Mar 26

Ааламга «аккан» китеп..

Айнагүл РАИМКУЛОВА, Волгаград шаары.

Айнагүл РАИМКУЛОВА, Волгаград шаары.

«АГЫНДЫЛАРДЫН» АГЫМЫНАН БИР ҮЗҮМ..

Кыргыз Эл акыны Шайлообек Дүйшеевдин «Агындылар» аттуу китебин кимдер билбейт. «Агындыларды» окусам деген талапкерлер Кыргызстанда эле эмес чет жерлерде да жүздөп саналса керек. Ошондой окурмандарыбыздын бири Айнагүл аттуу мекендешибиз тээ Волгаград шаарынан Маскөөгө буйуртма жиберген экен. Айнагүлдүн өтүнүчүн орундатуу үчүн жаңы эле колума тийген, «бойогу кургай элек» «Агындылар» китебинен бирди колтуктап алып, Повелецкий вокзалына бардым. Ошол жерден Волгаградка автобуз да, поезд да каттаарын айтышты. Жетип эле автобуска чыпта (билет) сатуучу көзөнөкө кайрылдым да, Волгаградка кетүүчү автобустун айдоочусун кайдан табаарымды сурадым. Ал жерде олтурган кыз көзү ачыктай эле: – Бир нерсе берип жибересиңби? – деп сурады да – азыркысына жетишпей калдың, кечкисин күт – деп сөздү тез эле бүтүрдү. Ары басып 20 мүнөттөн кийин поезд жөнөөрүн билдим да, тез басып поезд жөнөөчү аянтка чыктым. Он чакты вагону бар поездин ар бир вагонунун оозунда бирден чыкыя кийинген борте кыздар (проводницалар) өз жүргүнчүлөрүн күтүп турушкан экен. Жүргүнчүлөр эчак эле ичине кирип кетишкенби же жөнөөчү адам азбы айтор мен күткөндөй опур-топур киши жок. Мен жетип эле эң четки борте кызды кепке тартым да, китепти ала барып берип койо аласызбы деп сурадым. Ал мени кубандырып, шар эле “албетте” деп жооп берди да “500 рублей” деп кошумчалап койду. Мен шаабайым сууй түштү, анткени 500 рублей мен үчүн көп акча эле. Мен соодалашууга аракет кылып көрүп, бирок кыздын айтканынан кайтпай турганын түшүндүм. Анан ар бир борте кыздын жанына барып, бардыгынан “жок” деген жооп алдым. Ошондон кийин гана мен барган биринчи кыз мага “ыймандуу” көрүнүп калды. Ошондой болсо да эң акыркы вагондун жанында бири-бирин узатып турушкан бирин-серин жүргүнчүлөрдөн өтүнүп көрөйүн деп чечтим. Ал жерде эки кемпир жана бир кыз-жигит бири-бирин узатып жатышкан экен. Мен кемпирлердин жактырбаган көз караштарынан улам аларга унчукпадым. Ал эми кыз-жигиттин мага көңүл бөлө турган түрлөрү жок.

Маскөө шаары, Павелецский бекети.

Маскөө шаары, Павелецкий бекети.

Ошентип бул жерден китебимди жөнөтө албай турганымды түшүнсөм да, дагы бирөө келип калчудай үмүт кылып тура бердим. Борте кыз жүргүнчүлөрдү кирип орун алуусун эскертти. Кемпирлер бири-бири менен жылуу коштошуп, бири калды да бири вагонго кирип кетти. Кыз менен жигит гана коштошо албай турушту. Ыйлап жиберчүдөй болгон кыз жигитти койо бергиси жок. Бир колунда желим баштыгы бар жигит бир колу менен кыздын эки колун тең кармап, кызды тигилип карап турат. Борте кыз дагы бир жолу кетүүчүлөрдүн ичке кирүүсүн эскертти. Анын бул жолку эскертүүсү жигитке гана тиешелүү эле. Жигит оор дем алды да, кыздын сунулган колдорун калтырган бойдон колун акырын сууруп алды. – Евгений – деди кыз жашылданган үн менен. Жигит кыздын колдорун кайрадан кармай калды. Кыз эч нерсе айта албай буулугуп тура берди. Мен акырын жигиттин жанына басып келдим да, качанкы бир таанышымдан бетер – Евгений – деп акырын үн каттым. Ал дагы эч таң калбастан мен жака бир аз башын буруп, бирок кыздан көзүн албаган калыбынча – угуп жатам – деп койду. Мен аны өтө алаксытып жибербейин деген аракет менен акырын гана: – Волгаграддын өзүнө чейин барасыңбы? – деп сурадым. Ал кыска гана – ооба – деп жооп берди.
– Мен китеп берип жиберейин, ал жерден сени тосуп алышат – деп мүмкүн болушунча кыска жана тез-тез түшүндүрө салдым. Ошондон кийин гана ал мага бурулуп карады да:
– Тосуп алаары аныкпы? – деп сурады.
Мен: – албетте – деп жооп бердим да, колу бошой калган жигитке китепти карматтым. Ошентип Евгений китепти баштыгына салды да кыз менен коштошуп вагонго кирди. Анан ал артка кайрылып: – эгер эч ким тосуп албаса, китепти эмне кылам – деп сурады. Мен бул жигитке ишенгенимди же жөн эле тобокел кылганымды түшүнө албай турдум. Анан анын суроосун жоопсуз калтырбайын деп: – эгер эч ким тосуп албаса өзүң окуп кой – деп тамашаладым. Ал аргасыз жылмайды да кирип кетти. Не бар, не жок Евгенийдин телефон номерин алып калсам болмок, бирок эч мүмкүнчүлүк болбоду. Ошондой болсо да аны узаткан кыздан сурап көрөйүн деп ойлодум. Вагондордун бардыгы эшигин жаап, поезд алыска жөнөөчүдөй дем чыгаргандан кийин кыз менин алдыма түшүп жөнөп калды. Мен тез-тез басып аны токтотмоко: -чоң кыз – деп кайрылдым. Бирок ал менден да тез- тез басып, алдыга узап баратты. Ошондо гана мен анын буулугуп ыйлап бара жатканын сездим. Кызык эле иш болду. Эми Айнагүлгө телефон чалып, вагондун номерин айтып, анан андагы – Евгений деген жүргүнчүнү табасың – деп айткандан башка арга жок. Мен вокзалдын эшигине жакындаганда баягы кыздын күтүп турганын көрдүм. Ыңгайсыз болсо да ага келип Евгенийдин телефон номерин сурадым. Ал атайын ошол үчүн күтүп тургандай дароо телефонун чукулап калды, анан бир нерсе эсине түшө калгандай токтой калып: -сиз менин телефон номеримди алып кете бериңиз, мен ага өзүм чалып койом деди. Ошондо гана кыздын аты Вера экенин билдим. Эртеси кечинде Айнагүлдүн “Агындыларды” алганы жөнүндөгү сүйүнүчү ээ 63фейсбука жарыяланганда мен дагы кубанычта болдум. Дүйнөдө адамгерчиликтүү адамдардын бар экени кандай жакшы! Рахмат силерге Евгений менен Вера! Ылайым сүйүүңөр түбөлүктүү болсун!.

Керимбек КАДЫРКУЛОВ, Маскөө шаарынан. 26.03.2015.

Mar 24

Ириң..

И Р И Ң ( а ң г е м е )

Как эле жоон куйрукка чыкты. Чыканына канча болду эч ким билбейт. Ириң чыккандан бери жоон куйругу да бир жерге орун басып, жарытаарлык отура элек. Отурса эле жини когу аралашып, теринин алдында жайгашкан жеринен атылып чыкчудай. Тери алдында дененин бир учунан бир учуна ылдамдык менен жүрүп турган кан да ушерге келгенде, тушалган күлүктөй тык токтойт. Ириңдин кыйындыгын көр, агып келген таза кандын жолун бууп, ак кочкул ириңге айлантат. Көрсөң, ириңдер да чогулуп алып, тери алдында канча сайран курса, жоон куйрук да ошончо сыздап ооруйт. Жоон куйруктун ээси да, уяттуу жерине чыккандан уламбы, ириңдин көзүн жардырып доктурга да көрүнгөн жок. Уялды. Сыздаткан азабына да чыдады. Бири-бирине машташкан ириң, эми бармак басым жерди гана эмес, дененин баарын ириңге айлантмак болду. Жолунан чыккан таза кандын баарын өзүнө имерди. Жаманга шып жабышкан бу илдет да, колунда көөрү, тилинде мөөрү бардай , баарын ушул бармак басым жерге жыйнап, бу дененин тамырын түбүнөн кыркып, таптакыр эле жок кылып салса. Ушу анын оюу. А, жоон куйрук болсо, эки нерседен коркот,биринчиси отургандан, экинчиси доктурга барып, кестирип салгандан… жоон куйрук ээси да күн алыс дагырадай болгон жамбашын күзгүгө келип, түнкүсүн жатаар алдында карап коет… Ириң да жөн жатпайт. Оорутканы аз келгенсип, барган сайын дене бойго кулачын жайып калды…

