек таналар барбаган кадамга тайманбай кадам таштап, атан төөдөй жүк көтөрүп, атпай журтка арка-бел болуп келе жаткан ардактуу айымыбыз АМАНБАЕВА Урмат Абдилашимовна менен болмокчу.
Жамы журт жакшы билебиз, кыргыз коомчулугунун калың катмарында кеңири талкууга алынып, бирок колдоого алынбай, алдыга жылалбай, көңүлкош мамиле жасалып, көйгөйгө айланып турган Эне тилибиздин тагдыры татаалдашып, күндөн күнгө күчөп, айыкпас «ооруга» айланып турганы турган. Бирок биз мындай «оорудан» сөзсүз арылып, айыгууга тийишпиз. Кандай гана болбосун. Башка жол, багыт бизде жок. «Бала ыйлабаса эмчек кайда» демекчи тил тагдыры үчүн тикебизден тик туруп, башыбызды сайганга дайар турушубуз керек. Өзүнчө улут катары, эгемен эл катары тилибизди барктап-баалай албасак анда эмнебиз эл да, эмнебиз улут! Анда эмесе дал ушул жаатта урматтуу Урмат айымга деген суроолоруңуздарды кабаттап камдай бериңиздер. «Көч Байланыш» келээрки жуманын соңунда, 29-30-июнда, ишемби жекшемби күндөрү Бишкек убактысы бойунча саат 19-00 дөн 22-00 гө чейин өткөрүлөт.

 

АМАНБАЕВА Урмат Абдилашимовна. 1966-жылы 23-мартта Кыргыз
Республикасынын Ош обулусундагы Кара-Кулжа районуна караштуу
Көңдүк айылында төрөлгөн. «Республика» партийасынын мүчөсү,
Жогорку Кеңештин депутаты. Социалдык сайасат маселелери бойунча
комитет төрагасынын орун басары.

  • Тынчтык БекБишкек убактысы боюнча 19:00дө башталат…
  • Чынара СарбагышоваУбагы келгенде сурообузду ушул жерге калтырып кетеберебизби?
  • Асыран АйдаралиевОоба, ушул жерге гана, суроо-жооп. Башка пикирлер жазылбайт. Тизме менен катарын бузбай кеткенге аракет кылалык..
  • Асыран Айдаралиев…………………………
    Урмат айымга келген алгачкы суроо:
    Саламат САДЫКОВА. Кыргыз Эл артисти.

    Урмат айым, эгер биз тилибиздин деңгээлин көтөрөбүз десек, биринчи кезекте анын кадыр-баркын биздин артыбызда өсүп келе жаткан жаштарыбыз жакшы түшүнүш керек эмеспи. Эмне үчүн дагы деле болсо Мамлекеттик биринчи каналдын түнкү берүүлөрүнүн форматын өзгөртпөй жатышат? Тескерисинче, ар дайым эле орус тилде мыкты сүйлөгөн алып баруучуларды чыгарышат да, ал эми накта кыргыз тилинде элдин ойун айттырбай түшүнгөн мыкты алып баруучуларды чыгарышпайт? Элибиз жакындан тааныган, кадыр-баркы сиңген, чыгаан, таланттуу чыгармачыл адамдарыбызды эмнеге чакырышпайт, ошондойлорду алып барышпайт? Эмне үчүн андай адамдарыбызды маанилүү көрсөтүүлөргө, теле берүүлөргө, алып барууларга катыштырышпайт? Ушул жагын да эске алып, маани бериш керек да, антпесек кантип өнүгөбүз, кайдан өсүш болот эне тилибизде? Кандай дейсиз, ушул көйгөйгө да көңүлүңүздү бөлүп, аракет жасаганга мүмкүнчүлүгүңүз болобу?

