Apr 30

Кыз Сайкал..

ээ 17ТАЛАНТКА СҮРӨӨ КЕРЕК!


Замандын – Кыз Сайкалы! Манасчы, актриса, ырчы
Ширин САРЫГУЛОВА тууралуу баян.

 

Бул күнү Нарын шаарында сахна Периси, Кыргыз ССРинин эмгек сиңирген артисти Таттыбүбү Турсунбаева эжекебиздин 70 – жылдыгына карата өткөн 5чи Республикалык Театрлар Фестивалынын жабылыш салтанаты өтүп жаткан.

Зал толо эл. Олтурганга орундуктар калбай калгандыктан бир тобу туруп турушту.

Бир кезде сахнага жоокер кийми менен колундагы камчысын мыктай кармап бир кыз чыкты. А, тааныгандай болдум. Ширин Сарыгулова эмеспи. Чүй театрында иштейт. Басканына караганда өзүнө ишенимдүү. Манас айтып кирди. Ымм… угалы.

Ал ортологондо залдын ичи дуу көтөрүлүп чыкты. Мына сага!..

– Капырай! Бул кайдан чыккан кыз ыя?

– Бали! Бали! Кыз болбосоң кое кал. Катырды ээ?..

– Ой, бул бир укмуш го… Кай өөрөндүн кызы экен?!

– Колго тийгенди тим эле бир мыкчыгыдай кыз экен ээ?!

Тобоо…

Бир кезде Бакен эжекем мени Гүлшара Дулатова апама окшоштургандай сахнадагы Ширинди өзүмө окшоштуруп дале өзүмө келе албай турдум. – Бул кыз мурда кайда жүргөн? Эмне үчүн мен көргөн эмесмин?! Ар кыймылынан көз албай тиктеп олтурдум.

-Кыйын кыз экен ой! Давай! Давай!

Ары жактан чыккан бирөөлөрдун үнү менин оюмду бөлүп кетти. Кайран тоюп

алган экен. Ээ – жаа бербей күпүлдөп кыйкырып жатты.

– Тим эле буркан – шаркан түшүп жатканын карачы. Эркек бала мында эле…

– Тим олтурчу ай! Укпай да калдым – деп, бирөөсү тиги жанындагысын какты.

– Ай! Тынч олтурбайсыңарбы! Капырай, сүйлөбөй олтура албайсыңарбы.

Эшик тоскон эки келин тигилерди тыйды. Кайдан. Баары дуу – дуу. Бири таңдайын такылдатып тамшанышса, бири баракелеп, дагы бирөөлөрү оозу ачылган калыпта Ширинден көздөрүн албай бүтүндөй зал  Манас айткан кызга таң берип олтурушту.

Ширин образга ушундай кирген экен. Бир кезде көздү бекем жумп алып буркулдап, буркан – шаркан түшүп, бирде тура калып, бирде олтура калып, катуулагандан катуулап баратты.

-Ырас эле кайдан келген кыз? 21 кылымдын Кыз Сайкалы! Эмнени бүткөн? Бой

келбет, өң, үн, баары… баары… менин өзүмдү өзүмө элестетип…

Ар бир кыймылын жазбай тиктегеним менен, дале оюм алыста эле.

Эстедим. Каныбек Иманалиевдин “Туу жыгар” спектаклинде ушул кызды

көргөндөй болбодум беле. Бирок эмнегедир бир себептер менен залдан чыгып кетип, оюн бүткөндө келген элем. Көрсө, ошол спектаклде Бишкек Баатырдын энеси – Кубулду ойногон турбайбы. Ошол башта карап олтурганымда: – Буюрса Асыл Набиева эжекемди баса турган кыз бар экен! – деп койгон элем ичимен. Көрсө…

Деги табигат өзү кызык. Бири бирине эч тиешеси жок адамдарды жолуктуруп, анан да окшоштуруп койгон. Гүлшара апа Чүйдүн кызы, мен Таластын кызы, береги манасчы кыз кадимки Кожомкул балбан атабыз чыккан өрөөндүн, болгондо да Кожомкул атанын айлынан чыгыптыр. Дагы кызыгы… Экөөбүз тең кыргыз театр өнөрүнүн Залкары Гүлшара Дулатованын окуучусу экенбиз. Тобо! Тобо – оо! – дедим ичимен. Шириндин кыймыл аракетинен чын эле мен өзүмдү көргөндөй болдум.

Баятан Ширинди карап олтуруп, ширелген ойлорго катуу батып кеткен экем, капталда олтургандардын олтурган жерлеринен дуу тура калгандары, терең ойго термелип олтурган жанымды ого бетер толкундантты. Шашканымдан мен да оордуман шаша тура калдым. Алакан кызарганча кол чаптым. Кантип чаппайсың. Бул кыз бир укмуш го. Мурда кийин сыртынан гана көрүп жүрчүмүн.

ээ 17Мына талант! Жакындан тааныбасам да, мени өзүнө магниттей тартып бара жатты. Ооба, бул сапар мен аны жанынан көрдүм. Накта тааныдым. Талантты таануу үчүн анын атын алыстан укканың аздык кылат. Талантты жанынан көрүү керек. Мына момундай сааттарда анын кайталангыс өнөрүнө күбө болосуң. Таң бересиң, суктанасың. Анан… анан… Ал сенден улуубу, кичүүбү анын Теңир берген талантына башыңды ийесиң.

-Мына сага! 21 кылымдын Кыз Сайкалы! Кыз болбосоң кое кал! – дедим даагы

бир ирет ичимден.

Ширин олтура калганда залда олтургандар даагы бир ирет дуулдап барып токтошту. Аңгыча аркадан бирөө: – Ушундай да кыз болот экен ээ? – десе, экинчиси: – Ой, оозуңду ачпай кол чаппайсыңбы! Чап! Чап! – деп, бирин бири коштоп жатышты. Аны эшик тоскон келин: – Бүткөндө чаппайсыңарбы. Тынч олтуруп уксаңар! – деп тыйып койду. 

