Nov 08

Күмүш сырга..

******************************************************************************************************************

Уинстон ЧЕРЧИЛЛЬ

Уинстон ЧЕРЧИЛЛЬ

«Ж А К Ш Ы Л Ы К   Ж Е Р Д Е   К А Л Б А Й Т»

Тээ жыйырманчы кылымдардын башында жумуштан үйүнө кайтып келе жаткан шотландийалык бир фермер саз баскан жердин жанынан өтүп бара жатып капыстан «жардамга» деген үндү кулагы чалып калат. Дароо ал тарапка жардамга чуркаган фермер былкылдаган сормо саз айоосуз улам түбүнө тартып, соруп бара жаткан баланы көрөт. А бала болсо болгон күчүн жумшап, саздан суурулуп чыгып, кутулуп кетүүнүн аракетин жасап, канча жанталашканы менен ар бир кыймылы тескерисинче анын өлүмгө болгон өкүмүн ого бетер тездетип баратканын илгиртпей байкайт. Үрөйү учуп, катуу корккон бала алынын жетишинче бакыра берет. Ушул учурда фермер эч ойлонуп турбастан жоонураак бир сөңгөктү кыйып ала койуп, акырын сазга чукул басып келип сөңгөктү тиги баланы көздөй сунат. Ошону эле күтүп турган тиги бала сөңгөктү шап кармайт дагы сормо саздан кутулуп, коркунучсуз жайга чыгат.

Кошул-ташыл жаанга шөлбүрөп суу болуп, эси чыгып калган неме көпкө дейре көзүнүн жашын тыйа албай букулдап ыйлайт. Бирок эң башкысы — бала аман калды!
— Сен эми эс алып, өзүңө келишиң керек, отко жылынасың, анан кийимиңди кургаталы, жүрү менин үйүмө баралы, балам – дейт фермер.
— Жок, жок, – деп башын чайкайт тиги бала, мени үйдө атам күтүп жатат. Балким ал абдан тынчсызданып жатса керек..
Ошентет дагы куткаруучусуна чексиз ыраазы экенин билдирип турган көздөрү менен фермерди жал-жал бир тиктеп алып, өз үйүн көздөй «чү» койот..
Эртеси, эртең менен фермер эшигинин алдына жылтылдаган таза кандуу аттары менен укмуш кооз жасалгаланган ат арабанын (карета) келип токтогонун көрөт. Андан кычырап кийинген байбача жигит чыгат да, минтип сурайт:
— Кечээ менин баламды өлүмдөн куткарып калган сизби?
— Ооба, мен, — деп жооп берет фермер.
— Ошондо мен сизге канча карызмын?
— Сиз мени капа кылып жатасыз, таксыр. Сиз мага эч нерсе карыз эмессиз, анткени мен андай кыйын кырдаалда акыл-эстүү адам кандай кадамга барыш керек болсо, мен болгону ошол кадамды гана жасадым.
— Жоок, мен мындай окуйаны жөн-жай унутта калтыра албайм, себеби, менин уулум мен үчүн өтө кымбат, андыктан каалаган бааны айтыңыз,—  деп туруп алат, байагы байбача жигит.
— Менин бул маселе бойунча башка эч сөзүм жок. Жакшы барыңыз, – деп фермер үйүн көздөй бет алып кайрылган маалда үйдүн терезе жагынан өзүнүн баласы чыгып калат.
— Бул сиздин уулуңузбу? – деп сурайт, байбача жигит.
—Ооба, — деп жооп берет фермер, баласынын башынан сылай сыймыктануу менен.
— Келиңиз анда, мындай кылалы. Мен сиздин уулуңузду өзүм менен кошо Лондонго ала кетип окутайын, окуу чыгымын жана башкасын бүт өзүм көтөрөм. Эгер балаңыз дагы өзүнүн атасы ыраазы болгондой ыраазы болсо, ошондо гана сиз жана мен ушундай чечим кабыл алганыбызга эч качан өкүнбөйбүз..

39Арадан бир топ жыл өтөт. Фермердин уулу аталган мектепти бүтөт. Кийин медициналык университетти айактап, андан көп өтпөй эле ал азаматтын аты бүтүн дүйнөгө тааныла баштайт. Ачык айтканда, анын атагы «Пенициллинди» ачкан адам катары дүйнөгө «дүңк» этет. Ал адам Александр Флемминг болчу.
Кийинчерээк, согуш болоор алдында Лондондогу бирден-бир кымбат ооруканалардын бирине өпкөсү кагынып, өтө оор абалга кабылган байагы байбача жигиттин баласы келип түшөт. Кандай ойлойсуңар, ал баланы бул жолу эмне куткарып калат?
— Ооба, ошол «Пенициллин», дал байагы фермердин баласы Александр Флемминг ойлоп тапкан.
Флеммингини окутуп, билим алуусуна көмөк көрсөткөн ал байбача жигиттин аты Рандольф Черчилль. Ал эми анын уулунун аты Уинстон Черчилль, аты тарыхта калган Англиянын атактуу Премьер-министири. Ошол себептүү Уинстон Черчилль кийинчерээк мындай деген экен: «Жасаган жардамың өзүңө сөзсүз кайра кайрылат!.»

Орусчадан оодарган Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Финляндия, Келсинки. 08.11.2015.

Oct 25

Тапалак..

******************************************************************************************************************

«К Ү З  И Р М Е М»

Туптуура 47 жыл болуптур ушул сүрөткө түшкөнүбүзгө. Мектепке чейинки жалгыз сүрөтүм болгону ушул экен. Дагы жакшы, ыракмат ошол орусту айылга ким айдап келсе дагы.. 1966-жылдын күрдөөлдүү күз айлары болчу. Ошондуктан эки ооз сөз менен жазып жаткан береги эскермемди «Күз ирмем» деп койгондогум. Күнү бүгүнкүдөй эсимде, чоң апам менен жаш апам үйдө шырдак шырып отурушкан болчу. Дагы эки-үч дүкүлдөгөн айал бар болуш керек эле үйдө. А биз болсо башка бир бөлмөдө, үйдү үч көтөрүп, өзүбүзчө чуру-чуу түшүп ойноп жатканбыз. Түшкө жуук бир орус киши үйгө кирип келип «сүрөткө түшөсүңөрбү?» дегендей ишарат кылыптыр.ээ 96
Аны кандай кылып түшүндүрдү, бир ооз орусча билбеген апамдар менен берки айалдар кантип түшүнө койушканын ким билсин, «сүрөткө тартканы жатат» дегенди угуп-укпай эле удургуп, дароо чаң-будуң түшүп, айай атыккан өпкөкаптарыбызды шаша-буша кийип, аңыраңдап, бат эле дайар болуп калганбыз. А менин тигил «каракүл» тумагым уктаганда эле өзү түшүп калбаса эзели башыман түшчү эмес. Сүрөткө түшөт дегенди укканда сүйүнүп кеткендегим болсо керек, ал тумакты ого бетер башыма баса кийгем, бирөө тартып, жулуп алчуудан бетер..

Иши кылып ошондо ошол орус баарыбызды эшикке ээрчитип чыгып, үйдүн көчө жак башындагы дубалдын түбүнө бир отургузуп, бир кайра тургузуп атып тартып кеткен. Улуу агам менен Атам үйдө жок болчу. Атам жылкы бакчуу, жылкылары менен алек болушуп күздөөдө жүрүшсө керек эле. Ал эми сүрөттүн сол жак четинде турган менден улуу эжем Жумагүл.

Бармактайыбыздан баштап баарыбызды багып, азап-тозогубузду көбүрөөк тартып, чоңойуп-чочойгонубузга бүт өмүрүн арнаган чоң апам Тенти кызы Бүбира.

Бармактайыбыздан баштап баарыбызды багып, азап-тозогубузду көбүрөөк тартып, чоңойуп-чочойгонубузга бүт өмүрүн арнаган чоң энем Тенти кызы Бүбира.

Андан кийинкиси жаш апам Назирбүбү, анын алдында отурганы Райкүл. Андан соң ыраматылык чоң апам Бүбира. Чоң апамдын алдында отурган жанагы Уулкан кайра-кайра айтып түгөтө албай жаткан айыл өкүмат иним Мырзабек. Ал эми алдыда турган жашыл өпкөкапчан кабагын карыш түйгөн кара тултук кыз менден кийинки карындашым Мырзагүл. Бул биздин ошол учурдагы чакан эле үй-бүлө болуп тургандагыбыз.

Бул бешөөбүздөн кийин ошол чакан бөлмөлөрдү бизге чейин эле чарчап калышкан баарыбыздан улуу бир кыз менен бир эркек баланы эске албаганда дагы он бир бала толуктаган эле. Анын экөөсү дагы, эки бирдей наристе кыз бир жашка чыгып-чыкпай чарчап калгандары дагы эсимде, билем. Мына, мени эс тарткандан баштап эмдигиче таң калтырган нерсе дал ушул. Ал кездеги өтө чакан, чоңураак кишинин «көчүгү» кененирээк тегеренбеген, тепкедей болгон үч бөлмөгө кантип сыйышып батып, жайдыр-кыштыр ошол үйдө жашап, окуп, билим алып, кадимкидей эле баарыбыз эрезеге жетип, чоңойуп-чочойгонубузга кээ бир учурларда чочугансып, ишенип-ишене албай кетем десеңер?.

Бул эми менин кылым алмашып кеткенден кийинки «кыргызчаланган» кыйалдарым болсо керек деп ойлоп койом. Болбосо..

Асылдарым, Атам Токтоналы жана Апам Назирбүбү.

Асылдарым Атам Токтоналы, Апам Назирбүбү.

Анткен менен кадимки бактылуу балалык деген нерсе ошол жылдарда, ошол мезгилдерде болуп, дал ошондой жылдардагы кадимки «алтын балалык» деген атактуу кыйалдарга аралашып чоңойгонума бөркүмдөй эле ишенем жана Кудайга миң мертебе ыраазымын. Бул кашкайган чындык. Дал ошондогу, ошол өткөн кылымдагы, доордогу, абдан жөнөкөй жана ашкере карапайым, кадимки кыргыз жыттанган көп балалуу үй-бүлөөдө өсүп чоңойгонума чексиз сыймыктанам! Тээ алыскы ак кар-көк муздуу, аскасы асман тиреген улуу тоолордун арасындагы кадимки кыргыз айылында төрөлгөнүмө, ошондой жерде эр жетип чоңойгонум эле менин бул жашоомдогу эң башкы баалуулугум жана бактылуулугум деп келем жана мындай ойду айтуудан эч качан тажабаймын..

