Ч Ы Н А Р А Б Ы З     К А Й Д А С Ы З?

Баягыда отуруп, Жаңыл эже (Чытырбаева) окууну бүткөндөн кийин кайсы бир окуу жайда сабак берип калганын айтып калды. Баамымда 1991-93-жылдар болуш керек. Анан эле студенттери тууралуу кеп жүрүп, мурда окуганга көңүлү келбей, ныксыраган студенттердин ордуна бир заматта билимге умтулган, көздөрү чачыраган студенттер пайда болгонун эстеп, даро эле сөзүбүз Чынара Жакыповага ооду.

Көрсө, кайсы бир окуянын өзү типтүү бир адамдын образын оңой эле ачып койот экен. Ошол 90-жылдардын башында Элге билим берүү министрлигинде эки жыл иштеп кеткен Чынара Жакыпованын көөнөрбөс эмгеги калыптыр. Ал ушул эки жыл ичинде Билим берүү тармагы жагына чоң өзгөрүш жасаптыр. Башкача айтканда аз убакыт ичинде Жогорку Окуу жайларга тестирлөөнү киргизип, акчасы жок бирок билимге суусаган карапайым студенттер келген. Чынара Жакыпова-президент Акаев жетектеген учурдун бирден бир Реформатору болгон деп корпой эле айтууга негиз бар.

Ошол тестирлөө менен КМУУнун журналистика факультетине өтүп кеткен бактылуу студенттердин катарына мен да бар болчумун. Анткен менен ошол 1993-жылдын аяк ченинде биздин сүйүктүү министрибизди президент Акаев “Кызыбыз өз ырыскысын көтөрө албай кетти” деп, оңой эле бийликтен кетирип койгон. Ошондогу күйүп-бышкан 1-курстун студентинин макаласы бул болчу…

«Ч Ы Н А Р А Э Ж Е,   С И З    Ч Ы Н А Р С Ы З»

“Жакында сыналгыдан өзбекфильмин көрдүк. Элдин сүйүктүү кызы болгон Надира бегим жөнүндө болгон бул кино кимди болсо да ойлондурбай койбойт. Аял болсо да, эл башкарган эркектерден жогору туруп, акыйкаттыкты, чындыкты, наадандыкты, асылдыкты ыр саптары аркылуу элге жеткирип, алардын сүймөнчүлүгүнө айланган бул аял акыры колунда бийлиги, куралы бар адамдардын колунан мерт болду.

Анан ал: «Мен бул дүйнөдө жалгыз турбаймбы» деген акыркы сөзүн айтып кетти. Бирок андай болгон жок. Ал ошол мезгилдеги бийликтин, башкаруунун алдында жалгыз, алсыз болгону менен аны унутпай ооздон-оозго өткөрүп ушул мезгилге дейре жеткирген эли бар болчу.

Анын сыңарындай Чынара эже, сиз дагы бул дүйнөдө жалгыз эмессиз. Бийликтен кетиришсе да, кетсеңиз да, Сиз калтырган чындыктын изин өчүрбөй айтып турчу элиңиз бар, биз барбыз. Кыргыздын тарыхы үчүн, илим-билимдин өнүгүшү үчүн күрөшкөн, болгонун болгондой бетке айтып, паракорлуктун ташын талкан кылган баатыр эжебиздин бүгүн минтип күтүүсүз отставкага кетип отурушу эми гана үмүт оту жана баштагандарды таң калтырды.

Калп айткан менен болобу. Сиз кыргыздын бешенесине жанган жарык элеңиз.

Бактылуу экенсиңер, быйылкы жылдын абитуриенттери! Эми мындай чындык, мындай учур келер-келбесин бир кудайдын өзү билет. Эже, эми сиз казган арыктын калганын ким казат да, ким бүтөйт? «Сезон убагында» таба турган табылгаларынан куру калып, кызарган көздөрүнө миллиондаган акчалар элестеп, муштумун түйө ызырынган кээ бир алдым-жуттумдар үчүн Сиздин кетишиңиз майрам болду.

Жакшы эмне жаман эмне ылгабадык,
Баса калып чындыкты жулмаладык.
Өзгөлөрдү өнтөлөп сыйлагандай,
Өзүбүздү өзүбүз сыйлабадык» – деген акын Шайлообек агамдын ыры аргасыз эсиме түшөт.

«Ак ийилет бирок сынбайт». Акыры чындык жеңерине көзүм жетип турат. Ал эми сиз Чынар эже, бийликтен кетсеңиз деле элиңиз үчүн дале бийик өскөн ЧЫНАРСЫЗ!

Сиздин тесттериңиз менен КМУнун журналистика бөлүмүнө өтүп кеткен студентиңиз, Карамат.

«Аалам», Баш оона, Август, 1993-жыл»

Мени окуу жайына өткөргөн да, журналист катары макала жаздырткан да Чынар эже.

Ага дейре ыр, кичинекей аңгеме, күндөлүк жазганым болбосо дегеле макала жазып көрбөгөм. Журналист болгону алгачкы жазылган алгачкы макалам ушул болчу. Тактап айтканда тушоомду ушул макала кескен.

Ж А К Ы П О В А    А З Ы Р    К А Й Д А?

Билгендер болсо кабарлап койгулачы. Кийин Чынара эже менен көп жолугуп жүрдүм. “Сорос” фондунда жетектеген өз мөөнөтүндө да бир топ адабий китептерди, окуу куралдарын чыгарып, фонддун ишин пайдалуу жакка жумшады. Мисалы “Кыргыздардын” томдугу жарыкка чыгып, ошол учурда “бактысы ачылган”. Андан соң “Согушту жана тынчтыкты чагылдыруу Иниститутун” ачып, журналисттер, студенттер, окуучулар агылып каттап турар эле. Канчалаган мыкты кадрлардын өстүрүп чыгарды…

Бирок күндөрдүн бир күнүндө баягы “шыбырап турчу” ушаквоздордун айынанбы Чынара эже менен катташпай калдык. Алгачкы жолукканда колунан чыгарып, “Эң кыйын учурда өзүмө жакын досторду таптым” деп белекке берген күмүш шакеги да жоголуп кетти…

Көп эле адамдарды жолуктурдум. Бирок тынымсыз эмгектенген, энергиясы толуп-ташып, эл үчүн күйүп-бышкан, бир жаңыга умтулган Чынара эжедей адамды аз көрдүм. “Гоголдун шинелинен чыккан” дегендей эле “Жакыпованын шинелинен чыккан” бир топ журналисттер эл аралык деңгээлге өсүп чыкты.

Б Е Р Г Е Н Д Е Н    Б Е Р Е Л Е Г И    К Ө П.

Кийинки учурда гендер тууралуу көп айтылып жүрөт. Кыргыз аялдарынан депутаттыкка же жетекчиликке татыктуулары тандалбаганы да буга бир себеп.

Ошондуктан урматуу журналист – кесиптештер, менин ушул макалам силердин сайтка же гезитке жараса пайдаланып, Жакыпованын кайрадан саясий аренага келишине көмөктөшсөк “Колдо бар алтындын баркын билген” болор элек..

Карамат ТОКТОБАЕВА, Прага. 27-апрель, 2015-жыл.