Ширин күчөгөн сайын олтургандар кошо Манас айтып жатышкансып, чоң транска түшүштү. Бул актердун мыктылыгы эмей эмне? Бир кезде камчысын жогору көтөрө калып, көздү бекем жумган Ширин баягыдан да күчөдү дейсиң. Зал тып тынч, жанатан ара чолодо кошо эргип сүйлөнө калгандардын деми тим буулгандай болду. Мына талант!

                            
Ширин Манасын бүткөн кезде бир топко дым боло калган элдер бир кезде оордуларынан “дуу” эле тура тура калышты. Ана! Кол чапканды көрүп ал. Мүмкүн мындай көрүүчүлөрдү Ширин да күткөн эмес чыгаар.

Зал жаңырта чабылган колдордун оңой менен токточуудай эмес. Нарындын эли илгери мен сахнага чыкканда да, дал ушинтип туруп кол чабышчу эле. Ошол саат, ошол мүнөттөрдө, бир кездеги ушул сахнада ойногонумду, комузда кол ойнотуп обон созгонумду, чимирилип бийлеген кездерим заматта көз алдыма тартыла түштү. Эшик тоскон келин: – Тигил кыз сага окшош экен Чынар! – десе, андан бетер Ширинге тигилдим. Элдин тура калып кол чабышканына, кетирбей көпкө кармашканына ого бетер дердеңдей сүйүнө кайра кайра жүгүнгөн Ширин Ширин кыз эмей эле, бүтүндөй өзүм болуп турдум.

Эшик тоскон келин мени түртүп: – Жана сахнанын ары жагынан көрүп. Сенин кызыңбы?- деп да, ойлоп кеттик. Анан сенин бир эле эркек балаң бар экенин айтып калдык. Бирок сага жаман окшош экен ай. Баскан турганы тим эле сен! Тобо! – деди.

Тигил келинге гана эмес, сахнада турган Ширин мага да чоң жаңылык болду. Бая Манас айтып баштаганда эле өзүмө окшоштура баштаган элем да. Тобоо, баскан турганы, кыймыл аракети, шайдооттугу… Ырас эле.

Залдагылардын бири кыйкырса, бири катуулай кол чаап, кээси колду да чаап, жан алы калбай мактап жатышты.

– Кыйын кыз экен ой!

– Турганын кара!

– Бул кыз көпкө барат. Көз тийбесин! Көз тийбесин!

Басканы шайдоот, эч нерседен тайманбаган, көздөрү өткүр, ууртунда жагымдуу жылмаюусу бар Ширин кыз колундагы камчысын мыкчый кармап, шартылдай басып келип залдагыларга таазим кыла дагы да жүгүнүп жатты.

*****

 

ээ 17Бир кезде Н. Жүндүбаеванын “Кыз Сайкалдын арманында” Кыз Сайкалды ойнобой калып, кийин өзүмчө дастан кылып иштеп чыгып, канча жыл концерттик программаларга кошуп ырдап, ойноп жүрдүм. Тигинде Ширин Манас айтып чыкса, мен өзүмдүн Кыз Сайкалымдын образында кыялга баттым. Кийген киймин… Мен да ушундай кийим менен чыкпадым беле…

– Баракелде! Баракелде! Азамат Ширин!!! Азаматсың!!!

Зал дале жаңырып жатты. Чындыгынды башкаларга мынчалык кол чабуулар болгон эмес эле. Катуу толкундануу менен капысынан: – Азаматсың Ширин! Азамат!!! – деп кыйкырып жиберипмин.

Антсем, жанымдагы токтолгон аял күйөөсү экөө мага кайрылып:

– Чынында эле укмуштай кыз экен! Кайсы театрдан экен ыя? – деп калышты.

– Шаршен Термечиков атындагы Чүй театрынан! – дедим, жетине албай.

– Кыздардан Манас айтканды уга элек эле. Өзү да келишкен сулуу кыз экен.

– Мыктысы мыкты экен! – деп, тигил аялдын күйөөсү коштоп койду.

Анан кол чабуусун токтотпой:

– Келечеги кең болчу кыз экен. Бир топ жерге барчуудай – деди.

– Элдин баарынын оозун ачырды го… Көз тийбесин! – деди аял.

– Көз тийбесин! – дедим ичимен.

Мына сүрөө! Ширин чуркап чыгып жүгүнүп кайра кетти. Кол чабуулар, кыйкырык, сүрөөн көпкө барып басылды. Өнөр адамдары кандай сыйкырдуу жандар. Кара, кийинки чыгып ырдаган кыз быякта эле калды. Ширин чыгып кетсе деле баары анын өнөрүнө тамшанышып, баарын унутуп, бир гана Ширинди айтып жатышты. Бул чоң ийгилик, чоң жетишкендик. Ичимен:

– Сени даңктай турган да, даңаза кыла турган да Манасың экен! Ширин кыз! – дедим.

Ооба. Чыгармачылыктын ар бир тармагы өзүнчө керемет! Ошол кереметтердин кайыгында калкып жүрүп, кай жагынан сүзүп чыгаарыңды өзүң да билбейсиң. Муну келечек тагдыр өзү талдап коет. Мына! Актриса Ширин, ырчы Ширин, мугалим Ширин, кошокчу Ширин, тамада Ширин! Умай эне – Ширин, Манас айтуучу – Ширин!!!

Бир убакта ыраматылык Гүлшара апам кай өнөрүңдүн кай тармагын айтам Чынар. Тим эле баш айланып, тил чайланат. Бирин айтсам бири калат. Иши кылса баарынан баар тап балам! – деген эле мага.