Анан албетте, ушунча баланын ысыгы менен суугуна бирдей чыдап, чымырканып, эч убакта кабагым – кашым дебестен тарбийа-таалим берип, бөпөлөп өстүрүп, ар бирибизди адам катарына кошкон эң кымбатыбыз, биз үчүн Ааламда жок асылдарыбыз биздин Атабыз менен Апабыз!. Биз Сиздерге эки дүйнөдө тең бирдей карызбыз! Бар болгула Асылдар!.

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Финляндия, Келсинки шаары. 25-октябрь, 2013-жыл.

*****************************************************************************************************************

Oct 25

Күз ирмем..

****************************************************************************************************************
«К Ү З   И Р М Е М»

Мен бир акындан, «Күз деген эмне?» – деп сурап калдым.
«Күз – бул поэзия!» – деп жооп берди ал акыным..
Ушул эле суроомо музыкант-композитор жообун кошумчалап:
«Күз – бул алтын сымал сеңселип түшүп жаткан сапсары жалбырактардын алсыз бийи, фальс сымал ажайып кыймыл аракети!» деп, мени акырын жылмайа тиктеп койду..
Ушундай жоопторду астейдил тыңшап, жанымда угуп турган сүрөтчү унчукпай барып колуна кыл калемин алды дагы түркүн-түстүү бойокторун айанбастан аркы-терки чиймелеп, полотно бетин чаржайыт бойоп, кооздоп жиберди..
Ал эми аларга берген суроомо өзүмдүн жообум мындай жана эң эле жөнөкөй:
«Күз – бул жомок. Сүйүү. Жан дүйнөнү букка толтуруп, буулуктурган мезгилдин ажайып кооз бир көз ирмеми!».

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Финляндия. 24.10.2015.

2

Oct 16

Кайрымдуулук..


******************************************************************************************************************

«К Ө Ч М Ө Н Д Ө Р Д Ү Н»   К И Т Е П   Т Е К Ч Е С И

«Өзүнүн босогосунан алыс чыкпаган жекече турмуш,
канчалык жакшы болсо да жардыга тете!»
Александр ГЕРЦЕН

******************************************************************************************************************

12“Фейсбкутагы” Мекенчилдердин “Кыргыз Көчү” тобунун мүчөлөрү мындан жети ай мурун ардагер жазуучу, Каракол шаарынын тургуну Мусакун САТЫБАЛДИЕВДИН «Бейиттеги боз торгой» аттуу роман-эссе китебин басмадан бастырып чыгаруу жаатында демилге көтөрүп, ошол күндөн баштап колдон келген каражаттарыбызды топтоп баштаган элек. Аталган китептин 1-бөлүгү мындан сегиз жыл мурун жарык көргөн, ошондуктан биз башында айтылгандай бул жолу китептин 1-2-бөлүгүн бириктирип, чогуу эле бир жыйнак китеп кылып бастыралы деген чечимге келгенбиз. Андыктан бул эссе-роман өтө көлөмдүү китеп болоору бышык. Эгер антпей, бул жолу да бөлүп, китептин 2-эле бөлүгүн чыгарып койсок окурмандарга чыгарма анча түшүнүксүз болуп калчуудай. Себеп дегенде, китеп жарык көрүп калса жалаң эле биринчи бөлүгүн окугандар алып окуйт деш кыйын, ошондуктан чыгарма менен таанышкан окурмандар окуйаны орто жеринен гана баштап окуп калаарын эске алдык. Рома-эссе китепти чыгаруу үчүн дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүндө жашаган Көчмөн мекендеш, досторубуз колдорунан келишинче жардамдарын айабай, аздыр-көптүр каражат которуп, ак дилдери менен демөөрчү болуп беришти. Учурда топтолгон каражатыбызга дагы бир аз кошумча болоору белгиленип жатат. Жакын арада романды басмаканага берип, китепти бастыруу камылгасын көрө баштайбыз, буйурса..
Ошентип демөөрчүлөр тарабынан топтолгон каражаттын жалпы суммасы азырынча ашык-кеми жок 111 160 (жүз он бир миң жүз алтымыш сом) болду. Эмесе төмөндө роман-эссе китепке демөөрчү болуп берген боордошторубуздун аты-жөндөрүн жазып жарыйалоо менен бирге “Кыргыз Көчү” коомдук фондунун жана мекенчилдердин “Кыргыз Көчү” тобунун атынан терең ыраазычылык билдиребиз!.

ээ 67

1. Аида АХМАД ЖАМАЛ    —  5000 (беш миң сом) Абу-Даби шаарынан, БАЭ.
2. Гүлсана САРНОГОЕВА      2000 (эки миң сом) Фолино шаарынан, Италия.
3. Бактыгүл МАМАДАЛИЕВА   —   2000 (эки миң сом) Бишкек шаарынан, КР.
4. Венера РАСТТ      3100 (үч миң бир жүз сом) Голден, Вритиш Коломбия.
5. Жылдызай АТТОКУРОВА      1000 (миң рубль) Маскөө шаарынан, РФ.
6. Гүлжакан МАВЛАНОВА      1000 (миң сом) Бишкек шаарынан, КР.
7. Гүлчехра УУЧИЕВА     1000 (миң рубль)  Маскөө шаарынан, КР.
8. Чынара САРБАГЫШОВА   —   2000 (эки миң сом) Бишкек шаарынан, КР.
9. Нурайым ШАРШЕНБАЕВА   —   1250 (бир миң эки жүз элүү сом) Бишкектен, КР.
10. Нурзат МОКЕНОВНА   —   3000 (үч миң сом) Бишкек шаарынан, КР.
11. Бурмачач ТОМОЕВА   —  1460 (бир миң төрт жүз алтымыш сом) Миландан. Италия.
12. Асыран АЙДАРАЛИЕВ   —   6500 (алты миң беш жүз сом) Келсинкиден, Финляндия.
13. Тынарбек АБАМУСЛИМОВ   —   1000 (миң сом) Балыкчы шаарынан, КР.
14. Алмазбек АКМАТОВ   —   1000 (миң сом) Каракол шаарынан. КР.
15. Турсункан  ЖАНАЛИЕВА  —   1000 (миң сом) Ысык-Көл обулусу, Күрмөнтү айылы.
16. Калмамат ТУРДУБАЕВ   —   1000 (миң сом) Өзгөн району, Өзгөн шаарынан, КР.
17. Эмилбек КАПТАГАЕВ   —  10 000 (он миң сом) Каракол шаарынан. КР.
18. Мусакун САТЫБАЛДИЕВ   —  9 400 (тогуз миң төрт жүз сом) Каракол шаарынан. КР.
19. Жанна СААБАЕВА  —  27 500 (жыйырма жети миң беш жүз рубль) Маскөө шаарынан. Оруссия.

ээ 1

 *****************************************************************************************************************
Мындан тышкары жазуучунун ушул жылы жарык көргөн “Бөрү киши” аттуу романын жактырып, окурман катары өздөрү сатып алышып, кийинки китебинин чыгышына аздап болсо дагы кошумча каражаттын топтолушуна зор салым кошушкан, учурда Маскөө шаарында жашап жана эмгектенип жүрүшкөн мекендештерибиз Азамат ТӨКӨРОВГО, Гүлчехра УУЧИЕВАГА, Чынара ӨМҮРАЛИЕВАГА, Замира СЫДЫКОВАГА, Гүлзат ЗУЛПИДИНОВАГА, Микаэлла КУРМАНБАЕВАГА, Үпөл КЫЯЗОВАГА, Жам Иля Равзат КЕНЖЕКУЛОВАГА, Керимбек КАДЫРКУЛОВГО, Максим ВЕЛЛГЕ, Сайрагүл ЖОЛБОРСОВАГА, Кыргыз КЫРГЫЗГА, Турусбек ТУРГУНБАЕВГЕ, Чолпон МУСАЕВНАГА, Астана шаарында ишкерлик менен алектенип жүргөн азаматыбыз Замирбек БАЗАРБАЕВГЕ, Бишкек шаарынын тургундары Сайра БАТЫРКУЛОВАГА, Үмүт АБДРАИМОВАГА жана  ошондой эле китептерди сатуудагы болгон түйшүктү, ар кай жактан келген каражаттарды топтоо жоопкерчилигин толук мойундап иш алып барып жаткан топтун акими Улан КОШАЛИЕВГЕ  жалпы “Көчмөндөрдүн” атынан жарандык таазим жана терең ыраазычылык билдиребиз. Ар бириңиздерге албан-албан ийгилик, ден-соолук жана чыгармачылык бийик жетишкендиктерди каалайбыз!. Эсен-аман болуңуздар, Эл-журт Азаматтары!.

Бөрү киши.

******************************************************************************************************************

К О Ш У М Ч А   К А Р А Ж А Т Т А Р   Т У У Р А Л У У   К О Ш У М Ч А   М А А Л Ы М А Т Т А Р

Өткөн жылы Мусакун (Даанышман) абанын жогорудагы «Бейиттеги бозторгой» аттуу эссе-романын басмадан китеп кылып жарыкка чыгаруу максатында «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобу демилге көтөрүп, демөөрчүлөр тарабынан каражат топтолуп баштагандан кийин ошол эле «Фейсбукта» Мусакун абага чакан унаа (майыптар үчүн атайын автомашина) сатып берели деген жакшы демилге көтөрүлүп, ал демилгелүү топ дагы болушунча каражат топтоп башташкан эле. Кийин автордун (Мусакун аба) макулдугу менен ал демилгелүү топтун атайын банкка топтогон каражаттары басмага толук дайар болуп калган китептин басылышына жумшалмай болуп, аталган каражат толугу менен басмаканага которулду. Буйуруп, жакын арада китеп басмадан чыгып, жарык көрүп калса, Мусакун абага автоунаа алып берүү демилгесин көтөргөн боордошторубуздун демин суутпай, болушунча колдоп, ал демилгенин дагы айагына чыгып, жигердүүлүк менен улантабыз деген аруу тилегибиз күчүндө. Төмөндө ошол автоунаага деп каражат чогулткан мекендештерибиздин  тизмеси толук берилди!.  Урматтуу Достор! Элжүрөк Демөөрчүлөр!
Китеп чыгаруу демилгесин көтөргөн мекенчилдердин «Кыргыз Көчү» коомдук фондунун жана жеке автордун өзүнүн атынан Сиздерге терең ыраазычылк билдиребиз! Арыбаңыздар!

