Элет..

АЙЫЛЫМ АЛТЫН БЕШИГИМ!.

(Очерк)


Ар качан, кай жерде, кандай күндө жүрбөйүн, көңүлүмдү түпкүрүндө Туулган жерим жашайт.

Туулган жерим асыл турагым,

Сезимимде өчпөс чырагың ,- деп Керим Турапов агабыз ырдагандай, Туулган жерин эңсебеген, сагынбаган жан жоктур..?!

ээ 4Ош областынын Кара-Суу районунун Тельман айылы менин киндик кан тамган жерим, топурагы алтынга тете Ата журтум, ата конушум. Айылымдын жыты да, абасы да, суусу, топурагы да, адамдары да көзгө сүйкүм. Өмүрүмдүн он сегиз жылын ушул айылдан четке чыкпай, айылымдын суусунан моокум кана ичип, абасын жутуп жашадым. Айылымдын ар бир көчөсү, салынган ар бир үйлөр коен жатагына чейин тааныш. Айылдагы адамдардын жүздөрү, айрыкча атам апам курактуу кадырман карыларды жакшы тааныйм. Арадан жыйырма жылдай убакыт өтүп жаңыдан талпынып өскөн жаштарды эле тааный албай калганым болбосо, айылдын тургундары кайдан көрсөм да көзгө тааныш, дароо таанып алам… Анан дагы биздин Тельман айылы үлгүлүү адамдарга бай айыл. Дегеним, Социалисттик эмгектин баатыры Апсамат Абдраимовду айта кетсек. Жаштайынан элим жерим, деген, көп чоң кызматтарды аркалаган, ак алтындын планын ашыгы менен толтуруп, көптөгөн сыйлыктарга, сыймыктарга ээ болгон, азыркы убакта татыктуу эс алуудагы кадырман карыяларыбыздын бири, аксакалы. Андан тышкары, эл кызматын аркалаган азыркы кездеги айылдын кутман карысы болуп, токсондун ашын ичип жаткан Абылкасым Абдраимов, суучу болуп калкка кызмат өтөгөн Абдикарим Зооканов, үлгүлүү үй-бүлөлөрдүн катарын толуктаган Жолдошбай Боронбаев, балдарын эң татыктуу тарбиялаган Нурдин Үсөнов, Камбар Үсөновдор, узак жылдар бою бухгалтердик кызматты аркалаган Жолон Токоев, көп балалуу үй бүлөлөрдүн катарын толуктаган (менин таятам) Абдилла Исиров, менин атам Бакир Насиров, Нышанбай Тойгонбаев, Казыбек Кочкоровдор айылыбыздын көркү десем жаңылышпаган болоор элем. Ал эми ушул кичинекей айылды, айылды гана эмес бүтүн Кара-Суу районун тиш оорудан оолак кармаган тиш догдурубуз аяш атам Кадырбек Кочкоровду жана мээримдүү жүзүнөн ар убак нур төгүлгөн аяш энем Лабархан Кочкорованын да айылда кадыр баркы мааниге ээ!


Кыскасы айылдын ар бир жарандарынынөз өзүнүн маанилүү орундары бар. Аларды айта берсек сөз жетпес оов! Атинчалык боюнча айыл аялдарына сабак берген раматылык кошунабыз Аний эже жөнүндө эстечү болсок, көзү өткөнүнө жыйырма жылдан ашык убак өтсө да айыл эли күнү бүгүнкүдөй айтып бере алышат, анткени жакшы адам эстен чыкпайт деген улуу сөз бар эмеспи…

Баатыр энелер биздин айылда өтө көп, алардын эң аксакалын эле айта кетчү болсок Зайнап Кочкорова эне! Бул аял өзүнүн акылмандыгы менен, балдарга туура тарбия бере алгандыгы менен, кең пейилдиги менен мааниге ээ! Анткени, балдары да өзүнчө айыл, ар бири эл оозундагы адамдар болуп өсүштү. Айылдын кире беришиндеги мектеп, анын жанындагы фап, андан ары чок ортосунда жайланышкан балдар бакчасы, анын жанына түшкөн заңгыраган жаңы мектеп, аларга удаа мечит, анан дагы эки бет болуп салынган айылдын үйлөрү, шылдырай аккан ичке арык, арыктын жээгин бербей өскөн бой тиреген теректер, айылдын көркүнө көрк кошуп турат. Кара-Суу шаарынан Ош шаарын көздөй узунунан агылган асфальт жол салынган. Ал жолдун эки бети катарынан тыт дарактары эгилип, көзгө алыстан эле кооз көрүнөт. Ал тыттар да береги токсонунчу жылдардагы каатчылык жылдардын азабына тушуккан өңдүү, кийинчерээк саны азайып барат. Тыттарды түбүнөн эч ким кыйып кетчү эмес, анткени айыл эли курт багып, жибек өндүрүшчү, куртту тыт жалбырагы менен багышаар эле. Кийинчерээк баары демократиялашып, эгемендүүлүк орноп, базар экономикасы өнүккөн күндөн баштап, карапайым калк агылып базарга жөнөштү да, колхоздун талаа иштери калып кеткендей, себеби кийинки кездерде курт баккан адамдар жокко эсе…Ошондуктанбы айтор, тыт дарактарыбыз да чекеден суюлуп,ар кай жерде сороюп дүмүрлөрү калып, бирин серин гана калган өңдүү. Буюрса, жакшы адамдар айылыбызда өтө көп, бул тыт дарактарын кайрадан эгип, көктөнтүшөт деген үмүттөмүн. Асыресе бизде эң негизги нерсе, дыйканчылык жакшы өнүккөн, анткени айылыбыздын так үстүнөн Савай каналы агып өтөт, андыктан суубуз кеңири. Суудан кыспасын деп калышат го, анын сыңарындай берекелүү элге Кудай да оң көзү менен караган шекилдүү. Каналдын жээгиндеги мажүрүм талдар, салам салган келиндей үлбүрөшө назик гана желге желбиреп турушат. Каналдан агып келген суу пахта, жүгөрү, тамеки эгилген кең талаанын жөөктөрүнө куюлат. Суу менен азыктанып, көгөргөн ак алтын бул айылдын байлыгы, күз келээр менен анын бир талын да калтырбай терип жыйнап алганга умтулабыз. Айылдын дээрлик көпчүлүгү дыйканчылык, мал чарбачылыгы менен алектенишет.


