25 ДЕПУТАТ МАНДАТЫН ТАПШЫРСА, ОРДУНА ТИЗМЕДЕГИЛЕР КЕЛЕТ.

Акыркы убактарда «Республика» фракциясынын депутаты Урмат Аманбаева мамлекеттик тил мыйзам долбоорунун үстүндө катуу иштеп, ал мыйзам долбоору кээ бир депутаттарга жакпай, чоң талаш-тартышты жаратып жатат. Урмат эженин депутаттык ишмердүүлүгү жана анын жеке жашоосу тууралуу маек курдук.

– Урмат эже, маегибизди сиздин саясатка келишиңизден баштасак. Саясатка келишиңизге эмне түрткү болду?
– Саясатка келгенге чейин коомдук-саясий турмушубузга катышып, аралашып жүрдүм. Ошол эле убакта айрым чечүүчү учурларда өз пикиримди да билдирчүмүн. Бирок колуңда бийлигиң болбогондон кийин жогорку дэңгээлде элиңе кызмат кыла албайсың, ошол себептүү бийлик бутагына же саясатка келишиң керек. Ар бир адам мамлекетине, элине кызмат кылгысы келип өз салымын ар кандай дэңгээлде кошот. Эгер мамлекеттик деңгээлде кызмат кылайын десең, анда мүмкүнчүлүгүңө  жараша саясий коомчулукка аралашышың керек.

– Келин болуп барганда канча убакыт эшиктин алдын шыпырдыңыз эле?
– «Ошто келиндер таң атпай эшик шыпырат»,- деп атат окшойсуз. Андай салт Оштун баардык эле жерине мүнөздүү эмес. Бирок жаңы келин болгондо албетте өз милдеттеримди аткарып, үй ишиндеги тийиштүүлөргө жоопкер болчумун. Ал эми эшик шыпыруу, тазалыкты кармоо бул аял кишиге абийир эле алып келбесе, эч качан терс таасирин тийгизбейт.

– Кыздарыныздын да саясатчы айым болушун каалайсызбы?
– Эң негизгиси кыздарым мени тартып, өзүмө окшош болсо. Бардык эле ата-эне балдарым өзүмө окшош болсо, жакшы болсо деп тилек кылат экен. Ал эми саясатты тандайбы же кайсы багытты алат өздөрүнүн тандоосу. Бирок, менин байкашымча кыздарым жашынан эле турмушка жоопкерчиликтүү карап, коомдук иштерде активдүүлүгү байкалган. Кудайым буюрса саясий коомдогу жаштарыбыздын катарын толуктайт деп ишенем.

Көйгөйлүү маселе көтөрүлүүдө.

– Оштогу чоң муз аянтчасы сизге таандык деп жүрүшөт. өзүңүз конькини жакшы тебесизби?
– Ооба, Ошто маданий борбор болуп, жаштарыбыз спорт менен алектенсе деген максат менен муз аянтчасын курганбыз. Учурда жаштарыбыз муз тепкенди үйрөнүп айрымдары мыкты өздөштүрүп алышты. Алдыда муз оюндары боюнча дагы жакшы пландарды карап атабыз. өзүм да айрым учурда муз тээп турам, жогорку деңгээлде болбосо дагы бир аз тепкенди үйрөндүм. Муз аянтты курганга чейин өзүм деле тепкенди билчү эмесмин.

– Негизи эле спорт сиздин жашооңузда канчалык роль ойнойт?
– Дени сак улут, дени сак өлкө дегендей, ар бир жараныбыз спорт менен алектенсе сергек болот, ден-соолугун чыңдайт. өзүм да спорттун жеңил түрлөрү менен алектенип, өзүмдү сергек алып жүргүнгө аракеттенем.

– Сулуулук салондоруна канча убакта бир барып турасыз?
– Мезгил-мезгили менен кайрылып турам.

– Бул жылы кичүү кызынызды турмушка узаттыныз. Улуу кызыныз канчада?
– Улуу кызым Назира 24 жашта, аны 2010-жылы турмушка бердим. Учурда күйөө балам Аскар экөөнүн Адахан аттуу уулу бар. Кичүү кызымды да быйыл турмушка узаттым, кийинки күйөө баламдын аты дагы Аскар.

– Кыздарыңызды турмушка узатыптырсыз, учурда жалгыз жашайсызбы?
– Сиңдим менен турам. Ал студент болгонуна байланыштуу жаныма алып келдим. Кыздарым да баттан келип турат.