Бу киши жатканда чалкасынан эмес, көмкөрөсүнөн жатып калды. Ага баары эле көмкөрөсүнөн жатып, көмкөрөсүнөн түш көрүп калгандай сезилди… Көзү көрбөсө болду, артын ит тиштесе да кайыл. Сыздатканын айтпа. Ириң барган сайын чоңоюп баратты… коңулу жарашса, суур деле жолборс үркүтөт… дегендей ириңдин азабын айтпа… Кишини кеч кирээри менен катыны тилдеп кирет. ээ 88Ириң деп эле иштин баарын токтотуп салмак болду. Аялына да табити жок. Кочкул кан бузулуп, кир кокко аралашат. Ириңдер барган сайын дене алдындагы бийликти колго алып, килтейген адамды алып тыналы деп, каршы-терши ызыгып калды. Жоон куйруктагы көк баш ириң, бармактай шүштүйүп, парсанагы мына-ана жарылчудай… Киши жумушка барса да, чооң-чоң чогулуштарда сүйлөсө да, түк отурбай трибунадан түшпөй калды. Оозунан жалындуу сөздөр түшпөй, ажыдаардай азынаганы менен, баягы көчүктөгү ириңи маал-маалы менен сыздатып кирет… Чиновниктин жоон куйругу гана ириңдебей, көчө да ириңдеп, котологон эл аянтка толуп кетти… Күндө “Кетсин! Кетсин! Кетсин!” деген үндөр терезе алдынан угулуп, жаалы кармаган элдин кара жини кайнап турду. Көчөдөгү “Ириңдин көзүн тазалабаса болбойт!” деген сөздү укса эле, бу жоон куйругун ойлойт. Ириң деген сөздү укса, мунун денеси титиреп кетет. Бүгүн да эл кара тумандай үйүлдү. Терезеден караса, тим эле кара таандай быкпыраган эл. Айрымдары темир тосмодон ашып түшө баштады. Эл темир тосмого уйгактай жармашты. Ушинтип турганда тосмонун темир дарбазасы ачылып кетти… Калдайган караан селдей агылып, ичкери кире баштады. Жүрөгүнө суу сепкендей чоочуду. Коридорго чыгып,”Кирип келишти!”деп айтайын десе бир жан жок. Баары качып кетиптир. Жогорку кабаттагылар да бири калбай качып кетиптир. Качканда да жөн качпай, вертолет менен качыпыптыр…

Сороюп эле өзү калганбы, лам деген киши жок. Бу деле качып кетейин деген. Басса эле жоон куйругу оорутат. Басайын дейт, баса албайт, качайын дейт кача албайт. Айласы куруду. Эмнеси болсо да ичкериден эшигин бекетип, демин чыгарбай жашынып калмак болду. Селдей кара таан булар турган кабатка чагылгандай атырылып жетип келди. Дуулдаган үндөр. “Тарс”, “Тарс” тебилген эшиктер. Мунун эшигине да жетип калды.Ошо тушка келген бир топ, шукшурулуп өйдөкү кабатка атырылды. Аны бир кудай сактагандай болду. Ичинен менин бөлмөмө кирбесе экен деп тобо келтирет. Бир маалда дагы бир чоң топтун үнү угулду. Кайрадан тарса-турс эткен үндөр жакындап келатты. Аңгыча болбой эле эшиги “тарс” тебилип ондой жулкунган немелер, көзүнөн чаары учуп кирип келди. Ал эмне кылаарын билбей дубалга жабыша түштү. Жүзүндө зили кайнаган биринчи киши аны моюндан алды. Аны ушунчалык каттуу кысты эле аба жетпей энтигип кетти. Дубалга жабышкан немени катуу жулка тартканда, бирөө артынан келиштире так эле ириңдеген жерге талыштыра тепти. Бут жоон куйрукка тийди… Көзүнөн от атып кетти. Уюлгуган ириң бырс эле жарылгандай болду. Дагы тепти… тепкен сайын ириңи атылып жатты…

Как эле каканактаган ириңге тепти… дагы бир ирет. “Көчүгүңөн ириңиңи да чыгара тебейинби!” деди бирөө. Ушу эле жетишпей жаткансып дагы бирөөсү жоон куйрук аралаш теп калды… Жерге жыгып алып, башын ылдый ныгырган неме айкырды. – Сен ким мененсиң? – деди ал. – Мен…мен… кичинекей кишимин… мен… – деп оозунан сөзү учту. – Эл мененмин!.. Эл мененмин де! – деди, башын ныгыра жерге такаган неме айкырды. – Эл мененмин! Эл менен!.. – Жан далбас кайталады ал. Жерге сулап калган неменин үстүнөн, тебелеп өтүшүп булар да өйдө жөнөдү. Бөлмөсү жылан жалагандай тып-тынч. Жанында тытылган портрет жатат. Ал бир кыйла жатты да… Өзүн жеңилдей түшкөндөй сезди. Колу менен жоон аркасын кармаса, алакан толо ириң чыкты. Кара кочкул ириң чыкты. Аны көптөн бери кыйнап келген ириң тим эле атып чыгыптыр. Эки-үч жолу жеген тепкиси да, так эле ушу тушка тийбедиби. Кыңкайып диванга көчүгүнүн жартысын басты. Колу толо ириң. Ал өйдө туруп терезенин алдына келсе, котологон эл баш кийимин өйдө ыргытып, төбөсү булоолоп турду: – Жашасын!.. Жашасын!.. – деп кыйкырып жатты. Эл быкпырдай кайнайт. Ал да ичинен;
– Жашасын!.. Жашасын!.. – деп, ооз учунан кайталады. – Үхх!… – деп, ириңи жарылып, өзүн кыйнаган азаптан кутулгандай сезди… Ушунчадан бери азапка салган ириңин жара теп чыгаргандай, ага бунун кереги бар беле?.. Дагы эле ичинен кайрыт…

ээ 88
Султан РАЕВ. Белгилүү жазуучу, драматург.
Кыргыз Республикасынын Токтогул атындагы
Мамлекеттик сыйлыгынын, Кыргызстан
Ленин комсомолу жана көптөгөн сыйлыгынын ээси,
Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек
сиңирген ишмер.

Mar 22

Тапалак..

«КЫРГЫЗ КӨЧҮ» МЕКЕНЧИЛДЕР ТОБУНУН ДЕМИЛГЕСИ МЕНЕН
МЫНДАН ЭКИ ЖЫЛ ИЛГЕРИ БАШТАЛГАН ЭҢ КЫЗЫКТУУ ЖАНА
ЭСТЕ КАЛА ТУРГАН ЧАКАН ЖАНАН БАЙГЕЛҮҮ ИШ ЧАРАЛАРЫБЫЗДЫН
АЛГАЧКЫЛАРЫНАН БОЛУП ЭСЕПТЕЛИП ЖҮРГӨН
«ТАПКАН ТАПАЛАК» АТТУУ ОЙУНУБУЗДУН
ӨЗДҮК АЙЫЛЫБЫЗДАГЫ (САЙТ)
«К  Ө  Р  Г  Ө  З  М  Ө    Б  У  Р  Ч  У»

ээ 87

ээ 88

ээ 89

ээ 90

ээ 91

ээ 92

ээ 93

ээ 96

ээ 94

ээ 97

ээ 99

ээ 100

ээ 102

ээ 103

ээ 104

ээ 105

ээ 106

ээ 109

ээ 107

ээ 108

ээ 110

ээ 112

ээ 113

ээ 114

ээ 115

ээ 116 ээ 117

ээ 98

ээ 111

Mar 19

Жаңы «жомок»..

Фото 3РАЕВ Султан Акимович жазуучу, драматург. Кыргыз Республикасынын Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыгынын лауреаты. Кара – Суу районунун Жоош айылында 1958-жылы 13-июлда туулган. 1984-жылы Кыргыз мамлекеттик университетинин журналистика факультетин, 1994-жылы АКШнын Канзас университетинин журналистика жана коомдук коммуникация факультетинин стажировкасын бүтүргөн. Республикалык «Кыргызстан маданияты», «Ленинчил Жаш», «Жаштык жарчысы» гезиттеринде кабарчы, бөлүм башчы, башкы редактордун орунбасары, 1991-жылдан «Кыргыз руху» коомдук саясий жана маданий гезитинде башкы редактор жана уюштуруучу болуп эмгектенген. 2006 – 2010 жылдары Кыргыз Республикасынын Маданият жана маалымат министри. 1990-жылы «Күн кармаган бала» аттуу повесть жана аңгемелер жыйнагы жарык көрүп, Кыргызстан Ленин комсомолу сыйлыгынын лауреаты наамына татыган. Ушул эле китеп 1993-жылы кытай тилинде «Бала тууралуу баллада» деген ат менен Пекиндин «Улут адабияты» басмасынан жарык көргөн.