  • Урмат АманбаеваЭжеке саламатсызбы , мен туура деп бул айтылган сунушту эске алып иш алып барганга аракет кылам . Мыйзам деле бар бирок жакшы иш алып барылбай жатат , рахмат .
  • Чынара СарбагышоваСаламатсызбы ? ” Кыргыз тилин өнүктүрүүдө биринчи кезекте зарылчылык болуш керек ” деп айтып жатышканын угуп жатам . Бардык эле саясатчылар ошондой пикирде экен . Бирок эмне үчүн ошол “зарылчылыкты” түзө албай жатабыз ? Айтылган зарылчылыкты түзүш үчүн кандай кадамдар , аракеттер жетишпей жатат деп ойлойсуз ? Же зарылчылык өзү келет деп дагы бир канча жыл күтүп жүрөбүзбү ? Азыр ушул зарылчылыкты түзүүгө мыйзамдан башка дагы эмнелер кедергисин тийгизүүдө деп ойлойсуз ?
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык , туура кыргыз тилин өнүктүрүү үчүн муктаждык , зарылчылык керек . Биз сунуш кылган мыйзамда жогорудагы айтылгандар толук камтылган эле бирок тилеке каршы каршы пикир менен кол койулбады . Эски орусташып калган адаттан кутулуш абдан оорго туруп жатат , жалпы коом кошо жардам бербесе колдообосо кыйын болуп жатат , рахмат.
  • Расул СалайдиновСаламатсызбы эжеке! – Акаев, Бакиев, Атамбаев үчөөсүнүн кимиси тил маселесине көбүрөөк көңүл бурду деп ойлойсуз? – КТРК га жетекчи болуп иштеп кеткендердин кимисинин убагында КТРК да кыргыз тилиндеги берүүлөр көбүрөөк чыкты?
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык, эки кеткен ажоолорубуз кыргыз тилин жок кылып кеткенге жол ачышкан , Атамбаев аз да болсо жогорку кенештин биздин тынымсыз кыргыз тилин көтөргөнгө байланыштуу кайдыгер карабай колдоп келе жатат эле ,тилеке каршы мыйзамга кыргыз тилине каршы жандоочуларынын пикирин колдоп каршы пикир менен артка кайтарды. Менин жеке пикирим Молдокасымов жетекчи мезгилинде 70 пайыз кыргызча берилип баштаган эле , азыр баарыбыз билебиз таза кыргызча беруу 60 пайызга жетпейт ,рахмат.
  • Тынчтык БекСаламатсызбы урматтуу Urmat айым?
    Кыргыз Улусу – парламенттик башкаруудагы өлкө (жаңылышпасам). Мыйзам боюнча эл өкүлдөрү үч окуудан кабыл алган мыйзам долбооруна президент кол койбосо, өздөрү деле бүтүм чыгарып койсо болот. Же мен жаңылышып атамбы? Эгер туура болсо, неге бүтүм чыгара албай атышат?
    Кийинки суроом: Сиздин иш аракет (Кудай сактасын) дагы эле президент тарабынан колдоого алынбай тура берсе, кийинки кадамдарыңыз кандай болот? Алдын ала ырахмат. Мүмкүн болсо кененирээк жооп берип коёсузбу?
    Сизди урматтап Кытайдын Ички Монголиясынан Кыргыздын дагы бир уулу Тынчтыкбек.
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык , туура эгер биз пезиденттин каршы пикири менен маакул деген комитеттин чечимин добушка койгондо 81 добуш менен каршы пикирди атап өтүп койсок болот мыйзам жол берет эле , туура мен келгиче комитет ушундай чечим берген экен бирок мен төрөага менен жана президенттин өкүлү менен маакулдашылган топ иштеп мыйзамды кайра алып чыгалы деген бир чечимге келдик .Кайсы берене боюнча дегенде айып пул салуу боюнча эгер бул берене алынып салынса анда мыйзамдын мааниси жоголот себеби муктаждык ,зарылчылык жана айып пул бул кыргыз тилин кыргыз мамлекеттинде жашоосуна аз да болсо жардам бермек министир мырза , айымдарыбыз тилге болгон мамилесин башка нукка бурмак …Мен президент маакулдашуу тобу иштеп чыккандан кийин кол койушу керек жана өзү буйрук да дайардап жатат эккен тилди каржылоо колдоо боюнча .Рахмат !
  • Мирлан МазековСаламатсызбы Урмат Абдилашимовна. “Кыргыз Көчү “_нүн түз байланышна кош келипсиз!
    Сиздин ишиңизге ийгилик каалап, суроомду узатайын.
    “Мекенчил” менен “Улутчул” дегенди кандай түшүнөсүз?
    ыракымат!
    Түштүк Корея.
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык, Мекенчил -мекенин сүйүү,Улутчул дегендин көп мааниси бар , ашынган улутчулдук деген бар ,улутка кайдыгер карабаган өз улуттун сыйлаган ошол эле мезгилде башка улуттарга да кайдыгер эмес улутчулдар бар .Рахмат !
  • Эмилбек ЧекировСаламатсызбы!!! Акыркы жолу даярдалган кыргыз тили тууралуу мыйзам долбооруна КР Президенти кол койбой артка кайтарды. Бул мыйзам долбоорунда каралган кайсы бөлүктөр Ажого жакпай калды деп ойлойсуз?
    Экинчи суроом:
    Тил маселесин көтөрүп чыкканыңыздан улам сизди улутчул деп атагандар да бар. Сиз бул айыптоолор менен макулсузбу?
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык, мыйзамдагы административттик жоопкерчиликке киргизилген беренге каршылык болгон бул Мамлекеттик тил же Кыргыз тил мыйзамынын беренелери бузулган мезгилде айып пул тартуу ,мисал к өрнөктөргө жарнактарга туура эмес ката кыргыз тилин шылдыҢдоо менен жазылган мезгилдерде ,иш кагаздарын жана башка расмий жолугушуу мезгилинде кыргыз мамлекеттинин атынан кыргыз тилде сүйлөө ушларга каршы пикир берген. Адам укугун бузду деген башка улут же кыргыз тилин билбегендердин укугун бузуптур ушул берене тил билсин кыргыз мамлкекттинде жашап иштеп жаткандан кийин тилди билгенге баардык жашаган жаран аракет кылуусу зарыл . Мен улутчул дегенден терикпеймин ,себеби мен мамлекеттин уңгусун түзгөн кыргыз улуттунун тилин мамлекеттик тилдин маселесин көтөрүү менен ушул атка тил безерлер кондурду Тилиң болсо улутсуң , тил улут аймак бул мамлекеттүүлүктүн негизги тамыры ! Рахмат.
  • Zeinura BirnazarovaУрмат эже саламатсызбы!
    Менин суроом социалдык маселелерге байланыштуу, көңүл бөлүп койсоңуз жакшы болот эле.
    Мисалы, шу базарларда иштеп мектепке барбай жүргөн балдарга кандай чаралар көрүлүп атат? Өз убактысында каралбай, балдардын тагдырына балта чабылган жокбу? Мамлекет дагы кийлигишүүсү зарыл деп эсептейм. Сизге алдын ала чоң рахмат!
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык , бул боюнча көп иш чаралар өткөрүлүп турат базардагы ата энеси менен иштеп жургөн балдарды кармап мектепке тартуу боюнча ички иштер министирлиги менен тиешелүү министирликтин адистери бирок жыйынтык аз .Анткени ата энелер да жардам бериш керек биринчиден социалдык маселени чечүү керек , жумуш оорундар болуу керек ата энеге ал жок , балдары кандай карап багыш керек эгер бир үйдө беш алты онго чейин болсо ошол себептен ишке жарамдуусун ата эне алып базарга чыгууга муктаж болот бул турмуш . Экинчиси кароосуз калган балдар бар булар балдар үйүндөгу балдар . Кыйын маселе чечиш үчүн социалдык министирлик билим берүү министирлиги жакшы иш алып баралбай жатат тынымсыз жетекчилер алмашып сайасий туруктуулук да жакшы эмес ушул сыйактуу көп көгөйлөр бар .Рахмат.
  • Уулкан АмираеваКутман кечиңиз менен Урмат эже!
    ” Көч байланыш ” ааламторуна кош келипсиз!
    Эмне үчүн университеттерде орус тилинде сабак өтүлөт? Кырыгз тилинде сабак берсе болбойбу? Анткени, айылдан келген студенттер, орус тилин жакшы түшүнө билишпейт. Араң жазып, жатташып экзамен тапшырып, дипломун алып кете беришет. А мээсинде эс нерсе жок! Ал жаттаган сөздөрдүн котормосун деле билишпейт. Анан алардан кандай мыкты эмгекчил адам чыгат? Айрыкча мед.айымдар ушул жаатта аябай кыйналышат. Анткени алар адамдын өмүрү менен күрөшөт. Алар өз ишин, өз тилинде мыкты билбесе, биз кандай аларга ишеним артабыз? Балдарыбызды кантип ишенебиз? Башка улуттун адамдары да кыргыз тилин үйрөнүшсүн! Биздин балдар чет өлкөдө, чет тилде билим алышып жатышат. Эмнеге биздин жерде алар кыргызча билим алышпасын? Биз канчалык кыргыз тилин көп колдонсок, ошончолук кыргыз сөзүбүз байыйт эмеспи? Ушул суроолорго кандай көз караштасыз? Алдын ала чооң рахмат!
  • Урмат АманбаеваРахмат , бул билим берүү системасы же жетекчилери эски совет доорунун окуу пландары менен жашап окуттуп жатканынан болууда , мен толук колдойм туура эгер биз сунуш кылган мыйзам ишке кирип колдоо тапса ушулардын баарын камтыгын элек .Укук кыргыз тилин билген айылдан келген кыргыз жаранына колдонулбаганы башка тилди билип кыргыз тилин билбесе аларды тил билбейсин десек алардын укугу бузулат экен бул кыргыздын өзүн жаман көргөндүгү дейт элем кыргыздар биз өзүбүз күнөөлүбүз дейт элем .
  • Асыран АйдаралиевФинляндия. Келсинки.