– Кыздарыңыз кайсы окуу жайларда билим алышты. Сураганымдын себеби, көпчүлүк депутаттардын, чиновниктердин балдары чет мамлекеттерден билим алышат эмеспи.
– Эки кызым тең Кыргызстандан эле билим алышты. Улуу кызым Назира «Ата-Түрк Ала-Тоо» университетинин «Эл аралык мамилелер» факултетин аяктаган. Кичүү кызым Гулина Оштогу Юридикалык Академиянын 5-курсунун студенти.

– Эми сөздү саясатка бурсак, сиздин тил боюнча мыйзам долбооруңуз жөнүндө кененирээк айтып кетсеңиз?
– Өзүңөргө маалым болгондой  мамлекетибизде мамлекеттик  тилдин  абалы  жылдан-жылга начарлап  баратканы байкалууда. Ошол  себептен бул  мыйзам  долбоорун  иштеп чыктык. Анда  негизинен мамлекеттик  тилге  болгон  муктаждыкты  жаратуу  менен мамлекеттик  тилдин  колдонуучуларын  көбөйтөлүк дедик.
Негизинен  элибиз  эзелтеден  бери эле (азыркыча айтканда)  атка  минээрлерге  карап оңдолуп,  түзөлүп, аларга  маани  берип келет   эмеспи. Ошондуктан  биз  кимде  ким  мамлекеттик жетекчилик кызматка  барам десе, мамлекеттик  башкарууга  катышам  десе мамлекеттик  тилди  билсин  деп  жатабыз. Ошондой  эле бардык  мамлекеттик  ишканаларында иш кагаздары  мамлекеттик  тилде жүргүзүлсүн  деп  жатабыз.
Шаарыбызда  илинип  турган  көрнөк  жарнактардын  баарысы  мамлекеттик  тилде  туура жазылсын, ал  мамлекеттик  тил  боюнча  атайын орган  тарабынан дыкат текшерилип  анан илинсинн  деп жатабыз. Эгерде  бул  чаралар  аткарылбаса административдик  жоопко  тартылсын  деп  айып пул  төлөөнү  да киргизип  жатабыз.

– Депутат болуп иштегенден бери кандай мыйзам долбоорлордун үстүнөн иштей алдыныз?
– Мен өз  депутаттык 3 жыл  аралыгында бир-топ  мыйзам  долбоорлорун иштеп  чыктым. Алардын бири Кыргыз Республикасынын «Энергетика  жөнүндө» мыйзамына  Президент кол коюп  бүгүнкү  күндө  иштей  баштады. Анда  негизинен Электр  энергиясын  колдонуучуларга электр эсептегичтери энергия  сатуучулар тарабынан  коюлсун  деп  өзгөрткөнмүн. Анткени электр  энергиясы товар  болуп  эсептелет  да. Ошондой  эле  ушул  сыяктуу  элге  керектүү  бир топ  мыйзам  долбоорлорунун  демилгечисимин.

– Депутат айымдардын арасында сизди бай айымдардын катарына кошуп жүрүшөт. Сиз үчүн байлык эмне? Эгер чын эле бай болсоңуз, канча убакытта бирден кайрымдуулук иштерин жүргүзүп турасыз?
– Кайрымдуулук иштери-бул соопчулук үчүн жасалган парз. Ал Кудай ыраазычылыгы үчүн жасап, бей-бечараларга кам көрүү, жардам берүү. Ошол себептен соопчулук ишти «мынча жолу жардам бердим»,- деп мактанып айтуу же жар салуу туура эмес. Андан тышкары жардам сурап кайрылгандар көп болот, колдон келишинче жардамымды аябайм.

– 25-декабарда парламент тарап кетиши мүмкүн деген пикирлердин канчалык чындыгы бар ?
– Эми 25и жакын эле калбадыбы, убакыт көрсөтөт. Бирок парламенттин таркашына эч кандай негиз жок.Парламент тараш үчүн депутаттардын үчтөн эки бөлүгү башкача айтканда 80 депутат таркоо тууралуу чечим кабыл алышы керек.

– Сиздин мамлекеттик тил боюнча демилгелеген мыйзам долбооруңуз басылмалардын жыл жыйынтыганда «жылдын мыкты мыйзамы» деген наамга татыптыр, кубанычтуу болдубу сиз үчүн?
– Албетте кубанычтуу болду. Бул сыймык биринчиден улуу элдин урпактарыныкы. Улуу журттун учугун улап келген кыргыз журтунуку.

