*****************************************************************************************************************

«АТЫҢ ЧЫКПАСА «ЖЕЛЕК» ӨРТТӨ!»

«Жакшы иш үчүн жалгыз акыл аздык кылат!»
Ф. М. ДОСТОЕВСКИЙ.

Кыясы «асылган оору алып тынат» болгону калды болжолумда. Батинкеңердин боосун ооштуруп байлап жаткансыбай оболу бир аз ойлонсоңор болот эле. «Желегиңерди алмаштыргыла» деп желкеңерге тапанча такап атса да эмне болуптур? Эгерде чындап эле «эл» деп күйсөңөр бүгүнкүдөй шарт-кырдаалда тапанча тургай танка менен атса да «жанымды алсаң ал, бирок азырынча андай кадамга баралбайм» дейт болчусуңар. Демек, кызыкчылык башка жакта жатат. Өткөндө да жазгам, кайталап кереги жок эле, бирок бу саам калемимди «мажбурлап» кайра карматкан депутат Карганбек Самаков болду. Элге катуу күйүп-бышып атыптыр. Рахмат анысына. Атлантиканы «аттап» барып Манасыбызды Кытайдан кайра «жулуп» келип, «Айкөл аталап» ураан чакырып жатканы жокко чыгара турган жорук эмес. Жакшы. А бирок аны кадыр-колко кылбашы керек. Эмнеге мандат алып жүрөт анда? Тээ бир топ жыл илгери Нарындагы арак заводу гүүлдөп иштеп турганда эле «асмандагы айды алып берем» дебатып алгач мандаттуу болгон. Кудая шүгүр, ошондон бери кызыл “корочка” колунан, кызыл желек жакасынан түшөлек. Ошол кызыл желектин арты менен «атак-даңк» алып, төбөсү көрүнүп, жер-сууну кыдырып, «олигарх» болуп дегендей..

Анан эмнеге мынча кызыл желекти жек көрүп, кастарын тигип, көшөрүп, көзүнө көгүлтүр желек көрүнүп эле, ал тууну «шылып» түшчүлөрдүн ана башы болуп алганына түшүнө албай койдум. Туура, Манастын атына, арбагына шек келтиргенге эч кимибиздин акыбыз жок, ар-бирибиз анын рух-духуна сыйынып жашоого милдеттүүбүз. Залкар манасчыларыбыз айткандай ал учурда болсо болгондур, көркөм чыгармадагы Айкөл бабабыз көк туу көтөрсө көтөргөндүр. Ал кайсы доорго таандык эле, а биз азыр кайсы кылымдын кымызын ичип атабыз кагылайын Карганбек. Сыргак менен Чубактын жанында кошо чуркап жүргөнсүп жарабаган сөздү сүйлөгөнүңө жол болсун. Сынтагып, кемчилик тапкыбыз келсе агынан да, көгүнөн да, дегеле баардык түстөн тапса боло берет.

Бул бир жагы. Экинчиден, эмненин урматына ушунчалык катуу кеттиңер, анчалык эсиңер оогуча энтиккенге эмне себеп болду, орчундуу аргументиңер барбы? Эмесе «кан эле кан» деп какшайсыңар, орой жана орусча айтканда «а причем тут желек?» Өч алгыңар эле келип, муштумуңар түйүлүп атса канга забын болгондорду кармап, таап келип, төбөлөрүнөн төөматек алып, жазага тартып, кустурбайсыңарбы? Казынабыз какшып турганда кайдагы жорукту баштап, элдин башын «маң» кылып жатасыңар? «Эч кандай каражат кетпейт» деген жөө жомокту балдардын бакчасына барып айткыла. Анда деле тарбиячыларынын таландысына калаарыңар турган иш. Себеби, дал ошол бакчадан баштап бүтүндөй кичине-чоң окуу жайлардын китептерин, окуу куралдарын, географиялык карталарын, эми гана чуусу тыйылып келаткан жарандык паспорттор, автоунаа номурлары жана башка толуп жаткан майда-чүйдөлөрдү кайрадан баарын басып чыгыш керекпи? Керек. Ага кыргызбайчылык менен коррупцийаң кошулабы? Кошулат. А тыш өлкөлөр жөнүндө азыр оозанбай эле туралык. Ошондо Равшан Жээнбековдун эсебиндеги 250 миллион сомуң да суу кечпей калып жатпайбы. 250 млн. сом эмне, силерге ойунчукпу? 400 айыл өкмөттүн ыйлай-сыктай өз акчасына туу сатып алаары турган иш, ага ишенсе болот, ал эми 120 депутатың менен быкпырдай кайнаган кичине-чоң аткаминерлериңдин өз чөнтөгүнөн өчүргүчкө да тыйын чыкпайт. Баягы эле элдин шору.