    Арыбаңыз Урмат айым, өткөндө ушул эле «Көчтөгү» талкуулардын биринде Сиз «учурда макулдашуу тобун түзүп иш алып баруу сунушу түшүп жатат» дедиңиз эле. Ошол топ түзүлдүбү жана ал топтун курамына кимдер кирди, аты жөндөрүн атап кетсеңиз? Бирок өткөндө «макулдашуу топтун кереги жок» дегендей маалымат чыгып кетти. Түшүнүксүз болуп калды, эмнеге, кимдерге жакпай жатканы. Ошол маселе эмне болду? Мен билгенден Президенттин Кеңешчиси, азыр Көлгө кетип калды, Эмилбек Саламатович «мени дагы ошол топтун тизмесине кошуп койуңуз, иштешүүгө дайармын» деди эле, иштешип жатабы? Эмне иш аткарып жатасыздар, жыйынтык болчуудайбы?

    Экинчи суроом: Ушундай маанилүү маселеге Эл башчысы туура эмес маани берип, колдобой жатканда дароо көңүл бөлүп, депутаттар демилге көтөрүп, кыргыздын аттуу баштуу адамдарын, мен элитамын деген инсандарын чогултуп, маалымат жыйынын өткөрүп, алар менен ой бөлүшүп, Президентке кайрылуу жагын же болбосо ошндой адамдардан өкүлдөр шайланып президентке кирип чыгышса деле болот эле го? Депутаттар «биз макулдугубузду бердик, эми эмне болсо ошо болсун» деген принципти кармап жатышкан жокпу? Ушундай иш чараны уйуштуруп жиберүү эми деле кеч эмес болсо керек, кандай дейсиз?

  • Урмат АманбаеваСаламатчылык, туура азыр маакулдашуу тобу түзүлдү , президенттин жогорку кеңештеги өкүлү Молдалиев мырза, Аманбаева же мен , Осмоналиев Каныбек комитет башчысы , Эрматов Э мен билгенден ушулар бирок так эмес 27 июнь күнү указ чыгыш керек эле президенттин чыга элек го ,Эки маселе боюнча биринчиси мыйзамды кайра карап чыгуу, экинчиси президенттин указын аткаруу жоболорду иштөө . Кайрылуу жолдогондо тыянак жок демилгечилер кайра добушка койсо басып өтөбүз деген ойдо турган эле .Баары жакшы болот мыйзам ажообуздун буйругу чогуу чыгат буйурса , учурдан пайдаланып баарыгыздарга абдан ыраазычылык билгизем абдан жакшы колдоо көргөзгөндөрүңүздөргө рахмат чооң!!
  • David GallagherСаламатсызбы Урмат Абдилашимовна! АШКтагы Денвер шаарынан салам! Кыргызча атым Дэвид Галлагер деп жазылат. Жубайым кыргыз. Экөөбүз Америкада жашап, балдарыбыз кыргыз тилин билишсин деп үйдө жалаң кыргызча сүйлөшүүгө аракеттенүүдөбүз. Пайдалуу болуп жатат – кыргыз тилин эле түшүнүшөт азырынча. Бирок кийин уулдарыбыз чоңойгондо, Американын таасирлүү “поп маданиятына” кызыгып калып, кыргызча сүйлөгүсү келбей калышы мүмкүн. Суроом мындай – жаштарды кыргыз тилине кантип кызыктыруу керек деп ойлойсуз? Кыргызча сапаттуу кинолор, поп-музыка аз го. Рахмат!
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык , жакшы тарбия берип жатыпсыздар энеңди сыйласаң эне тилди бил деген принцип менен жашоодо тилди үйрөнүүгө үндөө керек дейт элем . Туура кыргыз тилдеги жакшы кинолор аз бирок музыка тармагында жаш кызыктыруучу жаштарды ырчы балдар жакшы эле чыгууда , бара бара жакшы кино поп музыка да чыгып калат . Менин жеке пикирим кино музыка деле анча маанилүү эмес негизгиси каалоо мекенчилдик тилин сүйүү деп ойлойм ,рахмат чооң!!
  • Aida Ahmad JamalАида Ахмад Жамал
    ОАЭ Абу Даби шаарынан
    Саламатсызбы Эже,
    Мындай суроо берер элем, мен үчүн көйгөйлүү.
    Менин Уулум башка Өлкнүн жараны( Сөз Тизмеге кирбеген Мамлекеттердин Жарандары Жээндер тууралуу)дайыма Кыргызстанга барган сайын бизден ЧАКЫРУУ сурашат, анысын 3-4 апта күтөбүз, анан ал англисчеге которулуп, нотариустан өтүп, анан Тышкы Иштер Министирлигинен өтүп, анан гана жашаган жерибизде Консульствого барып Виза алабыз, Көп убакыт. Ушул маселени көтөрө аласызбы? Албетте башка Өлкөнүн жараны болгодон кийин Виза керек, бирок жанагы Чакыруусу жок эле, Апасынын Кыргызстандын Жараны деген Паспортунун негизинде эле, жашаган жерибиздеги Консульстволордон алгандай болуп. Жок дегенде 16-18 жашка чейин. Ошондой эле Биздин Кыргыз Кыздарыбыз бар, башка Өлкөнүн жарандары болуп катышкан, аларга деле ушундай процесс экен, бул Кыздарга деле ошондой жеңилдетилген процесс болсо жакшы болмок, Туулгандыгы Тууралуу Күбөлүгүнүн негизинде эле. Жамандык Жакшылык деген нерселер болот экен, убагында жете албай калгандар да болду, законубуздун татаалдыгынан, өзгөчө жакындары өтүп кеткенде.
    Биздин балдарга “Жашыл жол” берсе, Биздин маданиятыбызды, ТИЛИБИЗДИ, дилибизди башка Малекеттерде деле Өркүндөтүүгө шарт түзүлмөк, Миң уккандан бир Көр дегендей Балдарыбыз кенен кесири келип кетишип турса, башка Улуттар менен Ынтымак жана Достук дагы да бекемделмек.
    Урматым менен
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык сиңдим туура көгөй мен биринчи жолу ушундай көгөйлүү маселени угуп жатам бул боюнча мен иликтеп кандай эмне жолдору бар же мыйзам жагынан колдоо керекпи билип анан колдон келген жардамды жасаганга аракет кылайын .Саламатта бологой!!
  • Айжаркын ЭргешоваСаламатсызбы Урмат айым. Менин суроом тил өңүтүнөн бир аз башкачараак. Эсиңиздеби, Ысык-Атадагы Серафимовка карылар үйүнө барганда аларга жардам берүүнү убада кылган элеңиз. Ошол убада аткарылдыбы, аткарылса кандай? Деги эле эне, депутат катары кыргыз карыларынын ташталып жатканына идеологиялык жактан чара көрүүнү ойлодуңузбу?
  • Урмат АманбаеваАйжаркын эжеке мен унуткан жокмун тамак ашка болгон күндүк нормасын 130 -150 сомго чейин көтөргөнгө маселени көтөрүп жакында чечилет алла буйурса ,экинчиси карылар үйүнүн болушуна мен каршымын Кыргыз улутту эч качан таарыхта болгон эмес ата энесинкарылар үйүнө таштаганы …бул таш боордук кийин өз баласынан ошондой мамиле көрөт. Майыптар мүмкүнчүлүгү чектелген жарандарга жардам керек ал коомдун мамлекеттин камсыздоосун жардамына муктаж. Рахмат .
  • Асыран АйдаралиевУрмат Абдилашимовна!
    Сизге терең ыраазычылык билдиребиз. Колдон келишинче, кыска, так далилдүү жооп бергенге аракет кылдыңыз. Эми ушул маселелердин артынан түшүп, ишке ашыруу үчүн бар күчүңүздү жумшайт деп ишенебиз.
    Эртеңки Байланышыбызга дагы ушундай деңгээлде жооп ала алабыз деген үмүтүбү бар. Ыракмат, жакшы эс алыңыз!.
  • Урмат АманбаеваЖалпы суроо узаткан туугандарга чоң чооң салам !!! Кайда болбогула тынч болгула аман болгула !!!
  • Асыран АйдаралиевУрматтуу Көчмөндөр!
    Эртең дал ушул маалда Урмат айым менен болгон “Көч Байланышыбыздын” уландысы болмокчу. Бүгүнкү суроосун бербей калгандардан сырткары суроо берем деген каалоочулар болсо жазыла берсеңиздер болот. Жазылуу ушул эле бутакта. Менин да суроом бар деген пикир калтырып койсоңуздар жетиштүү..
  • Расул СалайдиновУрмат айымга тил маселесинде эмес жеке өзүнө тийиштүү суроо берсек болобу?
  • Асыран АйдаралиевБерсең болот Расул. Сага уруксат берели, жеке өзүнө деген сурооң болсо бер…
  • Элбек БазаровЖакшы болуптур, “түз байланыш”. Эртең да ушул бутактан улантылабы? Мен эртең болбой калсам, азыр жазып калтырып кетсем болобу? Асыке!?.
  • Асыран АйдаралиевЖок эй Элбек, өзүңөр эле бергилечи суроону. Ушул эле жерге жазыла бергиле суроо бере тургандар. Эртеңки байланышка дагы аз калганда өзүнчө бутак ачып койом.
  • Элбек БазаровЭртең кеч келип, катыша албай каламбы деп атам да!
  • Асыран АйдаралиевСурооңду мыктап жазып мага калтырып кой анда, башка арга жок..
  • Venera RastМени да кошуп койунузчу?
  • Aida Ahmad JamalЖөнөкөй Жерде эле Баскан Депутаттарыбыз бар экенине сүйүндүм. Арыбаңыз Эжеке! Абдан кызыктуу болду, жоопторуңуз орду менен жана түшүнүктүү! Уюштурган Асыран байке, сизге чоооң Рахмат! Күч бирдикте, бирге Ынтымакта болсок, жогорудагы маселе көйгөйлөр чечилиши мүмкүн.