– Мыйзам долбоору дагы канча окуудан өтүшү керек, кийинки жолу кесиптештериңиз колдобой коюшунан чочубайсызбы?
– Биринчи жолку окууда 98 депуттын 85и колдоп добуш берди. Бул деген жакшы жыйынтык. Кийинки жолу добушка коюлганда менимче дээрлик көпчүлүгү колдоп берет деген ишеним бар. Себеби, дагы сунуш-пикирлер түшүп кошумчалар болду. Ал эми туура эмес маалымат жетип чочулап аткандарга түшүндүрүү иштерин жүргүздүк. Себеби, көпчүлүгү расмий тилдүүлөргө кысым башталат экен деп атышкан. Негизинен бул мыйзам долбоору расмий тилге эч кандай зыянын тийгизбей кайра мамлекеттик тилди да үйрөнүп алууга жакшы шарт түзүп берет. Көп тил билгендик бул ар бир адамга ийгилик гана алып келет. Ошону менен бирге намыстана турган дагы жагдайларды айта кетүү керек. Кыргыз мамлекетинде туруп эне тилибизге кам көргөндөн чочулап, кысынып калсак анда бул улуттун жок болуп баратышы, тилдин баркы кеткенин, ошондой эле кайсы бир кызыктар күчтөр бизди басмырлап таасиринин кучагынан чыгарбай калуу алдында турганынан кабар берет. өкүнүчтүүсү ошого өзүбүздүн арабыздан чыккан айрым адамдардын тескери кадамдары тоскоолдук кылып, кайра тескери иш жасап, туура эмес маалыматтар менен коомчлууктун башын айлантып жатканы болду.

– Кечээ жакындагы добушка коюда каршы чыккан депутаттар, эмне себептен каршы экенинин жүйөөсүн айттыбы, дегеле аларга көз  карашыңыз?
– «Каршы» добуш бергендердин айрымдары жыйында катышкан эмес. Мисалы Жылдыз Айтибаевна кечигипк елгендигине байланыштуу, анын ордуна башка бир депутаттар кнопканы басканын депутат ңзү жарыялады. Ал пикиринде мыйзам долбоорун колдой турганын билдирди. Ушундай эле кырдаал башкаларында болду. Ал эми чынында каршы чыккан депутаттар мурдатан эле каршы пикирин айтып, кээ бирөөлөрү коомчулукка туура эмес «баардык орус тилде сүйлөгөндөргө айып пулун салат экен»,- деген сыяктуу түшүндүрмө беришкен. А чынында мындай пикир такыр туура эмес.

– Өкмөттүн кышка камылгасы, шаар бийлигинин бүгүнкү абалы сизди канаатандырабы?
– Мурдагы өкмөттү «жылкы чыры» менен эптеп саясий кызыктар топ кетиргенден кийинки алардын алып келген  өкмөтүнүн ишине үшүгөн эл, тайгаланып жыгылган шаардыктар, оту жок, газы өчкөн караламан журт баасын берип койду. Элдин баасынан өткөн баа жок.

– 25 депутат депутаттык мандатын тапшырууга даярданып аткан турбайбы, эгерде алар чыгып кетсе парламент тарайбы?
– Негизи шарт боюнча 25 депутат мандатын тапшырса, ордуна тизмедегилер келет. Ал эми тизмедегилер да келбей турган шартта 25 депутаттан тышкары калгандары парламенттин тарабай калуусун камсыздай алат, башкача айтканда кворум болот.

– Өтүп бараткан жыл сиз үчүн кандай жылдардан болду?
– Эч качан эски жылга нааразы болбошубуз керек. Бул жылды аман-эсен кырсыктан тышкары өткөрүп атабыз. Жеке үй-бүлөөбүздө да жакшылыктар болуп бүлөө кошулду.

– Кыргыз элине Жаны жылдын каалоо-тилегиңиз?
– Өткөн жылыбыз жакшы жылдардан болду, бир топ мамлекеттик жакшы жумуштар аткарылды. Ошол мезгилде кемчилдиктер да болбой койгон жок. Келаткан жылыбыз ылайым ырыскы ыроологон, жергебизге кут береке конгон жылдардан болсун. Ар бир кыргызстандыктын үй-бүлөөсүнө аманчылык тилейм. Андан тышкары алыста жүргөн мекендештерибиздин да ден-соолугу бекем, иштеринде ийгиликтер арбын болсун.

Маектешкен Төлөбүбү Касымалиева.

Булак: http://kyrgyztoday.kg