Э Ш Е К (Аңгеме)

Кыйчылдаган арабаны күн алыс тарткан эшекке мойнуна тагылган жүк эмес, кулагын ийнедей сайып турган ушу тажатты. Ал күн алыс мал сойгон жайдан жаңы эле союлуп, ысык кандын жыты келген уйдун, койдун, жылкынын, кээде топоздун этин касапка жеткирээр эле. Бу аңги эшекти да жаштайынан чурку кылып, бычып салган. Ургаачы эшектерди көз менен гана атып койбогону болбосо, бу макулуктун сезим дегенден таруунун башындай кыпын болсо не. Эртели-кеч союлган малдарды касапка ташыйт. Кээде мээ кайнаткан ысыкта, жамгырлуу нөшөрдө, кычыраган кышта, туманда, баткакта, шамалда жаны тыным албай, касапка эт ташыганы ташыган. Чырым эткенге убактысы жок. Куш уйку көздөн учат. Эшектин жашоосу да эшектикиндей. Эмгеги адал, өзү арам бу жаныбардын жазыгы ушу. Күндөрдүн бир күндөрүндө килейген үстү жабык жүк ташуучу машинеден быкпырдай кайнаган эшектерди түшүрүп жатканын көрүп калат. Мынча эшекти көрбөгөн жаны аларды карап айкырып ийгени да азыр эсинде турат. Ал ошондо көргөн…

Фото 8Өзү сындуу эшектер да башка туяктуулардай эле сулуу болорун. Алардын арасында эшектин не бир түстөгүсү бар экенин көрүп, айкыргандан ээги түшүп калган. Ургаачы эшектер да андан арбын. Эшекти келесоо адам эле келесоо дебесе, бу жаныбардын акылы алда канча тирик экенин эч ким билбейт. Билгиси да келбейт. Эшек. Мына ушул сөз менен гана бу жаныбардын аты да, заты да бүткөндөй… Эшек айдалып келген үйүрдүн ургаачыларына карап айкырганы менен, аларың аны көзгө илбей, бычылган денесин байкатпай эле туюк сезип турду. Бирөөсү ага карап койсо кана?.. Эки ирет айкырып алып, кожоюндан как чокуга камчы жеди. Аны алыстан байкап турган ургаачы жаш эшек шакаба чеккенсип, куйругун шыйпаңдатып “мына сага” дегендей катар-катар тезегин да таштап ийди… Бу жаш эшек көптүн арасынан айырмаланып, жүндөрү аппак, моюндары кудум эле маралдыкындай койкоюп, эки тикчийген кулагынын ортосунда капкара калдай болгон көкүлү бар эле. Эшек мээсинде сезим болгону менен, денесинен эбак кумар каны буулуп калганын азыр сезди. Анысын билмемишке салып, эркектик сезимин козутуп көрмөккө бир-эки курдай аракет кылды эле, көчүгүнөн желден башка эчтеке чыккан жок…

Эшектин сулуулугу көзүнөн башка денесине таркай албады. Ушу таттуу кыялга арбалып турган эшектин жонуна баягы ачуу камчы кайра тийди. Кыялы “чырс” үзүлүп… ал кайра эт базарга карай жол тартты… арабанын үстүндө жаңы союлган уйдун жыты… Эшек эт базардан кеч кайтты… Кечээки жаандан калган чыла сууну шимирип ичти да, кургап, сөңгөгү катып калган жүгөрүнү керте чайнап сугунуп алды. Курсагы өзөк жалгап, көздөрү мемиреп, турган жеринде көзү илеше кетти. Эшектин бактысы ушу да. Ага андан ашыкчасы ашыкча. Төбөдө ай… Жылдыздар… Түн… Абалап, касаптын тегерегинде жугунду аңдып жан баккан дөбөттөрдүн үндөрүн уккусу да жок. Эшектин көшүлүп кеткен уйкусун мал сойгон тараптан чыккан ачуу үн бузду. Бу үн уйдукуна да, койдукуна да, жылкыныкына да, топоздукуна да окшобойт. Бир башка кулагына угулду. Эшектин бүткөн бою дүркүрөп кетти… Бу эшектин үнү. Эшектин үнүн айрый албай өлүпбү? Үн ачуу чыкты… Ал үнгө экинчи, үчүнчү, төртүнчү, бешинчи, алтынчы, эми… кулагына дүйнө эшектери ачуу кыйкырып аткандай угулду… Үн артынан үн… Бу мал сойгон жерде майрам болуп жаткандай жугундукор дөбөттөр шүйшүңдөшүп, топ-тобу менен эт талашып ырылдашып жатты. Канчыгы да, эркеги да тумшугун жаңы эле союлган эттин таштандысына тыгып, көздөрүндө ачкөздүк ойнойт. Түн бою эшектин ачуу үнү ааламды бийлеп алды. Бу чурку аңги буга дейре эшекти сойгонду денесине жүн чыгып биринчи жолу көрүп отурушу…

Эпаадам, анын “туяктуунун баарын союшат, неге эшекти сойбойт?” деп айбандык арга алдырган жайы да бар эле. Мына эми кезек эшекке да жеткен экен… Айтмакчы, бир ирет ал карт эшектен да сураган: “малдын баарын союшат, бизди эмне?.. Этибиз арам, ишибиз адалбы? Карыганда да жөн өлбөйсүң, жардан ары кулатып ийишет… ” деп. Көптү көргөн карт эшек “биз жуттун, акырзамандын макулугубуз… Качан жут келип, акырзаман жакындай баштаганда гана бизди сое башташат…” деп какшанып алган. Ошо карт эшекти да таптакыр эле жүрбөй калганда жарга түртүп ийишкен. Сөөгү бир айдай сасып, карга-кузгунга жем болду… Эшектин үрөйүн учурган ачуу үндөр таңга жуук токтоду… Таң супа салып, эми эле каш-кабак агара баштаганда, баягы кыл мурут ээси келди. Андан күндөгүдөй эле арактын жыты буркурайт. Эшек адамдын жыты ушундайбы деп да боолгоп кетет. “Көнгөн адат калабы, эшекке жүгөн салабы” кайран эшек жонун бу ирбейген немеге тосуп берет, ал адатынча камчы менен жон аралаш берип калат. Бул анын саламдашканы. Эки дөңгөлөктүү арабаны моюнга илет да, илкий басып мал сойгон жайга келет. Бу көндүм иш ага. Бажактаган кызуу касапчылар арабага эттерди ташый баштады. Сулп-сулп эттер арабага үстөккө-босток ыргытылып жатты…

Арабанын жүгү оорлошкондо, эшектин мойну да өйдө көтөрүлүп, аны төрт туягын тыбыратып асманга илип койгондой болот. Арабага этти батышынча шыкай жүктөштү да, бир маалда эшектердин баштарын алып чыга баштады. Аны да арабага, алдыңкы жагына жүктөдү. Эшектердин башын, тиш ортосунан сулайып чыгып калган тилдерин көргөндө буттарын калтырак басты. Эшектин дене бою дүркүрөдү… Этти энесинин өчү бардай жүктөгөн балжаңдаган кызуу касапчылар чийдей арык кожоюнун буттан алып эшектин үстүнө чыкчырылта кыздын баласындай отургузду. Алдын бүт кан болгон алжапкыч менен жаап алган эңгезердей эткээл киши ушу тушта буту менен эшекти көчүккө тээп калды. Эшек сийип ийди. Эңгезердин тепкенине эмес, коркконунан. Арабадагы баштарды көргөндө таптакыр өзүн жоготту. Чийдей арык кожоюн камчы менен ушу тушта эшекти как мээге берип алды. Ал ордунан күч менен жылды. Бүгүнкү тарткан жүгү алда канча оор эле… Эшек илкий басып келатты. Кулагында баягы кыйч-кыйч деген үн. Ал мойнун кылчайтып артка бурулуп караганда көзүнө кечээ күнкү жаш, ургаачы эшектин тумшугу көрүндү. Көздөрү жумулуп, кооз көкүлүнө кан чачырап, көзү жумулуу…

Анын жанына катарлаш дагы бир эшектин башы, аерде бирөө гана эмес бир нече экенин кайдан билсин?.. Бүгүн түшүндө бу эшек ушу жаш ургаачыны көрбөдү беле?.. Экөө тасыраң таскак салып, бири-бирин жыттагылап, кыпкызыл чоктой болгон кызгалдактардын арасында жүргөн… Моюндаша жытташкан… жаш ургаачынын жыты да кудум тумшук учунда тургандай сезилди… Эшектин көзү кечээки түшкө арбалып, туяктары кайда алып баратканын да сезбей калды. Аны бу кыялдан алдыдан чыккан машиненин кулак жарган үнү, чийдей арык кишинин камчысы ойготту. Машине кечээкидей оор жүк ташыган, үстү жабык, өтө чоң эмес. Анда да эшектер… Эки дөңгөлөктүү арабаны акыркы күчү менен тартып бараткан эшектин жадына карт эшектин айтканы түштү. Ал анда «биз жуттун, акырзамандын макулугубуз. Качан жут келип, акырзаман жакындай баштаганда гана бизди сое башташат» деген…
Бирок бу макулук ошо карт эшек айткандын баары мынчалык жакындап калганын, ал кайдан билсин?.. Кыйчылдаган араба. Эшек… Эт базарга … аз эле калды…

Mar 18

Бет ачаар..