1. Бурулкан КАРАГУЛОВА  —  20 000 (жыйырма миң сом) Бишкек шаарынан.
2. Жыпаргүл МОЛДАЛИЕВА   —  1 000 (миң сом) Каракол шаарынан.
3. Гүлсана САРНОГОЕВА   —  2 000 (эки миң сом) Фолино шаарынан, Италия.
4. Пери АБАЙ   —  1065 (бир миң алтымыш беш сом) Маскөө шаарынан.
5. Мырза ДОБУТОВ   —  515 (беш жүз он беш рубль) Маскөө шаарынан.
6. Ташбү КАРАЗАКОВА   —  670 (алты жүз жетимиш сом) Маскөө шаарынан.
7. Гүлжамал ИСКАНДАРОВА  —  1080 (бир миң сексен сом) Маскөө шаарынан.
8. Жылдыз КАМЧЫБЕКОВА   —  500 (беш жүз сом) Сибирден, Оруссия.
9. Аты-жөнү жазылбаган   —  1500 (бир миң беш жүз сом) Белгисиз демөөрчү.
10. Айжамал АБАЗОВА   —  500 (беш жүз сом) Бишкек шаарынан.
11. Эгемберди ЭРМАТОВ   —   1 000 (миң сом) Бишкек шаарынан.
12. Мелис АЙДАРКУЛОВ   —   500 (беш жүз сом) Бишкек шаарынан.

Жалпы суммасы: 30 330 (отуз миң үч жүз отуз сом).

******************************************************************************************************************
Китептин басылып чыгышына деп колунан келген жардамдарын айабаган Маскөө
шаарында жашап жана эмгектенип жүрүшкөн ак жүрөк демөөрчүлөр, алтындай
мекендештерибиздин тизмеси:

1. ЖУМАДЫЛОВ Болот Кубатбекович.    –    1000 рубль.
2. ЖУМАДЫЛОВ Самат Кубатбекович.    –    1000 рубль.
3. САБАЕВА Жамал Турдакуновна.              –     1000 рубль.
4. ОПУЗБЕКОВА Гулназ.                                      500 рубль.  
5. ОСМОНБЕКОВА Зулайка                            –     500 рубль.
6. УМЕТАЛИЕВА Анара                                    –     500 рубль.
7. Атын атабоону өтүнгөн жигит.
“Москва кайрыктарынын” мүчөсү.                  5000 (Беш миң рубль)
8. Айымкан КУЛУКЕЕВА                                       1000 рубль.
9. Назура ЖАЙЧИЕВА                                            500 рубль.
10. Эльзат БЕЙШЕБАЕВА                              –      500 рубль.
11. Адашкан ПИРМАТОВ                                        1000 рубль.
12. КАЛЫБЕКОВА Саадат                                    1000 рубль.
13. Багыт БАПАНОВ                                             3000 рубль.
14. Гүлжан ЖАНТӨРӨЕВА                               –      1000 рубль.
15. Талант ЖАКШЫБЕКОВ                                    500 рубль.
16. БАТЫРКАНОВА Таалай                                     500 рубль.
17. БЕЙШЕБАЕВ Нурлан                                  –       500 рубль.
18. КАМАЛОВА Айсулуу                                          500 рубль.
19. Гулсия АШИРАЛИЕВА                                       1000 рубль.
20. Чопа КАСЫМОВА                                              500 рубль
21. Зайтуна ФАТХЫЛБАРЕЕВНА                          1000 рубль,
22. Бегайым ШУРУБЕКОВА                            –       1000 рубль
23. МАМБЕТОВА Букен                                           1000 рубль.
24. АНАРБЕКОВА Сабийра                              –       1000 рубль
25. НАСЫРОВА Самара                                           1000 рубль.
26. ИСАЕВА Асель                                              –       500 рубль.      

Жалпы суммасы:  27 500  (Жыйырма жети миң беш жүз) рубль.

******************************************************************************************************************

6***********************************************************


Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин экс-спикери
Асылбек Шарипович ЖЭЭНБЕКОВ “Бейиттеги бозторгойдун” басылышына 50 000 (Элүү миң сом) бөлүп берип, роман-эссенин
жарык көрүшүнө оңбогондой чоң салымын
кошуп берип кетти!.


Терең ыраазычылык билдиребиз!.


******************************************************************************************************************
Док. 1

Жогорку Кеңештин экс-төрагасы
Асылбек ШАРИПОВИЧТИН
наамына жазган расмий
катыбызды
(Мусакун абанын өтүнүч каты)
жан дили
менен кабыл алып, спикерге
жагдайды түшүндүрүп,
тынымсыз
аракети менен 50 000 миң сомду
бөлдүрүп
берүүгө атан төөдөй эмгек
эткен Жогорку Кеңештин
аппарат
башчысы Алмаз КОЖОМБЕРДИЕВ
мырзага дагы
жарандык таазимибиз менен
терең ыраазычылык билдиребиз!

******************************************************************************************************************

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Мекенчилдердин «Кыргыз Көчү» тобунун негиздөөчүсү,
эркин журналист. Келсинки шаары, Финляндия. 2015-жыл, сентябрь.

Jun 20

Ойлон кыргыз!.

******************************************************************************************************************

ЖЕРДИ САТКАН ЧЫНЫГЫ ЧЫККЫНЧЫЛЫК!

Тээ илгери-илгери өткөн замандарда гүлдөп өскөн өтө бай, бардар жашаган бир өлкө болгон экен. Падышасы ашкере калыс болгон дешет. Ошол өлкөгө жакынкы эле кошуналарынын биринин көзү түшүп, кастык кылуу максатында алардын көралбас, ачкөз падышасы жоокерлерин жөнөткөн имиш. Алары келип «биздин каардуу ханыбыз сенин атактуу кара тулпарыңды сурап жатат, эгер бербесең, талабын аткарбасаң элиңди кырып, жериңди басып алабыз» дешет. Калыс падыша ойлонбой туруп тулпарын тигилерге кармата берет. Аз убакыт өтпөй байагы баскынчылар кайра дагы келишет. «Каардуу ханыбыз сенин ашкере сулуу айалыңды берүүсүн талап кылып жатат, болбосо эртең эле элиңди кырып, жериңди күлгө айландырабыз» дешет. Падыша бир аз ойлонуп, башын чайкайт дагы байагыларга келишкен сулуу келинчегин кармата берет. Жыл айланбай жанагы зөөкүр желдеттер кайрадан пайда болот. Бу сапар алар атырылып катуу келишет. Падышага өкүм сүйлөп «өлүп жок болуп, кырылгыңар келбесе баланча жердеги бастанча деген өзөндү биздин карамагыбызга өткөрүп бересиңер, болбосо азыр эле кыргынды баштайбыз» дешет. Ошондо байагы оор басырыктуу, оозунан эзели катуу сөз чыкпаган калыс падыша каарын катуу төгүп, ачуу айкырык салып, өзүнүн кол башчысын чакыртат да, чамынган зөөкүрлөрдүн баарынын башын алдырып салат. Алдырып салат да, бүтүндөй аскерине буйрук берип, ага кошуп элин жоого каршы аттанууга чакырат. Падышанын мындай кадамын анча түшүнө бербеген акылман кеңешчиси падышага төмөндөгүдөй суроо узатат. «Улуу урматтуу таксырым, эмне себептен тепкедей жер үчүн мынча каарыңызды төктүңүз, атактуу тулпарыңздан, асыл жарыңыздан да ушул карыш жер баалуубу, кымбатпы» деп сураган экен. Ошондо падыша: «Тепкедей эмес бир укум жер үчүн кашык каныбыз калганча кармашабыз, башыбызды сайабыз, ат да табылат, айал да табылат, ал эми ата-бабадан калган мурас, ыйык жер табылбайт, аны чоочун бирөөгө бермек турсун бейчеки бастырып, тебелетүүгө акыбыз жок, андан өткөн оор кылмыш болбойт. Жерин сатуу же аны душманга тартуулоо, андай жолго баруу Ата конушун, Энесин, бүтүндөй элин сатканга барабар» деп жооп берген экен. Мынакей, балким бул уламыштыр же жомоктур, бирок элин-жерин сүйгөн падыша так ушундай гана болуш керек?

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Эркин журналист, Келсинки шаары.

ээ 33

ээ 34

ээ 35

ээ 36

ээ 37

ээ 38

Apr 28

Улуу Жеңишке 70 жыл..


алдраса 5ЖЕҢИШ ЖАНА ПАРАД,
АРДАГЕР АТА МАСКӨӨГӨ БАРАТ!.

Ушу тапта касиеттүү Көл калаасын мекендеп жашаган, жаш курагы туура 92 ни тайап калган Улуу Атамекендик согуштун катышуучусу, ардагер Курманбек АКУНОВ атабыз быйылкы 9-майда Маскөө шаарында өтө турган Улуу Жеңиштин 70 жылдык мааракесине катышмай болуптур. Укканыма караганда азыр ардагер атабыздын кубанычында чек жок, жаш баладай сүйүнүп, кудуңдап отурат дешет. Антпегенде кантсин? Анын себеби мындай, абыройлуу эле адамдар алгач, «Жеңиш парадка барасыз аксакал, камыныңыз» деп койушат дагы, айнып кетишкенби, аздан соң артка кетишип, «сиз барбай калдыңыз» деген ооз учтан чыккан «орой» кабарларын угузуп койуп, унчукпай койушкан имиш. Андай осол сөздү күтпөгөн ардагер ата ошол замат ооруп, төшөккө жатып калат. Кудай жалгап муну биздин эле «Көчмөндөрүбүз» Райкүл АЙДАРАЛИЕВА менен жаны тынбаган журналист жигитибиз Райкүлалдраса 6Тынчтык АЛТЫМЫШЕВ угуп калганы оңдой берди болуптур. Бул тууралуу Тынчтыктын «Фейсбукка» жазган куш тилиндей ызы-чуу түшүргөн маалыматы ошол замат тескериленип калган Телибайлардын ишин кескин түрдө оң жагына буруп, ардагер атакебиз атактуу Жеңиш майрамга бармай болуп, баштык-үштүгүн белендеп, жолго камынып жаткан чагы.