Анын сыңарындай жети өнөрдүн тизгинин бир кармап келе жаткан Ширин кыздын мен да кай өнөрүнө басым коюп, кай өнөрүн өзгөчөлөнтүп катуу  мактоого алаарымды билбей сүр басып, сүрдөп тургандаймын. Ошентсе да, бул кыз үчүн баарысынан бийиги да, ыйыгы да Манас айтуубу – деп ойлойм. Учурда Манас айткан кыздар жок. Муну мен карап олтуруп, кылымга төкмөлүк өнөрү менен кыр салып кеткен төкмө акын Майра Керим кызына теңегим келди. Мүмкүн андан да ашаар…

Өнөрлүүнүн өзгөчөлүгү ошол өнөр адамдарынын арасынан “жарк” этип бир чыгып анан бат эле өчүп калууда эмес, Чолпон жылдыздай жаркырап, өчпөй баарынан айырмаланып тургандыгында го… Ошондой деңгээлге жетип, эл эмгегиңден баалай баштаганда гана ар бир өнөр ээси: – Мен артистмин! – деп айтууга акылуу жана татыктуу деп ойлойм. Мына, ошондой кездерде төмөндөгүдөй мактоолор, суктануулар байма бай айтылып турааары бышык. Анткени бул мактоолор, суктануулар сенин өнөргө таштаган алгачкы кадамыңдын изи…

Ширин: – Окууга тапшырган күндөн баштап улуу артистер баскан тепкичте, сахнада басып, спектаклдерде массовкаларга катышып, группалаштар өзүбүздү абдан бактылуу сезчү элек.

Группалаштарымдын баардыгынан улуу болчумун. Гүлшара эжем мени группага староста кылып шайлап койду. Ошол күндөн тарта окууга деген жоопкерчилик менин мойнума түшүп сабакка деген дилгирлигим мурдагыдан да күчөп, бир да жолу сабак калтырбадым жана группамды да катуу кармадым. Гүлшара Дулатова, Турганбүбү эжекелер, менин мугалимдик шыгымды да байкашса керек, өздөрү сахнада ойноп калган күндөрү, – Студенттерге сабакты сен өтөсүң, – деп, дайындап кетишчү.

Издер… издер…

Мына келечекке таштаган биринчи кадамдар! Жашоого көздөрү каныккан, сахна чеберлери ошол кезде эле жаш кызды эмнелер күтүп турганын баамдашса керек. Ширин келечекке жаңы гана кадам таштаган өнөр баккан, өнөрдөн бак издеген жаш талант! Келечеги кең. Таалайы зор! Арыштаган ар кадамы сүрөөгө татыктуу деп айтканымдан эч тартпас элем. Кыргыз эли эзелтеден өнөрлүүлөрдү астейилдеп күткөн эл.

Ширин: – Театр окуу жайынын активисткасы аталып, баардык сабактан беш алып 2006 – жылы артыкчылык Диплому менен окууну аяктадым. Ушул эле жылы ушул окуу жайга мугалим болуп ишке орноштум. Мени тарбиялаган мугалимдеримден алыс кеткеним жок. Гүлшара эже менен Турганбүбү эженин, сахна тили сабагы боюнча ассистент, шакирти болуп тарбияландым.

Жеке жашоомдун тагдыры бир гана театр менен гана чектелип калууга болбосун сездим. Бул сабакты ийне жибине чейин устаттарыман үйрөнүп, азыр эжекелеримдин жолун жолдоп, келечектеги артисттерди тарбиялоого бел байладым.

Мугалим болуп иштөө оңой олтоң жумуш эмес. Такай кичүүлөрдү окута бербейсиң. Кээде окуткан студентиң сенден улуу болуп калат. Андай кезде бир аз тартынуу болот дечи. Бирок канткен менен сен мугалимсиң да. Болгон күчүмдү жумшайм.

Менин максатым, кыялым келечектеги театрлардагы мыкты мыкты артистерди тарбиялоо эмеспи. Айтат го. Алдыңа максат койбосоң эмне жашоо ал деп.

Максат… кыялдар…

Акыркы сөзү жакты. Көңүлүмө шап илип алдым.

ээ 17Сына сага! Мүмкүн менин оордумда башка бирөөлөр: – Бул кыз эмне эле жап жаш туруп, өзүнө мынча ишенимдүү! – дээр. Тим эле көптү көргөн чоң мугалимдей сүйлөйт да ыя?! – деши да мүмкүн. Кенедей болуп алып, килейген “артисттерди” окутуп чыгарам дейби?.. О – хоо… Мына сага дап даяр Гулшара Дулатова! Баса, баса, өктөм сүйлөгөнү да Гүлшара! Кээ бир кыймыл аракети, көз карашы да Гүлшара!

                            
Сыр алдырбаганым менен мен да сынай карап турдум.

– Тапанын! – дедим ичимен. Анан туруп, – Так ушундай кишилерден мыкты мугалим чыгат! Ооба, мыкты! – деп, кандайдыр бир ой, күч мени жетегине алгандай болду. Ошол замат көз алдыма мени театрда окуткан Калыйкан Ибраева эжекем иенен Гүлшара Дулатова эжекем тартыла түштү. Мен оозумду ачып, айылдан келген кезде ал кишилер да такылдап турушчу эмес беле… Биз зырпылдап коркуп турчу эмес белек?..

Бул кыз мыкты артист гана эмес мыкты мугалим да болчудай. Ак жол тилейли!

Уядан эмнени көрсөң, учканда ошону аласың демекчи Ширин “чү” дегенде эле кыргыздын не бир Залкарларынан таалим – тарбия алыптыр. Бул жагы да анын келечекте бир адам болоорунан кабар бергендей.