«ОНТООСУ КӨП – ОБЩИЙ ДОМ»

Тоолуу Нарын облустук драм театрында жаңы спектаклдин бет ачаары болду.

ээ 87Нарын облустук Муратбек Рыскулов атындагы академиялык музыкалык драма театрында Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер, драматург Чынара КАЛЫБЕКОВАНЫН «Онтоосу көп – Общий дом» аттуу трагедиясы көпчүлүк элдин суранычы аркылуу 3 күн катары менен коюлду.

Чынара КАЛЫБЕКОВА: Мен артистерге, айрыкча койгон режиссер Шамбет Мендебаировго абдан ыраазымын. Спектаклди койгон режиссер Шамбет Мендебаиров, сүрөтчүсү Эрнис Бекжанов болду. Мыкты сүрөтчү экенин да байкадым. Көрсө, КРнын эмгек сиңирген ишмери, белгилүү театр сүрөтчүсү Юлдаш Нурматовдун окуучусу экен. Шамбет го буюрса кыргыз элине таанымал режиссерлордон болуп калды. Драмада башкы каарман Акыйкат – Саадат Көгөева жашоодон түңүлүп, заманды каарыгандарга ой салгандай болду. Саадат Көгөева тууралуу айтсак өзүнчө узун жомок. Учурда театрды кармап турган бирден бир мыкты артисттердин бири Саадат Көгөева.
7Ошондой эле башкы каарман Ботокөз. Ботокөз – Асел Мүдүнова. Аселдин атасы Жумак Мүдүнов менен энеси Эльмира эже да ушул театрда иштеп кетишкен. Бир кезде, 80 – жылдары Эльмира эженин комуз менен ырдаганына, сахнада түркүн кубулуп ойногонуна таң калган элдер учурда кызы Аселге таң беришип, эрип, эзилип көргөндөрүнө күбө болдум. Төрт тарабы келишкен бул керемет, таланттуу кыздан буюрса мыкты актриса чыгат деп ойлоп койдум.

Тургун – Данияр Турдумамбетов такыр эч кимге окшобогон амплуасы менен таңдантты. Көп кырдуу артист экени көрүнуп турат. Шамшарды ойногон Дамир Ботоканов бой-келбети, үнү, актердук чеберчилиги менен залда олтурган көрүүчүлөрдү таңдантпай койгон жок. Ошндой эле Эркек – А. Идрисов, комендант – И. Жуманазарова, С. Шамбетовалар.

Менин таң калганым, ар бир артист өз ролун тапкандай. Режиссердун да тандоосуна таң бердим. Мен кандай ойлоп, элестетип жазсам, так ошондой адамдар тандалып, туш келип калганы, бул да болсо чыгарманын бактысы. Кээде ойногон артисттер туура эмес тандалып калса чыгарма чыкпай калат. Ал турган иш. Бул жерде музыкасын да жакшы тапкан Аскар Чомураевге өзгөчө рахматымды айттым.

Болгону бир жарым саат бою, үч күн залда тон менен оюн көрүп олтуруп тоңуп калдым. Залдагы элдер да абдан үшүп олтурушту. Аларды театрдын суугу да, спектаклдин жандан өткөн, үрөйдү учурган көрүнуштөрү андан бетер тоңдурду. Ал эми артисттерчи? Булар кышы менен тончон иштешет, ролдорду аткарышат. Береги үч күндө Ботокөз жука көйнөк менен жылаңач чыкпадыбы. Не деген эмгек!

Спекиаклдин аягында, – Курусун! Курусун!
Бүтөөр бүткүчө жанымды уучтап олтурдум. Биз учурда мына ушундай жашоону баштан өткөрүп жатпайбызбы! Жанагы жазган кыз айткандай..
– Кулагы болуп укпаган, көзү болуп көрбөгөн!
Атаны кокуй, көр заман! – болуп олтурбайбызбы.
Туурабы?! – деген сөздөр айтылды.
Нарын театры илгертеден элдин көз алдында, мамлекеттин баалоосунда келе жаткан мыкты театрлардын бири. Буюрса Капар Медетбеков, Бакирдин Алиев, Тамара Жумакаевалардын жолун жолдоочу мыкты артисттер өсүп келе жатышкан экен. Негизинен баары жакшы ойношту. Баарына ак жол тилейм. Мен да ушул сахнадан учкам да. Алгалай, бийиктей бер алтын сахнам! Куттуу Нарын театрым!.

******************************************************************************************************************

«Онтоосу көп – Общий дом» трагедиясы азыркы замандын турмушуна багыттап жазылган, «Кыргызстан жалпыбыздын үйүбүз» аталышындагы турмуш чагылдырылган.
Анда багаар-көрөөрү жок, турмуштун азабына кабылган селсаяктардын баш баанек табышы менен бийликтин үстөмдүгү, кайдыгер инсандардын кылган мамилелери чагылдырылат. Ошондой эле, акчанын курманыдыгына кабылган жарандар адамдын жан дүйнөсү менен турмуштун ысыгы менен суугуна чыдап, арууланган жашоодо өлүм менен карч урушат.

Саадат КӨГӨЕВА.

Саадат КӨГӨЕВА.

Баш каармандардын биринин ролун аткарган Саадат Көгөева бул спектакль театрдын жаңы төрөлгөн ымыркайындай эле элес калтырганын баса белгиледи.
«Мындай каарманды биринчи жолу аткардым. Бул каарманды жаратканда абдан кыйналдым, себеби сөздөрү да катуу экен, тубаса сокур кемпирдин ролун аткаруу мен үчүн абдан оор болду. Театрда иштегенимен бери 40-50дөй башкы каармандын ролун аткардым. Мен театрда иштегениме 35 жылдын жүзү болуп калды, азыр 55 жаштамын. Биздин театрда бул спектакль жаңы төрөлгөн ымыркайдай эле элести калтырды», — деди сокур кемпирдин ролун аткарган Саадат Көгөева.

Асел МҮДҮНОВА.

Асел МҮДҮНОВА.

Дудук кыздын ролун аткарган Асел Мүдүнова, дудук кыздын каарманын аткарууда кыздын жан дүйнөсүнүн тазалыгын баалаган.
«Мен айта албайм, кандай деңгээлде аткарганымды эл баалайт. Мага дудук кыздын каарманын аткаруу жакты, себеби кыздын өзүнүн жан дүйнөсүнүн тазалыгы бааланды. Ал кандай жерде жашабасын кыздын тазалыгы сакталды. Театрда иштегениме 4 жыл болду, ушул жыл аралыгында 5-6 каармандын оюнун аткардым»,- деди Асел Мүдүнова.

Turmush басылмасынын аймактык кабарчысынын маалыматы.

Mar 14

Табылга..

ээ 75УУЛКАНДЫН УЙКАШТЫКТАРЫНАН
«ЫР КУРАМА» ТОКУЙБУЗ!..

Бекер отурганча бекер ыр жазалы Көчмөндөр!. Айтмырза агайыбызды калыс болуп берүүсүн сураналы. Төмөндө жазылган сөздөр, биринчи, экинчи, төртүнчү саптардын эң акыркы уйкаштыктарын аласыздар.
Ал эми үчүнчү сап эркин жазылат.
Кана эмесе баштаңыздар.
Жаңы чыккан жандуу ырларга өмүр берели!

«Ы Р   К У Р А М А»

******************************************************************

ээ 85

*****************************************************************************************************************

ээ 63Керимбек КАДЫРКУЛОВ, Маскөө шаарынан.
Арманымдан бир заматта арылып,
Издегеним сүйүндүрүп табылып.
Мына эми кармаар кезде жок болдуң,
Кеткен өңдүү дайра менен агылып.

Өмүр бойу сени издеп дегдегем,
Сенден мага салам келчү жел менен.
Дагы деле издеп жүрөм түңүлбөй,
Сүйүү менен алпурушуп келбеген…

Асыран 1Асыран АЙДАРАЛИЕВ, Келсинки шаарынан.
Ошол күндөр, сарсанаадан арылып,
Оңбогондой ой-максаттар табылып.
Оо мезгилим, тагдыр сенин колуңда,
Ошондуктан, тынбай барат агылып!.

Сүйгөм алгач, сүйүнгөмүн, дегдегем.
Сүрдөп жүрөк, кайкып учуп жел менен.
Билбептирмин, сүйүү, алтын балалык,
Бир жарк этип, артка кайтып келбеген!.

ээ 20Калмамат ТУРДУБАЕВ, Өзгөн районунан, Ош обулусу.
Аял барда арамдыктан арылып,
Мээриминен аруулуктар табылып.
Таң калыштуу аял деген дүйнөдөн,
Жылуу сезим келе берет агылып.