алдраса 6Аталган маалымат чыгып-чыга электе илип алып, алгачкылардан болуп үн катып, ардагер атабыздын Маскөө шаарына барыш-келишин бекер камсыздоо милдетин дароо өздөрүнө алышкан «Ейр Бишкек» компаниясына жана аксакалдын ал жактагы алты күндүк чыгымын толугу менен камсыз кылуунун мойундаган Жогорку Кеңештин депутаты Шаршенбек АБДЫКЕРИМОВГО чын ыкласыбыздан ыраазычылык билдирмекчибиз!.


алдраса 6алдраса 6Андан тышкары, чагылгандай тездик менен маалымат таратып, «уйкусурап» отурган улуу урматтуулардын бир тобун безге сайып ойготкон АЛТЫМЫШ атанын небереси Тынчтыкка атан төөдөй АЛКЫШ! Ага улай эле анын айтканын кубаттап, сүрөп, арыдан-бери колдоп, жардамдарын айабай, жабыла чуркап, көмөгүн көрсөтүп жиберишкен Мээрим ЭРКЕБАЕВА аттуу кызыбыз  менен Шумкар АДИЛБЕК уулуна жалпы эле мекенчил «Көчмөндөрдүн» атынан жарандык ыраазычылыгымды билдирем. Кылган кызматыңарды кыдыр жолдоп, оор мезгилдерде от кечип келген баатыр Курманбек атанын багыштаган ак батасы ар бириңерге тийип, ылайым кабыл болсун! Арыбагыла, бар болгула Азаматтар!алдраса 6
Ал эми кийинки кезек Маскөөлүк «Көчмөндөрдө». Ардагер атага жолугуп, же тосуп алып маскөөдөгүлөр дагы аксакалдын ак батасын алып калгыла, мүмкүнчүлүктү текке кетирбей! Мындай касиеттү адамдар менен жолугуп, колунан бекем кысып, эки ооз сөзүн эшитип, баарлашып калуу ары бактыт, ары сыймык деп эсептейм. Аттиң дебеске аргабыз жок, алардын арасы күндөн-күнгө азайып, суйулгандын үстүндө. Ансыз деле аз гана жылдарда согуш ардагерлери басып өткөн улуу жол кадимки жомоко айланаары турган иш..

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Эркин журналист, Келсинки шаары. 27. 04. 2015.

Apr 09

Сайакат..

*****************************************************************************************************************

К Ы Р Д А Г Ы   К Ы Й А Л

Жайдын мээ кайнаткан ысыгында Ат-Башыдагы райборбордук оорукананын каңылжаарды жарып «буруксуган» үч орунтуктуу бөлмөсүндө жатам. Турганга, басканга болбойт. Жанымдагы элүүнү жаңы эңкейип калган байкенин (азыр элүүнү мен да эңкейдим) дарты меникинен кыйла оор. Бирок ал киши бүкүрөйүп алып, ичин колу менен басып коюп жүрө берет, жатпайт, дегеле жаны тынбайт. Анын ашказанынын жарымынан көбүн кесип салышкан. А менин дартым «сокур ичеги» болгону. Ошого жатам, онтолоп, туралбайм. Оорубайт деле, онтогонумдун себеби башкада эле. Онду эми бүтүп, акыркы экзамендерди тапшырып, «ана, мына шаарга кетем» деп желпинип, делбе тап болуп турганымда «ок» тийип ооруп калгам. Ой-максаттарымдын баарын «оорутуп», бириндетип, бузуп, чачыратып. Курбу-курдаштарымдын бири калбай шаарлап кеткен. «Окуйбуз, чокуйбуз, иштейбиз, талкалайбыз, кыйратабыз» деген айбаттуу, аруу максат менен түп көтөрө көчүп кетишкен. Баары тең барып эле ошол кездеги сүйүктүү борбор шаарыбыз Фрунзени «багынтышмак». Эч нерсеге жараксыздан экөөбүз эле калганбыз. Биринчиси, «эртең шаарга, окууга кетем» деп ээлигип алган классташ кызым Нуриланы экзаменден чыгып эшиктин босогосун аттай электе аңдып турган «атан төөдөй» жигиттер ала качып кетишкен. Экинчиси, башка күн калбай калгансып так ошол күндөрү кычап, кыйраткансып ооруп, «ок» тийип калган мен. Ошон үчүн ал «сокур ичеги» деген оору тура көрсө, эч нерсени көрбөгөн, билбеген, адамды түк түшүнгүсү келбеген. Ал кыз го келин болуп «керилип» отуруп калды, үй-бүлө күтүп. А мен жатам апапак «койкада», үйдөн жок, же чүйдөн жок, же окуу-чокуусунан жок, онтолоп..

УЛУУ КЫТАЙ СЕПИЛИНДЕ. 2005-жыл, декабрь.

Улуу Кытай Сепилинде. 2005-жыл, декабрь.

Байкуш, ошол оорукчан киши аркы-беркини, узун тарыхты, не бир укмуштун баарын билген тарых мугалими эле. Эриктирбейт. Жаман жери «насыбай» чегет. Тынбай чегет. «Чеккенге болбойт» дешкен. Күндө айтышат. Урушуп, тилдеп кетишет. Доктурлары, медайымы, ал эмес тактай жуугандары да куру калбай кагып-силкип, «чекпе, түкүрбө» дешет. Болбойт, укпайт. Жаздыгынын алдына катып коюп чеккени чеккен. Элеңдеп эки жакты карайт да, ээрдин ачып сала коет. Анысына көп кызыкпайм, ал кишинин сөзү кызык, өзү да сөзү да «таттуу» эле. Бүтүндөй дүйнөгө саякаттап, кыдырып бозуп кетебиз. Улуу Кытай сепилин укмуштай сүрөттөп, көркөмдөп, көрүүгө зар экенин күндө кайталайт, айткандан түк тажабайт. «Аман-эсен айыгып чыксам ары керемет, ары сыйкырдуу дубалдын жомок эмес экенин өз көзүм менен көрүп, ошол дубалдын кыры менен басып, бир барып келсем эки дүйнөдө армансыз болот элем» дейт. Ооруканадан чыгаар-чыккыча, кетээр-кеткиче ошол сөзүн кайра-кайра кайталай бергени бүгүн да көз алдымда, азыр да эсимде. Атаганат, кайдаан, аз өтпөй эле ал кишинин дүйнөдөн өтүп кеткени тууралуу кабар келди. «Рак» деген оору тооруганда жаман тура. Ошондон баштап ошол кишинин айткан Кытай дубалы эсимден эч убакта кетпей эңсегеним, каалаганым, баалаганым Кытай дубалы болду да калды. Барып, көрүп, кырын кырдай басып келсем деген айыкпас «оору» пайда болгон. Ооруканадан чыккан соң түз эле жайлоого кеттим. Окуу-чокууга тапшырмай аяктап, алды «кулап», артындагылары кыйгаз ээрден ооп, «кыйшайып» калган учур болчу. А мага кайдагы окуу?. Менин бараар, көрөөр жерим жалгыз жайлоо болгондуктан ойлонуп отурбай дароо кеткем.

Төрт тарабы келишкен Аксайдагы керемет жайлоо «Тешик-Чап». Чалкайган эки төр, «бири чоң, бири кичи айрык» деп аталат. Экөөнүн тең өтөктөрү жайкалган көк жашыл «килемге» бөлөнүп, биринен-бири өтүп, жанаша жайылып кеткен өзөндөр созулуп барып асман тиреген ак мөңгүлүү зоого барып такалат. Зоонун аржак бети, кырды ашсаң эле Кытай. Мени кызыктырып, убайым жегизип, уктатпагны эле ушул. Кытай жагы. Кырга чыккым, көргүм, баргым келе берет. А бирок атамдын айтканы сестентет. «Барба, чыкпа, чегарачылар билип, көрүп калат, кармап, камап салат» дегенин койбойт. А мен бир аз сестенип коркконум менен ичимден «барам, чыгам, көрөм» дегенимди койбойм. Ошентип жүрүп бир күнү Кыргыз-Кытай тоосунун кырына да чыктым. фото 01
Шамал ыркыраган улуу чокунун ызгаар суугуна кайыгып, үйдөй болгон ак таштын үстүндө далайга чейин эки жакты карап элейдим. Ошол жерге отуруп алып Улуу Кытайдын Улуу сепилин издегем. Биз тарабы жанда жок бийик, эшилген корум таштар, жалама зоолордун үстүн салаңдаган көпкөк муз мөңгү басып жатканы менен Кытай тарабы жайдак, түзөңдөп барып түп-түз мунарык баскан боз чаңгыл талааларынан башка эч нерсе көрүнбөйт. Көпкө чейин көжөлүп узатасынан кеткен сыйкырдуу дубалдарды издеп таппай, көк муштум болуп титиреп, үшүй баштаганымда, Улуу Кытай дубалын көрбөсүмө көзүм жеткенде гана, ыркыраган бороондуу кырдан ылдый карай томолонуп-жумаланып, «дыркыраган» бойдон төмөн түшүп, баса бергем. Ал “эрдигим” үчүн атамдан катуу тил угуп, таяк жеп кала жаздагам. Туз насип буйуруп кийин 2005-жылдын декабрь айында Улуу Кытайдын Улуу дубалына чыгып, кырын далайга кырдап бастым. Улуу Дубалдын кырына туруп алып оруканадагы оорулуу агай менен өзүмдүн өткөн кездеги кең өзөндү бойлоп келип, көк муштум болуп, Кытай-Кыргыз чокусундагы ыркыраган ызгаардуу шамалды азыр да сагынып, ал мезгилди эңсегеним эңсеген…

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Эркин журналист, Келсинки, Финляндия. май, 2012-жыл.

Mar 11

Азаптан кийин алты жыл..