Максат, кыялымда… – дегениндей, бир учурда ушул устаттарынан ашып түшпөйт деп ким айта алат. Береги көөдөн толгон максаттар аны маарага жеткирээринде эч шегим жок. Туу чокунун өзүнө да чексиз кыялдарды жетелеп, ошол – МАКСАТ акең чыгарат эмеспи. Андыктан ошол максатың бийик болсун гана демекмин Ширин.

Кыз кишинин жашоосунда татаал, катаал учурлар көп кезигет. Ошентсе да мен Ширинди баардык кыйынчылыктарды кыйналбай жеңип, кыргыздын сыймыгына айланган Таң чолпону болоорунда эч шегим жок! Анткени бул кыздын “дээринде бар”  демекчи, жүрөгү туйлап, көөдөнү Көктү чапчып турганын байкадым.

Ширин: – 2006 – жылы Шаршен Термечиков атындагы Чүй областтык Куудулдар театрына актриса катары ишке орноштум. Ушул эле жылы билимимди жогорулатуу максатта Бүбүсара Бейшеналиева атындагы Искусство Институтунун “Актер, Театр жана Кино” факультетине тапшырдым.

2011- жылы ийгиликтүү аяктап, бул окуу жайда да мугалимдик кесипти аркалап кала бердим. Гулшара апам мени окуткандай, (мугалимим гана эмес энемдей болуп калгандыктан апа деп коем) мен да келечектеги артисттерди чыгарсам деп, эмгектенип келатам. Ооба, билем, буга зор эмгек жумшоо керек. Мен ошого умтулам.

Ал эми театрга кирген күндөн баштап, сахнага коюлган спектаклдердин баардыгында терс каарман, оң каармандардан баштап, бир нече башкы ролдорду ойнодум. Кээде, – Эмнеге терс каармандарды көпчүлүк учурда мага эле бере бересиңер? – десем, режиссерлор: – А сен катыра ойнойсуңда! – деп күлдүрүп жооп беришчү. Мүмкүн…

Кудайым буюрса кыргыз элиме талыкпай эмгек кылсам, дагы далай ролдорду

ойноп, элдин жүрөгүнөн түнөк тапкан ырларды ырдайм деген ишеничтемин. Кыйналган учурлар болбой койбойт. Бирок, ошол кыйналган учурларда да өзүмдөн үмүтүм чоң!

Үмүт! Үмүт! Үмүттүн шооласы!!!

Ошол үмүт сени бийиктикке жеткирет Ширин! Сен азыр бирөөлөргө суктангандай эле, бир кезде сага да бирөөлөр суктанышат. Ушул бийиктикке жеткирчү бул сенин азыр өзүң айтып олтурган көкүрөгүңдөгү – Үмүт! Андыктан азыркы аракетиңден эч жанба! Сени ушул аракетке үндөгөн Гүлшара, Турганбүбү эжелериң, Дүйшөн, Эгемберди, Марат, Назым агайларың да бир кезде дал ушундай үмүт, кыял, максаттар менен өнөр жолуна кадам ташташкан.

Ширин 2001- жылы борбордогу А.Малдыбаев атындагы Опера жана балет театрынын алдындагы эки жылдык студияга тапшырып, КР эл артисти  Сайра Чоткараеванын колунан билим алган кыз. Ошол кезде КР эмгек сиңирген артисти Эгемберди Бекболиев агайынын кеңеши менен Токтоболот Абдумомунов атындагы Кыргыз Улуттук Драма театрынын алдындагы театралдык окуу жайдын актердук бөлүмүнө тапшырган экен. Мына! Устат – шакирт деген кайдан чыккан.

Улуулардын кеңеши, жолду туура тандоосуна кылган аракеттери акыры келип Шириндей кыздарыбызды элдик кишиге айлантып олтурат. Ал кезде айылдан жаңы шаарга келип, театр дүйнөсү эмне экенин толук түшүнө элек жаш кыз тим эле ажайып дүйнөгө киргендей болгон. Кинодон, театрдан көргөн, гезит – журналдардан окуп, сүрөттөрүн өздүк альбомуна чаптап алган артистери менен жакындан аралашып, чоң театрдын артисттери менен чоң спектаклдерде бир сахнага чыгып… Мунун өзү эмне деген бакыт!

Ошол чоң артисттер менен сахнага чыкканда жанашса, кээде театрга кирип чыкканда эшиктин оозунан жанаша калып, бирөө жарымы кызым деп эркелетсе андан бетер семирип, өзүн булуттун үстүндө учуп жүргөндөй эле сезген Ширин кызыбыз бүгүнкү күндө ошол сахнага келечектеги чоң чоң артисттерди даярдайм деп билим майданында да өз күчүн сыноодо. Мындай кезде, – Баракелде! Азаматсың, Ширин! – дегенден башка оозуңа кандай сөз келет.

Ширин: – Театрдан тышкаары, ар кандай маданий иш чараларга, кечелерге

активдүү катышып, кыргыз элиме өнөрүмдү тартуулап келем. Кино жаатында да аздыр – көптүр ролдорду ойноп, тасмаларга тартылып жатам. Өзүмдү бул жагынан да сынасам дейм. – Мен роль ойногондон эч коркпойм! Ошол ойногон ролдорум элге жетпей калабасын. Элдин көңүлүндө калсам деп ошону ойлойм! – дейт. Өлүмдөн уят катуу дейт го. Кылган ишиңдин бети ачылбай, булганган сууга түшкөндөй шөмтүрөп жүргөндун эмне кереги бар. Туурабы?

Азаматсың Ширин!

Ар бир артист мына ушундай ойлойт. Ойногон ролдоруң көрүүчүгө жетпесе, артисттин мококтугу ошол! Текке кеткен өмүрүң ошол! Андай мококторду сахна сүйбөйт. Тез эле топтон чыгарып коет. Тилекке каршы “көптүн ичинде” дегендей, андай аксак – тексектер да жок эмес. Мындай кезде ошол адамдын өзүнүн уятына коесуң.