Бул дүйнөнү бала кезден дегдегем,
Жылуу мээрим келчүү эле жел менен.
Аттиң дүйнө! Унуткансып өзүмдү,
Ал керемет кайра мага келбеген .

********************************************************************************
Оо, аялзат, кереметтүү асылдар,
Сулуулар деп айтууга да акым бар.
Аял деген өтө ыйык баарынан,
Мына ушундай кереметтүү затым бар.
********************************************************************************

Жамгыр жааса жамандыктан арылып,
Кыялданам жакшы ойлор табылып.
Жаай берсе шатыратып жамгырым,
Ырлар келет агын суудай агылып.

Оо, кудрет! Ушул күндү дегдегем,
Сулуулуктар келе берет жел менен.
Гүл кулпуруп бир татына ачылса,
Келет ойлор кыялга да келбеген.

********************************************************************************
Аздан-аздан өткөндөрдөн арылып,
Дегдегеним туш келди го табылып.
Жараткандын бул да болсо белеги,
Бакыт келди катарлаша агылып.

Нечен жылдап бул маанайды дегдегем,
Келди күтүүм маанай ачкан жел менен.
Бул бакытка мен аябай мас болдум,
Өмүрүмдө мындай бакыт келбеген.

ээ 74Нурланбек КАЛДЫБАЕВ, Ош шаарынан.
Качандыр бир кусалыктан арылып,
Калса экен бир дабаасы табылып.
Көөдөндөгү толкундаган бук -арман,
Көөдөй түнгө сиңип кетмек агылып.

Кыр үстүндө чуркасак деп дегдегем,
Кыялдарым жарышкандай жел менен.
Көмүлсөк деп бакыттын кучагына
Күндү эңседим, башка санаа келбеген…

0Мусакун САТЫБАЛДИЕВ, Каракол шаарынан.
Уулкандын жакшы демилгесин азыр эле көрдүм. Сегизинчи марттын жарымына жетип-жетпей төшөккө куладым эле, эми баш көтөрдүм. Жазгы оорубу, же суйкайган айымдардын сугу өтүп кеттиби, ким билсин, айтор катуу жыгылдым. Дегеле бу желөпкө кишиге айла жок тура, ар бирине жагалданып гүл сунуп атып… Тигине, Айтмырза аксакал, Калмамат, Бектурсун анан Асырандар алда канча эстүүлүк кылышып, айымдарды дүңүнөн куттуктап коюп “соо калышты”. Алардын баштарынан да мындай учурлар эчен өткөн да. Азил-чыны аралаш дегендей… Эми мен да элди туурап, өз калыбына дале келе албай кеңгиреген баш менен эки куплет курадым, окуп кой, Уулкан. “Сүйрүпризден” деле үмүт этпейм. Элден калбайын деген эле кеп.

Көртирликтин көйгөйүнөн арылып,
Чолпон жылдыз капысынан табылып.
Жазгы ташкын сымалданып үйөрлөп,
Жан-дүйнөм бүт ошол жакка агылып.

Өмүр бою бир жакшылык дегдегем,
Учур болгон мен жарышкан жел менен.
Асманда эмес жерде гана жүрүптүр,
Ошол жылдыз мага көпкө келбеген…

ээ 36Уулкан АМИРАЕВА, Маскөө шаарынан.
Сүйүү менден эбак кеткен арылып,
А мен издейм калаар сыңдуу табылып.
Көлдөй чалкып жүрсөм толкун сыяктуу,
Көлдөй болуп кетиптирсиң агылып.

Мунум анык! Сүйгөм дагы дегдегем,
Сапырылып учкам салкын жел менен.
Кучагымды жайып күтсөм сүйүүнү,
Кайгысы жок жалгыз өзү келбеген.

ээ 62Улан КОШАЛИЕВ, Бишкек шаарынан.
Көйгөйдөн арылып,
Көп акча табылып,
Көп кыздар мени аңдып,
Келишсе агылып.

Деп ойлоп, дегдегем…
Дуу учкан жел менен,
Дайны жок бул кыял,
Дегеле келбеген…

ээ 24Анара БАЙЧУКУЕВА, Бишкек шаарынан.
Санаалардын желесинен арылып,
Оо үмүтүм, келээр белен табылып.
Күтүп жүрөм мезгилдерге карабай,
Келишиңди булак сымал агылып.

Оо үмүтүм, табам го деп, дегдегем,
Шыбырагам шамалдарга, желге мен.
Жеткирбеди, жел-шамал да кызганып,
Үмүтүмдү, эңсеп жүргөн, келбеген!.

ээ 75Сайрагүл ЖОЛБОРСОВА, Маскөө шаарынан.
Түйшүктөрдөн кетким келди арылып,
Түмөн ойлор, көңүлүмдө табылып.
Бара жатам, жүрөгүмдү кочуштап,
Элдер баскан, жолдор менен агылып.

Бир өмүргө дидарыңды дегдегем,
Билсең эгер, бара жатам жел менен.
Сүйүүлөрдүн көзү сокур ,окшойт ээ?
Мындай сезим, мурда неге келбеген?
**************************************************************************************
Эшек жебе, арамдыктан арылып.
Деп турганда, арабыздан табылып.
Кайдан билдик эшек эти экенин..
Сатышыптыр, «Эшек каны» агылып.

Кыргызстанда эшек эти жок -деп дегдегем.
Буруксуган каны келди, жел менен.
Билдим эми, Эшек эти экенин.
Үч уктасам, түшкө дагы кирбеген!
**************************************************************************************
Ыпластыктан жүрөлүчү арылып,
Ыйманыңар кеч болсо да табылып.
Өлкөбүздө жашоо кыйын болгондо,
Туш тарапка чачырадык, агылып.

Жакшы жашоо болот дегем, дегдегем.
Кыйын күндөр кайдан келди жел менен?
Аял сыртта, эркек казан кармашып,
Мындай күндөр түк ойума келбеген.
**************************************************************************************
«Эне» деген ыйык сөздөн арылып,
Бөбөгүңдү сатканга жан, табылып.
Наристеңди таштап качтың неге сен?
Эне сүтүң зыркырады, агылып.

Кыргыз кызы, ыймандуу – деп дегдегем,
Айткандарым кайда учту, жел менен.
Өз канынан жаралган өз балдарын,
Таштап качат, деген ойлор келбеген.

ээ 62Гүлжакан МАВЛАНОВА, Бишкек шаарынан.
Арам тамак, арсыздардан арылып,
Арабыздан хан Манасы табылып.
Алыстаган ырыс алды ынтымак,
Аруу элге келсе экен деп агылып.

Кыялымда көктөн тилеп дегдегем,
Кыянаттар жоголсо деп жел менен.
Кыргыз элим кең пейилдүү баатыр эл,
Кычыктанган «кылына» тең келбеген…

Кыргыз аман, кылым аман, жер аман,
Кыргызымдан кыйыр эли тараган.
Кыйааматта кырк жыл кыргын болсо да,
Кыргыз элин кызыр колдоп сактаган.

ээ 61Гүлчехра УУЧИЕВА, Маскөө шаарынан. Мигрант ыры.
Муктаждыктан калайын деп арылып,
Алыс жактан калган жумуш табылып.
Бет алганмын кең Маскөөгө мен дагы,
Көп мигранттын катарында агылып.

Орус шаарын көрүүгө көп дегдегем,
Кыялдарым алып учуп жел менен.
Сыналгыдан көргөн кызыл аянтта,
Басып жүрүү оюма да келбеген.

ээ 75Сайра БАТЫРКУЛОВА, Бишкек шаарынан.
Буулуктурган сезимдерден арылып,
Бир үзүм күч кайратыма табылып.
Буурул таңда Бакыт издеп жөнөдүм,
Боз туманга аралашып, агылып .

Бул учурду далай жолу дегдегем,
Бут дүйнөнү кыдырам деп жел менен,
Бүтүм кылдым , милдеттүүмүн, акым бар,
Өзүм барам, БАКЫТыма келбеген!.

ээ 66Шайырбек ДОСБОЛОВ, Баткен обулусунан.
Акылдан арылып,
Айбандык табылып.
Ат кылды, эшекти,
Арам кан, агылып.

Жейм деп дегдегем,
Жыт келсе жел менен.
А эми самсага,
Табитим келбеген.
* * *
Көңүлдөн арылып,
Көр жандар табылып.
Көчмөн эл көчүштү,
Көч болуп агылып.

Өрт болуп дегдегем,
Өчтү ал жел менен.
Өкүнөм; айылдан,
Өзгөргүм келбеген.
* * *
Жүдөөдөн арылып,
Жүрөгүм табылып.
Жөнөймүн сен жакка,
Жылтылдап агылып.

Өпсөм деп дегдегем,
Өптүм көп жел менен.
А бирок тартынып,
Айткым эч келбеген.

ээ 75Назима АЛМАЗБЕКОВА. Ош шаарынан.
Азап тарткан оор түйшүктөн арылып,
Алат элем, калса шерик табылып.
Арыш таштап келечекке максатсыз,
Акыр-чикир… Кошо барам агылып.