булут 5**********************************************************************

ӨРТТӨЛГӨН  КАЙРАН  ӨМҮРЛӨР

«Азаттыкты каалабаган адам жок, адилет адам азаттыкты жалпыга каалайт, адилетсиздер өздөрүнө гана каалашат!.»                                                 (К. Берне)

Айабай кыйналдым. Ачыка чыгаралбай. Айталбай дегеним. Анткенимдин себеби да ар түрдүү, жүйөөсү өтө көп. Аны эми айтканда не, айтпаганда не. Үч уктаса түшкө кирбес мындай «шумдуктуу окуйа болуп кетет» деп ким ойлоптур. Туптуура бир жыл болду. Эң коркунучтуусу, төбө чачты тик тургузган андай окуйалар, адилетсиздик, абийирсиздик күндөн-күнгө күчөп, Кыргыз өлкөсүндө кадыресе көрүнүшкө айланып, адамыңдын укугу Бакиевдердин бийлиги үчүн жыртылган чокойчо да бааланбай, жетээр чегинен ашып түшүп, кыргыздын жонунан кызылдай эле кайыш тилип киришти. Ары кетип, бери кетип, акырында «кеч болсо да Бакиевдердин бакыйган дагы бир оор кылмышы бойунча ачуу чындыкты эл билсин» дедим. Изи сууп бараткандай. Абийирим чыдабады. Таңдын атышы менен күндүн батышы мен үчүн азапка айланып, тынч уйку жоголгон.

Медет Чакановичке 12-мартта (2009 – жыл) дагы жолуктум. Акыркысы болуптур. Ат-тиң…
Эртең мененки саат 10дордо киргем, дээрлик бир саатка чукул сүйлөштүк. Ачыгы, агүйүн алчап, оппозицийасын кошо калчап, жетинчи кабаттын кадимки «серый кординалына» айланып, МЧС атка конгон атактуу саясатчы Медет Садыркулов менен оголе көп жолугуп, оо, далай сүйлөштүм. Агүйгө келгиче, агүйүндө отурганда, агүйдөн кеткенде. Бийлигин да эмес, байлыгын да эмес, болгону ал кишини Адам катары терең сыйлап, өзүмчө сыймыктанчумун. Ага-ини болуп калганбыз. Арманым, чексиз мүмкүнчүлүктөрдөн пайдаланып, «ким бар, ким жок» деп чыгынып, бир ирет чогуу сүрөткө түшүп койгонго жарабаптырмын, эстелик үчүн..

Үч адамды Алматыга алып барып келе жатым Бишкекке жетип-жетпей күм-жам болгон апакай «Лексус».

Үч адамды Алматыга алып барып келе жатып Бишкекке жетип-жетпей күм-жам болуп өрттөлгөн апакай «Лексус».

«Кыйналдым», «акыркы» деп армандуу үшкүргөнүмдүн себеби бул. Үмүткө май тамызган ошол акыркы жолугушуубуздун соңунда, «Асыран, мени шаштырбай турчу, (кеп ошол мезгилде «ана-мына чыгарабыз» деп жаткан жаңы гезит жөнүндө кетип жатат, алгачкы саны 27-мартка болжолдонуп калган. А. А.) мына, бүгүн буюрса бир катар маанилүү маселелердин башын ачып келгени Алматыга кетип жатам дебедимби, эмдиги экинчи күнү (кызык, ал күнү 17-март экен, Аксы окуйасына 7 жыл, кан төгүлгөн күн. А. А.) дал ушул маалда кел, ошол күнү бардык маселени жыйынтыктап, ишти баштайбыз» деди. Анан шашпай ордунан туруп, сырдуу жылмайып басып келип, тамашалап ичке муштагылап, «жакында чо-оң иштер болот, аз калды “братишка”, сен эми бардык маселени түшүнөсүң да, чыдап тур» деп кучактай, далыман таптап, эшиктин каалгасын өз колу менен ачып туруп, акырын узатып койгон.

Жандүйнөсүнө ишеничтин, үмүттүн оту жанып, жакшы ниетке беттеп алган адамдын абалын эми түзүк эле түшүнөт чыгаарсыздар? Залкар жазуучунун (МЧСтин офиси Аалы Токомбаевдин мемориалдык үй музейинде болчу. А. А.) музейинен чексиз үмүттөргө «мас» болуп, толкунданып чыгып кетип бара жаткан мен «байкушта» анда кайдагы жаман ой!?.

Мыкаачылык менен атайын уйуштурулуп, үч адамдын өмүрү менен кошо  өрттөлгөн каргашалуу «Лексустун» калдыктары. 13-март, 2009-жыл.

Мыкаачылык менен өлтүрүлүп, андан соң атайын өрттөлгөндөн калган үч адамдын сөөгү жана унаа калдыктары. 13-март, 2009-жыл.

Медет байкемдин Алматыга эмес эле акыркы сапарга, келбес жайга кетип бара жатканын, азыркы айтылган жакшы иштериң менен жаркын үмүттөрүңдүн быт-чыты чыгаарына саналуу гана сааттар калганын, үмүтүң тургай «каардуу үй-бүлөнүн» кандуу чеңгээлинен «бүтүндөй элди куткарам» деп өзгөчө жан үрөп жаткан ошол ишенген «тираның» күм-жам болуп, өрттөлүп, аны менен бирге эч жазыгы жок эки бирдей шордуу (изилдөөчү Сергей Слепченко менен айдоочусу Кубат Сулайманов. А. А.) кошо өрттөлүп, «үзүктөй» болгон үч адамдын денеси бир эле түндө, бир эле саатта, бир эле ууч күлгө айланып, сапырылып жок болоорун, өпкө-жүрөгүмдү бир гана өксүк аралап, тумандап калаарын кайдан билиптирмин, кашайгырдыкы…

Сергей СЛЕПЧЕНКО.

Сергей СЛЕПЧЕНКО.

«Убал-сооп» дегенди уруп ойношпой, оркойгон кылмыштарын бурмалашып, «кылгылыкты кылып, кыл жип менен бууп» койушуп, анан уйалбай-этпей эле «бул деген жөнөкөй эле жол кырсык, башкача болушу мүмкүн эмес» дешип, маашырлана алакан ушалашып, култуңдап, сүйүнүп тим болушту го, наадандар… Ал эми «оозуң кана?» десе мурдун көргөзүп, «үйлө» десе какырып, «сүйлө» десе бакырган «сот билектери» жапырт, «ооба, ошондой, болбогон эле кырсык» дешип, кожоюндардын «заказын» алты жүз пайызга аткарышып, кылмыштарын ачылгыс кылып (азырынча) жаап тынышты. Дагы да, далай-далай өздөрүнүн кылмыштарын жашырып-жаап, калыс сүйлөгөндөрдү «каап», «сен» деп эле койгондорду селейте чаап, канчалаган күнөөсүз шордууларды күнөөлүү кылып, саан уйдай «саап», сатып, атып, өрттөп, соттоп, ойлоруна келгенди оттоп, күпүлдөшүп, бүгүн бир гана Бакиевдер болуп көрбөгөндөй «өнүгүп, өсүп» киришти го, чиркин. Кыскасы, кылмыштуу бийлигин мыкчып, колдон чыгарбаш үчүн бул «криминалдашкан үй-бүлө» бүтүндөй кыргызды курмандык чалып, кул кылууга даяр экенин беш жылга жетпей эле бекемдеп, көзгө сая көргөзүп койушту.

ээ 14Айтайын дегеним, «эй, силер деле адамсыңар го, эгер адам болсоңор, анда адамкерчилик, абийир, ыйман деген ыйык нерсеңер кайда? Барбы деги? Мындай зөөкүрчүлүгүңүргө ким чыдайт да, ким ишенет?». Ким? Ишенбейт эч ким! Эч качан! Эстеп койгула?!.. Айтсаңар, кайдагы «жол кырсык?». Болуптур. Анда ошол жолдо калган жосунсуз «автокылмышты» уйуштура коюп, «сокур ит бок жалагыча» кайра изин жууп-тазалай салган ким? Жооп жок. МЧСтин артынан сайа түшүп, аңдытып, аны тез арада жок кылууну көксөп, уйкусу бузулган ким? Жооп жок. Ушул күнгө чейин. Табышмак…

Мына, ушуга окшогон уусунан чуусу көп, унутта калып бараткан ары шектүү, ары табышмактуу, жообу жок татаал суроолорго жоопту башка жактан издеп убара болбой эле Медет Чакановичтин (бейиши болгур) өзүнүн арманга айланып кеткен акыркы майегинде берген жоопторунан эле издеп, иликтеп көрбөйлүбү?

Мен бул маекти 10-мартта (2009-жыл) дайардап келип, өзүнө көргөзүп, «басмага бере бербейлиби» десем, өзү бир сыйра окуп көрүп, «жакшы, бирок азыр эртерээк, катып койо тур, мен өзүм айтам, ошондо дагы бир топ маанилүү маалыматтарды кошуп, толуктап туруп өзүбүздүн гезитибизге эле жарыйалайлы» деп койгон, жарыктык киши. Макул болуп, унчукпай калгам. Анан ошол бойдон минтип кеч болсо да акыры мен унчугуп атам. Алыстан. Амандык жеңет дейби? Мен аманмын да. А Медет байкем болсо эми унчукпайт, эч качан!…

Мынакей окурманым, (майек ошол бойдон сакталган, болгону рубрикасы алмашты, андагы рубрикасы «дүбүрт» эле, башка бир дагы тамгасын өзгөрткөн жокмун. А.А.) кечигип калыптыр дебеңиздер, орус туугандарыбыз «лучше поздно чем никогда» деп койушат эмеспи, шашпай окуп көрүп, ойуңузду бөлүшүңүз. Тараза ташыңызды талдап, кай тарапка бурасыз, эрк өзүңүздө, алды акыйкат болуңуз…

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. 12-март, 2010-жыл.

*****************************************************************************************************************

Медет САДЫРКУЛОВ.

Медет САДЫРКУЛОВ.

Арманга айланган акыркы маек.

Медет САДЫРКУЛОВ: КР Президентинин администрациясынын мурунку жетекчиси:

«БИРИКПЕСЕК – БУЛАР БИЗДИ БИРИНДЕТИП ЖОК КЫЛАТ»

– Медет Чаканович, сизге былтыр жаңы жыл алдында тартуу кылынган «табышмактуу белектин» ээси ким экени белгилуу беле? Жалпы коомчулук ал «белекти» сиздин каршылаштарыңыздын «аман-сооңдо кет» деген алдынала ачык коркуткан «эскертүүсү» деп кабылдаган эле. Эмнеге ошондо кетпей туптуура бир жылдан кийин кетүүнү эп көрдүңүз?
– Сасык саясат, ички-тышкы интрига, ордо оюндар мына ушундай ырайымсыз, катаал, эрежеси жок, омбу-домбу, опурталдуу болот. «Оюнга» аралашкандан кийин чүкөңдү ойлонбой эле оңду-сол калчай бергениң эч убакта жыргатаар жыйынтык бербейт. Ойлонуп, таразалап, таамай, так чечим кабыл алуу гана саясатта жемиштүү жыйынтык бериши мүмкүн. Бирок, баары бир ойт берип кеткен учурлар көп, адашасың, жанылбай койбойсуң, кемчилик кетет. Ал эми «белек» тууралуу айтсам, ал мага эскертилген ачык коркутуу экенин, түйүлгөн «муштум» кимдики экенин абдан жакшы билем. Мен өзүм публикага ойногонду эмес, тер төгүп, иштин майын чыгара иштеп көнгөн адаммын. Жасай турган көп иштер бар эле, ошол тууралуу ойлонуп калдым. Анда кетсем деле жарашмак, бирок өзүм «эртерээк» деп эсептедим. Азыркы «отставкам» деле өз убагында эле болду окшойт.