 

«КӨЧ БАЙЛАНЫШ»  УЛАНДЫСЫ..

Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаты АМАНБАЕВА Урмат Абдилашимовна айымга бүгүнкү «Көч Байланышта» суроо бере турган Көчмөндөрдүн ТИЗМЕСИ: Бишкек шаары, 30.06.2013. Саат 19-00.

 

  • Асыран Айдаралиев“Көч Байланыштын” башталаарына туура бир саат калды Достор!. Кечигип, унутуп калакей жок!..
  • Акылбек МамадалиевУраа, Көч байланышыбыз башталганы калды бейм, Асыке?
  • Акылбек МамадалиевЭртеден бери офистен кетпей отурам, Урмат айымга суроо белендеп…
  • Асыран Айдаралиев…………………………….
    Элбек БАЗАРОВ. Сүргүт шаарынан. Орусия.

    Саламатсызбы Урмат эже? Биринчиден ден-соолук, иштериңиз жакшыбы? Урмат эже сизге өзүмдүн атыман, жана жалпы эле “көчмөндөрдүн” атынан чооң ыраазычылык билдирем, “парламентте” айрым “эркек сөөрөй” депутаттардан, айым болсоңуз да айырмаланып, “Тил” маселесин көтөргөнүңүз, мактоого арзыйт!. Менин бере турган суроом, — Өткөндө “КӨЧ”тө ушул тема козголду эле! 1916- жыл, аны эми “Үркүн” деп айтып жүрөбүз, менимче “Улуттук Боштондук көтөрүлүш” десек туура болчудай !.2016- жылы 100 жыл болот.. Бул кандуу окуя, “Кыргыз” тарыхында эң чоң кайгылуу трагедия. Канча адам өлгөн, канчасы белгисиз жок болгон, ушул убакытка чейин, так маалымат жок! Арбак ыраазы болмойунча, тирүүнүн иши жүрүшпөйт, деген накыл сөз бар го. Эскерүү кечесин кылып, арбактарга куран окуп, же ал окуя жөнүндө документалдуу кино тартып, ушундай иш-чараларды кылсак болобу? Түшүнөм: барып келип каржы маселесине такалат, бирок ошондой демилге көтөрсөк, сыртта, колдойм, жардам берем деген “мекендештерибиз” толтура!. Сиз эгер кайдыгер карабасаңыз, “парламентте” ушул теманы көтөрө аласызбы?.Азыркы жаштардын, анча-мынчасынан, 1916- жыл эмне болгон деп сурасаң эч нерсе билбейт! Мектеп программасына “кошумча” окутуу кылып киргизсе болобу?. Өзүбүздүн ким экенибизди, эмне болгонун билбей туруп, Биз башкаларга “Үлгү” боло албайбыз! “Экономика” эмес, биздин руханий жан-дүйнөбүз жарды экенине кээде өкүнүп да кетесин! Сөздү көп узартпайын, алдын ала чооң рахмат, сизди урматтап сыйлаган, иниңиз Элбек.