Кара. Бу, чечен киши менен сөз талаша албайсың. “Булганган сууга түшкөндөй..” – деп… Кээде “шөмтүрөмөктөн” тап такыр эле сахнага жарабай карганына карабай, “сүйрөлүп” жүрө бергендерге менин ачуум келет. Элдин санын көбөйтүп нетет. Ой, эс албайбы, ботом! – дейсиң. Ымм…

Кийинки кездери Шириндин жараткан образдары көптөгөн театр сүйүүчүлөрүнүн

жүрөктөрүн жылытып келет. Алсак: Чынгыз Айтматов “Кайрылып куштар келгенче” – Каныкей, Кертолгоо зайып, Манасчы, К. Иманалиев “Туу Жыгар” – Бишкек Баатырдын энеси – Кубул,  “Шахидка” – азгырык аял, С.Ахмад “Келиндер козголоңу” – Фарманбүбү,  Ж.Кулманбетов “Алай ханышасы” – Кошокчу, “Жантектин керээзин” – Жийде, Жаңыл, “Сырдан чыккан чыр” – Акинай, “Төлгөчү” – Келин, “Атталбай калган ок” – Мастан кемпир, “Чолпонбай Түлөбердиев” – Акмаңдай жеңе, Ато Хамдам “Түнкү конок” – Махабат, М.Тойбаев “Исхак Раззаков” – Рабия Менсейитова, ж.б.

Биринчи сахна! Биринчи спектакль! Биринчи роль!

Ушул образдардын ар бирин жаратууда албетте Ширин өзүн чоң артисттерге теңеп, толкундануу анын жан дүйнөсүн бийлеп, чоң сахнага батпай кыжаалаттанды.

Баарынан да эң алгач сахнага чыккан кезде өзүн чоң артист сезип, өзүнөн башка эч ким жоктой ырахатканга баткан күндөрүчү?.. Бул бир ажайып учурлар эле да! Оо, андай кезде тим эле өзүңдү “СССРдин эл артистиндей” сезет эмессиңби. Ананчы! Баштан өткөн да.

Мына эми такшалган кез.

Бирде заңкылдатып кошок айтса, бирде Кубул эне, бирде шудуңдаган азгырык аял, а, бирде маңкайкайган Рабия Менсеитова!

Мына – САХНА! Мына – ТЕАТР! Сахнага кандай чыктың, баарына сен өзүң кожоюнсуң. Сен дегеним – сенин образың сенин кожоюнуң! Кандай бассаң, кандай күлүп, кандай сүйсөң (образың) сенин гана каалооң!

Бир кездеги сени театрга жетелеген кыялыңдагы образдар али алдыда Ширин.

Ширин: – Мугалимдер, чоңойгондо ким болосуң? – деп сурашса, мугалим анан ырчы болом дечүмүн. Алиппени 5 жашымда окуп тамгалардын баардыгын билчүмүн. Эсимде… 2 –классымда апамдын шиш така туфлисин кийип алып, чоң апамдын чоң көз айнегин тагынып, көзүмдү тостойтуп алып, айылдын жалаң экиге окуган балдарын чогултуп алып, ашканада сабак өтчүмүн.

Сиңдимди эшикти каратып койчу элем, апам жумуштан келатса айтасың деп. Балалык кезимде башка балдардай болуп эркелебедим, сабак бүтөөр менен үйдү карай чуркаган боюнча жөнөөр элем, анткени мал сугаруу, көмүр алуу, отун жаруу менин мойнумда эле.

 

Жоопкерчилик!

О – оо! Ошол кезде эле жоопкерчилик эмне экенин бала болсоң да сезип, мойнуңа алган турбайсыңбы. Азыркы учурда минтип сахнадан коркпой образдарды жаратып, канчалаган студенттерди окутуп жатканың да ошондон эмеспи, Ширин. Ар бир иште жоопкерчилик канча күчтүү болсо, эмгектин татымы ошончо зор болот.

Ширин, курстун алды болду. Театралдык студияда окуп жүргөндө өзгөчө сезимталдыгы, окууга, ишке болгон өтө жоопкерчиликтүүлүгү менен курдаштарынан айырмаланып турчу – дешет, окуткан мугалимдери.

Ооба, мен мен деген Залкарлардан сабак алганына терисине батпай Ширин кубанса, жетекчи мугалими КРнын Маданиятына эмгек сиңирген ишмер, М.Рыскулов атындагы Эл аралык сыйлыктын ээси Замира Акылаева, КРнын эмгек сиңирген артисти Назым Мендебаиров, көркөм окуу сабагы боюнча КР эл артисти Дүйшөн Байтөбөтов, сахна тили сабагы боюнча КР эл артисттери Гүлшара Дулатова, Турганбүбү Бообекова, ыр сабагынан КР эл артисти Эрмек Мойдунов, бий сабагынан КР эмгек сиңирген ишмери Сапарбек Абдужалилов жана Алла Момуновалар келечекте кыргыз эли сыймыктана турган даагы бир талант өсүп келе жатканына окуткан мугалимдери чын жүрөктөрүнөн кубанышты. Шакиртиңдин мыкты чыкмасы – ар бир Устат үчүн чоң сыймык жана сыйлык!

Ширин: – Мен, 1990 – жылы Сапарбек Мырзакматов атындагы орто мектебине 1 – класска баргам, орто мектепти бүткөнчө аркандай кароо сынактарга, кружокторго, райондук, областтык, республикалык конкурстарга катышып жеңүүчү аталып жүрдүм. Аябагандай тырышчаак кыз элем, айылдын кара жумушу, күнүмдүк үй чарбачылыгындагы оокаттар мени жашоого чыйралтты. 6 – классымда комуз черткенди үйрөнүп алдым, кой кайтарып жүрүп комуздун коштоосунда тоону жаңырта ырдаганым алигиче эсимде – дейт Ширин.

