Улуттук тил комиссийасынын кабыл алуусунда болгон “Көчмөндөр”.

ЭРМАТОВДУН ЭШИГИН АТТАГАН «КӨЧМӨНДӨР»

Урматтуу «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобунун мүчөлөрү жана Достор!

Кечээ, 10-октябрда,  саат 14-00дө КР Президентине караштуу Улуттук тил комиссиясынын төрагасы Эгемберди Эрматов мырза менен «Кыргыз Көчү» мекенчилдер тобунун өкүлдөрү жолугуп, эне тилибиздин тагдырынан тартып, улуттук маданийат, адабийат, келекчек муундун тарбийасына чейин кызуу кептешип кайттык. «Көчмөндөр» тараптан мен, Чынара Сарбагышова, Райкүл Айдаралиева, Эсенбек Чоткараев,  Кымбат Алмазбекова, Хатира Асановна жана Бахтияр Балтабаевдер болушту. Төрага Эгемберди Эрматов жана анын орун басары Чолпон айым менен ийри отуруп түз кеңештик.

Сөз башында мен биздин «Кыргыз Көчү» тобу Ааламтор айдыңындагы эң биринчилерден болуп дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүндө жашаган жалаң мекенчил кыргыздар тарабынан уйушулган топ экенин, Эне тилибизди коргоо, колдоо, өстүрүп-өнүктүрүү жана кеңири жайылтуу бойунча талыкпай аракеттенип жатканыбызды, бир топ иш чаралар уйушкандык менен өткөнүн жана өтүп жатканын айтып берип, андан тышкары баягы «Баннер чырына» токтолуп, ал бойунча дагы кеңири маалымат бердим. Ошону менен сөз кызып, Эгемберди агай өзү да эмне иш кылып жатканын, кандай максаттары бар экенин, мыйзамдык, техникалык-материалдык, моралдык жактан эмнелер жетиштүү, кайсылар жетишсиз экенин айтып берди. Биз дагы кабыргадан качырган суроолорду берип, сунуш-пикирлерибизди ортого салып айтып отурдук. Мекенчилдер тобунун кабыландан кайра тартпас сөздөрү Эгемберди акеге дем берип, Чолпон айымга да шык жандырдыбы, экөөсү тең агынан жарылып, жалпыга жайбай турган, бирок, олуттуу делген маселелерди ачык эле айтып алышты.

Кыскасын айтканда, бул жолугушуу таанышуу, учурашуу маанайында өтүп, бир топ сунуш-пикирлерди алмашуу болгону менен жыйынтыгында мындай жолугуушалр ар ай сайын өтүп, биргеликте иштөөнү кагаз түрүндөгү иштер аркылуу ырастамак болдук. Антсе да, алгачкы жолугушуунун жемиши «Кыргыз Көчү» тобунун демилгеси менен КР Президентине караштуу мамлекеттик Улуттук тил комиссиясында Байкоочулар Кеңеши түзүлүп, алар КРнын бүт аймагындагы көрнөк-жарнак иштеринин кыргыз тил мыйзамына ылайык, кыргыз адеп-ахлагына, каада-салтына туура келген абалда болуусуна көзөмөлчүлүк кылмай болду! Кыскасы, буюрса, Байкоочу Кеңештин негизги бөлүгүн “Көчмөндөр” түзүп, көрнөк-жарнак иштериндеги кыргыз тилин одоно бузган катачылыктардан тартып, жылаңач кыздардын сүрөтүнө чейинки алашемдиктерди ар ай сайын атайын кароо аркылуу тизмеге тизип, тил комиссиясы менен бирдикте тиешелүү жерлерге талап коймок болдук!

Мындан башка да сунуштар кагаз түрүндө жазылып, тил комиссиясындагы келерки отурумда ортого салынмай болду. Кыскасы, биз бири-бирибизге түшүнүшүп, «тилегибиз эле жакшылык» дегендей, тилдин келечеги үчүн талыкпай иштей бермек болдук. Биз айттык, «өзүңөрдү өзуңөр эле кичирейтип, мокотуп колуңарды да тилиңерди да кыркып бүттүңөр. «Рекламаны эмнеге шаар мэриясына бердиңер, ошолор тилге көйөбү» дедик. Ошондон кийин жибип, Байкоочу кеңешти бизге бермей болушту. Мыйзамга шылтай бербей пайдалуу ишти кылалы, президент Атамбаевдин тил мыйзамын артка кайтарганы кыргыздарга жасаган жакшы мамилеси эмес деген дагы ачык сыныбызды айттык.  Буга Эрматов мырза, «ар дайым биргелешип иш кылалы, каалаган убагыңарда келгиле, мен Атамбаевге түз кирип чыкчуу ишенимдүү кишимин, жакшы сунуштар болсо айткыла, түз эле кирип маселени чечип чыгам» деген айбаттуу убадасын узатты. Көрөбүз дедик. Котормо жөнүндө дагы айттык, жеке мен өзүм айттым, «Кыпкыргызча» деп эле автоматтай шакылдатып көрүнгөнү көрүнгөн сөздү кыргызчалап жатат, бул туура эмес, Юдахин деген бар, андан мурун Махмуд Кашгари деген болгон, түрк тилин изилдеген, ошолорду бир карап койгон киши болобу» деп. Эрматов мырза айтат, «которо берсин, бирок, терминком деген бар, ошолор кабыл алып, анан таратат, которгондун баарын эле эл кабыл ала бермек беле деген жообун узатты. «Кыргыз тилин окутуунун, үйрөтүүнүн жеңил методикасы качан чыгат» деди Кымбат эжекебиз. Тигилер болсо бир канча вариантты кабыл алышканын, азыр ар бир автордун методологиялык, усулдук китептери каралып жатканын, ар биринин гонорары, китебинин чыгуу чыгымы эсептелип жатканын, анан ачык талкууга койо тургандыктарын айтышты.
Жанагы «Альянс» деген ажылдаарларга да каршы чабуул койууну айттык, алар бул маселе бойунча Президетке чейин кат жолдоорун билдиришти. Анан жанагы кыргыз ӨҢҮ тамгаларын кабыл алуу бойунча, биздин жазган катттарыбыз бойунча да сурадык. Алар «баары көзөмөлдө, бул бойунча атайын комиссия түзүп, ишти алдыга жылдырабыз» дешти.

Дагы айттык, «ушул биздин суроолор менен талаптар бойунча эмне иш аткарылып жатат, кайсы маселе кайсыл жерине жетти, хронология кылып, сайтынарга илип тургула, сайтыңарга «Биздин өнөктөштөр» деген раздел ачып, биздин «Кыргыз Көчү» тобун койгула, бир басканда автоматтык түрдө «Фейсбуктагы» биздин топ дароо ачылгыдай болсун» деген кеңешибизди да бердик. Акырында алар жанагы Байкоочу кеңеш бойунча биздин юридикалык статусубуз болоору менен чогулалы, силер минюстан расмий каттоодон өтүп келгиле» дегенине сунушуна макул болдук. Андан кийин анан көптөгөн иш кагаздар, документациялар менен бекемделип башталмакчы болду. Ушуну менен айактап бара жатканда өткөндөгү Көчмөн кызыбыз Айжаркын Эргешова аркылуу топтун атынан атайын суроо дайардалып, аны берип кеткенин эскертип, жооп алуу аракетин кылганымда тилеке каршы жооп бере алышкан жок. Ар жак, бер жакка буруп, ал сурообузга жооп бербегилери келгендей эле буйтактатып тим болушту..

Тынчтык АЛТЫМЫШЕВ. Журналист, Бишкек шаарынан. 11.10.2013.