Менин айылымда, балдарга эң жакшы таалим тарбия берип келген, жакшы адамдардын өсүп чыгышына таасири чоң болгон агай эжелерибиз да арбын. Аларды атай кетчү болсок, чү деген эле жерден эң биринчи мугалимим Мапизат эжекени айта кетсем ашык болбос.. Анткени бала жети жашка толуп, эч нерсени окуганды али билбей, мектеп босогосун аттады, ошол тентек, али көзү ачыла элек келечек ээлерине тамга таанытып, көзүн ачып, жакшы жаманды ылгаганды үйрөтүүнүн өзү эле канчалаган эмгекти талап кылаары баарыбызга маалым!.. Үчүнчү класска чейин ысык суугуна күйүп, эжелетип окутуп даярдап берген биринчи мугалимдерибизге алкыш дегим келет! Андан кийин орус тилинен сабак берген, төртүнчү класстан он биринчи класска чейин класс жетекчи болгон Улукбү эжейимден жакшы таалим тарбияны алганмын, себеби ошол эжейим орус тилинен жакшы окуткандыктан, минтип Орусия жергесинде он жылдан бери жашап эмгектенип, тирилик кылып келатам. Эжейим өзүнүн алпейимдиги, сылыктыгы менен эсимде калган. Баян эже да бизге орус тилден сабак берип, “А” класстын жетекчиси эле. Баян эжеке бизди ачык айрымдыкка, өз оюңду ортого салгандыкка тарбиялады. Математика мугалими ардактуу ардагер Тургун эжекемди да эстебей кое албайм, бул эжекебиз мыкты математик, мээге кыттай куюп окутту, анан дагы кандайдыр мээримдүү эжей эле. Физик мугалими Абдразак агайды эстесем, атам эсиме түшүп кетет. Атама көп окшотом агайды, өзү да атам экөө достордон болоор эле.. Күйүп бышып, колунан келсе мээңди ачып, бүт билгенин мээңе куюп кайра жаап койгусу келчү, алтын агайым, раматылык болуп кетти. Ал эми адабият сабагынан берген Турдубек агайды мен ар убак эстейм, ал бизге, айрыкча мага көп нерсени окутту, калем кармап калышыма да түрткү болгон десем болот. Чындыгында кыйын, күчтүү мугалим инсан! Азыр да китеп жазып , чыгармаларды жазып жүрөт деп угуп калам, бирок “чыккан кыз чийден тышкары” болуп бир барып учурашып келе албай жүрөм… Мугалимдерим жөнүндө айта берсем сөз арбын, сан жеткис…Буюрса быйыл жыйырма жылдыкта жолугуп сырдашам деген ойдомун, менин ар бир жазган чыгармам, мугалимдериме болгон урматым жана белегим деп эсептейм!..


Айылымдын ар бир окуяларын, көркүн сүрөттөп, даңктап, кала берсе гүлүнөн баштап ташына чейин кошуп жазсам да жазылып бүтпөс оов!.. Ал жерде менин балалыгым, бүтүн дүйнөм, жаны дилим калды, андыктан эстебей да, эңсебей да кое албайм. Ата-энем, бир туугандарым, чоңоюп өскөн үйүм, досторум, аяш ата , аяш энелерим, агаларым, жеңелерим, классташтарым баары ушул айылда, аларды башка шаардан көрүп калсам, баарлашып калсам айылыма бир барып келгендей болом го чиркин.Андыктан, ар дайым эсимдесиң Туулган жерим, асыл айылым!
cnБар болгула айылымдын алтындан артык адамдары, менин бир туугандарым!!!

 

Самара НАСЫРОВА. Акын, Кыргыз Республикасынын Улуттук Жазуучулар сойузунун мүчөсү, Маскөө шаары.

Комментарий кошуу

Сиздин электрондук почтаңыз жарыяланбайт. Милдеттүү талаалар белгиленген *