– Бакиевдин бийлигин сактап калууга, анын бекемделишине тоодой кызмат кылып бердиңиз эле, эми алар сиздин эмгегиңизди бат эле унутуп калыштыбы?
– Андай деле эмес. ТИМ баш болгон бир катар жогорку кызматтарды сунуш кылышты, бирок мен баардыгынан сылык баш тарттым. Себептерин эми сен өзүң деле жакшы билсең керек, мен булар менен бир короодо иштеше албай калдым, мүмкүн эмес. Бар күчүмдү жумшап, жасаган кызматымдын багыты түптүз барып эле Бакиевдердин «айбалтасына» айланып калып жатканынан тажап, анан ал жерден эч нерсе жасай албасымды, колуман келбесин түшүндүм да өз ыктыярым менен кызматтан кеттим. Менимче мезгил менден бүгүн дал ушуну талап кылды, мен аны аткардым.

– Агүйдүн администрациясын дээрлик эки жарым жыл башкарыптырсыз. Алардын былык-чылыгын, ичи-тышын ийне-жибине чейин билээриңиз жалпыга маалым. Анан эле «шарт» бурулуп, эшиктерин «тарс» жаап, «урдум силерди» деген тейде жетинчи кабаттан түшүп, баса берип жүрөктөрүн бир «болкулдаттыңыз». Ал аз келгенсип сунуш кылган кызматтарынын баарынан баш тартып дагы бир жолу «солкулдаттыңыз» окшойт. Дегеним, сиздин мындай күтүүсүз кадамдарыңыз түздөн-түз өзүңүздүн жеке өмүрүңүзгө эле опурталдуу эмеспи?
– Албетте опурталдуу. Артымдан калбай «кайтарып», алыстан аңдып жүрүшкөн түрү суук «охотниктер» менен бетме-бет кезигип, жолукпаганым менен баардыгын байкап, ичимден туюп, сезип эле турам. Бир күнү болбосо бир күнү «кол салсакпы» деп даярданып жүрүшөбү, же балким жөн гана «сес көрсөтүп коелу» деген ыкмаларыбы? Билбейм…

Медет Садыркулов жубайы Айнагүл Садыркулова менен.

Медет САДЫРКУЛОВ жубайы Айнагүл САДЫРКУЛОВА менен.

– Кайтарууга алып, аңдыгандар «кимдин кишилери» деп ойлойсуз, алардан коркпойсузбу, артыңыздан түшүп атса?
– Эмнеге коркмок элем. Башты катып, ийинге кире качыш эркектин иши эмес. Мындай учурда (күлүп) «корксо да коен өлөт, коркпосо да коен өлөт» деп койчу беле, туурабы? Айтпадымбы, жасаган иштерим бурмаланып, бир гана үй-бүлөнүн кызыкчылыгы үчүн иштеп калды. Азыр оюмда ошол кетирген одоно кемчилигимди оңдош, «баш ооруга» айланып бара жаткан Бакиевдерди тез арада бийликтен кетириш, анан бардыгы эл үчүн кызмат кыла тургандай адилеттүү, таза бийликти алып келсек деген аруу тилегим, асыл максатым бар. Бүгүн да эч нерсе эмес, эртең мындан да кыйын болот. Мен мына ошондон корко баштадым. Булардын азыркы жазап жаткан ар бир кадамы, элге каршы жүргүзгөн саясаты мен үчүн эле эмес, бүтүндөй коом учун өтө кооптуу болуп калды. Мындай жол менен кете берише турган болсо, анда аягы жакшылык менен бүтпөйт. Ал эми мени кайтарууга алып, аңдып жүргөн адамдар эмне, Афганистандан же Ирактан келди дейсиңби? Элдешкис бир эле душманым бар, ошонун адамдары болсо керек. Кокустан менин өмүрүмө кол салуу болуп, же кандайдыр бир коркунучтуу жагдай түзүлө турган болсо, аны мен бир гана Жаныш «досумдун» (Бакиев) жасаганы деп эле түшүнөм. Андан башка азыр менин артымдан сая түшүп, «сагынычтуу салам» же болбосо «коркунучтуу белек» жолдой турган «досторум» деле жок.

– Эми анын бетин ары кылсын, «тфу-тфу» деңиз. Сиз азыр «болгон саясый күчтөрдүн бардыгын топтоп, башын бириктирип, бирдиктүү күчкө айландырам» дедиңиз. Ар кимиси ар башканы сүйлөп, амбициялары ашып-ташкан оппозиция лидерлери сунушунузга макул болуп, көнөөрүнө көзүңүз жетеби? Себеби, сизди Бакиевдин «булчуңун чындаган» деп ачык сындап, жактырышпайт эмеспи.
– Чыңдаганым чын, танбайм, ачык сындарын кабыл алам. А бирок ал мезгил өттү да, кетти. Аны миң укуп-чукугандан эч кимибиз пайда таппайбыз. Учур бизден азыр таптакыр башканы талап кылып жатат. Биздин азыр биригип, бири-бирибизди угуп, бирдиктүү иш алып баргандан башка жолубуз да жок, жана антпеске аргабыз да жок. Алдынала Өмүкеге, Бокеге, Алмазга (Атамбаев) жолуктум, жана башкалары менен да сүйлөштүм. Аркы-берки болгонубуз менен алгачкы сүйлөшүүлөрдүн жыйынтыгы жаман эмес. Бул жагын алганда маселе оң жагына ооп калды. Эң башкы чечүүчү маселе каражатка барып такалат эмеспи. Орчундуу бул иштин да түйүнү чечилип бутуп калды десем болот. Кайдан табыш, кантип? Канча? Бардык жоопкерчилик, баш оору меники.

– А бирок баарынын башын бириктирип, каражат чачып киргенде эле Бакиевдер «мынакей бийлигиңер, алагойгула» деп, четке чыга бериши кыйын го? Эл болсо эч кимге ишенбейт, «митиңг, пикет» деген сөздөрдөн көңүлдөрү үч көчкөн журттай калып бүткөн.
– Аның да чын. Бирок биз андай ашыкча башаламандыка, чаржайыттыка барбайбыз, жол да бербейбиз. Элди кыйнап, ортого да салбайбыз. Биздин стратегиялык багытыбыз, тактикалык жүрүшүбүз, анан эң маанилүү маалыматтарыбыз болот. Түптүз «бутага» мээленип, биринин артынан бири жарыла турган «смертельный бомбалар» жетишээрлик. Атактуу фраза эсиндеби? «Маанилүү маалымат кимдин колунда болсо, дүйнөнү ошол башкарат» дейт эмеспи. Маалымат деген өтө күчтүү курал. Мына, ушундай Асыран. Эгер биз бүгүн эртелеп биригип озунбасак, эртең булар баарыбыздын көзүбүздү оюп, оюна эмне келсе ошону жазап, энебизди Үч-Коргондон көргөзүшөт..

Маектешкен Асыран АЙДАРАЛИЕВ. 10-март, 2009-жыл.

Геннадий ПАВЛЮК.

Геннадий ПАВЛЮК.

Р.S. Бул маектен сырткары март айынын биринчи жарымында мындан да маанилүү, көлөмдүү, орус тилдүү окурмандар үчүн, «Казахстандын маалымат айдыңына арналган маек даярдайлы» деп атайын МЧСтин макулдугун алгам. Ал маекти белгилүү журналист, маркум Геннадий Павлюк (Ибрагим Рустанбек) даярдамак. Тилекке каршы ал маекти дагы «бир аз кое тургула, азыр эртерээк» деп кийинкиге жылдырып койгон. Эгерде ушул даярдалган, анан макул болуп, бирок «кийинкиге» жылып калган маанилүү маектер өз маалында, эртерээк элге чыгып кеткенде, балким кандай болот эле? дейм. Бири жыл башында, экинчиси жыл аягында киши колдуу болушуп, өлүмдөрү табышмакка айланып, шейит кетишкен белгилүү эки саясатчынын кейиштүү тагдырлары таптакыр башка нук менен кетип, балким аман-соо калышат беле? деп дагы коем иттики, арсыз ой деген ошо да…

Бул макала менен маек 2010-жылдын март айынын башында орустардын proza.ru http://www.proza.ru/2010/03/30/718 аттуу сайтына жарыяланган..

******************************************************************************************************************

Ал эми жогорудагы макала менен маек 2010-жылдын 2-апрелинде Бакиевчилер оппозициячыл «Форум» гезитин күч менен жаап салышканына карабай анын ордуна дароо чыгып кеткен «Эл сөзү» гезитине, (башкы редактору Рыскелди МОМБЕКОВ) «Проза ру» сайтынан алынып басылган. Туптуура беш күндөн кийин, 7-апрель күнү каргашалуу Бакиев бийлиги тагынан кулап, кылмыштуу  колдорун ого бетер канга чылап, кандай да болсо бийликти колдорунан чыгарбай мыкчып, сактап калуу тилек-максаттары таш каап, аргасыздан өлкөдөн качып чыгууга аргасыз болушту. Кандай болгон күндө дагы эртеби-кечпи кылмышкер Бакиевдер кыргыз элинин алдында, мыйзам алдында керт баштары менен сөзсүз жооп бериши керек..  Финляндия, Келсинки. 13-март, 2015-жыл.

ээ 58

ээ 56

ээ 55

Feb 14

Эл сүрөтчүсүн эскерип..

******************************************************************************************************************

Кыргыз Эл сүрөтчүсү, «Токтогул» атындагы мамлекеттик сыйлыктын жана 3-даражадагы «Манас» орденинин ээси Жоомарт КАДЫРАЛИЕВ.