Эмне үчүн ушул эле туу калыш керек? Айтайын, жагабы, жакпайбы кыргыз эли үчүн эң урунттуу, сейрек келе турган тарыхый, татаал учурга туш келип, ошондо деле силерге окшогон, бирок «легендарлуу» деген абройлуу ат менен элдин эсинде калган парламент кабыл алган. Себеби тоодой. Кыргыз бир доордон экинчи доорго кадам таштап, эзелтен эңсеп келген эгемендиги бир тамчы кан төгүүсүз колго тийип жаткан. Аныбызды бүтүн дүйнө эли тикирейе тиктеп туруп тааныган. Жакшы жышаан келгенде жаңы баш мыйзам, (ушунун талпагын ташка жайганыбыз, алмаштыра берип анын азабын аз тарттыкпы?) герб, гимн, туу, өлкөбүздүн аты менен кошо борборубуздун атын которуп, өз сомубузга ээ болуп, Жараткандан бактылуу жашоого жакшынакай жолдомо алганыбыз жалган беле? Мындай тарыхый окуяны жокко чыгарып, «олуя болом» дегениңерге күмөнүм бар. Ошондо расмий аталган мамлекеттик атрибуттарды алмаштырууга негиз бар беле? Сопсонун бар болчу да өтө мыкты болбосо да өз деңгээли менен кабыл алынган.

Жамандыр-жакшыдыр 20 жыл ашык желбиреп, кан-жаныбызга кадимкидей сиңип калган тууну кантип жулуп саласыңар!.. Эми мунун материалдык жагынан башка моралдык жагычы! Кымындай кыргызды бүт дүйнө болбосо да жарым жартылайы дал ушу желек аркылуу таанып келатканда өзүбүз го мейли, өзгөлөрдөн уялсак кантет? Чыгаан, мекенчил уул-кыздарыбыздын дүйнөлүк олимпиада оюндарында, ар түрдүү эл аралык мелдеш, кароо-сынактарында кызыл желек алдында жеткен жеңишин, анын обологон желбиреги кылгырткан далай көз жаштарды кайда катабыз. Жылан чагып, жылкы теппей эле эртең көгөрүп кетсе «башкалар кандай кабылдайт» деген маселени эмнеге ойлобойсуңар? Мындай соболго «башкалардын кандай иши бар?» дешиңер толук мүмкүн. А андай болсо башканын желегин мактап, ооз көптүрүп, «Флаги мираны» көтөрө чапканга кандай акыңар бар? Дал ошол даражалуу китепке кирген тууну туш тараптан талабай жайына койгула. Артыңарды ойлогула. Көк беттенип атып көгөрткөн желегиңерди көтөрүп алып, абройлуу китепке баргыча, «көгүңөрдү көзүбүз көрбөсүн, ак болуш керек» деп ажылдагандар чыкса айлабыз не болот. Кечээки деген кечээки – тарых, биз тарыхты сыйлай албасак, бизди ким сыйлайт. Бирөөнүн ички маселесине бирөө кийлигишип, көкөлөтө мактап же сындаганга эч кимге укук берген эмес. «Оомат ооп кетти, алардыкы мыкты» деп баурлардын (биздики андан мыкты) желегине көз арткандан көрө, ушул эле туубузду туу тутуп, сылап-сыйпап аздектеп, баалап, сыймыктанганыбыз оң.

Жакем (Жанызак Жанызак) туубузду абдан туура баамдаган, борбор Азиянын «мөөрү» деп. Демек туунун турпатын өзүбүз гана жакшыга жоруп, чечмелеп жактырсак, албетте асманда жанган «от» болот. Эгер асылып, тырмалап, тытып, обужок сындай берсек «таштанды» болуп жок болот. Ал эми атын чыгаргысы келгендер болсо эл-журтка пайдасыз, залакасы тийбей турган (желекти эмес) жерди таап алып «өрттөй» бергилечи байболгурлар..

Асыран АЙДАРАЛИЕВ, Эркин журналист, Финляндия. 17-май, 2011-жыл.