  • Урмат АманбаеваСаламатчылык , рахмат кандай жашоо турмуш жакшыбы, туура мен колдойм бул сунуш менен иш алып барганга убада берейин .Колдогон жакшы жылуу пикирге рахмат.
  • Асыран Айдаралиев……………………………..
    Назгүл ТӨЛӨБАЕВА. Италия, Болонья шаары.

    Саламатсызбы! Менин суроом көбүрөөк, сунуш катары кабыл алсак болот го деген ой келет, анткени “Эне тилим – эне сүтүм” дегендей кыргыз тили так, көркөмдүү жана маданияттуу, сүттөй ак жана таза” болуш керек. “Маданияттуу” дегеним азыркы өсүп келе жаткан биздин келечектеги муундарыбыз, балдарыбыз “вульгардык” сөздөр менен сөйлөгөнүнөн баарыбыздын кабарыбыз бар. Ошондой терс көрүнүштөрдү азайтканга кандай чаралаар көрүлүүдө? Анткени кыргыз тилин билгенде гана эмес, аны жакшыртканга, көркөмдөгөнгө мындайча айтканда ” сулуулаганга” да милдеттүүбүз. Ыракмат!

  • Урмат АманбаеваСаламатчылык ,кыргыз тили жетимиш жылдан ашуун мезгилде башка тилдин басымында жүрүп силер айткандай жаштар эле эмес жалпы эле баарыбызда так таза кооз кыргыз тилинде сүйлөгөндөр жокко эсе ,бул кыргыз элинин эне тилине болгон мамиленин белгиси . Ушул сыйактуу жагдайларды эске алуу менен демилгечи депутаттар тобу сунуш кылган мыйзамда баардык кемчилик катачылыктар камтылган , буйурса мыйзам ишке кирип калса акырындап көп жылдык арта калган мезгилди басып өтүп тилибиздин баркын көтөрүү мезгили келет деген чоң үмүттө туралы .Рахмат.
  • Айтурган СатиеваСаламатсызбы Урмат Абдилашимовна. Менин суроом төмөндөгүдөй: Тилибизди өнүктүрүп эмес “тирүү” кармап калуу үчүн, зарылчылык жок, зарылчылык пайда кылуубуз керек деп жогоруда да айтып кетишти. Сурайын дегеним, дал ушул тил маселеси көтөрүлгөндө эле, баарыбыз корккон сыяктуу өзүбүздү тыйып мамиле кылабыз. Бизден айырмаланып, мисалга ошол эле орус улутундагы жарандарыбыз, дароо тиешелүү органдарга кайрылып, укуктары тебеленип жатканын жар салып чыгышат. Мисалы ошол эле теле рекламалардан баштап, кино театрларда кетип аткан тасмаларга чейин, сыналгыдагы тасмалар, берүүлөрдүн которулуу иштерин, көчө жарнактары, андан сырткары мектеп ЖОЖдагы адабияттардын жетишсиздиги…Ушунча жылдан бери жарытылып бир кыргыз тилинде окуу куралдары, программасы иштелип чыкпаганы, тескерисинче кыргыз тили сабактарынын кыскартылып жатышы? Мындай кайдыгерлик, коркоктук көрүнүнүштөр эмнеден улам жаралууда? СССРдин калдыгыбы же коомдуу тиешелүү деңгээлде ээрчитип кете албаган эл кызматкерлери болгон тиешелүү чиновниктердин күнөөсүбү?
  • Асыран АйдаралиевАзыр жооп чыгаары менен Акылбек Мамадалиев берет суроону..
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык , Айтурган сиңдим туура айтасын биз же креслосун кучактаган чоңдор күнөөлүү жана мамлекеттик башчыларда саясий эрк жоктугунда болуп жатат.Окуу программаларды кыргыз мамлекетинин эли үчүн балдары үчүн башынан иштеп чыгуу зарыл бул маселе менен билим берүү министири иш алып бармак турсун кайра артка кетип жатат , рахмат.
  • Акылбек МамадалиевКутмандуу кечиңиз менен урматтуу Урмат айым! Убагында СССР Эл Жазуучусу Расул Гамзатов “Эгер эне тилим эртең жок болору чын болсо, анда мен бүгүн өлүмгө даярмын” деген таасын, ташка тамга баскандай учкул сөзүн калтырды эле. Анын сыңарындай сиз да бир топтон бери кыргыз тили үчүн күйүп-бышып келесиз. Дегеним, дал ушундай мекенчилдик, ариеттик бийик кадамга барууңузга не себеп болду? Анан да бийлик бутагында сиздей адамдардын аз экени зээн кейитерлик. Бул жаатта кесиптештериңизге кандай кеп кеңештерди берер элеңиз? Дагы бир маселе, 7 жылдан бери Маскөөдөмүн. Көптөгөн мекемелерде орусча сүйлөбөй кыргыз тилинде сүйлөй койсоң 1000 рубль жаза пул төлөөгө туура келет. Ошонүчүн орусча үйрөнүүгө дилгирленишет бөлөк улуттагылар. Биздин Кыргызстанда деле ушундай мыйзам болсо, кыргыз тилибиздин келечегине жакшы камылга болор беле? Ушуга көз карашыңыз? Алдын ала ыраазычылыгым менен Акылбек МАМАДАЛИЕВ
  • Айтурган Сатиеварахмат жообуңузга Урмат Абдилашимовна
  • Урмат АманбаеваРахмат суроңузга туура кыргызстандан башка мамлекеттерде ошондой эле каттуу мамилени мамлекеттик тилине талап кылып баштагандарына жыйрма жылдан ашты , кошуна мамлекеттерди деле карап көрсөк тили өнүгүп жатат . Азыр глобалдашуу мезгилинде ар улут өз тилин жайылтуунун үстүндө итөөдө , бизде же кыргыз эгемен өлкөсүндө башкаруу бийлик төбөлдөрүбүз ушул маселени ойлоп да койбойбуз . Биз сунуш кылган мыйзам сиз сунуштаган айып пулду салсын эгерде мамлекеттик тил мыйзамынын беренелери бузулганда 1000сомдонбаштап 50000сомго чейин деген сунуш берген үчүн кайтып жатат . Рахмат .
  • Venera RastТом Прайс, Австралиядан
    Саламатсызбы Урмат айым. Биз баарыбыз эле билебиз Орусия үчүн Кыргызстанда кайсы тилде сүйлөйбүз баары бир, жана каршы болууга, кийлигишүүгө эч укуктары жок. Ошондой болсо дагы ушул кезге чейин тилибиздин багы ачылбай келе жатат. Бизге ким жолтоо болуп жатат, макул Карамушкина үчүн Кыргыз тилинин мааниси жок , ал эми Ширин Айтматова болсо “ аксентинен” уялып сүйлөбөйт экен. Ал эми калган саясатчылардын көпчүлүгү Кыргыздар эмеспи өз тили үчүн каршы чыкпайт эле. Эми ошол азчылык үчүн өз тилибизди канчадан бери өгөйлөтүп келе жатабыз. Менин сизге суроом мындай. Кээ бир саясатчылар мамлекеттик тилди билбесе кантип КЫРГЫЗ МАМЛЕКЕТТИНИН башында Кыргыз элин башкарып отурушат? Саясатчылардын арасында ким тилибизге каршы ким каршы эмес экенин эл кантип билет, жана эмне үчүн каршы экенин, же колдоорун эл алдына чыгып түшүндүрүп бере алабы? (Эгерде ошол депутатардын тилге каршы чыкканын билсе шайлоочулары кечирбейт эле, элсиз депутат депутат боло албайт эмеспи). Ушундай так имиш-имиш эмес маалыматтарды элге өз убагында жеткирген, эл менен чогу иштеген бир система түзүүгө болобу?