Кыргыз Эл сүрөтчүсү, «Токтогул» атындагы мамлекеттик сыйлыктын жана 3-даражадагы «Манас» орденинин ээси Жоомарт КАДЫРАЛИЕВ.

КЕРЕМЕТ ЭМГЕК ЭМНЕГЕ БААЛАНБАДЫ ЖЕ КӨМҮСКӨДӨ КАЛГАН КӨРКӨМ ДҮЙНӨ!

«Өмүр бизден бизден өтүп кетсе, эл эмгектен эскерсин!.»
Аалы Токомбаев (Балка)

1981-жылы Фрунзедеги Семен Афанасьевич Чуйков атындагы Кыргыз Мамлекеттик көркөм-сүрөт окуу жайына тапшырып, окуум бүтөөр-бүткүчө ошол окуу жайдын жатаканасында жашап калдым. Кийинки жылы эле ал жатаканабызга бейишке чыккыр, ушул эскерүүнү багыштап жаткан агайым, устатым, Кыргыз Эл сүрөтчүсү Жоомарт Асаналиевич Кадыралиев жатакана башчы (тарбиячы) болуп келип калды., Бирок ал өзү деле ошол жатакананын экинчи кабатындагы бир бөлмөдө үй-бүлөсү менен жашайт эле. Ал кезде окуу жайда иштеген үй-жайы жок бир катар мугалим-сүрөтчүлөр жатаканада турушчу. Окуу жайды бүтүп кеткиче ал киши менен эриш-аркак жакын мамиледе болуп, ар кандай кеңештерин угуп, тарбия-таалимин тынбай алып жүрдүм. Агайдын өзүнүн жеке өнөрканасы дагы төртүнчү кабатта, ошол кабаттагы мен жашаган бөлмөнүн так маңдайында болчу. Ошол өнөркана аталган чакан 42-бөлмөсүндө күндөп-түндөп бош убактысынын баарын чыгармачылыгы менен алектенип өткөрөөр эле. Студенттик кеңештин мүчөсү болгондуктан кээ бир учурда өзүнө тийиштүү жумуштарынын баарын бизге тапшырып койчу дагы өнөрканасын ичинен бекитип алып күндөп-түндөп чыкпай иштей берчү. Далай ирет ошол бөлмөдө агайдын келечек пландары тууралуу, улуу Манас бабабызга болгон терең ишеничи менен таазимин угуп, басса да, турса да Манас бабабызды барктап, туу тутуп, оозунан түк түшүрбөй айтып жүргөнүн ошол окуу жайда жүргөнүмдө эле түшүнүп, баа берип, ичимден астейдил ыраазы болчумун. Кийин окууну бүткөндөн кийин да кез-кез жолугуп калганда төгүлүп-чачылып, бапылдаган баалуу кеңеш, акыл-насааттарын угуп жүрдүм. Баягыдай эле мүнөзү, сөзүнүн башында, ортосунда, аягында айтылуу Манас атанын ысымы менен башталып, Манас атанын ысымы менен бүткөргөнү, Манас бабабызды даңазалап, келечек жаш муундарыбыз үчүн калтыра турган керемет чыгарма жаратуу максаты бар экенин тажабай айта берээр эле.

Аттиң дебеске арга жок, ошондой улуу максатын ишке ашыруу үчүн белсенип киришип, ал гана эмес аны жарым-жартылай бүтүрүп да койгон. Бирок сүрөтчүнүн ошол эмгегин баалап, барктап, маани берип, түшүнүп, колдоого албай койушпадыбы кашайган шалаакы кыргыз чоңдору. Кыргыздын маданиятын, көөнөрбөс көркөм чыгармасын, руханий байлык боло турган табылгыс керемет баалуулуктарынан ныпым кабары жок кайдыгер, эсирип көпкөн  аткаминээрлерибиздин айынан ошол керемет эмгеги өзүнүн өнөрканасында гана чаң басып кала берди сыяктанат.

Аз мурун «Көк Асаба» гезитине жарыя болгон чакан бир макаланын үзүндүсүн окуп калдым. Анда Эл сүрөтчүсү Жоомарт Кадыралиевдин энеси Гүлайым апанын айтканын Гүлсина Өмүрбекова деген эжеке мындай деп эскерип жазыптыр. «Жоомарт боюмда бар кез. Түшүмдө Жылуу булактын көзүндө отурган экемин. Жогору жактан топ атчандар көрүнүп калды. Мени көрүп, ылдыйлап түшүп келишти. Мен апкаарып, сүрдөп кеттим. Манас… Манас Аталар экен дегендей түшүнүк болду. Аттары да абдан чоң, туяктары эле кемегенин ордундай, өздөрү болсо абдан зор кишилер экен, нурунан көз уялат. «Балам, тилегиң кабыл болсун! Аман-эсен көз жарып ал, уулуңду жакшы бак, биз кайрылып келебиз» деп жүрүп кетишти. Андан кийин, ошол аталардын колдоосу, тилек, батасы менен Жоомартым жарык дүйнөгө келди» деп эскергени айтылыптыр. Бул кашкайган чындык болсо керек, себеби сүрөтчү Жоомарт Кадыралиев ичи менен сырты, бүтүндөй жан дүйнөсү, жүрөгү Манас деп согуп, бабабыз Айкөл Манасты туу тутуп жашаган адам болчу.

ээ 852000-жылдардын башынан тартып Жоомарт агай менен болгон байланышым өзгөчө боло баштады. Ал кезде мен «Агым» гезитинде кабарчы болуп иштеп калгам. Ошол кездеги борбордук аянтта көпчүлүк элдин купулуна толбой, анча жага бербеген, ал эмес элдин кыжырын келтирип, ар түрдүү терс пикир жаратып жүргөн айтылуу «Эркиндик статуеткасы» (Канаттуу аял) туураалуу коомчулуктун каршы көз караштагы ой-пикирлерин топтоп, кошумча сунуштарды байма-бай айтып, гезит кеңсесине белгилүү маданият ишмерлеринин чогултуп, алардын катышуусундагы «Тегерек үстөлдөрдү» уйуштуруп, борбордук аянтта Манас атабыздын айкели туруш керек экендиги туураалуу көптөгөн иш чараларды өткөрө баштаган элем. Аныбыз анча майнап деле бербеди, Акаевдин да, Бакиевдин да бийлиги андай аракетибизди угуп, көңүл бөлүп, аянтта турган ал аялды (коомчулукта ал статуэтканы ачык шылдыңдап «жумуртка баскан аял» деп атап калышкан) алып салууга эрктери жеткен жок, эрктери тургай тоготуп да койушпады, кымындай дагы аракет болгон эмес..

ээ 85Ошондой күндөрдүн биринде ал учурдагы ажо Аскар Акаев Кытайга расмий иш сапар менен барып калат. Аны котолоп коштогон жайнаган аткаминээрлердин арасына Жоомарт Кадыралиев да кошулуп барып калыптыр. Анда ал кыргыз сүрөтчүлөр кошуунун жетектеп турган. Ошондогу Жоомарт агайдын президент Акаев менен Кытайга барганын өзүнүн айтып бергени бойунча жазып алып, атайын макала кылып «Агымга» чыгарганым бар, бирок андагы айткандары азыр толук эсимде деле калбаптыр. Эсимдегиси ушул, Аскар Акаев баш болгон кыргыз делегациясын ошол мезгилдеги Кытай мамлекетинин жетекчиси Цзян Цзэминь бир кездеги атактуу Тан Империясына (618-907) караштуу, анын борбору делип жүргөн Сиан шаарына алып барат. Дал ошол жердеги сегиз миң жоокерден турган ээ 85Циндин Терракталык армиясы деп аталган шумдуктай Музейди көрүшөт. Мындай кереметти көрүп оозун ачкан академик Аскар Акаев дароо эле Жоомарт Кадыралиевди өзүнө чакыртат. Сүрөтчү жанына келээри менен Кытай башчысынын көзүнчө «Жоомарт Асаналиевич, сиз качан кыргыздарга ушундай керемет чыгарма тартуулайсыз, тагыраагы Манас атабызды кырк чоросу менен кошуп качан момундай монументалдык тарыхый-архитектуралык эстелигин борборго тургусасыз?» деген күтүүсүз суроосун узатат. Өлкө башчысынын өз оозунан мындайды эч күтпөгөн сүрөтчү дал ошол жерден эле оң колун жүрөгүнө койуп туруп «буйурса мекенибизге, Бишкек шаарына жетээрим менен ушул улуу ишти баштайм, мүмкүн болушунча тез арада бүтүрүп, эскизин сизге көрсөтүүгө убада берем Аскар Акаевич» деп убада берет. Түшкө кирбес мындай окуяны укканда ичимден өзүмчө кобурап, ант берип жибердим деген эле. Кытайдан келээри менен Кыргыз сүрөтчүлөр кошуунунун милдетин башка адамга тапшырып берет дагы ажо Аскар Акаевдин айткан тапшырмасын аткарууга баш-оту менен киришет. Азыр агайдын ал өнөркасы эмне болду билбейм, ЦУМ дун сол тарабындагы көп кабат үйлөрдүн биринин чатырында жайгашкан кыргыздын дагы бир мыкты чыкма таланттуу уулу, атактуу актер, Эл сүрөтчүсү Сүймөнкул Чокморовдун татынакай, чакан өнөрканасы боло турган.

«Манас Ордо» долбоорундагы айкел-эскиздерден бир көрүнүш.

«Манас Ордо» долбоорундагы айкел-эскиздерден бир көрүнүш.

Ошол өнөрканасын Сүкөбүз көзү тирүү кезинде Жоомарт агайга белек катары берип кеткен экен. Мына дал ушул өнөрканада «Манас ордосу» деп аталган уникалдуу долбоор, тарыхый архитектуралык монументалдык эстеликтин эскизин жасап баштайт. Ал долбоор болжолу Бишкектин борбору болгон Ала-Тоо аянтына, тагыраагы азыркы тарых музей турган жерге жайгашмак. Жарым ай түрүндө жасалган музейдин имаратынын үстүнө кырка тизилген Манастын кырк чоросунун айкелдери жайгашып, чок ортосунда Манас баатырдын өзүнүн айкели жана жанында эң мыкты, ишеничтүү делген Алмамбет, Чубак баш болгон жети чоросунун айкелдери турмак. Аларды жандай жайгашкан сол тарабында куштун пири Алп кара куш, оң тарабында иттин пири Кумайыктын элестери түшүрүлмөк.