Августтарда бой жетем деп дегдегем,
Аңкып жытым тараар эле жел менен.
Арман жашоо, ыргытты го бир тиштеп,
Алкаш киши, адал жолго келбеген!.

Айтмырза (2)Айтмырза АБЫЛКАСЫМОВ. Бишкек шаарынан.
Ырлардын эмнесине көңүл бурулат?
1. Көркөм сөздөр кынапталып, орду-ордуна коюлушу.
2. Ырдагы жаңы табылгалар…
3. Ырдын мазмуну жана бир бүтүндүгү.
4. Муун өлчөмдөрүнүн ар сапта туура сакталышы. («Размер стих» дешет орустар)
5. Уулкан берген уйкаштыктардын сөзсүз берилген катары менен сакталышы..
6. Кыргыз ӨҢҮ менен катасыз жазылышы. ж. б.
Бардык акын атпайга ийгилик!

Анча-мынча көп түйшүктөн арылып,
Анткен менен да жаңысы табылып,
Турган кезде кычашат эй ырлар да,
Тоо суусундай күү-шаа болуп агылып…

Бул сынакка катышсам деп дегдегем,
Бүт каалоом учту, кетти жел менен.
Кантет элем баалайт экем ырларды,
Калыс болуу такыр ойго келбеген!.

ээ 75Алтын ТУРГУНБАЕВ.
Кайгы муңдан калган кезде арылып,
Кайдан чыктың, азап болуп табылып.
Жообун берчи кылыктанып, назданбай,
Сен жөнүндө ырлар кетти агылып.

Сени күтүп сени гана дегдегем,
Ырлар жазып, кат жөнөтсөм жел менен.
Кандай кызсың кылыктанган обу жок,
Кайра-кайра чакырганга келбеген.

ээ 75Эрлан ТАГАЕВ.
Байоо сезим балалыктан арылып,
Алгач сүйүүм капилеттен табылып.
Көз ирмебей нечен таңдар атты го,
Жетпей сага көздөн жаштар агылып.

Түбөлүккө сени гана дегдегем,
Аккуу сымал кайкып мелүүн жел менен.
Билсем кана мендик эмес экениң.
Кайып болуп кетээр белем келбеген.

ээ 75Гулжигит АБДИБАИТОВ. Бишкек шаарынан.
Тындым кургур, бойдоктуктан арылып,
Кыялдагы издегеним табылып.
Ар бейшемби баш багамын бейишке,
Маңдай терим жаак ылдый агылып.

Бул күндөргө жетсем дегем, дегдегем,
Кыялдарым кубалашып жел менен.
Бирок аттиң, бейиш менен жанаша,
Тозок оту бары эске келбеген!…

ээ 31Азирет КЕЛДИБАЕВ. Санкт-Петербург шаарынан.
Жүрөк кургур санаалардан арылып,
Балкып турам бакыт кушум табылып.
жан-дүйнөмдү кыштан жайга оодурду,
Канатынан күндүн нуру агылып.

Мен Перимди түштө көрүп дегдегем,
Кээлер эле түркүн түстүү жел менен.
Түшүм өңгө айланарын чын айтсам,
Он толгонсом ойума да келбеген..

ээ 24Кайырбүбү ЧОЛПОНКУЛОВА. Бишкек шаарынан.
Санаадан жүрөк арылып,
Дартыма даба табылып.
Кемесин айдап сүйүүнүн,
Кетсекпи бирге агылып.

Келет деп сени дегдегем,
Саамайың сылап жел менен.
Күттүрүп кайда жүрөсүң,
Эңсетип коюп келбеген.

ээ 64Айсалкын СООРОНБАЕВА. Маскөө шаарынан.
Кыргыз элим кризистен арылып,
Интерполдо изделгендер табылып,
Өкүм сүрүп бейкут жашоо өлкөдө,
Турсун дайым кут-ырыскы агылып.

Тилек кылып жакшы күндү дегдегем.
Дегдеттирген ойлор учат жел менен.
Эр жигиттер намыстан чеп курушсун,
Чепти бузуп, душман жортуп келбеген.

ээ 95Айжан МАМАСАДВКОВА. Маскөө шаарынан.
Сабыркаткан санаалардан арылып,
Сары оорума калды дары табылып.
Садагам ай, себеп болдуң ага сен,
Сүйүүм сага дайра болуп агылып.

Сени сүйүп, сени күтүп дегдегем,
Саамайыңдан сылап өтөм жел менен.
Мынча неге ойлой берем сени эле,
Мындай сүйүү башта мага келбеген.
****************************************************************************************

Гүлгаакы. Бишкек шаарынан.

Кусалык, кайгылардан арылып,
Эңсегеним, тилегеним табылып.
Жаратканым белек кылды УУЛУМДУ,
Кубанчыбыз кош дайрадай агылып!

Ушул күндү көптөн күтүп, дегдегем,
Кубанчыбыз, учуп кетти жел менен.
Мөгдөп калдым, эки эмчегим зыркырап,
Боздосом да, жалынсам да аттиң арман…
Эми УУЛУМ – кайра кайтып келбеген!…

айырКулпунай АБДУЛЛАЕВА. Маскөө шаарынан.
Бала кезде, баардык иштен арылып,
Чүкө ойноого жаңы достор табылып.
Кырып алышты, уткурдум болгон чүкөмдү,
Көз жашым төктүм, мурдумдун суусу агылып.

Фишкадан топтоп, күнүмдү эңсеп дегдегем,
Ойлогон ойлор, учуп бир кетти жел менен.
Аттиң ай соонун, балалык кез, мунарык,
Көз жашың көлдөп, жалынсаң да келбеген.

Mar 11

Азаптан кийин алты жыл..

булут 5**********************************************************************

ӨРТТӨЛГӨН  КАЙРАН  ӨМҮРЛӨР

«Азаттыкты каалабаган адам жок, адилет адам азаттыкты жалпыга каалайт, адилетсиздер өздөрүнө гана каалашат!.»                                                 (К. Берне)

Айабай кыйналдым. Ачыка чыгаралбай. Айталбай дегеним. Анткенимдин себеби да ар түрдүү, жүйөөсү өтө көп. Аны эми айтканда не, айтпаганда не. Үч уктаса түшкө кирбес мындай «шумдуктуу окуйа болуп кетет» деп ким ойлоптур. Туптуура бир жыл болду. Эң коркунучтуусу, төбө чачты тик тургузган андай окуйалар, адилетсиздик, абийирсиздик күндөн-күнгө күчөп, Кыргыз өлкөсүндө кадыресе көрүнүшкө айланып, адамыңдын укугу Бакиевдердин бийлиги үчүн жыртылган чокойчо да бааланбай, жетээр чегинен ашып түшүп, кыргыздын жонунан кызылдай эле кайыш тилип киришти. Ары кетип, бери кетип, акырында «кеч болсо да Бакиевдердин бакыйган дагы бир оор кылмышы бойунча ачуу чындыкты эл билсин» дедим. Изи сууп бараткандай. Абийирим чыдабады. Таңдын атышы менен күндүн батышы мен үчүн азапка айланып, тынч уйку жоголгон.

Медет Чакановичке 12-мартта (2009 – жыл) дагы жолуктум. Акыркысы болуптур. Ат-тиң…
Эртең мененки саат 10дордо киргем, дээрлик бир саатка чукул сүйлөштүк. Ачыгы, агүйүн алчап, оппозицийасын кошо калчап, жетинчи кабаттын кадимки «серый кординалына» айланып, МЧС атка конгон атактуу саясатчы Медет Садыркулов менен оголе көп жолугуп, оо, далай сүйлөштүм. Агүйгө келгиче, агүйүндө отурганда, агүйдөн кеткенде. Бийлигин да эмес, байлыгын да эмес, болгону ал кишини Адам катары терең сыйлап, өзүмчө сыймыктанчумун. Ага-ини болуп калганбыз. Арманым, чексиз мүмкүнчүлүктөрдөн пайдаланып, «ким бар, ким жок» деп чыгынып, бир ирет чогуу сүрөткө түшүп койгонго жарабаптырмын, эстелик үчүн..

Үч адамды Алматыга алып барып келе жатым Бишкекке жетип-жетпей күм-жам болгон апакай «Лексус».

Үч адамды Алматыга алып барып келе жатып Бишкекке жетип-жетпей күм-жам болуп өрттөлгөн апакай «Лексус».