    Алдын ала рахмат.
  • Асыран АйдаралиевМындан кийинки кезек Жанара Суранбековада. Маскөөдөн.
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык,Кыргыз тилинин душманы башка улут өкүлдөрү эмес кыргыз улуттундагылар болуп жатышканында . Муктаждык зарылчылык жок. болсо кыргыз мамлекеттинде кыргыз тилине анда тилибиз кимге керек ? сунушталган мыйзамды депутаттардын сексе үчү колдоп берген кептин баары ажообузда болуп жатат. Кыргызстанда башчыбыз күлсө кошо күлүп кошомачылар атка минерлердин айынан ушул абал жаралууда. Он кыргыз туруп бир орус же башка улут өкүлү турса кыргыз ошолордун тилинде сүйлөшө баштайбыз…ушул жаман жоруктан арылсак анан тилибиз жогорулайт зоболосу !!!Рахмаат.
  • Venera RastРахмат, Урмат айым эмне учун ажобуз каршы чыгып жатат деп ойлойсуз?
  • Урмат АманбаеваСебеби ажообузга туура эмес маалыматтарды жамандоо каралоо менен жеткиришкен кошоматчылыры , креслодон ажырап калам деген киригиз жан жоокерлери эгер тил мыйзам иштеп калса деп ,рахмат.
  • Жанара СуранбековнаСаламатсызбы! Эже тили жок кантип тил эл улут,болсун. Андай болушу мүмкүн эмес. Биздин элибиздин, кыргыздын тарыхы кылым карыткан тарых экени жалганбы? Парламентте ушул маселени көтөрдүңүз, эми акыр аягына чейин туруп, тилибиз үчүн күрөшүңүз. Сизге эл ишенип турат. Ошол ишеничти аткарыңыз. Сизге ийгилик!
  • Асыран АйдаралиевКезек Гүлжан Кудабай Галлагерге келди. Азыркы жооптон кийин Сиз бересиз?. АКШ дан.
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык , сиңдим парламентте жакшы эле колдоо тапты тилеке каршы кашайып жогору жактан колдоо таппады , каршы пикир менен экспертмин деген филология илимдеринин докторлору да дежурный болушуп эрте эмне кылабыз кыргыз тили менен кайда барабыз деген сыйактуу маалыматтарды берип тилге каршы каралоо пикирди кээ бир теле радиолордо , бей өкүмөт уйумдары байма бай айтып турушту .Мен бир депутат тил элдин тили эл колдосо жыйнтык жакшы болот . Аракет кылам айагына чыгарганга алла жардам берип эл колдоп турса ,рахмат .
  • Guljan Kudabai-GallagherУрмат Абдилашимовна, саламатсызбы! Алыскы Америкадан жылуу салам жолдойм! Сизге кечээ жолдошум суроо берди эле, жаштарды кыргыз тилине кызыктыруу боюнча. Биздин оюбуз боюнча, жаштардын эне тилин сактап калуусунун маанилүү жолдорунун бири эне тилиндеги сапаттуу кинолор, поп-музыка (каалайбызбы-каалабайбызбы жаштар ошолорго көбүрөөк тартылабыз). Сиз айттыңыз алар маанилүү деле эмес, мекенчилдик маанилүү деп. Сиздин оюңузча мекенчилдик деген эмне? Ал мекенге болгон сүйүүдөн тышкары сый-урмат болсо, жаштарда аны кантип ойготуу керек? Анткени мекенге болгон сый-урмат жөнөкөй эле нерсе, жерге түкүрбөөдөн башталат эмеспи. Тилекке каршы, мисалы Бишкекте көчө-парктарда отургучтун үстүнө бутун коюп чыгып отуруп алып, чемичке чагып, түкүрүнгөн жаштар абдан көп… Маегиңизге чоң рахмат!
  • Асыран АйдаралиевКезек Кызжибек Мирада. Маскөөдөн.
  • Бахтияр Балтабаевбиз тизмеге кантип кошула алабыз
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык , туура мен кошулам бирок эгер сен кайсы бир тилди билип үйрөнөм десе ага эч кандай тоскоолдук таасир бербейт мен айтканым эне тилин кыргыз тилин билип кыргыз экенин кылымдарга тааныткысы келген кыргыз тилин жерибеген кыргыз жараны кино же поп музыканы азыр маалыматты интернеттен алса болот , жакшы жаштар кызыга турган кыргыз ырлары , эски кыргыз кинолорду кайра иштеп жаш муундарга жага тургандай кылып тартып жатышат ошондой эле музыка тармагында да көп жакшы жетишкендик бар .Атайын сайттардан жүктөп көрсө болот деген ойду айтмакчымын. Бишкекте көчөдө паркта түкүрүп жаткан жарандар мекенчил болушу ыктымал бирок маданиятуу жана тазалыкты барктабаганы анык… адамдын аң сезимин тарбиялап өзүнүн үстүнөн иштөө керек . Заманга жараша…Рахмат.
  • Асыран АйдаралиевТизмеге кеч болуп калды Бахтияр мырза, убакыт аз калды, а тизмеде суроо бере тургандар али көп бар.. Жетише албайбыз.. Кечирип койуңуздар!.
  • Кызжибек МираАрбаңыз Урмат Абдилашимовна! Ден-соолукуңуз, иштериңиз жакшыбы? Чарчабай иштеп жүрөсүзбү? Менин атым Кызжибек, Каракулжадан болом, сиздин сиңдиңиз Москвада иштеп жүрөм. Менин суроом: Мигранттардын маселеси жөнүндө. Бул жакта күндөн күнгө иштер кыйын болуп, ар бир ага- эжекенин, ини- сиңдинин проблемасы көбөйүүдө! Сиздин ойуңузду уккум келди: Качанкыга чейин миграция маселеси ушундай оор абалда болот? Ушул проблеммага сиздин өзүңүздүн кандай ой- максаттарыңыз бар? Мигранттар бүгүнкү күндөгү айлык акысы үчүн эле иштешет, ошого мамлекет тарабынан кийинки жашоосунда кантип кам көрө алат, пенсиясы жок же бир жардамы жок калып кете беришеби? Тил маселесине келсек: мен өзүм орус мектепте окуп, кыргыз тилдин нукура сөздөрүн кээде билбегенимен уялам! Бирок кыргыз мектепте кээ бирлер окуп деле кыйратып билишпейт! Биринчи мектептен башташса деген ойум бар! Сиз бул нерсеге көз карашыңыз кандай?
    Урмат эже сиздин кылган иштериңизди угуп сыймыктанам! Иштериңизге ийгилик жана үй- бүлөңүзгө тынчтык каалап Маскөөдөн Жибек.
  • Асыран АйдаралиевАзыркы кезек Улан Кошалиевде. Корейадан.
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык,рахмат мигранттар көгөйү бар мага тааныш, эмне кылуу керек дегенге мен айтат элем Кыргызстанда жумуш оорундар тузулуп биздин жарандар өз айылында жашап ар бир кыргыз жараны сырткары чыгып жатканда эмне кылам ал өлкөдө кантип жашайм иш барбы деп алдына ала өзүнө өзү план койсо керек Сала
  • Улан КошалиевСаламатсызбы, Урмат эже!
    Менин 1-2 суроом бар эле.