Менин каарманым Сарыгулова Ширин Асанбек кызы 1983 – жылы 5 – октябрда Суусамыр өрөөнүндөгү Кожомкул айылында төрөлгөн. Беш бир туугандын ортончусу. Апасы айылда бейтапканада аялдардын доктуру болуп иштеген. Атасы 2011 – жылы оорусуна байланышту каза болгон. Бул да болсо тагдыр! Албетте Шириндей кызынын бүгүнкүдөй ширин кезин чоң сахнадан көрүп, чоң кубанычка батканда эмне. Арман!..

Тили чыккандан баштап ыр жандуу болуп чоңойгон Ширин 3 – 4 жашында теледе ырчылар ырдап жатса экрандын бетин өөп, – Бул мен! Бул менмин! Мен ырдап жатам карагыла! – дей берчү экен. Анан да кайсы ырчы ырдап жатканын таанычуумун десе, карап туруп, – Бул чын эле жөн кыз эмес! – деген ойго келесиң.  

Ооба. Ширин чындыгында эле жөн кыз эмес. Талантка ширелишкен, көп кырдуу өнөр ээси – келечектеги барктуу, даңктуу – Кыргыз кызы! Кыргыздын өнөрлүү кызы!

Айтылуу Кожомкул балбан атабыз чыккан кең Суусамырдан не деген адамдар

чыккан. Ошолордун мисалдуу жолун жолдоп, эл намысын, ата намысын коргогон биздин Ширин учурда чыгармачылыкка баш оту менен кирип, жүрөк жылытаар жемиштүү эмгектерди жаратууда. Аз эле убакыттын ичинде жаштыгына карабай жумурай журтка өнөрү менен таанылып, көптөгөн Фестивалдардын Лауреаты, Дипломанты болуп келет. Ар бир эмгектин акыбети кайтып, учурунда жылуу сөз уккандындын өзү канчалык бакыт. Маданият чөйрөсүндө өз тендүү курбуларынан калган жок. Ар дайым биринчилерден болуп келе жатат.

2007 – жылы II – Республикалык Театралдык Фестивалында “Аялдын экинчи пландагы ролу” үчүн кызыктыруучу сыйлыкка ээ болсо, 2010 – жылы Маданиятка кошкон салымы үчүн, маданият кызматкерлеринин күнүнө карата Кыргыз Республикасынын Чүй областтык Мамлекеттик Администрациясы тарабынан “Ардак Грамота” менен сыйланды.

Көп өтпөй 2011 – жылы “Бакен Кыдыкеева” атындагы сыйлыкка татыды. (Төш белгиси жана Диплому).

Мен Ширинди көп кырдуу өнөр ээси деп бекеринен айтканым жок. “Тулпар тушунда!” – демекчи, Ширин ар жылы ийгиликтерге жетишүүгө аракет кылган кыз. Бул аракети аны тээ бийиктиктерге алып бараарына да ишенимим чоң. Аракетсиз эмгек жаралбайт. Чыгармачыл адам ар күнү жаңы төрөлүп туруусу керек! Өнөр деген эмне? Өнөрлүү ким? Бири жаратуучу, бири жаралуучу. Биздин Ширин бул эки сөздүн төркүнүн жакшы билет жана улам жаралуудан чарчабаган адам деп ойлойм.

Өткөн жыл дагы, 2013 – жыл Ширинге көп ийгиликтерди алып келди. Ошону менен бирге көптөн күткөн сыйга татыктуу болду. Бул көптөн бери берилип жаткан өзүнүн устаты Гүлшара Дулатова атындагы сыйлык эле. Бул жылы Ширин “Гүлшара Дулатова” атындагы Республикалык сыйлыктын Лауреаты болду. Анын артынан эле көкүрөгүнө “Маданияттын мыкты кызматкери” – Төш белгиси тагылды.

Мындай сыйлык жаңы өсүп келе жаткан талантка Маданият министрлигинин көрсөткөн чоң сыйы болду жесек жарашат.

Мен бул жерде Шириндин башта айткан сөздөрүнөн бир мисал келтирги келип турат.

Балалык кезимде башка балдардай болуп эркелебедим, сабак бүтөөр менен үйдү

карай чуркаган боюнча жөнөөр элем, анткени мал сугаруу, көмүр алуу, отун жаруу менин мойнумда эле.

Мына! Ал кезде балалыгыңдын милдетин аткарсаң, учурда сен бүтүндөй бир өнөр ээсинин милдетин аткаруудасың Ширин. Сен чоң жолго, болгондо да – Өнөр жолуна! – чыктың. Сенин мойнуңда, жоопкерчилигиңде бүтүндөй кыргыз элинин ишенчи турат. Бул өтө оор жүк! Сен ошону көтөрүп кетүү керек! Жогоркудагы сыйлыктар ошол ишенимдин бир шооласы! – Төбөңдөн Нур жаасын! – деп, бата беришет. Толук Нурга чөмүлүүгө канча мээнет, канча кубат, аракет керек билесиңби? О – оо, өтө көп. Көп араке, аны көтөрүүгө көп кубат керек! Сен ошону көтөрө турган кызсың. Сени Манас атаң кубаттап турат. Сен чыгасың. Мен ишенем.

Дагыда билем, – Талантка сүрөө керек! Чоң сүрөө! Талантка сүрөө керек! Ак жол, сага Ширин кыз! Ак жол!!!

КЫРГЫЗЫМДЫН КЫЗЫ БОЛ!

(Актриса, ырчы, манасчы Ширин Сарыгуловага)

Ар замандын мактанып айта турган,

Акылманы, ар талантты болот тура.

Чоң жарыштан озуп келген күлүк сымал,

Колдо, бабам!

Кыз Сайкалың – Ширин кызың мисал буга.

Катар кармап, көп өнөрдүн чылбырын,

Ураан айтып, Улуу Манас атынан!