«Кыйналдым», «акыркы» деп армандуу үшкүргөнүмдүн себеби бул. Үмүткө май тамызган ошол акыркы жолугушуубуздун соңунда, «Асыран, мени шаштырбай турчу, (кеп ошол мезгилде «ана-мына чыгарабыз» деп жаткан жаңы гезит жөнүндө кетип жатат, алгачкы саны 27-мартка болжолдонуп калган. А. А.) мына, бүгүн буюрса бир катар маанилүү маселелердин башын ачып келгени Алматыга кетип жатам дебедимби, эмдиги экинчи күнү (кызык, ал күнү 17-март экен, Аксы окуйасына 7 жыл, кан төгүлгөн күн. А. А.) дал ушул маалда кел, ошол күнү бардык маселени жыйынтыктап, ишти баштайбыз» деди. Анан шашпай ордунан туруп, сырдуу жылмайып басып келип, тамашалап ичке муштагылап, «жакында чо-оң иштер болот, аз калды “братишка”, сен эми бардык маселени түшүнөсүң да, чыдап тур» деп кучактай, далыман таптап, эшиктин каалгасын өз колу менен ачып туруп, акырын узатып койгон.

Жандүйнөсүнө ишеничтин, үмүттүн оту жанып, жакшы ниетке беттеп алган адамдын абалын эми түзүк эле түшүнөт чыгаарсыздар? Залкар жазуучунун (МЧСтин офиси Аалы Токомбаевдин мемориалдык үй музейинде болчу. А. А.) музейинен чексиз үмүттөргө «мас» болуп, толкунданып чыгып кетип бара жаткан мен «байкушта» анда кайдагы жаман ой!?.

Мыкаачылык менен атайын уйуштурулуп, үч адамдын өмүрү менен кошо  өрттөлгөн каргашалуу «Лексустун» калдыктары. 13-март, 2009-жыл.

Мыкаачылык менен өлтүрүлүп, андан соң атайын өрттөлгөндөн калган үч адамдын сөөгү жана унаа калдыктары. 13-март, 2009-жыл.

Медет байкемдин Алматыга эмес эле акыркы сапарга, келбес жайга кетип бара жатканын, азыркы айтылган жакшы иштериң менен жаркын үмүттөрүңдүн быт-чыты чыгаарына саналуу гана сааттар калганын, үмүтүң тургай «каардуу үй-бүлөнүн» кандуу чеңгээлинен «бүтүндөй элди куткарам» деп өзгөчө жан үрөп жаткан ошол ишенген «тираның» күм-жам болуп, өрттөлүп, аны менен бирге эч жазыгы жок эки бирдей шордуу (изилдөөчү Сергей Слепченко менен айдоочусу Кубат Сулайманов. А. А.) кошо өрттөлүп, «үзүктөй» болгон үч адамдын денеси бир эле түндө, бир эле саатта, бир эле ууч күлгө айланып, сапырылып жок болоорун, өпкө-жүрөгүмдү бир гана өксүк аралап, тумандап калаарын кайдан билиптирмин, кашайгырдыкы…

Сергей СЛЕПЧЕНКО.

Сергей СЛЕПЧЕНКО.

«Убал-сооп» дегенди уруп ойношпой, оркойгон кылмыштарын бурмалашып, «кылгылыкты кылып, кыл жип менен бууп» койушуп, анан уйалбай-этпей эле «бул деген жөнөкөй эле жол кырсык, башкача болушу мүмкүн эмес» дешип, маашырлана алакан ушалашып, култуңдап, сүйүнүп тим болушту го, наадандар… Ал эми «оозуң кана?» десе мурдун көргөзүп, «үйлө» десе какырып, «сүйлө» десе бакырган «сот билектери» жапырт, «ооба, ошондой, болбогон эле кырсык» дешип, кожоюндардын «заказын» алты жүз пайызга аткарышып, кылмыштарын ачылгыс кылып (азырынча) жаап тынышты. Дагы да, далай-далай өздөрүнүн кылмыштарын жашырып-жаап, калыс сүйлөгөндөрдү «каап», «сен» деп эле койгондорду селейте чаап, канчалаган күнөөсүз шордууларды күнөөлүү кылып, саан уйдай «саап», сатып, атып, өрттөп, соттоп, ойлоруна келгенди оттоп, күпүлдөшүп, бүгүн бир гана Бакиевдер болуп көрбөгөндөй «өнүгүп, өсүп» киришти го, чиркин. Кыскасы, кылмыштуу бийлигин мыкчып, колдон чыгарбаш үчүн бул «криминалдашкан үй-бүлө» бүтүндөй кыргызды курмандык чалып, кул кылууга даяр экенин беш жылга жетпей эле бекемдеп, көзгө сая көргөзүп койушту.

ээ 14Айтайын дегеним, «эй, силер деле адамсыңар го, эгер адам болсоңор, анда адамкерчилик, абийир, ыйман деген ыйык нерсеңер кайда? Барбы деги? Мындай зөөкүрчүлүгүңүргө ким чыдайт да, ким ишенет?». Ким? Ишенбейт эч ким! Эч качан! Эстеп койгула?!.. Айтсаңар, кайдагы «жол кырсык?». Болуптур. Анда ошол жолдо калган жосунсуз «автокылмышты» уйуштура коюп, «сокур ит бок жалагыча» кайра изин жууп-тазалай салган ким? Жооп жок. МЧСтин артынан сайа түшүп, аңдытып, аны тез арада жок кылууну көксөп, уйкусу бузулган ким? Жооп жок. Ушул күнгө чейин. Табышмак…

Мына, ушуга окшогон уусунан чуусу көп, унутта калып бараткан ары шектүү, ары табышмактуу, жообу жок татаал суроолорго жоопту башка жактан издеп убара болбой эле Медет Чакановичтин (бейиши болгур) өзүнүн арманга айланып кеткен акыркы майегинде берген жоопторунан эле издеп, иликтеп көрбөйлүбү?

Мен бул маекти 10-мартта (2009-жыл) дайардап келип, өзүнө көргөзүп, «басмага бере бербейлиби» десем, өзү бир сыйра окуп көрүп, «жакшы, бирок азыр эртерээк, катып койо тур, мен өзүм айтам, ошондо дагы бир топ маанилүү маалыматтарды кошуп, толуктап туруп өзүбүздүн гезитибизге эле жарыйалайлы» деп койгон, жарыктык киши. Макул болуп, унчукпай калгам. Анан ошол бойдон минтип кеч болсо да акыры мен унчугуп атам. Алыстан. Амандык жеңет дейби? Мен аманмын да. А Медет байкем болсо эми унчукпайт, эч качан!…

Мынакей окурманым, (майек ошол бойдон сакталган, болгону рубрикасы алмашты, андагы рубрикасы «дүбүрт» эле, башка бир дагы тамгасын өзгөрткөн жокмун. А.А.) кечигип калыптыр дебеңиздер, орус туугандарыбыз «лучше поздно чем никогда» деп койушат эмеспи, шашпай окуп көрүп, ойуңузду бөлүшүңүз. Тараза ташыңызды талдап, кай тарапка бурасыз, эрк өзүңүздө, алды акыйкат болуңуз…

Асыран АЙДАРАЛИЕВ. 12-март, 2010-жыл.

*****************************************************************************************************************

Медет САДЫРКУЛОВ.

Медет САДЫРКУЛОВ.

Арманга айланган акыркы маек.

Медет САДЫРКУЛОВ: КР Президентинин администрациясынын мурунку жетекчиси:

«БИРИКПЕСЕК – БУЛАР БИЗДИ БИРИНДЕТИП ЖОК КЫЛАТ»

– Медет Чаканович, сизге былтыр жаңы жыл алдында тартуу кылынган «табышмактуу белектин» ээси ким экени белгилуу беле? Жалпы коомчулук ал «белекти» сиздин каршылаштарыңыздын «аман-сооңдо кет» деген алдынала ачык коркуткан «эскертүүсү» деп кабылдаган эле. Эмнеге ошондо кетпей туптуура бир жылдан кийин кетүүнү эп көрдүңүз?
– Сасык саясат, ички-тышкы интрига, ордо оюндар мына ушундай ырайымсыз, катаал, эрежеси жок, омбу-домбу, опурталдуу болот. «Оюнга» аралашкандан кийин чүкөңдү ойлонбой эле оңду-сол калчай бергениң эч убакта жыргатаар жыйынтык бербейт. Ойлонуп, таразалап, таамай, так чечим кабыл алуу гана саясатта жемиштүү жыйынтык бериши мүмкүн. Бирок, баары бир ойт берип кеткен учурлар көп, адашасың, жанылбай койбойсуң, кемчилик кетет. Ал эми «белек» тууралуу айтсам, ал мага эскертилген ачык коркутуу экенин, түйүлгөн «муштум» кимдики экенин абдан жакшы билем. Мен өзүм публикага ойногонду эмес, тер төгүп, иштин майын чыгара иштеп көнгөн адаммын. Жасай турган көп иштер бар эле, ошол тууралуу ойлонуп калдым. Анда кетсем деле жарашмак, бирок өзүм «эртерээк» деп эсептедим. Азыркы «отставкам» деле өз убагында эле болду окшойт.