    Биринчиси, жалпы эле мекенибиздин азыркы абалы жөнүндө болмокчу.
    Эл өкүлү катары, деги эле Кыргызстандын жараны катары сиздин оюңузду билгим келет.
    Өлкөбүздүн азыркы саясий-экономикалык абалы, элибиздин жашоо-турмушунун деңгээли канааттандырарлык деп айтса болобу?
    Ачуу тилдер Кыргызстанды “мамлекеттүүлүн түптөй албаган” өлкөлөрдүн катарына киргизишүүдө. (Чынында эле бийликти эчким тоготпой, каалаган эле киши бир топ элди чогулта коюп оюндагысын кылып атышат. Башканы коюп, криминалдын өкүлдөрү бийликке акыл айтып турганы таптакыр акылга сыйбаган нерсе болду го..)
    Буга сиздин көз карашыңыз? Сиз Кыргызстандын өнүгүүсүн эмнеден көрүп турасыз, кандай жолдор менен өнүгө алабыз?

    Экинчиден,
    Ушундай батыл, кыйын ишти баштадыңыз Урмат эже, эми аягына чейин туруңуз, бул эл үчүн эң маанилүү маселе. Кесиптештериңизди дагы “ушундай элдик маселени колдоп, элге кызмат кылгыла, бизди ошон үчүн шайлашкан, элдин ишенич, үмүтүн актап берели” деген ачык чакырык ташташыңыз керек го дейм.

    Биз сизди колдойбуз, иштериңизге ийгилик!
    Терең урматтап, Улан.

  • Урмат АманбаеваКыргыз мамлекетти элди аз ойлоп калды ошол себептен миграция ички сыркы көбөйүдө . Айла жок чыдап иштеп салымды кошуп кыргызстандын туруктуу өсүшүнө салым кошуп турсак жакшы жакка жылыш болот. Айылдагы жолдорду оңдосок жаңы жетишкен технологиялар жетсе айыл менен шаардын айырмасы аз болгондо ички жана сырткы миграция азайып эл өз чарбасы менен алек болуп жер иштетип жашаганга умтулмак. Туура мектептен бир саясят болуш керек , ар бир жашаган жаран мамлекеттик тилди билсин деген .Аман бол !!!
  • Тынчтык БекТынчтыкбек Бекташ уулу, Кытайдын Ички Моңгол аймагынан.

    Кутман кечиңиз менен Урмат айым!
    1. Кыргызстанда бүгүнкү күндө мамлекеттик тилде билим берген канча балдар бакчасы, канча орто мектеп, канча атайын орто мектеп жана канча жогорку окуу жайы бар? Бөтөн тилде билим берген канча окуу жайы бар? Салыштырып, статистикасын чыгарып бере аласызбы?

    2. Азыркы учурда дагы бир жүрөктү өйүткөн кунарсыз көрүнүш – мейли шаарыбызда болсун, мейли айылда болсун (көбүнчө борбордо) илинип турган көрнөк-жарнактардагы ката жазуулар. Эми ушуларды көрүп киши көөнү айланат. Муну мамлекеттик тил комиссиясы көзөмөлдөш керекпи же? Сиз бул жаатта кандай иштерди алып бардыңыз? Эгерде жаштар бул көрүнүшкө каршы иш аракеттерди жасаса кандай колдоо көрсөтө аласыз?

    3. Эртең ушул Кыргыз көчүнүн кеңсеси менен китебинин ачылышына келип бере аласызбы? Алдын ала ырахмат!

    P.S. Фейсбуктагы жазмаларыңызда сөздөн кийин боштук коюп, анан тыныш белгисин колдонуп атасыз (тыныш белгиден кийин боштук болушу керек го). Анан, сүйлөм курууда да маселе бар. Сунушум: ушуну да караштырып койсоңуз, өзүңүз үлгү болуп, кечиресиз.

  • Урмат АманбаеваСаламатчылык, туура сунуш мен колдойм мен да орусташкан мезгилде табрбия алган совет доорунун тузун жеген кыргыз кызымын . Кечирим сурайм кээ бир сөздөрдү туура эмес жазып жатсам,айып пул салынсын деген мыйзамдагы берене силер айтып жаткан көрнөк -жанактага да көп тиешеси бар эле ката котормосу туура эмес жарнактарга көрнөктөргө айып пул салуу . Мыйзам колдоо тапса сиз айткан сунуштардын баары иштеп баштамак . Чооң рахмат!
  • Улан КошалиевУрмат эже менин суроомо жооп болобу?
  • Асыран АйдаралиевУлан мырзанын суроосуна жооп бере бериңиз Урмат айым?
  • Урмат АманбаеваУлан мырзанын берген суроосуна каалосуна рахмат , ийгилик жылоолоп жүрсүн. Кыргызстанда да жакшы жашоо болот беш он жылда буйурса . Жыйырма жылдан ашуун мезгилдеги жетип бүткөн системаны жолго салышка баардыгыбыз кайда жүрбөсөк да өз салымыбызды кошуп айтылган ар кандай маалыматты артка таштап келечектеги алдынкы өлкө болобуз деп ойлойм буйурса баары жакшы болот.
  • Асыран Айдаралиев………………………………..
    Нуржан АЛЫМКАНОВА, АКШ, штат Калифорния.