Бир тайманбас көк жал тура капырай…

Оо, Кыргызым!

Бул кызда жатат далай өнөр катылган!

Бир кезекте менин да болгон жөлөгүм,

Басканынан Дулатова Гүлшараны көрөмүн.

Гүлшара апам, – Менин апам! – деп келет,

Сахнанын алпы!

Оо, Залкарым! Канчасын чындап төрөдүң?!

Мактан кыргыз, мактан Ширин кызыңа,

Манас айтып, катуу чыкты учурда.

Кылым баскан кыргызымды даңктачу,

Колдо, Теңир!

ээ 17Кыргызымдын кызы бол! – деген ушул да!

 

КРнын Маданиятына эмгек сиңирген ишмер, Токтоболот АБДУМОМУНОВ жана Аалы ТОКОМБАЕВ атындагы сыйлыктардын ээси, актриса, акын – драматург Чынара КАЛЫБЕКОВА.

Apr 20

Маараке..

“КЫРГЫЗ КӨЧҮ” МЕКЕНЧИЛДЕР ТОБУНУН НЕГИЗДЕЛГЕН КҮНҮНӨ БҮГҮН
ТУПТУУРА ЭКИ ЖЫЛДЫН ЖҮЗҮ БОЛДУ.
МАЙРАМЫҢЫЗДАР МЕНЕН КАДЫРЛУУ “КӨЧМӨНДӨР”

Ааламтордун «Фейсбук» социалдык түйүнүндөгү «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобунун төмөндөгү эң жигердүү мүчөлөрүн тобубуздун калыптанышына жана Эне тилибиздин өсүп-өнүгүшүнө тынымсыз зор салым кошуп келе жаткандыктарын эске алып, аталган топтун негизделгенине бүгүн 2 жыл толгондугуна байланыштуу мекенчилдердин «Кыргыз Көчү» коомдук фонду өздөрүнүн атайын «Ардак грамоталары» жана «Алкыш» баракчалары менен сыйлайт. Сыйлыгыңыздар кут болсун Достор!.

1. Урмат Аманбаева – Ардак грамота, Бишкек шаарынан, КР.
2. Уулкан Амираева – Ардак грамота, Маскөө шаарынан, Оруссия.
3. Кызжибек Мира – Алкыш баракчасы, Маскөө шаарынан, Оруссия.
4. Канат Мурзакул – Ардак грамота, Истамбул шаарынан, Түркия.
5. Эрик Раст – Ардак грамота, Том-Прайс шаарынан, Австралия.
6. Алтынай Темирова – Ардак грамота, Бишкек шаарынан, КР.

7. Айжан Кулмамбетова – Алкыш баракчасы, Бишкек шаарынан, КР.
8. Чынара Сарбагышова – Алкыш баракчасы, Бишкек шаарынан, КР.
9. Расул Салайдинов – Алкыш баракчасы, Кочкор шаарчасынан, КР.
10. Мирбек Кыргызстан – Алкыш баракчасы, Кара-Кулжадан, КР.
11. Бакыт Мырзатаева – Ардак грамота, Бишкек шаарынан, КР.
12. Гүлжакан Мавланова – Ардак грамота, Бишкек шаарынан, КР.

13. Хатира Асановна – Алкыш баракчасы, Бишкек шаарынан. КР.

ээ 16

 14. Айтмырза Абылкасымов – Ардак грамота, Бишкек шаарынан,КР.
15. Нурзат Мокеновна – Ардак грамота, Бишкек шаарынан, КР.
16. Алтынай Дүйшеева
– Алкыш баракчасы, Маскөө шаарынан, КР.
17. Миргүл Нарынбек
Ардак грамота, Бишкек шаарынан, КР.
18. Калмамат Турдубаев – Алкыш баракчасы, Өзгөн шаарчасынан, КР.
19. Бахтияр Балтабаев – Алкыш баракчасы, Бишкек шаарынан, КР.
20. Самара Насырова – Ардак грамота, Маскөө шаарынан, Оруссия.
21. Азизбек Асабала – Алкыш баракчасы, Маскөө шаарынан, Оруссия.
22. Гүлзина Кадыркулова – Алкыш баракчасы, Маскөө шаарынан, Оруссия.
23.
Мирлан Мазеков – Алкыш баракчасы, Ысык-Көл обулусунан, КР.

ээ 18

Кыргыз Республикасынын Президентинин алдындагы Мамлекеттик тил бойунча
Улуттук  комиссиясынын атайын сыйлыктарына ээ болгон топтун мүчөлөрү:
1. Гүлсана Сарногоева Диплом. Фольино шаарынан, Италия.
2.
Улан Кошалиев – Диплом. Кимчон шаарынан, Корея.
3.
Аида Ахмад Жамал – Диплом. Абу-Даби шаарынан, БАЭ.
4. Жаныбек Жанызак  – Ардак грамота. Бишкек шаарынан. КР.
5. Жыргалбек Ажимат – Ардак грамота. Маскөө шаарынан, Оруссия.

6. Бектурсун Алибеков –  Ардак грамота. Майлуу-Суу шаарынан, КР.ээ 15

 ээ 17

Apr 17

Алгачкы азем..

«Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобунун алгачкы басмадан чыгарган китебинин жана чакан Кеңсесинин ачылышында тартылган видео көрсөтүүлөр. Автору Жаныбек ЖАНЫЗАК.

1. Ачылыштагы Атам менен Апамдын сөзү.



Apr 12

Ыр жыйнак..

КӨҢҮЛ БУРГУЛА «КӨЧМӨНДӨР» ЖАНА ЗАМАНДАШТАР!.