– Бакиевдин бийлигин сактап калууга, анын бекемделишине тоодой кызмат кылып бердиңиз эле, эми алар сиздин эмгегиңизди бат эле унутуп калыштыбы?
– Андай деле эмес. ТИМ баш болгон бир катар жогорку кызматтарды сунуш кылышты, бирок мен баардыгынан сылык баш тарттым. Себептерин эми сен өзүң деле жакшы билсең керек, мен булар менен бир короодо иштеше албай калдым, мүмкүн эмес. Бар күчүмдү жумшап, жасаган кызматымдын багыты түптүз барып эле Бакиевдердин «айбалтасына» айланып калып жатканынан тажап, анан ал жерден эч нерсе жасай албасымды, колуман келбесин түшүндүм да өз ыктыярым менен кызматтан кеттим. Менимче мезгил менден бүгүн дал ушуну талап кылды, мен аны аткардым.

– Агүйдүн администрациясын дээрлик эки жарым жыл башкарыптырсыз. Алардын былык-чылыгын, ичи-тышын ийне-жибине чейин билээриңиз жалпыга маалым. Анан эле «шарт» бурулуп, эшиктерин «тарс» жаап, «урдум силерди» деген тейде жетинчи кабаттан түшүп, баса берип жүрөктөрүн бир «болкулдаттыңыз». Ал аз келгенсип сунуш кылган кызматтарынын баарынан баш тартып дагы бир жолу «солкулдаттыңыз» окшойт. Дегеним, сиздин мындай күтүүсүз кадамдарыңыз түздөн-түз өзүңүздүн жеке өмүрүңүзгө эле опурталдуу эмеспи?
– Албетте опурталдуу. Артымдан калбай «кайтарып», алыстан аңдып жүрүшкөн түрү суук «охотниктер» менен бетме-бет кезигип, жолукпаганым менен баардыгын байкап, ичимден туюп, сезип эле турам. Бир күнү болбосо бир күнү «кол салсакпы» деп даярданып жүрүшөбү, же балким жөн гана «сес көрсөтүп коелу» деген ыкмаларыбы? Билбейм…

Медет Садыркулов жубайы Айнагүл Садыркулова менен.

Медет САДЫРКУЛОВ жубайы Айнагүл САДЫРКУЛОВА менен.

– Кайтарууга алып, аңдыгандар «кимдин кишилери» деп ойлойсуз, алардан коркпойсузбу, артыңыздан түшүп атса?
– Эмнеге коркмок элем. Башты катып, ийинге кире качыш эркектин иши эмес. Мындай учурда (күлүп) «корксо да коен өлөт, коркпосо да коен өлөт» деп койчу беле, туурабы? Айтпадымбы, жасаган иштерим бурмаланып, бир гана үй-бүлөнүн кызыкчылыгы үчүн иштеп калды. Азыр оюмда ошол кетирген одоно кемчилигимди оңдош, «баш ооруга» айланып бара жаткан Бакиевдерди тез арада бийликтен кетириш, анан бардыгы эл үчүн кызмат кыла тургандай адилеттүү, таза бийликти алып келсек деген аруу тилегим, асыл максатым бар. Бүгүн да эч нерсе эмес, эртең мындан да кыйын болот. Мен мына ошондон корко баштадым. Булардын азыркы жазап жаткан ар бир кадамы, элге каршы жүргүзгөн саясаты мен үчүн эле эмес, бүтүндөй коом учун өтө кооптуу болуп калды. Мындай жол менен кете берише турган болсо, анда аягы жакшылык менен бүтпөйт. Ал эми мени кайтарууга алып, аңдып жүргөн адамдар эмне, Афганистандан же Ирактан келди дейсиңби? Элдешкис бир эле душманым бар, ошонун адамдары болсо керек. Кокустан менин өмүрүмө кол салуу болуп, же кандайдыр бир коркунучтуу жагдай түзүлө турган болсо, аны мен бир гана Жаныш «досумдун» (Бакиев) жасаганы деп эле түшүнөм. Андан башка азыр менин артымдан сая түшүп, «сагынычтуу салам» же болбосо «коркунучтуу белек» жолдой турган «досторум» деле жок.

– Эми анын бетин ары кылсын, «тфу-тфу» деңиз. Сиз азыр «болгон саясый күчтөрдүн бардыгын топтоп, башын бириктирип, бирдиктүү күчкө айландырам» дедиңиз. Ар кимиси ар башканы сүйлөп, амбициялары ашып-ташкан оппозиция лидерлери сунушунузга макул болуп, көнөөрүнө көзүңүз жетеби? Себеби, сизди Бакиевдин «булчуңун чындаган» деп ачык сындап, жактырышпайт эмеспи.
– Чыңдаганым чын, танбайм, ачык сындарын кабыл алам. А бирок ал мезгил өттү да, кетти. Аны миң укуп-чукугандан эч кимибиз пайда таппайбыз. Учур бизден азыр таптакыр башканы талап кылып жатат. Биздин азыр биригип, бири-бирибизди угуп, бирдиктүү иш алып баргандан башка жолубуз да жок, жана антпеске аргабыз да жок. Алдынала Өмүкеге, Бокеге, Алмазга (Атамбаев) жолуктум, жана башкалары менен да сүйлөштүм. Аркы-берки болгонубуз менен алгачкы сүйлөшүүлөрдүн жыйынтыгы жаман эмес. Бул жагын алганда маселе оң жагына ооп калды. Эң башкы чечүүчү маселе каражатка барып такалат эмеспи. Орчундуу бул иштин да түйүнү чечилип бутуп калды десем болот. Кайдан табыш, кантип? Канча? Бардык жоопкерчилик, баш оору меники.

– А бирок баарынын башын бириктирип, каражат чачып киргенде эле Бакиевдер «мынакей бийлигиңер, алагойгула» деп, четке чыга бериши кыйын го? Эл болсо эч кимге ишенбейт, «митиңг, пикет» деген сөздөрдөн көңүлдөрү үч көчкөн журттай калып бүткөн.
– Аның да чын. Бирок биз андай ашыкча башаламандыка, чаржайыттыка барбайбыз, жол да бербейбиз. Элди кыйнап, ортого да салбайбыз. Биздин стратегиялык багытыбыз, тактикалык жүрүшүбүз, анан эң маанилүү маалыматтарыбыз болот. Түптүз «бутага» мээленип, биринин артынан бири жарыла турган «смертельный бомбалар» жетишээрлик. Атактуу фраза эсиндеби? «Маанилүү маалымат кимдин колунда болсо, дүйнөнү ошол башкарат» дейт эмеспи. Маалымат деген өтө күчтүү курал. Мына, ушундай Асыран. Эгер биз бүгүн эртелеп биригип озунбасак, эртең булар баарыбыздын көзүбүздү оюп, оюна эмне келсе ошону жазап, энебизди Үч-Коргондон көргөзүшөт..

Маектешкен Асыран АЙДАРАЛИЕВ. 10-март, 2009-жыл.

Геннадий ПАВЛЮК.

Геннадий ПАВЛЮК.

Р.S. Бул маектен сырткары март айынын биринчи жарымында мындан да маанилүү, көлөмдүү, орус тилдүү окурмандар үчүн, «Казахстандын маалымат айдыңына арналган маек даярдайлы» деп атайын МЧСтин макулдугун алгам. Ал маекти белгилүү журналист, маркум Геннадий Павлюк (Ибрагим Рустанбек) даярдамак. Тилекке каршы ал маекти дагы «бир аз кое тургула, азыр эртерээк» деп кийинкиге жылдырып койгон. Эгерде ушул даярдалган, анан макул болуп, бирок «кийинкиге» жылып калган маанилүү маектер өз маалында, эртерээк элге чыгып кеткенде, балким кандай болот эле? дейм. Бири жыл башында, экинчиси жыл аягында киши колдуу болушуп, өлүмдөрү табышмакка айланып, шейит кетишкен белгилүү эки саясатчынын кейиштүү тагдырлары таптакыр башка нук менен кетип, балким аман-соо калышат беле? деп дагы коем иттики, арсыз ой деген ошо да…

Бул макала менен маек 2010-жылдын март айынын башында орустардын proza.ru http://www.proza.ru/2010/03/30/718 аттуу сайтына жарыяланган..

******************************************************************************************************************

Ал эми жогорудагы макала менен маек 2010-жылдын 2-апрелинде Бакиевчилер оппозициячыл «Форум» гезитин күч менен жаап салышканына карабай анын ордуна дароо чыгып кеткен «Эл сөзү» гезитине, (башкы редактору Рыскелди МОМБЕКОВ) «Проза ру» сайтынан алынып басылган. Туптуура беш күндөн кийин, 7-апрель күнү каргашалуу Бакиев бийлиги тагынан кулап, кылмыштуу  колдорун ого бетер канга чылап, кандай да болсо бийликти колдорунан чыгарбай мыкчып, сактап калуу тилек-максаттары таш каап, аргасыздан өлкөдөн качып чыгууга аргасыз болушту. Кандай болгон күндө дагы эртеби-кечпи кылмышкер Бакиевдер кыргыз элинин алдында, мыйзам алдында керт баштары менен сөзсүз жооп бериши керек..  Финляндия, Келсинки. 13-март, 2015-жыл.

ээ 58

ээ 56

ээ 55