    Урмат эже, саламатсызбы! Конституциядан орус тилинин расмий тил экенин качан алып таштайбыз? Мындай жеткен кошоматчылык бир да славян өлкөлөрүндө жок, ар бир эл өз тилин биринчи орунга койот. Качан биз, жалпыбыз менен кыргызча сүйлөй баштаганыбызда гана башкалар да үйрөнүшмөк, татаал деген кытай тилин деле окуп жатышпайбы. Рахмат.

  • Урмат АманбаеваБаардыгыбыз жапа тырмак киришип экономиканы көтөрсөк , улуттук идеяны алдыга койуп , калп коорупция менен кармашпай системаны такыр башка кыргыз элине карап иштеп кете турган система менен баруу керек . Улан мырзанын суроосуна кошумча.
  • Асыран АйдаралиевКезек Нургүл Бообековнада, жооп чыгаары менен берсеңиз болот Нургүл айым..
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык , Нуржан айым абдан мага жаккан суроо экен рахмат суроого. Убактысы келсин баш мыйзамга койулган убактылуу чектөө убагы келсин . Ал убакытка чейин биз кыргыз тилине болгон мамилени жакшыртып өз өлкөсүндө жакшы жашаганга жардам берели .
  • Nurgul BoobekovnaСаламатсызбы эже, адабий тилибизге өзгөрүүлөр кирип, жаңыланып турабы, көп эле сөздөр адабий тилде жок деп талашып калып жатабыз?
  • Асыран Айдаралиев……………………………..
    Миргүл Өмүралиева. Италия, Рим шаарынан.

    Көр оокаттын айынан көп кыз-келиндерибиз чет жакка уй-бүлөөсүн таштап кетип атышат. Эне кетсе кут кетет. Эне – тилдин, дилдин, ырыскынын очогу. Кыргыз уйү бүлүнүп атат. Буга кандай карайсыз? 2-чи суроом: чет жакта турмуш курган кыздарыбыз кошжараандуулукка муктаж. Чет өлкөлук болуп үйго баргым келбейт, кыргыз жарааны бойдон калгым келет, дегендер көп. Бул маселе чечилеби? Эмне үчүн каршы болуп жатышат? Кытайларга жараандык бергендери кандай, же четтегилердин ордун толтуралы дегениби?

  • Урмат АманбаеваСаламатчылык , иш жүрүп жатат туура илипоздорубуз , кесипкөйлөр өз жумуштарын бул тармак боюнча иштеп жатышат болгону каржы жагы жакшы эмес ошол себептен элге маалымат аз жетпейт .
  • Асыран Айдаралиев………………………………
    Айзат КАЛЫБЕКОВА. Бишкек шаарынан.

    Сак саламатсызбы, Урмат эже? К8ч байланышка кош келипсиз. Сизге берчv суроом: 1. Тил vчvн канчалык далалат кылбайлык, баш мыйзамдагы орус тилинин “расмий тил” деп белгиленип келиши, ЭНЕ ТИЛибиздин алга жылышына кедергисин тийгизбей койбойт. Кандай деп ойлойсуз, ушуну расмий тилден алып салуу мезгили келип жеттиби?
    2. Мамлекеттик деhгелдеги,мамлекет 8зу карамагына алган, которуу иштери орус тилинен кыргыз тилине жvргvзvлvvчv “КОТОРМО БОРБОРУН” ачуу маселесин к8т8р8 аласызбы? Бул да болсо Эне тилибиздин алга жылышына чоh 8б8лг8 болсо керек. Рахмат.Урматым менен Айзат.

  • Урмат АманбаеваМиргүл айым турмуш оор нерсе экен ар бир адамдын ойлогонундай болбойт тура .Тиргилик жашоо деп кыздарыбыз энелерибиз балдарын багыш үчүн чет мамлекеттерге чыгууда , эгер жашоо турмуш жакшырып кыргызстанда да оңолуу жолуна түшсөк энелер жер кезип окат издебей калаар . Кош жарануулук боюнча мыйзамды иштеп чыгып азыр кабыл алууу жана талкуу жүрүп жатат буйурса чечилет маселе .Рахмат!
  • Асыран АйдаралиевАкыркы суроо, Айзат кызыбыздын суроосуна жооп берип койсоңуз ошну менен жыйынтыкталат урматтуу Урмат айым!
  • Урмат АманбаеваСаламатчылык Айзат сиңдим сен туура айтып жатасың ооба ошондой бул үчүн референдум жолу менен же саясий эрк менен чечсек болот .Чечүүчү жетекчилерде саясий эрк болбой жатат . Эл өкүлү катары маселени койуп мыйзамды демилгелеп чыктык …Рахмат чооң!!
  • Айзат КалыбековаЭжее, 2-суроомо жооп болбой калды…
  • Элбек БазаровЧооң рахмат, Урмат эже. Жакшы- суроо- жооптор болуптур.
  • Асыран АйдаралиевЖалпы Көчмөндөрдүн атынан Урмат Абдилашимовнага АЛКЫШ айтабыз! Аман болуңуз, иштериңизди ар дайым ийгилик жылоолоп турсун!. Бар болуңуз!
    Эми эртеңки Бет ачаар салтанатыбызга сөзсүз келип катышып, күбө болуп кетиңиз! Көчмөндөр сизди чыдамсыздык менен күтөт Урмат айым!
  • Venera RastУбакыттын тардыгын жана суроолордун көптүгүн карасаң. Дагы көптөгөн суроолорубуз бар эле. Мен киргиз Кыргыз деп бөлгүм келбейт алар өз тилин билбей калышы биздин ошол кездеги коомубуз күнөөлүү эле. Совет коому, Кыргыз тилин керектен чыгарып, эч нерсегЕще
  • Чынара СарбагышоваОшондон коркуп , тил мыйзамына бут тосуп жатышат да “киргиздер” . Аларга калктын келечеги эмес креслолору кымбат болууда .
  • Миргул ОмуралиеваЧынараныкы жакшы жооп болду, колдойм!