Эл сүрөтчүсү иш үстүндө.

Эл сүрөтчүсү иш үстүндө.

Сүрөтчүнүн айтымында Манастын кырк чоросунун айкелдерин азыркы кыргыздын мыкты чыкмарынын, түрдүү кесиптеги таланттарынын жана эл сыймыгына татыган уулдарынын образ-келбеттеринен эле алып жасалмак. Ал эмес ал жердеги Манастын ар бир чоросунун айкелин жасатууга кеткен чыгымды өлкөбүздүн ар бир районун бирден алып, каржылоого милдеттендирип койуу талабы да айтылып жүргөн. Көптөгөн аттуу-баштуу адамдар ошол ойду туура көрүп, колдоп жүрүшкөнүн уккан жайым бар. Негизинен чындап эле бардык жагынан алганда өтө уникалдуу, келечектүү, улут үчүн таасирлүү мыкты долбоор эле..

Эл сүрөтчүсү Жоомарт КАДЫРАЛИЕВ жазуучу Көчкөн САКТАНОВ менен. 2004-жыл, апрель.

Эл сүрөтчүсү Жоомарт КАДЫРАЛИЕВ жазуучу Көчкөн САКТАНОВ менен. 2004-жыл, апрель.

Музейдин оң тарабындагы каалгасы «Алтын дарбаза» деп аталып музейге келген көрүүчүлөр ошол оң тараптагы дарбаза аркылуу музейге кирип, шашпай таанышып жүрүп отурушуп сол тарабындагы «Күмүш дарбаза» деп аталган каалгадан чыгышмак. Музейге толугу менен Манас баатыр, манасчылар жана эпос тууралуу экспонаттар койулушу шартталмак. Кыскасы агайымдын безилдеп, кай жерде болбосун какшап жүргөн далай сөздөрүнүн көбү кашайып эсимден чыгап кетиптир, бирок «элим үчүн улуу эмгек жасайм» деп ак эткенден так этип, далбастап жүгүрүп жүргөн элеси, ак дилдүү аракети күнү бүгүн да көз алдымда, кадимкидей эсимде.

Осмонакун Ибраимов.

Осмонакун ИБРАИМОВ.

Эл үчүн жасала турган андай мыкты долбоорго ким кыянаттык кылды жана эмне тоскоолдук болду? Эмне болсун, баягы эле кара баскан кайдыгерлик, кыргыздын канында тынбай агып турган ичи тардык менен көралбастык. Долбоордун эскизи толук даяр болуп калганда сүрөтчү ажо Аскар Акаевге кирип, анын айткан тапшырмасы тууралуу өзүнө бир ооз да болсо жеткирип, далилдеп түшүндүрүп берсем деген тилеги таш каап, улам кийинкиге жылып, түпсүз тоскоолдуктарга туш боло берип, ажонун кабыл алуусуна кирбей калган. Андай мүмкүнчүлүктөн ошол маанилүү ишке түздөн-түз тиешеси бар ажонун айланасындагы арыжок бир үлкөн аткаминээрдин атайын эле бут тосуп койгонунан, ошонун азабынан ажого кире албай калганын өкүнүү менен кайра-кайра айтып жүрчү эле. Ошондой күндөрдүн биринде, үмүтү али да үзүлбөй  жүргөндө Акаевдин бийлиги кокустан алмашып кетип, сүрөтчүгө тикелей тапшырма берип, мазар сыйактуу ыйык жерден берген анты, ошол антты аткарууга түздөн-түз тиешеси бар, өзүнүн бийик даражасы аркылуу жардамын берет деп ишенип жүргөн ажосу аз өтпөй өз эл-жеринен безип, орустарды беттеп, куйругун түйүп качып кете берди.

Ошол кездеги Конституциялык соттун төрайымы Чолпон БАЕКОВА да сүрөтчүнүн өнөрканасына атайын башбагып, жактырып, "Акаевге кирип, сөзсүз айтам" деген айбаттуу убадасын берип кеткен эле. 2003-жыл, март айы.

Ошол кездеги Конституциялык соттун төрайымы Чолпон БАЕКОВА дагы сүрөтчүнүн өнөрканасына атайын башбагып, жактырып, баарыбызга угуза “Акаевге кирип, сөзсүз айтам” деген айбаттуу убадасын берип кеткен эле. 2003-жыл, март айы.

Ачыгын айтканда Акаев Кытайдан келээри менен менен ал айкелдер тууралуу тапшырмасын ошол кездеги КР мамлекеттик катчысы Осмонакун Ибраимовго тапшырган экен. Дал ошол Осоке ортодо ар кандай болбогон шылтоолорду айтып, ойноп, сүрөтчүнүн Акаевге кирип жолугуусуна тымызын каршы болуп, киргизбей, жолуктурбай койгонун өз оозунан далай эле уккам. Менимче мындай маалыматты сүрөтчүнүн өзүнүн айланасындагы кесиптештери, жакын санаалаштырынын көбү билет. Менмен деген маданият, адабият, коомдук ишмерлер, бийликтеги аттуу-баштуу үлкөн адамдардын далайы атайын барып долбоордун эскизин тамшануу менен көрүп, кызыгып, жакшы баа берип, жактырып, “колдон келген жардамыбызды беребиз” деп кеткендерине мен деле көп күбө болуп жүрдүм. Бирок, эң өкүнүчтүүсү, бири дагы анын артынан түшүп, сөзүнө туруп, айткандарын аткарышкан дагы, аракет кылышкан дагы жок. Ооз учунан эле опулдап сүйлөп, күйүмүш болуп күпүлдөп койушканы менен эртеси эле эстерине «жара» чыга берип, жабылуу аяк жабылуу бойдон калып кетти. Мына, эми минтип кечээ жакында эле Манас атабыз үчүн кан-жанын берүүгө даярмын деп жашап жүргөн элинин чыныгы мекенчил уулу, дагы бир кайталангыс талант, сүрөткер агабыз Жоомарт Асаналиевич баарынан тажап, чарчап, чындыктын жок экенине толук ишенгендей кол шилтеп, жалган дүйнөнү чанып, чын дүйнөнү көздөй эртелеп кете берди. Эми анын күндөп-түндөп, жылдап уйку көрбөй жасап баштаган эмгегин, Манас тууралуу уникалдуу долбоорун ким улантмак эле, ошол турган жеринде чаң басып тура берип, акырындык менен андай табылга, долбоор таптакыр өчүп жок болот эмеспи..

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Эркин журналист.
Финляндия, Келсинки шаары. 13.02.2015.

Jan 27

Эмне жыттанат?

*****************************************************************************************************************

ээ 85
ӨЗҮНҮН ЭЛИ ҮЧҮН ЖАСАГАН УШУНДАЙ МЫКТЫ «КЫЛЫГЫ» ҮЧҮН
МЫКААЧЫЛЫК
МЕНЕН ӨЛТҮРҮЛГӨН МУАММАР КАДДАФИ..

*****************************************

1. Бензин суудан дагы арзан. 1 литр бензин — 0,14 $.
2. Жаңы үйлөнгөн жаш үй-бүлөгө үй сатып алуу үчүн 64 000 $ белек катары берилип турган.
3. Билим берүү, саламаттык сактоо тармагы толук бойдон акысыз эле.
4. Ар бир үй-бүлө мүчөсүнө мамлекет жыл сайын 1000 $ дотация төлөп берип турган.
5. Жумушсуздарга жөлөк пул — 730 $ АКШ доллары.
6. НАТО нун аскердик базасын бул өлкөдө жаап салышкан.
7. Жөнөкөй медайымдын айлык акысы — 1000 $ АКШ доллары.
8. Ар бир жаңы төрөлгөн ымыркайга 7000 $ төлөнүп берип турган.
9. Жеке ишкана ачкандарга бир жолку материалдык жардам катары — 20 000 $ доллар берилчү.
10. Чоң көлөмдөгү салык жана ашыкча акча чогултууга тыйуу салынган.
11. ИДП (ички дүң продукция) көлөмү ар бир жанга — 14 192 $ АКШ долларын түзгөн.
12. Чет өлкөдөн билим алып, тажрыйба топтогондор – мамлекет эсебинен каржыланган.
13. Көп балалуу үй-бүлөлөр үчүн азык-түлүктөр арзандатылган атайын дүкөндөр иштеп турчу.
14. Мөөнөтү өтүп кеткен азык-түлүктөрдү саткандарга – чоң көлөмдөгү айыптар салынган жана атайын полициялык кызматтын көзөмөлүндө болгон.
15. Бекер дарылар менен камсыз кылган аптекалардын бөлүгү иштеген.
16. Дарыны мыйзамсыз жазап саткандарга – өлүм жаза киргизилген.
17. Жашаган үйлөргө акча (кварплата) төлөнбөйт – алынып салынган.
18. Ливиялыктар үчүн электр энергиясы бекер эле. Акча төлөнбөгөн.
19. Спирт ичимдиктерин сатууга жана ичүүгө тыйуу салынган — «сухой закон».
20. Үй жана автомашина алуу үчүн кредиттерге  — бир тыйын да кошулган эмес, 0 %.
21. Риэлторлук кызматка таптакыр тыйуу салынган.
22. Автомашина алгандардын 50% пайызга чейинкисин мамлекет төлөйт, элдик жоокерлердин курамында кызмат кылгандарга — 65% жеңилдик берилген эле.
23. Бийликке келээри менен Каддафи эл аралык корпорациялардын бирин калтырбай өлкөсүнөн айдап чыккан.

Ушул адамдын бийлигинин учурунда гана Ливиядагы каралар адам укугуна накта ээ болушкан.
Каддафинин кырк жылдык башкаруусунда Ливия үч эседен ашык өркүндөп-өскөн.
Балдардын өлүмү дээрлик тогуз эсеге азайган.
Калктын орточо жашоосу бул өлкөдө 51,5 жаштан 74,5 жашка узарган.
Муаммар Каддафи Ливияны дүйнөлүк банк системасынан чыгаруу чечимин кабыл алган жана мындай кадамды дагы 12 араб өлкөлөрү колдоого алышкан..

Орусчадан которгон Асыран АЙДАРАЛИЕВ. Келсинки шаары, 26.01.2015.