Кадырлуу Достор, урматтуу ыр ышкыбоздор! Үстүбүздөгү жылдын күрдөөлдүү күзүндө, ар жыл сайын 23-сентябрда белгилене турган Мамлекеттик тил күнүнө карата «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобунун жана топтун ардактуу мүчөсү Гүлсана Сарногоева эже экөөбүздүн демилгебиз менен төгөрөктүн төрт бурчунда жашап, Ааламторду байырлаган таланттуу кыргыз акын ага-эжелерибиздин, уул-кыздарыбыздын ырларынан чогултуп, атайын ыр жыйнак китеп чыгарууну туура көрүп, ушундай жыйынтыкка келдик. Аталган китепти чыгаруудагы эң башкы максаттарыбыздын бири мындай: Кудай буйуруп, ушул ыр жыйнак жарык көрүп калса (канча нускада чыгаары азырынча белгисиз) толугу менен өлкөбүздүн жети обулусундагы айыл  мектептеринин китепканаларына бөлүштүрүп, бекер таратып жана жеткирип беребиз деген аруу тилегибиз бар. Төмөндө ыр жыйнактын шарттары жана аталган жарыйанын эреже-жоболору менен толук тааныштырып кетейин:

ээ 15

Ырларды кабыл алуунун эрежелери жана шарттары: 

1. Улуттугубузду, улуттук тилибизди, ыйык мекенибизди жана жарандардын бири-бирине жакшы мамиле жасап, сыйлоону, урматтоону даңазалаган 6-8 куплеттен ашпаган эң мыкты деп эсептелген эки ыр жөнөтөсүздөр. Ырлар кыргыз ӨҢҮ_тамгалары менен гана жазылууга тийиш жана эч бир катасы, үтүр-чекити, сөз ортосундагы боштуктары, кыскасы кымындай дагы кемчилиги жок, толук текшерүүдөн өткөн абалда жөнөтүлүшү керек. Эгерде бир эле ката же болоор-болбос кемчилик болуп калса ырларыңар кабыл алынбайт жана токтоосуз кайра артка жөнөтүлөт. Себеби, ар бир акын ыр жазып койуу менен эле чектелбестен Эне тилибизди сүйлөөдө, жазууда жана башка учурларда кыйнтыксыз туура пайдаланууну, катасы жок жазууну жана ошондой эле үйрөнүүнү эч качан эсибизден чыгарбашыбыз керек. Демек, бул биздин, ар бирибиздин Мамлекетик, ыйык Эне тилибиздин бүгүнкү тагдырына, анын гүлдөп, өнүгүп-өсүшүнө кошкон эбегейсиз зор салымыбыз деп билүүгө тийишпиз.

2. Акын өзүнүн жеке сүрөтүн кошо жиберет. Сүрөт сапаттуу жана түстүү болушу кажет.

3. Акындын өзү жөнүндөгү кыскача маалыматы, учурда жашаган өлкөсү жана шаары.

4. Акындардын ырлары ушул жылдын 1-августуна чейин кабыл алынат.

5. Китетин көлөмү акындардын кабыл алынган ырларына жараша болот. Ар бир акынга экиден бет берилет. Китептин тышын катуу мукабада жана түстүү кылып чыгаруу болжолдонууда.

6. Кабыл алынып, жактырылган ырлар акындын сүрөтү менен кошо ушул жерге, «Кыргыз Көчү» айылына (сайт) беш акындын ыры топтолгондо чогуу бирден жарыйаланып турат. «Кыргыз Көчү» тайпасына жарыйаланбаганынын себеби, ырлар улам жарыйаланганы улам түпкүргө түшүп кете берип, аларды окуп, ар дайым таанышып туруу дээрлик мүмкүн болбой калат. Ал эми «Кыргыз Көчү» айылына каалаган учурда кирип каалагандай окуп, бир эле учурда ырлардын баары менен толук таанышып туруу мүмкүнчүлүгү бар жана ыңгайлуу.

7. Акыркысы, аталган ыр жыйнакты бастырып чыгарууга албетте демөөрчүлөрдүн колдоосу керек. Эгерде кимде-ким демөөрчүлүк кылууну каалаган болсо каалаган суммадагы каражатын кошууга болот. 500 сом дагы акча. Демөөрчүлөрдүн каражатын топтоо 1-августан кийин башталат.


Акындардын ыр жыйнагын чыгаруу демилгесин көтөргөн жана демөөрчү катары алгачкылардан болуп аталган иш чарага кошо турган Азаматтардын акчалай каражаттарынын тизмеси:

1. Гүлсана САРНОГОЕВА 150 евро, Италия, Фолиньо шаарынан.
2. Асыран АЙДАРАЛИЕВ
150 евро, Финляндия, Келсинки шаарынан.
3. Аида Ахмад ЖАМАЛ 150 евро, БАЭ, Абу-Даби шаарынан.
4. Нурланбек КАЛДЫБАЕВ 1000 сом, КР, Ош шаарынан.
5. Сайрагүл МАТИКЕЕВА 100 доллар, Атланта шаарынан, АКШ.
6. Элнура ОРМОНОВА – 1000 рубль, Оруссия, Кызыл-Жар шаарынан.
7. Калмамат ТУРДУБАЕВ 1000 сом, КР, Өзгөн районунан
.
8. Айсалкын СООРОНБАЕВА — 1000 рубль, Оруссия, Маскөө шаарынан.
9. Айжан МАМАСАДЫКОВА — 1000 рубль, Оруссия, Маскөө шаарынан.
10. Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ 1000 сом, КР, Аксы районунан.
11. Гүлжакан МАВЛАНОВА — 2000 сом, КР, Бишкек шаарынан.
12. Улан КОШАЛИЕВ — 2000 сом, Корея, Кимчон шаарынан.
13. Чынара КАЛЫБЕКОВА — 1000 сом, КР, Бишкек шаарынан.
14. Урмат АМАНБАЕВА — 40 000 сом, КР, Бишкек шаарынан.

алданкашарым
ээ 68
ээ 55